Kompleksowy plan reformy sytemu fi nansowego oparty na sprawozdaniu Larosière’a, byłego szefa MFW, został przedstawiony przez Komisję Europejską w komunika-cie przygotowanym na spotkanie Rady Europejskiej 19–20 marca 2009 r.36 Raport Grupy Larosière’a37 koncentrował się na analizie form i metod nadzoru instytucji i rynków fi nansowych w UE, na podstawie której wypracowano strategię wzmacnia-nia europejskiej współpracy w zakresie monitorowawzmacnia-nia stabilności fi nansowej, me-chanizmów wczesnego ostrzegania, a także unijnej współpracy z globalnymi part-nerami. Rekomendacje obejmowały przede wszystkim: utworzenie paneuropejskiej agencji, która kontrolowałaby ryzyko i wydawała wczesne ostrzeżenia, wzmocnienie systemu sankcji hamujących zbyt ryzykowne operacje, stworzenie jednolitego sy-stemu zasad regulujących i nadzorujących standardy unijnego rynku fi nansowego. Na poziomie wspólnotowym proponowano powołanie Europejskiej Rady Ryzyka Systemowego, działającej pod auspicjami EBC, na której czele stałby prezes EBC, a która sprawowałaby nadzór nad systemem fi nansowym z punktu widzenia ryzyka dla stabilności przedsiębiorstwa. Ponadto wyrażono potrzebę utworzenia w ramach Nowego Europejskiego Systemu Nadzoru Finansowego (ESFS) na podstawie istnie-jących już komitetów niskiej rangi38 trzech nowych agencji nadzorczych (ds. ban-ków, papierów wartościowych, ubezpieczeń) złożonych z przedstawicieli nadzorów narodowych wysokiego szczebla. Na czele ich rad stałyby osoby cieszące się naj-wyższym autorytetem, niezależne od krajowych instytucji nadzorczych. Rola trzech władz sprowadzałaby się do prawnie wiążącej mediacji w przypadku konfl iktów mię-dzy krajowymi organami nadzorczymi (co nie odpowiada Wielkiej Brytanii i RFN, zwłaszcza że ciężar odpowiedzialności za ratowanie banków w sytuacji kryzysowej nadal spoczywałby na rządach krajowych); przyjęcia wiążących standardów nadzor-czych, lepszej koordynacji działań w sytuacjach kryzysowych. Kolejna propozycja dotyczyła powołania Forum Stabilności Finansowej, które ponosiłoby odpowiedzial-ność za przenoszenie międzynarodowych regulacji fi nansowych na najwyższy po-ziom, a także współpracowałoby z MFW39.
W konkluzjach szczytu 18–19 czerwca 2009 r. RE zaakceptowała inicjatywę utworzenia Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego, a także ustanowienia
euro-36 www.eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2009:0114:FIN:PL:PDF.
37 Unia Europejska a kryzys. Raport Komisji Europejskiej z 25 lutego 2009 r., www.polbro-kers.pl/navigation/legislacja/pliki/UniaEuropejskaaKryzysRaportKomisji25.02.2009.pdf.
38 Tzw. Komitetów Poziomu Trzeciego (CEBS, CEIOPS i CESR – zajmują się one wdra-żaniem funduszy unijnych); poziom pierwszy – koordynacja na poziomie regionalnym i narodowym, drugi – zarządzanie projektami. Przekształcone zostałyby w trzy agencje europejskie – Europejską Władzę Bankową, Europejską Władzę Ubezpieczeniową, Euro-pejską Władzę Papierów Wartościowych.
pejskiego systemu fi nansowego zgodnie z propozycjami KE. Ponadto podkreślono, że zadaniem „nowych ram regulacyjnych UE” ma być wsparcie dla zdrowych i kon-kurencyjnych rynków europejskich40. Jednocześnie poparto zapowiedź KE dotyczą-cą przedstawienia konkretnych projektów legislacyjnych w tej dziedzinie najpóźniej w jesieni 2009 r., tak by nowy system zaczął obowiązywać w 2010 r.41 Na szczycie przywódców państw członkowskich 20 października 2009 r. osiągnięto porozumie-nie w sprawie wniosków prawodawczych dotyczących ustanowienia Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego oraz zapowiedziano, że ostateczne uzgodnienia na temat kompletnego pakietu ustanawiającego nową strukturę nadzoru UE zapadną na grudniowym posiedzeniu Rady42.
W komunikacie „Wspólne zobowiązanie na rzecz zatrudnienia” z 5 czerwca 2009 r. KE przedstawiła trzy priorytety unijnej strategii w zakresie ograniczenia wpływu kryzysu na zatrudnienie: utrzymywanie zatrudnienia, tworzenie nowych miejsc pra-cy i promowanie mobilności, postrzegane jako uzupełnienie zarysowanej wyżej do-tychczasowej aktywności antykryzysowej Unii Europejskiej. Nacisk położono na pełne wykorzystanie dostępnych środków budżetowych. Komisja zapowiedziała m.in. przeznaczenie 19 mld euro w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na pomoc w utrzymaniu zatrudnienia, podnoszenia kwalifi kacji, promowaniu przedsię-biorczości, podnoszeniu efektywności publicznych służb zatrudnienia. Co więcej, na lata 2009–2010 przewidziano możliwość zrefundowania deklarowanych wydatków państwa w 100%. Ponadto w połączeniu z funduszami innych fi nansowych instytucji międzynarodowych, w szczególności grupą Europejskiego Banku Inwestycyjnego, środki te posłużą do utworzenia nowego instrumentu mikrofi nansowego UE na rzecz zatrudnienia, którego pula obejmie ponad 500 mln euro. Przede wszystkim pozwoli on na ukierunkowane wsparcie przedsiębiorców, w związku ze zmniejszoną dostęp-nością kredytów43.
Podsumowanie
Istotnym elementem koncepcji antykryzysowej UE jest jej zewnętrzny wymiar, za-inicjowanie debaty nad reformą globalnego systemu fi nansowego i przejęcie głównej roli w tym zakresie w ramach grupy G-20. Warunkiem sukcesu jest jednakże wiary-godne i solidarne zaprezentowanie na zewnątrz specyfi ki i zalet rynku wewnętrznego wobec wyzwań światowego kryzysu.
40 www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/PL/ec/108653.pdf.
41 Ibidem.
42 www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/PL/ec/110903.pdf.
Państwa UE w obliczu trudności gospodarczych muszą zintensyfi kować skoor-dynowane działania. W tym kontekście konieczne wydaje się przyspieszenie reform w ramach Strategii lizbońskiej. Kluczowym instrumentem na tym polu jest Pakt Sta-bilności i Wzrostu, który w wyniku reformy w 2005 r. dopuszcza możliwość przekro-czenia pułapu defi cytu budżetowego w sytuacjach wyjątkowo poważnych trudności gospodarczych. Zasady ujęte w Pakcie należy jednak egzekwować, a Komisja winna bez stosowania elastycznego podejścia monitorować działania państw członkow-skich, tak by nie nadużywały wyjątkowych okoliczności. Spowolnienie gospodarcze nie powinno być usprawiedliwieniem dla mniej restrykcyjnej polityki budżetowej. Kryzys uwidocznił potrzebę silniejszego wewnętrznego zintegrowania krajów człon-kowskich w ramach UE, by mogła ona odgrywać przewodnią rolę w dyskusji nad reformą światowego ładu fi nansowego.
Dysproporcję pomiędzy faktycznymi możliwościami fi nansowymi UE w prze-ciwdziałaniu skutkom perturbacji na rynkach, a narodowymi środkami pomocowymi uruchamianymi przez poszczególne kraje członkowskie, które na ten cel przezna-czyły już ponad 20% ich PKB, implikują ponadto ramy wspólnotowych zasobów własnych (ok. 1% PKB państw członkowskich).
Podstawą funkcjonowania rynku wewnętrznego są jednolite ramy prawne i ich przestrzeganie. Wzorem dla nowych krajów członkowskich w tej dziedzinie są za-tem działania starych członków Unii. Co więcej, narodowe subwencje dyskryminują kraje, które nie mogą albo nie chcą pozwolić sobie na zastosowanie takich środków interwencyjnych.