Zespół Kierunków Studiów Medycznych

Autor: prof. dr hab. Tadeusz Laudański

W kompetencjach Zespołu Kierunków Studiów Medycznych pozosta-wały nadal następujące kierunki studiów: analityka medyczna, dietetyka, farmacja, fi zjoterapia, kierunek lekarski, kierunek lekarsko-dentystycz-ny, kosmetologia, pielęgniarstwo, położnictwo, ratownictwo medyczne, techniki dentystyczne oraz zdrowie publiczne.

W III kadencji Zespół Kierunków Studiów Medycznych dokonał 140 ocen dziesięciu kierunków studiów w uczelniach publicznych i nie-publicznych. W sumie wydano 122 oceny pozytywne, 9 warunkowych, 3 negatywne, 1 wyróżniającą, zaś w 5 przypadkach odstąpiono od wy-dania oceny. Oceny negatywne dotyczyły dwóch kierunków: fi zjoterapia – 2 ceny i zdrowie publiczne – 1 ocena, prowadzonych w uczelniach nie-publicznych.

Najczęściej ocenianymi kierunkami w tej kadencji były: pielęgniar-stwo – wydano 38 ocen pozytywnych, w jednym przypadku odstąpiono od wydania opinii; fi zjoterapia – 21 pozytywnych, 6 warunkowych, 2 nega-tywne oraz kierunek lekarski – 13 pozytywnych.

Wszystkie wizytowane jednostki prowadzące kształcenie na kierunku lekarskim i lekarsko-dentystycznym uzyskały ocenę pozytywną. Dobrą jakość kształcenia zapewnia liczna, wysoko wykwalifi kowana kadra dy-daktyczna, z dorobkiem naukowym głównie w zakresie ocenianego kie-runku. Baza dydaktyczna większości wizytowanych jednostek oceniona została wysoko, szczególnie pod względem nowoczesnego wyposażenia sal dydaktycznych i zaplecza klinicznego, zasobów materialno-technicznych oraz bibliotecznych, a także dostępu do Internetu. W kilku przypadkach zalecono poprawę warunków lokalowych. Badania naukowe ocenianych jednostek są ściśle związane z realizowanym procesem dydaktycznym. Uczelnie dbają o rozwój współpracy międzynarodowej poprzez wymia-nę studentów i kadry naukowo-dydaktycznej oraz uczestnictwo w pro-gramach naukowych, organizację konferencji naukowych krajowych i zagranicznych. W stosunku do jednej jednostki organizacyjnej zespół oceniający jakość kształcenia, w składzie poszerzonym o eksperta zagra-nicznego (Uniwersytet w Lund, Szwecja) uznał, że działalność naukowa uczelni jest niewystarczająca. Zadecydowała o tym zbyt mała, jak na liczbę kadry naukowo–dydaktycznej, liczba publikacji w czasopismach międzynarodowych oraz zbyt słabo rozwinięta współpraca z liczącymi się ośrodkami zagranicznymi. Poziom umiędzynarodowienia ocenianych jednostek należy określić jako zadowalający. Sylwetka absolwenta zgod-na była ze standardami kształcenia, a przedstawione plany i programy kształcenia oraz deklarowane efekty kształcenia nie budziły zastrzeżeń. We wszystkich uczelniach prowadzących oceniane kierunki studiów dzia-łał wewnętrzny system zapewnienia jakości kształcenia właściwie speł-niający swoje zadanie.

Uczelnie prowadzące kształcenia na kierunkach pielęgniarstwo uzy-skały oceny pozytywne, jedynie w jednym przypadku odstąpiono od jej wydania, natomiast w przypadku zdrowia publicznego wydano 1 ocenę wyróżniającą, 14 pozytywnych, 3 warunkowe, 1 negatywną oraz w 4 przy-padkach odstąpiono od jej wydania. Należy stwierdzić, iż uczelnie nie posiadając uprawnień do prowadzenia wydzielonych kierunków studiów takich jak: ratownictwo medyczne, bezpieczeństwo i higiena pracy, die-tetyka, kosmetologia czy unikatowego kierunku elektroradiologia trak-tują kierunek zdrowie publiczne jako opcję umożliwiającą kształcenie

w tym zakresie. Ten poważny zarzut postawiony został aż 4 uczelniom, przy czym jedynie jedna z nich nie zadeklarowała zmiany powyższego stanu rzeczy, co skutkowało oceną negatywną. Większość wizytowanych jednostek spełniała wymogi dotyczące minimum kadrowego oraz obsady zajęć dydaktycznych. Zarysowuje się wyraźny podział pomiędzy uczel-niami publicznymi i niepublicznymi, z kolei zaś w tej pierwszej kategorii pomiędzy uczelniami akademickimi i zawodowymi. W uczelniach niepu-blicznych widoczne są problemy ze spełnieniem warunku posiadania wła-ściwego minimum kadrowego, mniejsze problemy mają z reguły publicz-ne uczelnie zawodowe, natomiast nie dotyczy to uczelni akademickich. Mocną stroną wszystkich wizytowanych uczelni jest posiadana przez nie baza dydaktyczna zapewniająca prawidłową realizację celów kształcenia, natomiast baza lokalowa uczelni niepublicznych mimo, iż jest stosunkowo nowoczesna, jednak nie zapewnia właściwego dostępu do bazy szpitalnej i nie ma, bądź ma słabo wyposażone pracownie specjalistyczne. Jedną z przyczyn takiego stanu jest położenie przez uczelnie nacisku głównie na teoretyczny aspekt kształcenia. W opinii studentów wszystkich wizy-towanych jednostek, uczelnie zapewniają im dobre warunki studiowania, zaś niewielkie niedociągnięcia nie mają wpływu na ogólną ocenę. Aktyw-ność na polu działalności naukowej wizytowanych jednostek korelowała w każdym przypadku z rodzajem uczelni. W uczelniach niepublicznych oraz publicznych uczelniach zawodowych badania naukowe są realizo-wane na niskim poziomie, bądź nie są prowadzone w ogóle. Znacznie bar-dziej intensywną działalność naukową obserwuje się w uczelniach akade-mickich, jednak i tu trudno określić ją jako w pełni zadowalającą. Poziom umiędzynarodowienia uczelni jest zróżnicowany – w ogólnej ocenie zde-cydowanie niski, zarówno w zakresie wymiany studentów, kadry oraz re-alizacji projektów badawczych. Żadna z wizytowanych uczelni nie miała w ofercie zajęć w języku obcym, rzadkością były wizyty obcojęzycznych wykładowców. Plany i programy kształcenia skonstruowane były niemal zawsze poprawnie, jednak w przypadku pielęgniarstwa zwracał uwagę brak oferty zajęć „do wyboru”. We wszystkich uczelniach prowadzących nauczanie na kierunku pielęgniarstwo kształcenie ukierunkowane pod kątem osiąganych efektów należy ocenić pozytywnie, a w przypadku kie-runku zdrowie publiczne prowadzone jest ono tylko w dużych uczelniach medycznych, bądź w uczelniach mających doświadczenie w prowadze-niu innych kierunków medycznych. We wszystkich wizytowanych uczel-niach funkcjonują wewnętrzne systemy zapewnienia jakości kształcenia, jednak ich funkcjonowanie jest w przeważającej większości przypadków mało efektywne.

W latach 2008–2011 wizytowano 29 uczelni prowadzących kształcenie na kierunku fi zjoterapia. Na tym kierunku wydano 21 opinii pozytywnych, 6 warunkowych i 2 negatywne. Generalnie, ze względu na dużą liczbę szkół prowadzących kształcenie na tym kierunku, jednostki mają trud-ności z zapewnieniem właściwego minimum kadrowego, nie zawsze była stosowana zasada koniczności posiadania dorobku naukowego

tematycz-nie związanego z kierunkiem studiów. Baza dydaktyczna w większości przypadków zapewnia podstawowe zaplecze do realizacji założonych ce-lów kształcenia. Wizytowane uczelnie, które prowadziły kształcenie tylko na poziomie studiów pierwszego stopnia nie posiadały właściwego zaple-cza do prowadzenia badań naukowych, a dorobek naukowy pracowników dydaktycznych stanowi ich dorobek własny, w większości nie afi liowany przez jednostkę macierzystą, natomiast uczelnie prowadzące kształce-nie także na poziomie studiów drugiego stopnia posiadają wyspecjalizo-wane pracownie naukowe, stanowiące bazę umożliwiającą prowadzenie badań naukowych. W uczelniach publicznych prowadzona jest aktywna wymiana międzynarodowa studentów i kadry naukowo-dydaktycznej oraz współpraca z zagranicznymi ośrodkach naukowymi i leczniczymi. Plany i programy kształcenia spełniają większość wymagań określonych w standardach kształcenia. Przedstawiona sylwetka absolwenta odpowia-da ogólnym warunkom zawartym w stanodpowia-darodpowia-dach kształcenia, a struktura przewidywanych kwalifi kacji mieści się w kanonie ocenianego kierunku. We wszystkich uczelniach funkcjonuje wewnętrzny system zapewnienia jakości kształcenia. Jednak są to bardziej jego elementy niż kompleksowo opracowane procedury.

W okresie III kadencji Zespół Kierunków Studiów Medycznych za-opiniował 272 wnioski, w tym 25 o nadanie uprawnień do prowadzenia kształcenia w nowo tworzonych uczelniach (7 pozytywnych, 18 nega-tywnych), 152 o nadanie uprawnień do prowadzenia kształcenia na po-ziomie studiów pierwszego stopnia (87 pozytywnych, 65 negatywnych), 52 o nadanie uprawnień do prowadzenia kształcenia na poziomie studiów drugiego stopnia i jednolitych studiach magisterskich (14 pozytywne, 38 negatywne), 11 o przyznanie istniejącemu lub nowo tworzonemu wy-działowi zamiejscowemu, fi lii lub zamiejscowemu ośrodkowi dydaktycz-nemu uprawnień do prowadzenia kształcenia (7 pozytywnych, 4 negatyw-ne), 29 o przedłużenie pozwolenia na funkcjonowanie uczelni niepublicz-nej (15 pozytywnych, 1 negatywna, w 13 przypadkach PKA nie mogła wydać opinii pozytywnej) oraz 3 wnioski o przywrócenie uprawnień do prowadzenia kształcenia na kierunku, z czego 2 zaopiniowano pozytywnie zaś 1 negatywnie.

W okresie sprawozdawczym, tj. w latach 2008–2011 wydano 48% pozy-tywnych opinii i 47% opinii negapozy-tywnych. Wzrost liczby wydanych opinii negatywnych zarówno w uczelniach publicznych jak i niepublicznych jest wypadkową ogólnego wzrostu liczby wpływających wniosków. Proporcje opinii pozytywnych w stosunku do negatywnych w poszczególnych latach nie uległy zmianie.

Zdecydowaną większość stanowiły wnioski o nadanie uprawnień do prowadzenia kształcenia na poziomie studiów pierwszego stopnia na kie-runkach: kosmetologia (39), fi zjoterapia (33), i zdrowie publiczne (28) oraz wnioski o nadanie uprawnień do prowadzenia kształcenia na pozio-mie studiów drugiego stopnia i jednolitych studiach magisterskich na kierunku pielęgniarstwo (28).

Wpłynęło 25 wniosków o nadanie uprawnień do prowadzenia kształce-nia w nowo tworzonych uczelkształce-niach, z czego największa liczba dotyczyła kierunku kosmetologia (12) oraz ratownictwo medyczne (5). Większość opiniowanych wniosków (72%) nie znalazła akceptacji PKA.

O wydaniu opinii negatywnych w przypadku wniosków o nadanie uprawnień do prowadzenia kształcenia na poziomie studiów pierwszego stopnia decydowały w szczególności: brak spełnienia wymagań zawar-tych w przepisach prawa w zakresie minimum kadrowego, niezbyt precy-zyjne określenie sylwetki absolwenta, braki w przedstawianych planach studiów i programach kształcenia, niewłaściwa obsada zajęć dydaktycz-nych. Zastrzeżenia budził także brak infrastruktury techniczno-labora-toryjnej – przedstawiano zbyt ogólne informacje dotyczące bazy lokalo-wej, a także niedostateczne informacje dotyczące zbiorów bibliotecznych gwarantujących odpowiednie warunki do prowadzenia kształcenia na wnioskowanym kierunku studiów.

W odniesieniu do wniosków o nadanie uprawnień do prowadzenia kształcenia na poziomie studiów drugiego stopnia i jednolitych studiów magisterskich oprócz wyżej wymienionych zarzutów najważniejszy doty-czył oceny badań naukowych związanych z zakresem ocenianego kierun-ku, prowadzonych w danej jednostce organizacyjnej uczelni. W przedło-żonych wnioskach istotne braki dotyczyły informacji o rozmiarze i pozio-mie prowadzonych badań naukowych.

W minionym okresie Zespół realizując swoje ustawowe zadania doko-nywał zarówno pierwszych, jak i kolejnych ocen jakości kształcenia, opi-niował wnioski o nadanie uprawnień do prowadzenia kształcenia na kie-runkach i poziomach studiów, wnioski o ponowne rozpatrzenie wydanych opinii i ocen, a także wydawał opinie w sprawie przedłużenia uczelniom niepublicznym uprawnień do prowadzenia kształcenia. Realizując swoje zadania Zespół zwracał szczególną uwagę na zgodność działalności uczel-ni ze zmieuczel-niającymi się uregulowauczel-niami prawnymi, standardami oraz kryteriami oceny jakości kształcenia. Dopracowane zostały wytyczne, według których uczelnie sporządzają raporty samooceny, w szczególności analizy jakości prowadzonego kształcenia w kontekście deklarowanych celów i uzyskanych efektów oraz budowania wewnętrznych systemów za-pewnienia jakości kształcenia. Uległy zmianie kryteria oceny obszarów mających istotny wpływ na jakość kształcenia, tj. programów kształcenia i planów studiów, minimum kadrowego, bazy dydaktycznej i badań na-ukowych oraz poziomu umiędzynarodowienia.

Widoczny jest stały wzrost liczby wniosków o tworzenie medycznych kierunków studiów. W poszczególnych kadencjach proporcja wniosków negatywnych do pozytywnych jest zbliżona; brak trendu malejącego opi-nii negatywnych.

W pierwszej kadencji Zespół Kierunków Studiów Medycznych prze-prowadził 54 oceny, w drugiej 82, natomiast w trzeciej – 140. Wzrost licz-by dokonanych ocen wiąże się z koniecznością dokonania powtórnych ocen na kierunkach, których jakość budziła zastrzeżenia oraz wydania

ocen nowo tworzonym kierunkom studiów. W raportach powizytacyj-nych zespołów oceniających jakość kształcenia w jednostkach zawarte są opinie i zalecenia dotyczące wszystkich obszarów kształcenia. Uczelnie korzystają z sugestii zespołów, co znajduje swój wyraz w uzgodnieniach i planach uczelni dotyczących ich dalszej działalności dydaktyczno-nau-kowej.