Wybrane instrumenty wsparcia publicznego – charakterystyka

Rządowy Program Wspierania Eksportu obejmuje długoterminowe kredyty ekspor-towe, a także wsparcie krótkoterminowe w formie akredytyw eksportowych. Jest kompleksowym zestawem działań władz publicznych dla stymulowania polskiego eksportu. Wśród podmiotów prowadzących działalność międzynarodową znajo-mość tego programu zadeklarowało 29% respondentów, a wśród podmiotów pla-nujących rozpocząć ekspansję zagraniczną – 33,3%. W cytowanych badaniach, ten

program okazał się najlepiej znanym wśród wszystkich innych, ale nie jest to satys-fakcjonujący wynik1.

Rządowy Program Wspierania Eksportu: BGK kredyty polega na długoterminowym wsparciu za pośrednictwem banku BGK. Bank ten udzielał zagranicznym firmom-na-bywcom kredytów finansujących umowy eksportowe na zakup polskich wyrobów i usług. Mechanizm polegał na wypłacaniu kredytów bezpośrednio krajowym eks-porterom, a zagraniczni nabywcy (po dostawie wyrobu/usługi), dokonywali spłaty kredytów.

Rządowy Program Wspierania Eksportu: BGK – akredytywy polegał na wsparciu eks-portu w formie udzielania akredytyw za pośrednictwem banku BGK. Jest to krótko-terminowy instrument wsparcia finansowego (poniżej dwóch lat). Instrument ten był stosowany w transakcjach z klientami z krajów tzw. ryzyka nierynkowego w formie postfinansowania akredytyw dokumentowych (krótkoterminowy kredyt udzielany przez BGK bankowi otwierającemu akredytywę na rzecz polskiego eksportera i dys-konta należności z akredytyw dokumentowych, czyli wypłata polskiemu eksporterowi należności za dokumenty złożone w ramach akredytywy przed wyznaczonym termi-nem [Raport 2014, s. 160].

Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych (KUKE) jest sposobem zabezpie-czenia przedsiębiorcy przed ryzykiem związanym z  działalnością na niestabilnych rynkach zagranicznych. Instrumentem zabezpieczenia jest ubezpieczenie, które KUKE oferowała jako ubezpieczenie należności z transakcji eksportowych z odroczonym ter-minem płatności.

Rządowy Program Wspierania Eksportu: Paszport do eksportu. Mianem tym określa się część Rządowego Programu Wspierania Eksportu. Jego celem jest zapewnienie dostępu do usług doradczych i wsparcie finansowe działalności eksportowej przed-siębiorstw. Program ten finansowany jest z Programu Operacyjnego: Innowacyjna Go-spodarka i obejmuje doradztwo w zakresie opracowania planu rozwoju działalności. Badania pokazały, że 22,4% firm prowadzących działalność eksportową oraz 25,4% firm planujących eksport znało ten program [Raport 2014, s. 163].

Rządowy Program Wspierania Eksportu: Branżowe projekty promocyjne jest wspar-ciem finansowym dla firm ubiegających się o umożliwienie udziału w zagranicznych imprezach promocyjnych lub targowych. Wsparcie to dotyczyło kompleksowej re-alizacji takich imprez (na przykład transport eksponatów, ich ubezpieczenie, odpra-wę celną, spedycję, wynajem powierzchni wystawienniczej, zabudoodpra-wę powierzchni, montaż, obsługę techniczną). Badania pokazują stosunkowo dużą rozpoznawalność 1 Badanie CAPI wykonane na próbie reprezentatywnej polskich eksporterów oraz badania jakościowe (IDI).

tego programu – znało go 23,4% firm eksportujących oraz 30,3% firm planujących roz-poczęcie internacjonalizacji [Raport 2014, s. 164].

Rządowy Program Wspierania Eksportu: Pomoc na certyfikaty eksportowe (także świadectwa i  atesty wyrobów wymagane w  obrocie zagranicznym na jednolitym rynku Unii Europejskiej). Jego ideą jest kompleksowe dofinansowanie usług dorad-czych, a także: przygotowanie i tłumaczenie dokumentacji technicznej, przygotowa-nie transportu, ubezpieczeprzygotowa-nie próbek wyrobu i dokumentacji, które wysyłane są do badań certyfikacyjnych – kolejno: przeprowadzenie audytu, przeprowadzenie ba-dań certyfikacyjnych, wystawienie i wydanie certyfikatu wyrobu. Taka pomoc (we-dług uzyskanych wyników badań) znana była 24,8% firm prowadzących działalność międzynarodową i 24,9% firm planujących ekspansję zagraniczną.

Rządowy Program Wspierania Eksportu: Wsparcie finansowe wydawnictw pro-mujących eksport jest wsparciem dla wydawnictw propro-mujących eksport. Dotyczy to takich wydawnictw, jak: katalogi, informatory (branżowe i  regionalne), foldery, obcojęzyczne wersje czasopism, publikacje książkowe oraz materiały promocyjne i informacyjne promujące eksport na Jednolitym Rynku Europejskim. Z tej pomocy wykluczona jest publikacja materiałów reklamowych indywidualnego przedsiębior-cy. Znajomość tego rodzaju wsparcia zadeklarowało 16,8% firm międzynarodowych i 22,9% firm planujących rozpoczęcie działalności międzynarodowej.

Wsparcie informacyjne – portale i bazy danych. W Internecie jest dostępnych wiele stron i portali informacyjnych dedykowanych prowadzeniu działalności gospodar-czej i wspierania eksportu: http://trade.gov.pl, http://www.eksporter.gov.pl, http:// eur-lex.europa.eu/pl/index.htm i http://www.een.org.pl. Znajomość tych portali za-deklarowało 29% badanych prowadzących działalność międzynarodową oraz 26,9% planujących podjęcie takiej działalności.

Poza wymienionymi powyżej programami i  instrumentami wsparcia, w  sy-stemie instytucji udzielających wsparcia informacyjnego dla polskich przedsię-biorców w  zakresie internacjonalizacji ich działalności, wyróżnić można też [Ra-port 2014, ss. 166–173]:

· Wydziały Promocji Handlu i Inwestycji Ambasad i Konsulatów RP (WPHiI), których zadaniem jest dostarczanie informacji na temat uwarunkowań prowadzenia dzia-łalności na poszczególnych rynkach zagranicznych, a  także na temat zamówień publicznych (w Polsce i za granicą). Wspierają one działalność eksportową i poma-gają firmom zagranicznym zainteresowanym importem i inwestycjami w Polsce. Znajomość istnienia tych usług wykazało 19,6% badanych przedsiębiorstw prowa-dzących działalność międzynarodową i  16,4% podmiotów planujących podjęcie takiej działalności;

· Sieć Centrów Obsługi Inwestorów i Eksporterów (COIE). Celem ich działalności jest udzielanie pomocy w zakresie planowania, organizowania i realizacji ekspor-tu lub inwestycji zagranicznych dla polskich firm. Znajomość istnienia tych usług wykazało 14,5% badanych przedsiębiorstw prowadzących działalność międzyna-rodową i 17,9% podmiotów planujących podjęcie takiej działalności;

· Wsparcie informacyjne – programy Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagra-nicznych: „Go China” (zwiększenie aktywności polskich podmiotów na rynku chiń-skim) i „Go Africa” (wsparcie polskich przedsiębiorstw dla nawiązania współpracy handlowej na rynku afrykańskim, np Algieria, Nigeria, Angola, Kenia, Mozambik czy RPA). Znajomością tych programów wykazało się zaledwie 7% firm międzynarodo-wych i 9% respondentów planujących taką działalność;

· Wsparcie promocyjne „Made in Poland”. Celem tego programu (realizowanego przez Ministerstwo Gospodarki) jest wzmocnienie wizerunku Polski wśród inwe-storów zagranicznych. Realizowane działania to na przykład: reklama w prasie, In-ternecie, działania PR (są one skierowane do takich krajów, jak: Czechy, Niemcy, Ukraina, Chiny i Rosja). Znajomością tego programu wykazało się 21,5% przedsię-biorstw międzynarodowych i 37,3% firm planujących taką działalność;

· Wsparcie informacyjne, szkoleniowe, promocyjne oraz organizacyjne, np.: bi-lateralne izby gospodarcze (nawiązywanie kontaktów gospodarczych z  partne-rami zagranicznymi, usługi promocyjne i  informacyjne); izby branżowe (usługi informacyjne i szkoleniowe dotyczące form działalności międzynarodowej); izby przemysłowo-handlowe (usługi doradztwa prawnego, organizacja konferencji, se-minariów, szkoleń dostarczających wiedzę na temat współpracy handlowej z za-granicą). Znajomość tych pierwszych programów wsparcia jest najniższa, zaś po-zostałych na poziomie 25–28% badanych firm.

Podsumowanie

W branży przetwórstwa przemysłowego (sekcja C) odnotowano najwyższy odsetek wsparcia dla umiędzynarodowionych przedsiębiorstw – 12,0%. W  budownictwie (sekcja F) ten odsetek wyniósł 9,2%, w transporcie (sekcja H) – 8,0%, w działalności naukowej i technicznej (sekcja M) – 7,9%, a w branży handlowej (sekcja G) – 5,1%. Branża handlowa stanowi prawie połowę wszystkich umiędzynarodowionych przedsiębiorstw, a mikrofirmy z tej branży są skuteczniejsze od innych w zakresie ubiegania się o wsparcie. Ogólnie jednak wykorzystanie przez mikrofirmy wsparcia

publicznego jest na wiele niższym poziomie niż w przypadku firm małych i śred-nich. Wiele przedsiębiorstw w ogóle nie korzysta ze wsparcia publicznego interna-cjonalizacji, czego podstawowym powodem jest ich brak wiedzy na temat takiego wsparcia i brak wiary w jego powodzenie. Innym powodem niedostatecznego wy-korzystania wsparcia publicznego jest istnienie większej ilości jego potencjalnych instrumentów niż potrzeb i  ich wykorzystania w  tym zakresie. Badania, których wyniki zawarto w Raporcie końcowym, Ewaluacja potencjału eksportowego przedsię-biorstw w Polsce pokazały, że branża ma niewielkie znaczenie w zakresie wykorzy-stania istniejących instrumentów wsparcia, istotniejsza jest natomiast przedsiębior-czość właścicieli i menedżerów firm.Z informacji przytoczonych i zanalizowanych w niniejszym opracowaniu wynika, że:

· globalizacja prowadzi do wzmożonych przepływów towarów, usług i mód, co zwiększa wzajemną zależność i zbieżność wzorców konsumpcyjnych;

· zmieniające się warunki funkcjonowania organizacji i ujednolicanie globalnych potrzeb, są poważnym wyzwaniem dla otoczenia polityczno-prawnego wielu krajów i ich rządów;

· dla sprostania istniejącej konkurencji i pełnego wykorzystania wsparcia pub-licznego internacjonalizacji, potrzebna jest współzależność działań przedsiębior-czych i innowacyjnych właścicieli firm i ich kierowników;

· pomimo istnienia programów wsparcia publicznego dla internacjonalizacji firm, ich wykorzystanie jest na relatywnie niskim poziomie;

· podstawową barierą dla korzystania z  programów i  instrumentów wsparcia publicznego dla internacjonalizacji przedsiębiorstw jest mała wiedza na te-mat ich istnienia i brak wiary w ich skuteczność [Glinkowska, Kaczmarek 2016b, ss. 137–138].

Bibliografia

Dietl J. (1999), Wyzwania rynku globalnego dla konkurencyjności polskiego biznesu [w:] J.W. Wiktor (red.), Euromarketing. Koncepcje, strategie, metody, Wyd. AE, Kraków.

Gierszewska G., Wawrzyniak B. (2001), Globalizacja. Wyzwania dla zarządzania strategiczne-go, Wyd. Poltext, Warszawa.

Glinkowska B., Kaczmarek B. (2016a), Zarządzanie międzynarodowe. Strategie i studia przy-padków, Wyd. UŁ, Łódź.

Glinkowska B., Kaczmarek B. (2016b), Zarządzanie międzynarodowe i  internacjonalizacja przedsiębiorstw. Teoria i praktyka, Wyd. UŁ, Łódź.

Łapacz D. (2015), Udział małych i średnich przedsiębiorstw w wytwarzaniu PKB – Polska na tle Unii Europejskiej, „Współczesna Gospodarka”, vol. 6, issue 1, ss. 43–56.

Narula R., Dunning J.H. (1998), Explaining International R&D Alliances and the Role of Govern-ments, „International Business Review”, nr 7, ss. 377–397.

Oczkowska R. (2005), Uwarunkowania procesu internacjonalizacji przedsiębiorstw, Zeszyty Naukowe nr 677, Akademia Ekonomiczna, Kraków.

Penc J. (2001)., Zarządzanie oparte na wiedzy, „Organizacja i kierowanie”, nr 1, ss. 3–16. Piecuch T. (2010), Przedsiębiorczość. Podstawy teoretyczne, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa. Pierścionek Z. (1998), Strategie rozwoju firmy, PWN, Warszawa.

Przybylska K. (2001), Determinanty zagranicznych bezpośrednich inwestycji w  teorii ekono-micznej, Wyd. Akademii Ekonoekono-micznej, Kraków.

Raport końcowy (2014), Ewaluacja potencjału eksportowego przedsiębiorstw w Polsce, Bada-nie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, opra-cowane przez: B. Plawgo, E. Chilimoniuk-Przeździecką, T. Klimczaka, i in., Warszawa. Sheth J., Esghi G. (1989), Global Strategic Management Perspectives, South-Western, Cincin-nati, West Chicago, Carrolloton, Livermore [za:] Nowak-Far A. (2000), Globalna konkuren-cja. Strategiczne zarządzanie innowacjami w przedsiębiorstwach międzynarodowych, PWN Warszawa.

Oleh Andrushchakevych |

University of Lodz

Taras Panskyi |

Lodz University of Technology

Włodzimierz Mosorow |

Lodz University of Technology

Sebastian Biedroń |

Lodz University of Technology

Olena Fuchyla |

Lviv Polytechnic National University

Educational Clusters of Ukrainian Students