Współpraca międzynarodowa

PKA będąc członkiem europejskiego rejestru agencji zapewniania ja-kości (European Quality Assurance Register – EQAR), a także innych or-ganizacji (takich jak ENQA, ECA, CEENQA, INQAAHE) ma ambicje ak-tywnego uczestniczenia w rozwoju międzynarodowych systemów syste-mu akredytacji. Uznawany w świecie system zewnętrznego zapewniania jakości warunkuje bowiem uznawanie dyplomów absolwentów polskich uczelni w innych krajach. PKA uczestniczy zatem w przedsięwzięciach mających na celu wzajemne uznawanie decyzji komisji akredytacyjnych. Taką możliwość stwarzają nowe zapisy rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 29 września 2011 r. w sprawie warunków oceny programowej i oceny instytucjonalnej (Dz. U. Nr 207, poz. 1232). Jednym z impulsów rozwoju współpracy międzynarodowej jest szybki rozwój programów oferowanych przez konsorcja uczelni z wielu krajów (tzw. Joint Programs), co wymaga zintensyfi kowania współpracy z zagra-nicznymi komisjami akredytacyjnymi. Jej wynikiem jest prowadzenie ocen jakości kształcenia przez międzynarodowe zespoły ekspertów, a wy-niki takich ocen uznawane są przez komisje krajowe. Udział w pracach sieci międzynarodowych pozwala także na przenoszenie dobrych praktyk z innych krajów na grunt polski. Jednocześnie stwarza to okazję do pro-mowania polskiego systemu zapewniania jakości.

a. ENQA i EQAR

PKA została członkiem ENQA (European Association for Quality As-surance in Higher Education; www.enqa.eu) w roku 2009. ENQA odgry-wa centralną rolę w rozwoju systemów zapewniania jakości kształcenia w krajach, które realizują postanowienia tzw. Procesu Bolońskiego. Jej członkowie muszą spełniać co najmniej w istotnym stopniu wymogi za-warte w Europejskich Standardach i Wskazówkach (ESG). W 2011 r. przedstawiciele PKA uczestniczyli w dwóch konferencjach zorganizowa-nych przez to stowarzyszenie. Pierwsza miała miejsce 4 marca w Hadze. W pierwszej części uczestników tego forum zapoznano z przygotowa-niami i zasadami rejestracji tej organizacji według prawa belgijskiego, w związku z przeniesieniem sekretariatu do Brukseli. Przedyskutowano również statut ENQA, a członkowie agencji akredytacyjnych podpisali formularze upoważniające do założenia ENQA aisbl. Następnie odbyło się Nadzwyczajne Posiedzenie Zgromadzenia Ogólnego ENQA, w trakcie którego podjęto decyzje o przekazaniu majątku ENQA działającej dotych-czas według prawa fi ńskiego nowo tworzonej organizacji ENQA aisbl. Za-decydowano o rozwiązaniu ENQA działającej w Finlandii i upoważniono Zarząd do przeprowadzenia pełnego procesu jej likwidacji. W trzeciej części przedyskutowano nowe zasady członkostwa. Druga konferencja to Zgromadzenie Generalne ENQA aisbl, które zostało zorganizowane w dniach 6–7 września we współpracy z rumuńską komisją akredytacyjną ARACIS w Bukareszcie. W pierwszym dniu dyskutowano kwestie

mery-toryczne, przede wszystkim rolę ESG w obecnej fazie rozwoju systemów oceny jakości kształcenia, zaś w drugim dniu – sprawy organizacyjne, w tym wybór zarządu oraz zatwierdzenie budżetu.

b. European Consortium for Accreditation in higher education (ECA)

ECA (www.ecaconsortium.net) skupiająca komisje akredytacyjne i agencje zajmujące się zewnętrzną oceną jakości jest organizacja typu project-based, czyli podstawą jej działalności jest realizacja projektów badawczych w zakresie zewnętrznego zapewniania jakości. Jej naczel-nym celem jest rozwój współpracy między komisjami akredytacyjnaczel-nymi i komisjami zapewniania jakości pozwalającymi na wzajemne uznawanie ich decyzji. Jednym z celów jest także promowanie systemów dostarcza-jących informacji o szkolnictwie wyższym i systemach jakości w Europie, co zwiększa przejrzystość działania komisji zajmujących się oceną jako-ści kształcenia w uczelniach. Ponadto ECA promuje inicjatywy mające na celu zwiększanie stopnia umiędzynarodowienia kształcenia.

PKA została przyjęta do tego konsorcjum w 2006 r., i podpisała (a w 2010 r. odnowiła) umowy o wzajemnym uznawaniu decyzji akredy-tacyjnych z komisją austriacką (OAR), holendersko-fl amandzką (NVAO) oraz list intencyjny z komisją szwajcarską (OAQ). W roku 2010 znalazła się w grupie 6 komisji FHR i ÖAR (Austria), CTI (Francja), NVAO (Ho-landia i Flandria), ANECA (Hiszpania), które podpisały porozumienie o wielostronnym uznawaniu decyzji dotyczących tzw. Joint Programms. Sekretarz PKA został wybrany w skład Management Group w 2008 r. i po-nownie w 2010 r. (na okres 2010 – czerwiec 2012). W roku 2011 spotkania Management Group z udziałem Sekretarza PKA odbyły się w 3 lutego w Amsterdamie, 4 maja w Osnabruck, 19 czerwca w Barcelonie, i 27 paź-dziernika ponownie w Amsterdamie.

Przedstawiciele PKA uczestniczyli w pracach grup roboczych tej or-ganizacji. Członkowie Working Group 2, (która pełni też funkcje Stake-holders’ Group dla projektu E-TRAIN) spotkali się w 2011 r. czterokrotnie (14 stycznia w Amsterdamie, 5 maja w Osnabruck, 20 czerwca w Barcelo-nie i 26 października w Amsterdamie). Aktywność tej grupy roboczej kon-centruje się wokół czterech kwestii: akredytacji w sektorze prywatnym, szkolenia ekspertów i pracowników biur komisji akredytacyjnych, wpły-wu zewnętrznego systemu zapewniania jakości na jakość kształcenia, umiędzynarodowienia szkolnictwa wyższego. W pracach WG 3 uczestni-czył mgr W. Wrona. Głównym celem tej grupy jest wypracowanie strate-gii dotyczącej rozwoju informacji wykorzystywanych przez agencje akre-dytacyjne i systemu informacji ECA. Praktycznym narzędziem jest baza QROSSROADS zawierająca informacje o szkolnictwie wyższym i decyzje komisji ds. jakości z kilkunastu krajów, w tym Polski i PKA.

Niezwykle ważna z punktu widzenia PKA była działalność WG 4, po-nieważ jej prace koncentrowały się na problematyce uwzględniania efek-tów uczenia się (learning outcomes) w praktyce agencji akredytacyjnych.

W ostatnim roku odbyły się cztery spotkania z udziałem Sekretarza PKA (13 stycznia w Madrycie, 11 kwietnia w Paryżu, 20 czerwca w Barcelonie i 11 listopada w Hadze). Jednym z efektów prac tej grupy jest dokument zawierający zasady i rekomendacje dla komisji akredytacyjnych oraz przykłady dobrych praktyk w odniesieniu do efektów uczenia się i oce-ny zewnętrznej (Towards „Principles in Practice: Recommendations and examples when regarding learning outcomes in accreditation procedu-res”).

Członkowie PKA zaangażowani byli w realizację kilku projektów. Pierwszy z nich to kontynuacja programu E-TRAIN (European Training of QA Experts), którego celem jest wyszkolenie grupy międzynarodowych ekspertów mogących uczestniczyć w ocenie jakości kształcenia uczelni europejskich. Zadaniem PKA jest przygotowanie tzw. Knowledge Base, z której będą korzystać eksperci międzynarodowi. Sekretarz PKA jako członek Steering Group tego projektu brał udział w spotkaniach organizo-wanych w Wiedniu (4 listopada). W spotkaniach Focus Group brała udział prof. Ł. Tomaszewicz. W spotkaniu przygotowawczym (2 września, Haga) brali udział Wice-dyrektor Biura PKA mgr I. Kwiatkowska-Sujka i mgr W. Wrona, a w szkoleniu (5 – 6 października, Haga) prof. Ł. Tomaszewicz i dr hab. J. Rogowski. Sekretarz PKA oraz mgr W. Wrona wzięli także udział w dorocznym 14 – tym seminarium i Zgromadzeniu Ogólnym ECA jakie miało miejsce w Barcelonie w dniach 20–21 czerwca 2011 r.

Dr hab. J. Rogowski wziął udział w dyskusji panelowej w semina-rium pt. „Examining Quality Culture in Higher Education Institutions” zorganizowanym przez European University Association we wrześniu w Brukseli. W dniach 16–17 lutego prof. Koenig-Witkowska uczestniczy-ła – jako obserwator – w akredytacji koordynowanej przez holenderską komisję NVAO programu „European Master in Globalisation, Corporate Responsibility and Law” oferowanego przez konsorcjum uczelni z Belgii, Francji, Szkocji i Polski. Holendersko-fl amandzka komisja akredytacyjna rozpoczęła nadawanie certyfi katów internacjonalizacji kształcenia. W po-przednim roku Sekretarz PKA brał udział – jako obserwator – w ocenie stopnia internacjonalizacji kierunku International Business Administra-tion realizowanym na Uniwersytecie Erasmusa w Rotterdamie, a prowa-dzonej przez holendersko-fl amandzką komisję akredytacyjną NVAO.

c. CEENQA (Central and East European Network of Quality Assu-rance Agencies in Higher Education)

PKA tradycyjnie uczestniczy w pracach sieci organizacji akredytacyj-nych z Europy Centralnej i Wschodniej. Organizacja ta skupiała 27 człon-ków i do ubiegłego roku działała pod nazwą CEEN. Zgromadzenie Ogólne na dorocznej konferencji mającej miejsce w Splicie podjęło decyzję o no-wej formule organizacyjnej, mianowicie z luźnej sieci agencji akredyta-cyjnych utworzono fundację zarejestrowaną w Dusseldorfi e zmieniając jednocześnie jej akronim z CEEN na CEENQA (www.ceenetwork.hu). Formalnie nowa organizacja zarejestrowana została w Dusseldorfi e 4

lip-ca i należą do niej 22 komisje akredytacyjne. Na konferencji w Splicie do nowego Board of Executive wybrano Sekretarza PKA. W ramach semina-rium, uczestnicy dyskutowali także problematykę zewnętrznej oceny ko-misji akredytacyjnych (w tym metodykę przygotowania koko-misji do takiej oceny) oraz oceny Joint Programs.

d. INQAAHE

Z uwagi na wysokie koszty uczestnictwa w konferencjach organizowa-nych poza Europą PKA nie bierze w nich udziału. Sekretarz PKA uczest-niczył w konferencji tej organizacji zorganizowanej w kwietniu 2011 r. we współpracy z komisją hiszpańską ANECA w Madrycie.

PKA została zaproszona do udziału w projekcie ALFA realizowanym przez 4 komisje akredytacyjne z Unii Europejskiej oraz 12 komisji z kra-jów Ameryki Łacińskiej.

e. Współpraca bilateralna

W roku 2011 PKA po raz pierwszy przeprowadziła ocenę jakości kształcenia za granicą, mianowicie na kierunku ekonomia oferowanym przez Wydział Zamiejscowy Uniwersytetu w Białymstoku mieszczący się w Wilnie. Akredytacja została przeprowadzona przy współudziale li-tewskiej komisji SKVC, która na prośbę PKA zaproponowała eksperta litewskiego. W wizytacji uczestniczył także obserwator z ramienia SKVC. Wyniki tej oceny zostały przedstawione komisji litewskiej zgodnie z jej procedurami i wymogami oraz przez nią zatwierdzone.

Przedstawiciele PKA wizytowali także w maju SKVC dzieląc się do-świadczeniami akredytacyjnymi. Warto podkreślić, iż praktycznie co roku PKA proszona jest przez komisję litewską o przedstawienie ekspertów gotowych uczestniczyć w ocenie jakości kształcenia uczelni litewskich. Delegacja polska została przyjęta również przez litewskiego Ministra Edukacji i Nauki. Ukoronowaniem tych działań było podpisanie umowy o współpracy między PKA i SKVC.

Chęć bliższej współpracy z PKA wyraziła także La CTI (Commission des Titres d’Ingénieur), ale Zespół Kierunków Studiów Technicznych nie zdołał doprowadzić do jej sfi nalizowania. Hiszpańska komisja ANECA zwróciła się do PKA z prośbą udział w projekcie ALFA III dotyczącym współpracy z siecią agencji akredytacyjnych Ameryki Łacińskiej RIA-CES.

f. Eksperci zagraniczni

PKA dysponowała listą kilkudziesięciu ekspertów zagranicznych, ale z uwagi na ograniczenia fi nansowe w minionym roku wykorzystywali byli w znikomym stopniu. Natomiast w minionych latach PKA gościła zagra-nicznych gości reprezentujących szkolnictwo wyższe i inne instytucje z różnych krajów (między innymi z Armenii, Chorwacji, Chin, Francji, Japonii, Kazachstanu, Kirgistanu, Korei Południowej, Niemiec, Słowacji,

USA) interesujących się polskimi rozwiązaniami w zakresie zapewniania jakości kształcenia.

g. Pozostałe formy

Przedstawiciele PKA uczestniczyli w każdej konferencji organizowa-nej przez grupę E-4 czyli European Quality Assurance Forum. IV Forum odbyło się w Antwerpii w listopadzie 2011.

Analogicznie reprezentanci PKA uczestniczyli w każdym z dotychczas odbywanych University – Business Forums. Ostatnie, czyli IV, zorgani-zowane zostało w dniach 22–23 marca w Brukseli. Udział w tym Forum ma istotne znaczenie dla poznawania roli przedstawicieli sektora biznesu w procesach zapewniania jakości kształcenia w innych krajach i przeno-szenia tych doświadczeń do praktyki działania PKA.

Niestety w niedostatecznym stopniu upowszechniane były doświad-czenia i nowe rozwiązania polskiego systemu zewnętrznej oceny na konferencjach i w publikacjach zagranicznych. Wymienić tutaj należy udział Przewodniczącego PKA w konferencji pt. Modernisation of Higher Education organizowanej przez MNiSW w ramach polskiej prezydencji, w dniach 23 – 25 października w Sopocie. M. Markowski wygłosił referat na temat nowych kryteriów oceny PKA na międzynarodowej konferencji organizowanej przez BUiWM w listopadzie w Warszawie, a poświęconej walidacji efektów kształcenia. Prof. A. Marciniec wygłosił referat pt. Ac-creditation of engineering studies in Poland – present state and prospects na konferencji międzynarodowej organizowanej przez Politechnikę Wro-cławską w ramach projektu QUESTE-SI, która odbyła się we Wrocławiu w dniach 16 – 19 października. Problematyka zmian w systemach ze-wnętrznej ewaluacji jakości kształcenia i roli PKA przedstawiona została w publikacji I. Kwiatkowskiej-Sujki i M. W. Sochy4.

Podsumowanie

PKA w sposób systematyczny poszerzała zakres współpracy z partne-rami zagranicznymi. Zdobyte na tym polu doświadczenia były intensyw-nie wykorzystywane w pracach nad przygotowaintensyw-niem nowych kryteriów, procedur i mechanizmów oceny stosowanych przez PKA. Jednakże ska-la tej współpracy powinna być znacznie większa. W szczególności nale-ży zwiększyć zakres współpracy z ekspertami zagranicznymi, z ENQA, a także znacznie szerzej upowszechniać polskie doświadczenia w zakre-sie oceny jakości kształcenia, w tym także na przebudowanej witrynie PKA prowadzonej w języku angielskim. Wymaga to z jednej strony zwięk-szenia środków fi nansowych, z drugiej zaś – zaktywizowania i zaintereso-wania tą problematyką członków PKA. Ponadto formalnie wyodrębniony

4 I. Kwiatkowska-Sujka, M. W. Socha, „Externe Qualitätssicherung in Polen und die Rolle des Polnischen Akkreditierungsausschusses (PKA)”, zamieszczone w pracy zbioro-wej pod redakcją Landfrieda J., Kohlera J., Benza A, Handbuch Qualität in Studium und Lehre, Raabe Verlag Berlin 2011, s. 27.

zespół pracowników Biura PKA ds. współpracy z zagranicą z powodu ograniczonych możliwości kadrowych Biura PKA zajmuje się także wie-loma innymi zadaniami. Zatem pełne zaangażowanie tych osób w rozwój współpracy międzynarodowej będzie możliwe dopiero po wzmocnieniu kadrowym Biura PKA.

Podsumowanie