Zespół Kierunków Studiów Artystycznych

Autor: prof. Joachim Pichura

1. Analiza i interpretacja wyników ocen jakości kształcenia oraz opi-nii o wnioskach o utworzenie uczelni i kierunków studiów.

W III kadencji (2008–2011) praca Zespołu Kierunków Studiów Arty-stycznych skupiała się przede wszystkim na: akredytacji wyznaczonych do oceny jakości kształcenia jednostek organizacyjnych w uczelniach

publicznych i niepublicznych prowadzących kształcenie na kierunkach artystycznych, opiniowaniu wniosków o nadanie uprawnień do prowa-dzenia kształcenia na poziomie studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich, wydawaniu opinii w sprawie wniosków o przedłużenie pozwolenia na funkcjonowanie uczelni, oraz wniosków o przywrócenie uprawnień do prowadzenia kształcenia na kie-runkach studiów uprzednio zawieszonych. Zespół uczestniczył również w opiniowaniu projektów aktów prawnych przedkładanych Komisji do zaopiniowania (w II kadencji zgłaszał m.in. uwagi dotyczące standardów kształcenia), a także uczestniczył w pracach związanych z opracowaniem grafi cznym wzoru certyfi katu jakości kształcenia.

W okresie tym zakończono procedurę akredytacyjną na 21 kierunkach studiów pozostających w kompetencjach Zespołu, tj.: aktorstwo, archi-tektura wnętrz, dyrygentura, edukacja artystyczna w zakresie sztuk pla-stycznych, edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej, grafi ka, instrumentalistyka, jazz i muzyka estradowa, kompozycja i teoria mu-zyki, konserwacja i restauracja dziel sztuki, malarstwo, organizacja pro-dukcji fi lmowej i telewizyjnej, realizacja obrazu fi lmowego, telewizyjne-go i fotografi a, reżyseria, reżyseria dźwięku, rzeźba, scenografi a, taniec, wokalistyka, wzornictwo oraz wiedza o teatrze – wspólnie z Zespołem Kierunków Studiów Humanistycznych.

Niektóre kierunki studiów takie, jak: edukacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych, edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej, grafi ka, malarstwo, instrumentalistyka oraz wzornictwo zostały poddane ocenie przez Zespół po raz drugi.

Procedurą akredytacji objęto: w II kadencji – 15 kierunków studiów, zaś w III kadencji odpowiednio 17. Najczęściej ocenianymi kierunka-mi były: edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej (wydano 25 ocen), grafi ka – (20), edukacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych (18), instrumentalistyka – (15), malarstwo – (12), wzornictwo – (6) reali-zacja obrazu fi lmowego, telewizyjnego i fotografi a – (5), wokalistyka – (5), konserwacja i restauracja dzieł sztuki – (4), architektura wnętrz – (4).

W czasie III kadencji Zespół dokonał po raz pierwszy oceny jakości kształcenia na 5 kierunkach studiów, tj.: organizacja produkcji fi lmowej i telewizyjnej, realizacja obrazu fi lmowego, telewizyjnego i fotografi a, scenografi a, taniec, wiedza o teatrze.

W latach 2008 – 2011, tj. w III kadencji, procedurze akredytacji pod-dano:

ƒ 8 uniwersytetów, oceniając w nich 10kierunków studiów, tj.: edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej, edukacja artystyczna w za-kresie sztuk plastycznych, realizacja obrazu fi lmowego, telewizyjnego i fotografi a, organizacja produkcji fi lmowej i telewizyjnej, reżyseria, konserwacja i restauracja dzieł sztuki, jazz i muzyka estradowa, gra-fi ka i malarstwo;

ƒ 3 uczelnie techniczne, oceniając w nich 2 kierunki studiów, tj.: eduka-cja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych, wzornictwo;

ƒ 5 uczelni pedagogicznych, oceniając w nich 4 kierunki studiów, tj.: edukacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych, edukacja arty-styczna w zakresie sztuki muzycznej, grafi ka i malarstwo;

ƒ 18 uczelni artystycznych oceniając w nich 17 kierunków studiów, tj.: konserwacja i restauracja dzieł sztuki, reżyseria, wiedza o teatrze, or-ganizacja produkcji fi lmowej i telewizyjnej, realizacja obrazu fi lmo-wego, telewizyjnego i fotografi a, scenografi a, edukacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych, edukacja artystyczna w zakresie sztu-ki muzyczne, jazz i muzyka estradowa, grafi ka, instrumentalistyka, malarstwo, wzornictwo, taniec, reżyseria dźwięku, wokalistyka, oraz architektura wnętrz;

ƒ 4 Państwowe Wyższe Szkoły Zawodowe oceniając w nich 3 kierunki studiów, tj.: edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej, edu-kacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych oraz jazz i muzyka estradowa, którego procedura oceny jakości nie została jeszcze zakoń-czona.

ƒ 13 uczelni niepublicznych oceniając w nich 6 kierunków studiów, tj.: grafi ka, architektura wnętrz, malarstwo, realizacja obrazu fi lmowego, telewizyjnego i fotografi a, wzornictwo oraz taniec.

W III kadencji Zespół Kierunków Studiów Artystycznych sformułował 119 ocen, spośród których – 6,7% (8) stanowiły oceny wyróżniające, 90% (107) oceny pozytywne, 3,3% (4) oceny warunkowe. W 1 przypadku za-wieszono wydanie oceny do czasu zakończenia pełnego cyklu kształcenia, zaś w 6 odstąpiono od jej dokonania.

Natomiast w okresie trzech kadencji, tj. w latach 2002–2011 Zespół sformułował łącznie 280 ocen (I kadencja – 80, II kadencja – 81, III kaden-cja – 119). Spośród tych ocen – 5,4% (15) stanowiły oceny wyróżniające, 87% (244) oceny pozytywne, 6,9% (19) oceny warunkowe, zaś 0,7% (2) to oceny negatywne.

Wyraźny wzrost liczby dokonanych ocen nastąpił w okresie III kaden-cji i związany był z przeprowadzeniem po raz pierwszy akredytakaden-cji na 5 dotąd jeszcze nie ocenionych kierunkach studiów, koniecznością doko-nania oceny jakości kształcenia po ocenie pozytywnej wydanej na skró-cony okres jej obowiązywania lub przeprowadzenia powtórnych ocen na kierunkach studiów, które otrzymały ocenę warunkową, a także w związ-ku z wydaniem ocen wyróżniających.

Porównując rozkład ocen sformułowanych w ramach prac Zespo-łu w I i II kadencji należy zwrócić uwagę na znaczne zwiększenie w III kadencji udziału ocen wyróżniających i pozytywnych oraz malejące ten-dencje wydanych ocen warunkowych oraz negatywnych. Związane jest to m.in. z tym, iż uczelnie w większym stopniu uwzględniały formułowane przez ekspertów Państwowej/Polskiej Komisji Akredytacyjnej uwagi i za-lecenia dostrzeżone w toku przeprowadzonych wcześniej (w latach 2002– 2007) wizytacji. W wielu uczelniach artystycznych pozytywnie oceniane są także efekty pracy ekspertów ds. formalno – prawnych.

W latach 2002–2011 Zespół sformułował 15 ocen wyróżniających: – w I kadencji na 2 kierunkach: edukacja artystyczna w zakresie sztuk

plastycznych, edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej; – w II kadencji na 5 kierunkach: dyrygentura, grafi ka, rzeźba,

wokali-styka, wzornictwo;

– w III kadencji na 6 kierunkach studiów: edukacja artystyczna w za-kresie sztuk plastycznych, edukacja artystyczna w zaza-kresie sztuki mu-zycznej, grafi ka – (2), instrumentalistyka – (2), konserwacja i restau-racja dzieł sztuki, malarstwo.

Spośród sformułowanych w III kadencji 105 ocen dla uczelni publicz-nych – 8 to oceny wyróżniające dokonane po ocenie pozytywnej, 96 to oceny pozytywne, z których 12 dokonano po raz pierwszy oraz 1 ocenę warunkową (po ocenie pozytywnej). W 5 przypadkach zawieszono wyda-nie oceny lub od wyda-niej odstąpiono.

Dla uczelni niepublicznych sformułowano ogółem 14 ocen, w tym 11 to oceny pozytywne, z których 7 dokonano po raz pierwszy, oraz 3 oceny warunkowe (dwie wydane po raz pierwszy, jedna po ocenie pozytywnej). Natomiast w 2 przypadkach odstąpiono od dokonania oceny.

Zespół sformułował w okresie III kadencji oceny warunkowe na na-stępujących kierunkach studiów: edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej, grafi ka, realizacja obrazu fi lmowego, telewizyjnego i fotogra-fi a, taniec, wzornictwo, a uzasadniał je przede wszystkim brak minimum kadrowego, zastrzeżenia dotyczące koncepcji kształcenia i sylwetki ab-solwenta, zastrzeżenia dotyczące merytorycznej i programowowej jako-ści przedstawionych przez uczelnie sylabusów, nie związany z ocenia-nym kierunkiem zakres tematyczny realizowanych prac dyplomowych, zastrzeżenia dotyczące bazy lokalowej, przyjęte przez uczelnię zasady rekrutacji, uchybienia formalno-prawne, jak np. uchwalenie regulaminu studiów na podstawie nieobowiązujących przepisów, a także niespełnie-niem wymagań dotyczących relacji pomiędzy liczbą nauczycieli akade-mickich stanowiących minimum kadrowe, a liczbą studentów.

W odniesieniu do 2 uczelni, które otrzymały oceny warunkowe odstą-piono od przeprowadzenia oceny powtórnej (na kierunku edukacja arty-styczna w zakresie sztuki muzycznej, w związku z utworzeniem 1 wrze-śnia 2010 r. Akademii Sztuki w Szczecinie, a na kierunku realizacja ob-razu fi lmowego, telewizyjnego i fotografi a, w związku z zawieszeniem rekrutacji). Ponadto w wyniku przedstawionych przez uczelnię działań naprawczych na kierunku wzornictwo sformułowano ocenę pozytywną.

W latach 2002–2011 do Zespołu wpłynęły 154 wnioski, tj. w I kadencji – 43, w II kadencji – 40, oraz w III kadencji – 71. Zatem w porównaniu z I i II kadencją nastąpił znaczny wzrost liczby wniosków.

Spośród przedstawionych w III kadencji 71 wniosków – 47 zostało za-opiniowanych przez Zespół pozytywnie, 20 negatywnie. W odniesieniu do 2 wniosków o przedłużenie pozwolenia na funkcjonowanie uczelni nie można było sformułować oceny pozytywnej, zaś 2 wnioski znajdują się

jeszcze w toku opiniowania. Zdecydowaną większość, tj. 71% (49) sta-nowiły wnioski uczelni niepublicznych (32 uzyskały opinię pozytywną, 15 – negatywną, a dla 2 nie można było wydać opinii pozytywnej). Na-tomiast uczelnie publiczne przedstawiły 29% (20) wniosków (15 z tych wniosków uzyskało opinię pozytywną, a 5 – negatywną).

Wnioski, które wpłynęły do Zespołu do zaopiniowania dotyczyły nada-nia uprawnień do kształcenada-nia na następujących kierunkach studiów: gra-fi ka – 17, architektura wnętrz 9, edukacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych – 9, wzornictwo – 7, organizacja produkcji telewizyjnej i fi l-mowej – 6, malarstwo – 5, taniec – 4, realizacja obrazu fi lmowego, tele-wizyjnego i fotografi a – 3, aktorstwo – 2, edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej – 2, reżyseria – 2, instrumentalistyka, wokalistyka, jazz i muzyka estradowa oraz obraz multimedialny i aktorstwo nowych me-diów.

Podstawą pozytywnych opinii wniosków było spełnienie wymogów do-tyczących koncepcji kształcenia, planów studiów i programów kształce-nia, bazy materialnej i dydaktycznej, badań naukowych oraz spełnienie wymagań kadrowych określonych w przepisach prawa.

Negatywną opinię wniosków uzasadniał najczęściej: brak spełnienia wymagań dotyczących minimum kadrowego (zarzut ten dotyczył więk-szości wniosków uczelni niepublicznych), spowodowany brakiem dorob-ku artystycznego z zakresu wnioskowanego kierundorob-ku studiów lub z dzie-dziny z nim związanej, nie dostosowanie planów i programów kształcenia do obowiązujących standardów kształcenia, zawężanie koncepcji kształ-cenia, niewłaściwa obsada zajęć dydaktycznych z niektórych przedmio-tów, nieuwzględnianie w opracowywanych sylabusach tak istotnych ele-mentów dla procesu kształcenia, jak: założeń i celów przedmiotu, warun-ków zaliczenia i celów dydaktycznych, opisu formy zaliczeń i egzaminów, czy punktacji ECTS, a także niewłaściwie opracowana koncepcja praktyk studenckich, w tym ich cel, program i terminy realizacji, czy też zbyt ogólne informacje, dotyczące bazy lokalowej, w tym dotyczące przewi-dywanej powierzchni lokalowej, przeznaczonej na realizację zajęć z za-kresu wnioskowanego kierunku studiów, lub planowanego wyposażenia technicznego. Natomiast informacje te są niezbędne do oceny, czy zostaną zapewnione właściwe warunki umożliwiające prawidłową realizację ce-lów kształcenia, zwłaszcza na takich kierunkach studiów jak: architek-tura wnętrz, grafi ka, malarstwo czy wzornictwo. Poza tym zawarte we wnioskach dane dotyczące zbiorów bibliotecznych były zbyt lakoniczne. Zastrzeżenia budzi także znacznie przekroczony planowany limit przyjęć na I rok studiów. W wielu wnioskach liczba studentów nie była dostoso-wana zarówno do możliwości kadrowych, jak i lokalowych uczelni.

2. Ocena zmian i tendencji rozwojowych stwierdzonych w procesie oceny i opiniowania oraz ich wpływu na realizację w uczelniach procesu dydaktycznego i uzyskiwane efekty kształcenia

W szkolnictwie muzycznym obserwuje się zainteresowanie wprowa-dzaniem nowych kierunków studiów takich jak: jazz i muzyka estradowa, muzyka kościelna, czy muzykoterapia, a także specjalności w zakresie gry na instrumentach dawnych, na których realizowane są kompozycje wybitnych mistrzów epoki Baroku, z uwzględnieniem obowiązującej wówczas specyfi ki wykonawczej i stylu. Natomiast w szkolnictwie pla-stycznym obserwuje się tendencję wprowadzania różnych form kształce-nia, z uwzględnieniem technik multimedialnych. Pojawiają się również pierwsze oznaki wprowadzenia technik multimedialnych na kierunku aktorstwo. Powyższe dążenia niewątpliwie poszerzają wiedzę studentów, także innych kierunków dając możliwość innego – szerszego – spojrzenia na realizowany główny kierunek studiów.

Wśród innych form i tendencji rozwojowych stwierdzonych w procesie oceny jakości kształcenia należy w pierwszej kolejności wymienić: − stały wzrost liczby studentów i pedagogów uczestniczących w

wymia-nie międzynarodowej w ramach programu SOKRATES, ERASMUS, jak również w oparciu o umowy bilateralne zawarte pomiędzy uczel-niami,

− zdecydowane zwiększenie liczby organizowanych warsztatów i kursów mistrzowskich prowadzonych przez wybitnych pedagogów – artystów z zagranicy, a także z ośrodków krajowych,

− stały wzrost liczby studentów i pedagogów uczestniczących w wysta-wach, wernisażach, konkursach, festiwalach czego wymiernym efek-tem są liczne nagrody,

− stały wzrost liczby pedagogów kierunków artystycznych zapraszanych do udziału w najbardziej prestiżowych imprezach organizowanych w Europie, Azji i Stanach Zjednoczonych, w których prezentują osią-gnięcia polskiej kultury oraz dydaktyki,

− wielokierunkowa i interesująca współpraca ze środowiskiem (np: Dni Otwarte, Akademia Młodych, czy Przedszkole Muzyczne).

Zupełnym novum jest dość znaczna liczba obcokrajowców (np. z Chin, Korei Południowej, Republiki Czeskiej czy Niemiec) studiujących w pol-skich uczelniach artystycznych.

Wszystkie w/w zmiany wprowadzone bądź rozwijane w ciągu ostatnich 3 lat mają znaczący wpływ na rozwój kształcenia, a w szczególności podno-szenie poziomu jego jakości. Pozwalają również na kontakt z innymi kon-cepcjami kształcenia preferowanymi w szkolnictwie artystycznym innych państw, a także na ich konfrontację z polskim szkolnictwem wyższym.

3. Ocena wpływu działalności PKA na budowanie kultury jakości w uczelniach na podstawie wyników ocen i opinii wydanych w poszcze-gólnych latach III kadencji oraz na tle wyników uzyskanych w I i II ka-dencji.

Wizytacje przeprowadzone przez Zespoły Oceniające potwierdziły, iż poziom kształcenia w zakresie przedmiotów kierunkowych jest bardzo

wysoki, natomiast pewne wątpliwości budziły niektóre rozwiązania for-malno-prawne (np. nieprawidłowe formy zatrudnienia). Ponadto nielicz-ne z wizytowanych uczelni wprowadziły system punktacji ECTS. W trak-cie II i III kadencji wprowadzono sylabusy oraz opracowano formalne procedury dotyczące jakości kształcenia. Należy podkreślić, że wszystkie uwagi stwierdzone w trakcie wizytacji, były traktowane przez uczelnie z całą powagą i w miarę możliwości, szybko korygowane.

Jedynym problemem, którego wprowadzenie w szerszym zakresie na-potyka na trudności, to ankiety studentów oceniające pracę i zaangażo-wanie nauczycieli akademickich. Wynika to głównie z obawy przed bra-kiem możliwości zapewnienia anonimowości spowodowanej małą liczbą studentów przypadających na jednego nauczyciela akademickiego (4–6 studentów na przedmiotach kierunkowych oraz prowadzonych w małych grupach), czy szczególnymi relacjami „mistrz-uczeń” powstającymi w in-dywidualnym toku zajęć dydaktycznych.