ROZDZIAŁ III. URODZENIA I PŁODNOŚĆ W POLSCE Z PERSPEKTYWY EUROPEJSKIEJ
3.7. Urodzenia i płodność w Polsce z perspektywy europejskiej
3.7.4. Współczynniki dzietności teoretycznej i średni wiek matek w chwili rodzenia
Współczynniki dzietności teoretycznej w krajach europejskich w latach 2004–2013 podano w tablicy 3.13. W dziewięcioletnim okresie na ogół następował wzrost poziomu płod-ności w porównaniu z 2004 r. stanowiącym podstawę porównań. W znacznej większości przypadków, w tym również w Polsce, wzrost ten odnotowano w całym rozważanym okresie. Spadek wartości omawianego miernika w dłuższych okresach zaobserwowano w takich kra-jach, jak: Austria (2005–2009), Cypr (2006–2013), Dania (2010–2015), Holandia (2005–2007 i 2012–2013), Islandia (2011–2013), Liechtenstein (2006–2008), Luksemburg (2005–2013), Malta (2005–2007), Portugalia (2006–2013), Serbia (2005–2013). Kraje te są zróżnicowane pod względem sytuacji demograficznej.
Tabela 3.13. Współczynniki dzietności teoretycznej w krajach europejskich w latach 2004–2013 Kraj 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Austria 1418 1407 1408 1384 1416 1395 1442 1430 1440 1436 Belgia 1724 1760 1800 1816 1851 1837 1862 1814 1793 1751 Białoruś – – 1287 1373 1424 – – 1515 1620 – Bułgaria 1327 1366 1442 1492 1565 1660 1574 1509 1501 1480 Chorwacja 1429 1503 1466 1483 1551 1585 1548 1481 1513 1457 Cypr 1519 1475 1524 1445 1482 1475 1438 1350 1393 1296 Czarnogóra – 1690 1731 1797 1891 1980 1697 1652 1717 1731 Dania 1781 1799 1847 1842 1888 1839 1870 1752 1728 1668 Estonia 1473 1518 1584 1687 1721 1701 1720 1613 1559 1521 Finlandia 1800 1803 1837 1829 1846 1864 1870 1827 1801 1747 Francja 1915 1939 1998 1978 2007 2004 2030 2011 2010 1992 Grecja 1295 1319 1380 1385 1474 1486 1473 1396 1346 1296 Hiszpania 1313 1330 1362 1377 1446 1379 1369 1342 1321 1274 Holandia 1725 1708 1719 1717 1772 1789 1794 1758 1722 1678 Irlandia 1928 1858 1908 2006 2059 2056 2049 2029 2013 1956 Islandia 2040 2048 2079 2088 2154 2228 2197 2017 2037 1933 Liechtenstein 1438 1490 1429 1424 1435 1710 1403 1688 1508 1451 Litwa 1274 1293 1326 1361 1448 1503 1500 1551 1596 1586 Luksemburg 1661 1627 1646 1608 1606 1587 1627 1522 1573 1549 Łotwa 1291 1386 1458 1537 1582 1464 1358 1333 1440 1523 Malta 1395 1377 1364 1353 1425 1416 1363 1452 1426 1377 Mołdowa – – 1221 1248 1268 1315 1296 1266 1279 – Niemcy 1357 1338 1329 1369 1379 1357 1392 1363 1381 1391 Norwegia 1828 1836 1904 1901 1957 1980 1946 1881 1851 1779 Polska 1227 1243 1267 1306 1390 1413 1413 1331 1332 1287 Portugalia 1404 1414 1373 1349 1392 1343 1390 1347 1280 1209 Rep. Czech 1230 1288 1337 1448 1512 1510 1514 1427 1452 1455 Rosja – – 1296 1406 1494 1537 1565 – – – Rumunia 1334 1398 1424 1445 1595 1655 1585 1471 1524 1408 Serbia 1569 1449 1429 1376 1403 1436 1403 1400 1449 1427 Słowacja 1250 1265 1255 1270 1343 1440 1431 1449 1339 1339 Słowenia 1246 1261 1315 1382 1527 1533 1574 1561 1580 1546 Szwajcaria 1415 1419 1437 1456 1483 1496 1523 1517 1525 1516 Szwecja 1752 1769 1854 1879 1907 1935 1985 1901 1905 1888 Ukraina – – 1300 1335 1446 – 1429 1459 1531 – W. Brytania 1751 1761 1816 1865 1910 1891 1922 1911 1916 1829 Węgry 1276 1306 1340 1316 1347 1321 1250 1233 1337 1351 Włochy 1342 1337 1373 1400 1447 1449 1455 1437 1428 1386
Znalazły się tutaj państwa zaliczane do tzw. Liliputów, kraje wyspiarskie, państwa położone w południowej i zachodniej Europie. Serbia jest krajem z obszaru po transformacji systemowej.
W porównaniu z rokiem poprzednim tylko w Belgii w każdym roku wartość współ-czynnika dzietności teoretycznej była wyższa niż w poprzednim. W Polsce spadek pojawił się tylko w dwóch okresach: w 2011 r. w porównaniu z 2010 r. (o 5,8%) oraz w 2013 r. w odnie-sieniu do 2012 r. (o 3,48%). W tych samych okresach spadki odnotowano w Słowenii, Szwe-cji, Wielkiej Brytanii oraz w Szwajcarii. W Republice Czeskiej obniżenie płodności zaobser-wowano w latach 2009 i 2011, a na Litwie w latach 2010 i 2013. Z kolei w Serbii wzrost war-tości omawianego miernika wystąpił tylko w dwóch latach: 2008 i 2011. W odróżnieniu od zmian w porównaniu ze stałą podstawą odniesienia (2004 r.) w przypadku dynamiki w odnie-sieniu do poprzedniego roku kalendarzowego dominują ujemne przyrosty. Spadkowe tenden-cje najczęściej pojawiały się w latach 2010–2013. Na 34 rozważane kraje spadek wystąpił w 2011 r. w 29, a w 2013 r. w 26 państwach. Ze względu na dodatnie przyrosty wyróżnił się rok 2008, w którym płodność obniżyła się nieznacznie tylko w Luksemburgu (o 0,15%).
Wykres 3.42 przedstawia rozważane kraje uporządkowane według wartości współ-czynnika dzietności teoretycznej w 2013 roku.
Wykres 3.42. Współczynniki dzietności teoretycznej w krajach europejskich w 2013 r.
Źródło: opracowanie własne na postawie danych Eurostatu, http://ec.europa.eu/eurostat/data/database (data
dostępu: 11.07.2015).
W 2013 r. Polska ze współczynnikiem dzietności teoretycznej równym 1290 zajmo-wała trzecie miejsce wśród krajów o najniższej płodności. Niższą płodność odnotowano tylko w Hiszpanii (1270) i Portugalii (1210). Poziom najniższy wśród niskich (1300) wystąpił na Cyprze i w Grecji. Wartości poniżej 1400 zaobserwowano na Słowacji (1340), Węgrzech
(1335), Malcie (1380), w Niemczech (1390) i we Włoszech (1390). W siedemnastu pań-stwach (50% rozważanego zbioru) wartość współczynnika dzietności teoretycznej nie prze-kroczyła 1500. Najwyższy poziom płodności, przewyższający wartość kwartyla trzeciego (1717), wykazały: Francja (1990), Irlandia (1960), Islandia (1930), Szwecja (1890), Wielka Brytania (1830), Norwegia (1780), Finlandia (1750), Czarnogóra (1730). Z wyjątkiem Islan-dii i Czarnogóry są to kraje zachodniej i północnej Europy.
Rozkład rozważanych krajów europejskich według średniego wieku matek w chwili rodzenia pierwszego dziecka w 2013 r. ilustruje wykres 3.43.
Wykres 3.43. Średni wiek matek w chwili rodzenia dzieci pierwszej kolejności w krajach europejskich w 2013 r.
Źródło: opracowanie własne na postawie danych Eurostatu, http://ec.europa.eu/eurostat/data/database (data
dostępu: 11.07.2015).
Polska znalazła się wśród 25% krajów, w których wiek ten jest niższy niż 27 lat (kwartyl pierwszy). Należały do nich także: Ukraina (24,5), Białoruś (25,0), Bułgaria (25,7), Rumunia (25,8), Łotwa (26,1), Estonia (26,5), Litwa (26,7) i Słowacja (26,9). Grupę krajów, w których średni wiek rodzenia pierwszego dziecka przynajmniej równy kwartylowi trzecie-mu (29,1 lat) tworzą: Szwecja (29,1), Niemcy (29,3), Irlandia (29,4), Holandia (29,4), Grecja (29,9), Luksemburg (30,0), Hiszpania (30,4), Szwajcaria (30,4) i Włochy (30,6).
Wykres 3.44 przedstawia średni wiek matek w chwili rodzenia dzieci wszystkich lejności w krajach europejskich w latach 2004–2014. Podobnie jak w przypadku urodzeń ko-lejności pierwszej Polska znalazła się wśród 25% krajów, w których wiek matek w chwili rodzenia dzieci wszystkich kolejności nie przekroczył wartości kwartyla pierwszego równego 29,03 lat. Należą do nich także: Mołdawia (26,9) Bułgaria (27,1), Ukraina (27,2), Rumunia (27,4), Białoruś (27,5), Turcja (28,3), Serbia (28,7), Słowacja (28,8), Łotwa (29,0). Do krajów
24,525,0 25,725,8 26,126,5 26,7 26,726,9 27,327,4 27,728,0 28,1 28,128,3 28,428,5 28,5 28,528,6 28,828,9 29,0 29,029,1 29,329,4 29,429,9 30,030,4 30,430,6 15,0 16,5 18,0 19,5 21,0 22,5 24,0 25,5 27,0 28,5 30,0 31,5 Ukraina Białoruś Bułgaria RumuniaŁotwa EstoniaLitwa Polska SłowacjaSerbia IslandiaWęgry Chorwacja Rep. CzeskaFrancja Wielka BrytaniaMalta Belgia Słowenia Finlandia NorwegiaAustria PortugaliaDania Cypr SzwecjaNiemcy Irlandia HolandiaGrecja LuksemburgHiszpania SzwajcariaWłochy
o najwyższym średnim wieku matek, który jest nie niższy od kwartyla trzeciego (30,8 lat) należą: Cypr (30,8), Dania (30,8), Niemcy (30,8), Grecja (30,9), Szwecja (30,9), Holandia (31,0), Luksemburg (31,3), Włochy (31,5), Irlandia (31,6), Szwajcaria (31,6), Hiszpania (31,7), Liechtenstein (31,7).
Wykres 3.44. Średni wiek matek w chwili rodzenia dzieci wszystkich kolejności w krajach europejskich w 2013 r.
Źródło: opracowanie własne na postawie danych Eurostatu, http://ec.europa.eu/eurostat/data/database (data
dostępu: 11.07.2015).
Oceniając urodzenia i płodność w Polsce na tle demograficznych zmian w Europie należy zwrócić uwagę zarówno na trendy rozważanych mierników jak i miejsce Polski wśród krajów europejskich.
1. Natężenie urodzeń w Polsce (w przeliczeniu na 1000 mieszkańców) w latach 2004– –2013 było wyższe niż 2004 roku. Taką samą prawidłowością charakteryzowały się przede wszystkim kraje, które doznały transformacji systemowej. Jednak w latach 2010–2013 z roku na rok liczba urodzeń na 1000 mieszkańców wykazywała spadek. Su-rowy współczynnik urodzeń równy 9,72 na 1000 ludności w 2013 r. daje podstawę do zaliczenia Polski do populacji o niższym natężeniu urodzeń.
2. Porównując zmiany odsetka liczby urodzeń żywych pierwszej kolejności można wska-zać takie kraje, w których w przeważającej większości odsetek ten wykazywał wzrost oraz takie, w których dominowała tendencja spadkowa. Wśród krajów, w których wy-stępuje trend malejący, częściej występują państwa, które przeszły transformację syste-mową.
3. Udział urodzeń pozamałżeńskich w ogólnej liczbie urodzeń żywych w krajach europej-skich jest zróżnicowany. W analizowanym okresie dominowała tendencja wzrostowa.
Spadki pojawiały się sporadycznie. Polskę należy zaliczyć do krajów o niskim odsetku urodzeń pozamałżeńskich.
4. W 2013 r. Polska ze współczynnikiem dzietności teoretycznej równym 1290 zajmowała trzecie miejsce wśród krajów o najniższej płodności. Niższą płodność odnotowano tylko w Hiszpanii (1210) i Portugalii (1270).
5. Polska należy do krajów, w których średni wiek matek w chwili rodzenia zarówno pierwszego dziecka, jak i dzieci wszystkich kolejności należy do niższych.
Podsumowanie
Podsumowując zaprezentowaną charakterystykę kształtowania się zachowań prokrea-cyjnych w Polsce w latach 1980–2014, należy wskazać następujące cechy ich przemian.
1. W latach 1980–2003 obserwowano spadkową tendencję zarówno liczby urodzeń, jak i ich natężenia w przeliczeniu na 1000 mieszkańców. Był to rezultat przemian struktury populacji i kształtowania się zachowań prokreacyjnych. Trend wzrostowy pojawił się w 2004 r., gdy do wieku o wyższej płodności zaczęły dochodzić wyżowe generacje po-czątku lat 80.
2. Przemiany zachowań prokreacyjnych znalazły odzwierciedlenie w strukturze urodzeń według ich kolejności. Gdy karierę rodzinną zaczęły realizować pokolenia, które przy-chodziły na świat na początku lat 80., zaobserwowano wzrost liczby urodzeń kolejności pierwszej. Miało to miejsce w latach 2003–2007. Z rocznym opóźnieniem, to znaczy od 2004 r., odnotowano wzrost liczby urodzeń drugich. Zmiany w procesie rozrodczości w Polsce w pierwszej dekadzie XXI w. zachodziły za sprawą przede wszystkim ludzi młodych, a więc w rodzinach, których kształtowanie się było w toku.
3. Przyjmując za podstawę porównań 1980 r., stwierdzamy, że liczbę urodzeń pierwszych charakteryzował jednak systematyczny spadek i nie powróciła ona do poziomu z okresu wyjściowego. Liczba urodzeń kolejności drugiej przewyższała poziom z 1980 r. w dwóch latach rozważanego okresu: w 1983 r. i w 1984 roku. Liczby urodzeń kolejno-ści trzeciej oraz kolejnokolejno-ści przynajmniej czwartej wzrastały w okresie 1981–1988 i przewyższyły poziom z 1980 roku. Urodzenia te osiągnęły najwyższy poziom w latach 1982–1985, zatem wyżowe pokolenia tego okresu przychodziły na świat jako kolejne dzieci w rodzinach o dłuższym stażu.
4. W rozważanym okresie zachodziły istotne zmiany w poziomie wykształcenia ludności Polski. Proces ten znalazł odzwierciedlenie w strukturze urodzeń, a mianowicie:
a) ogólny wzrost wykształcenia ludności powoduje, że coraz więcej dzieci przychodzi na świat w rodzinach o wyższym poziomie edukacji;
b) proces kształcenia się może być przyczyną odkładania zarówno zawierania mał-żeństw, jak i rodzicielstwa;
c) wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia zmieniają się postawy i zachowania pro-kreacyjne;
d) porównując matki z wykształceniem wyższym, średnim i podstawowym, stwierdza-my największy przyrost liczby urodzeń wśród kobiet z wykształceniem wyższym, a następnie – z podstawowym. Najsłabszy był on w populacji matek mających śred-nie wykształceśred-nie. Po raz pierwszy w 2014 r. na wsi odsetek urodzeń wśród kobiet z wykształceniem wyższym przewyższył nieznacznie odsetek urodzeń przez matki z wykształceniem średnim.
5. Kontynuowany był wzrost udziału urodzeń pozamałżeńskich w ogólnej liczbie urodzeń żywych.
6. W latach 1980–2014 zmieniał się zarówno wzorzec płodności, jak i struktura według wieku populacji kobiet w okresie rozrodczym. Znalazło to odzwierciedlenie w trendach współczynników płodności ogólnej. Zapoczątkowany w okresie transformacji syste-mowej malejący trend został odwrócony na początku XXI wieku. Tendencja wzrosto-wa utrzymywzrosto-wała się do 2009 roku.
7. Ze względu na kształtowanie się rozrodczości na początku XXI wieku na uwagę zasłu-guje tzw. wyż demograficzny z początku lat 80. (1982–1983). Urodzone wówczas ko-biety zaczęły wkraczać w okres rozrodczy od 1997 roku. Znaczący ich udział miał miejsce w latach 2001–2006, gdy znalazły się one w wieku 20–24 lat, a przede wszyst-kim w latach 2006–2011, gdy osiągnęły wiek o najwyższym obecnie poziomie płodno-ści, to znaczy 25–29 lat. Ze względu na rekompensaty urodzeń na rozważenie zasługu-je także okres 2011–2014, gdy kobiety urodzone w latach wyżu demograficznego z po-czątku lat 80. doszły do wieku 30–34 lata. Można więc oczekiwać wciąż znaczącego ich wpływu na kształtowanie liczby urodzeń.
8. W najbliższej przyszłości w zmianach struktury kobiet w wieku rozrodczym coraz większą rolę będą odgrywać generacje, które przychodziły na świat w latach 90., a więc w okresie spadku liczby urodzeń w czasie transformacji systemowej. Najstarsze z nich osiągnęły 15. rok życia w 2005 roku. Sukcesywnie w latach 2005–2014 wcho-dziły do grupy wieku 15–19 lat, a od 2010 r. do 2014 r. dochowcho-dziły do wieku 20–24 lata.
9. Podsumowując wyniki uzyskane drogą standaryzacji współczynników płodności ogól-nej, należy uznać, że zmiany zarówno wzorca płodności, jak i struktury populacji ko-biet w wieku rozrodczym prowadziły do obniżenia płodności w 2014 r. (w porównaniu z latami: 1980, 1990 i 2010). Rok ten wypadł korzystnie tylko w porównaniu z 2000 rokiem. W miastach zarówno wzorzec płodności, jak i struktura populacji przyczyniły się do wzrostu płodności. W przypadku Polski pozytywny wpływ wywarły tylko zmia-ny strukturalne.
10. W przemianach wzorca płodności w Polsce w latach 1980–2014 na ogół dominowała spadkowa tendencja cząstkowych współczynników płodności według wieku kobiet, przerywana krótkookresowymi wzrostami. Taki pojawił się np. w 1982 r., w którym nastąpił wzrost poziomu płodności we wszystkich grupach wieku. W kolejnych latach trendy były zróżnicowane w zależności od wieku. Zmiany wzorca płodności były zróżnicowane w przekroju miasta–wieś. Na wsi pojawiały się one z kilkuletnim opóź-nieniem i ich natężenie było niższe.
11. Na początku okresu obserwacji tzn. w 1980 r. współczynnik dzietności teoretycznej w Polsce wynosił 2276 urodzeń na 1000 kobiet, a w 1983 r. osiągnął poziom 2416. La-ta 1984–2003 były okresem spadku ogólnego poziomu płodności w Polsce ogółem i w miastach. Na wsi spadek ten obserwowano do 2005 roku.
12. Najniższe wartości współczynników dzietności teoretycznej w pierwszej dekadzie XXI wieku ogółem w Polsce i w miastach wystąpiły w 2003 roku. Na wsi najniższy poziom płodności wystąpił w 2005 roku. W 2006 r. współczynniki dzietności teoretycznej wzrosły.
13. Wzrostowa tendencja była obserwowana w Polsce ogółem i w miastach do 2009 roku. W 2010 r. ogólny poziom płodności obniżył się we wszystkich rozważanych ujęciach. Spadek był kontynuowany w latach 2011–2013. W 2014 r. odnotowano wzrost ogól-nego poziomu płodności, odzwierciedlony współczynnikiem dzietności teoretycznej równym odpowiednio: 1290 (ogółem), 1217 (miasta), 1390 (wieś).
14. Płodność najniższa wśród niskich najwcześniej wystąpiła w miastach (od 1995 r. z nie-znacznym przekroczeniem tej granicy w latach 2009–2010). Ogółem w Polsce płod-ność najniższa wśród niskich pojawiła się od 2002 r. (z niewielkim dodatnim
odchyle-niem w latach 2007–2011). Na wsi poziom płodności zbliża się do tej granicy, ale jesz-cze jej nie osiągnął.
15. Od początku lat 90. występuje zastępowalność pokoleń na zawężonym poziomie. 16. W całym rozważanym okresie wzrastał średni wiek matek w chwili rodzenia dzieci
za-równo kolejności pierwszej, jak i wszystkich kolejności (łącznie z krótkookresowym spadkiem w latach 1988–1991).
17. W latach 1980–2014 obserwowano zmiany wzorców płodności według kolejności uro-dzeń. Przebieg tych procesów w miastach i na wsi był zróżnicowany.
18. Następowały odroczenia urodzeń. Ich symptomami były:
a) spadek natężenia urodzeń wszystkich kolejności wśród kobiet w wieku 20–24 lata, przy wzrostowej tendencji w wieku 25–34 lata,
b) wzrost natężenia urodzeń wyższych kolejności w wieku 35–39 lat,
c) przesuwanie się najwyższego natężenia urodzeń, w szczególności od pierwszej do trzeciej kolejności, do starszych grup wieku.
Odnosząc się do rezultatów analizy sytuacji w 2014 r. należy wskazać następujące tendencje:
1. W 2014 r. odnotowano natomiast wzrost liczby urodzeń i natężenia urodzeń w przeli-czeniu na 1000 mieszkańców we wszystkich rozważanych ujęciach. W tym momencie trudno jest ocenić, czy mamy do czynienia z odwróceniem spadkowej tendencji, czy też jest to tylko odchylenie od trendu obserwowanego ogółem w Polsce i w miastach od lat czterech (2010–2014), a od trzech (2011–2013) – na wsi.
2. Zmiany liczby urodzeń według kolejności w 2014 r. w porównaniu z rokiem 2013 wskazują, że odnotowany wzrost ogólnej liczby urodzeń łączył się ze zwiększeniem się urodzeń dzieci drugiej i trzeciej kolejności. Zmniejszyła się natomiast liczba urodzeń kolejności pierwszej oraz czwartej i wyższych kolejności.
3. W 2014 r. po raz pierwszy odsetek urodzeń wśród kobiet z wykształceniem wyższym był najwyższy we wszystkich rozważanych ujęciach (Polska, miasto, wieś). Przemiany te są bezpośrednim odzwierciedleniem kształtowania się struktury populacji kobiet według wykształcenia.
4. W latach 1980–2014 odsetek urodzeń pozamałżeńskich wykazywał tendencję wzro-stową. W 2014 r. udział tych urodzeń w porównaniu z 1980 r. wzrósł ponad cztero-krotnie. W stosunku do 2013 r. udział urodzeń pozamałżeńskich w 2014 r. był wyższy o 0,8 pkt. proc.
5. Podsumowując wyniki uzyskane drogą standaryzacji współczynników płodności ogól-nej, należy uznać, że obydwa rozpatrywane czynniki (wzorzec płodności i struktura populacji kobiet w wieku rozrodczym) prowadziły do obniżenia płodności w 2014 ro-ku. Rok ten wypada korzystnie tylko w porównaniu z 2000 rokiem. W miastach za-równo wzorzec płodności, jak i struktura populacji przyczyniły się do zwiększenia płodności. W przypadku Polski pozytywny wpływ wywarły tylko zmiany strukturalne. 6. Przemiany wzorca płodności były zróżnicowane w zależności od miejsca zamieszkania w miastach lub na wsi. Ogółem w Polsce kontynuowany był spadek płodności kobiet w wieku 20–24 lata. Wzrastała ona w wieku 25–29, 30–34 i 35–39 lat.
7. W 2014 r. wzrósł średni wiek matek w chwili rodzenia dzieci i wyniósł on: ogółem w Polsce 29,06 lat, w miastach 29,42 lat oraz 28,71 lat na wsi.
8. W 2014 r. (w porównaniu z 2013 r.) zmiany natężenia urodzeń pierwszej kolejności przebiegały inaczej niż rok wcześniej. Wśród kobiet w młodszym wieku natężenie to było nieco wyższe (z nielicznymi odchyleniami). Wzrost natężenia pierwszych uro-dzeń pojawił się wśród kobiet w późnym wieku okresu rozrodczego, a mianowicie w Polsce i w miastach w wieku 43–45, a na wsi 41–45 lat.
9. W 2014 r. (w porównaniu z 2013 r.) wzrosło natężenie urodzeń drugiej kolejności wśród kobiet w wieku 18–19 lat. Obniżyło się natomiast wśród kobiet w grupie 20–45 lat. Na wsi wzrosło natężenie drugich urodzeń w populacji kobiet w wieku 18–26 lat. Spadek wystąpił w wieku 27–43 lata.
10. Oceniając poziom zastępowalności pokoleń w 2014 r., stwierdzamy, że jeśli umieral-ność i płodumieral-ność przez długi czas pozostawałaby takie jak w rozważanym okresie, to do zapewnienia prostej zastępowalności powinno się urodzić dodatkowo (w przeliczeniu na 1000 kobiet): ogółem w Polsce 380, w miastach 414, a na wsi 326 dziewczynek. Oceniając urodzenia i płodność w Polsce na tle demograficznych zmian w Euro- pie – zarówno ze względu na trendy rozważanych mierników, jak i miejsce Polski wśród kra-jów europejskich – należy wskazać następujące prawidłowości:
1. Polska znajduje się wśród krajów o niższym natężeniu urodzeń w przeliczeniu na 1000 mieszkańców.
2. Charakteryzuje się także malejącym udziałem urodzeń kolejności pierwszej. Podobna sytuacja występuje w innych krajach, które przeszły transformację systemową.
3. Mimo wzrastającego systematycznie udziału urodzeń pozamałżeńskich Polska zalicza się do krajów o niskim odsetku tych urodzeń.
4. W 2013 r. Polska ze współczynnikiem dzietności teoretycznej równym 1290 znajduje się wśród krajów o najniższej płodności. Niższą płodność odnotowano tylko w Hiszpa-nii (1210) i Portugalii (1270).
5. Polska należy do krajów europejskich, w których średni wiek matek w chwili rodzenia zarówno pierwszego dziecka, jak i dzieci wszystkich kolejności należy do niższych.