3. PRZEGLĄD REFORM EMERYTALNYCH W EUROPIE OD ROKU 2008
3.2. Zmiany trwałe, odnoszące się do poprawy stabilności programów publicznych
Odmienny charakter od przedstawionych powyżej zmian bieżących miały zmiany trwałe, które wprowadzano dla poprawy stabilności publicznych systemów emerytalnych. Zmiany te podzielono, podobnie jak poprzednio, na te, które wystą-piły w krajach Europy Środkowo-Wschodniej i w krajach Europy Zachodniej, ale rozszerzono spektrum poznawcze o zmiany w innych krajach.
3.2.1. Kraje Europy Środkowo-Wschodniej
W krajach Europy Środkowo-Wschodniej szczególnie intensywnie zaobserwo-wać można było zmiany dotyczące podwyższania poziomu wieku emerytalnego i wymaganego okresu opłacania składek oraz inne zmiany obniżające koszty dzia-łania publicznych programów repartycyjnych lub zwiększające ich przychody. Wyróżniono także kategorię innych zmian, dla tych, których nie można było przy-pisać powyższym obszarom.
3.2.1.1. Podwyższanie wieku emerytalnego i wymaganego okresu opłacania składek
Bułgaria
– wcześniej wiek emerytalny był podnoszony z początkiem każdego roku o 6 mie-sięcy, osiągając docelowe poziomy – 63 lata dla mężczyzn i w 2009 – 60 lat dla kobiet,
– w grudniu 2010 postanowiono o podnoszeniu poziomu wieku emerytalnego do 65 lat (mężczyźni) i 63 lat (kobiety) o 6 miesięcy rocznie począwszy od 2021, – z początkiem 2012wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn podwyższono
o 4 miesiące, do wieku 63 i 4 miesięcy w przypadku mężczyzn i wieku 60 lat i 4 miesiące dla kobiet; od roku 2013 do roku 2017 wiek emerytalny miał wzra-stać o 4 miesiące każdego roku, aż do osiągnięcia wieku 65 lat dla mężczyzn i wieku 63 lat dla kobiet,
– dodatkowo postanowiono o systematycznym wzroście od 2012 do 2020 liczby lat opłacania składek emerytalnych wymaganych do otrzymania pełnej
emery-tury o 4 miesiące co rok, z poziomu 37 do 40 lat dla mężczyzn i z poziomu 34 do 37 lat dla kobiet
Chorwacja
– wcześniejszym ustaleniem od początku 2008 wiek emerytalny wynosił 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet i w ich przypadku miał wzrastać stopniowo do poziomu 65 lat w 2030
Czechy
– wcześniejszym ustaleniem wiek emerytalny docelowo w przypadku mężczyzn i bezdzietnych kobiet miał wynosić 63 lata, a dla kobiet, które rodziły dzieci, od 59 do 62 lat; wiek emerytalny zwiększał się co roku dla mężczyzn o 2 miesiące, a dla kobiet o 4 miesiące; mężczyźni mieli osiągnąć docelowy wiek emerytalny w roku 2015, a kobiety w roku 2028,
– ustawą z 17 lipca 2008 podniesiono wiek emerytalny do poziomu 63 lat w 2016 dla mężczyzn i w 2019 dla kobiet bez dzieci, a do wieku w przedziale od 59 do 63 lat od 2019 dla kobiet z więcej niż jednym dzieckiem, w zależności od liczby dzieci,
– prawem ze stycznia 2010 wprowadzono systematyczne do 2028 podwyższanie wieku emerytalnego mężczyzn i bezdzietnych kobiet do poziomu 65 dla oby-dwu płci,
– kobiety, które urodziły dzieci będą mogły docelowo przechodzić na emeryturę w wieku od 62 do 65 lat w zależności od liczby urodzonych dzieci,
– ponadto wprowadzono stopniowe podwyższanie do 2019 liczby lat opłacania składek emerytalnych wymaganych do otrzymania pełnej emerytury z 25 do 35 Estonia
– w Estonii trwa przewidziane do roku 2016 podwyższanie wieku emerytalnego kobiet do 63 lat, dla wyrównania go z wiekiem emerytalnym mężczyzn,
– prawem z kwietnia 2010 ogłoszono podwyższenie wieku emerytalnego dla obydwu płci w okresie od 2017 do 2026 z poziomu 63 do 65 lat
Litwa
– prawem z 9 czerwca 2011 wprowadzono stopniowe podwyższanie od 2012 do 2026 wieku emerytalnego mężczyzn z poziomu 62,5 i kobiet z poziomu 60 do równego dla obydwu płci poziomu 65 lat; wiek emerytalny będzie podwyższa-ny o 2 miesiące rocznie dla mężczyzn i o 4 miesiące rocznie dla kobiet
Łotwa
– prawem z 14 czerwca 2012 postanowiono o stopniowym podnoszeniu wieku emerytalnego z 62 do 65 lat, o 3 miesiące co roku od 2014 do 2025, i minimal-nego okresu składkowego wymagaminimal-nego do otrzymania pełnej emerytury, w dwóch etapach: najpierw z 10 do 15 lat w 2014 i następnie do 20 lat w 2025 Polska
– na podstawie zmiany prawa emerytalnego z 1 czerwca 2012od 2013 wiek eme-rytalny będzie stopniowo wzrastać, o 1 miesiąc na kwartał, z poziomu 65 do 67 lat dla mężczyzn (do 2020) oraz z poziomu 60 do 67 lat dla kobiet (do 2040)
Rumunia
– wcześniejszą regulacją wiek emerytalny był sukcesywnie podnoszony do po-ziomu 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet; poziom ten miał być osiągnięty w przypadku kobiet w grudniu 2014 roku, a w przypadku mężczyzn w styczniu 2015 roku,
– prawem z grudnia 2010 wprowadzono stopniowe do 2030 podwyższanie wieku emerytalnego mężczyzn do 65 lat i kobiet do 63 lat
Serbia
– wiek emerytalny był sukcesywnie podwyższany, a w roku 2011 osiągnął doce-lowy poziom 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet
Słowacja
– wcześniej podjęto decyzję o podwyższeniu wieku emerytalnego do docelowego poziomu 62 lat dla obydwu płci; wiek emerytalny, był podnoszony każdego ro-ku o 9 miesięcy
Słowenia
– wcześniejszą regulacją wiek emerytalny mężczyzn był podnoszony do poziomu 63 lat, a kobiet do poziomu 61 lat,
– prawem z 9 września 2010 ustalono stopniowe podwyższanie wieku emerytal-nego od 2021 o 6 miesięcy rocznie do osiągniecia poziomu 65 lat dla obydwu płci (do osiągnięcia przez mężczyzn w 2025, a przez kobiety w 2029),
– w referendum przeprowadzonym 5 czerwca 2011 podwyższenie wieku emery-talnego do 65 lat zostało odrzucone,
– od 1 stycznia 2013 weszło w życie prawo, na podstawie którego stopniowo zmieniane będą warunki kwalifikujące do przejścia na emeryturę, tak że pra-cownicy będą mogli przejść na emeryturę w wieku 60 lat (kobiety i mężczyźni), z co najmniej 40 latami składkowymi albo w wieku 65 lat (kobiety i mężczyźni) z co najmniej 15 latami składkowymi
Węgry
– prawem z czerwca 2009 ogłoszono stopniowe podwyższanie od 2012 do 2017 wieku emerytalnego dla obydwu płci z 62 do 65 lat o 6 miesięcy rocznie
3.2.1.2. Inne zmiany obniżające koszty działania publicznych programów repartycyjnych lub zwiększające ich przychody
Bułgaria
– 1 stycznia 2011 weszły w życie istotne zmiany systemu emerytalnego, podno-szące poziom składek emerytalnych płaconych przez pracodawcę i pracownika łącznie o 1,8% – z 8,9 do 10% objętych płaceniem składek płac dla pracodaw-ców oraz z 7,1 do 7,8% zarobków dla pracowników
Czechy
– od 1 stycznia 2010 podwyższono poziom maksymalnych rocznych zarobków do naliczania składek na ubezpieczenia społeczne z 48 do 72 razy przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce,
– 12 września 2012 przyjęto poprawkę do prawa emerytalnego, która tymczaso-wo zmienia na bardziej oszczędny sposób indeksacji przyznanych świadczeń z tytułu starości, niepełnosprawności i rent rodzinnych w latach 2013-2015 Polska
– z początkiem 2009 zniesiono wcześniejsze emerytury w systemie repartycyj-nym, zastępując je tzw. „emeryturami pomostowymi” dla ograniczonej grupy zawodów,
– emerytury pomostowe są wypłacane uprawnionym pracownikom na 5 lat przed osiągnięciem ustawowego wieku emerytalnego i dotyczą jedynie uprawnionych osób urodzonych przed 1 stycznia 1949
Rumunia
– zamrożono emerytury repartycyjne dla roku 2011,
– od 2012 zmieniono sposób rewaloryzacji przyznanych emerytur z metody po-wiązania ze wzrostem wynagrodzeń na metodę szwajcarską (50% wzrost wyna-grodzeń i 50% wzrost cen)
Węgry
– prawem z maja 2009 zniesiono 13 emeryturę roczną,
– od stycznia 2010 zmieniono zasadę waloryzacji przyznanych emerytur z meto-dy szwajcarskiej na indeksację zgodną ze wzrostem poziomu cen
3.2.1.3. Inne zmiany Estonia
– 1 stycznia 2013 roku weszła w życie ustawa wprowadzająca nowy miesięczny dodatek do emerytury w ramach pierwszego filara, dla emerytów i rencistów, którzy świadczyli opiekę nad dzieckiem w wieku 3 lat lub młodszym
Macedonia
– w styczniu 2008 przyjęto regulację prawną, umożliwiającą funkcjonowanie III filara emerytalnego,
– 1 stycznia 2009 rozpoczął funkcjonowanie III filar emerytalny Polska
– prawem z maja 2011 wprowadzono możliwość funkcjonowania od początku 2012 Indywidualnych Kont Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) – nowej do-browolnej formy indywidualnego gromadzenia środków na emeryturę
Rumunia
– prawem z 31 października 2011 powołano do życia fundusz gwarancyjny dla emerytur z filarów kapitałowych (II i III filar); szczegółowe zasady jego działa-nia miały być określone w I półroczu 2012
Słowacja
– od 1 lipca 2009 obniżono poziom miesięcznej opłaty pobieranej przez zarządza-jących funduszami kapitałowymi (DSS) II filara z 0,065% do 0,025% przecięt-nej miesięczprzecięt-nej wartości netto aktywów konta emerytalnego; aby zrównoważyć ten spadek i zachęcić do dobrej działalności, DSS będą mogły pobierać dodat-kową opłatę, jeśli ich stopy zwrotu będą pozytywne; zezwolenie na rozpoczęcie pobierania dodatkowej opłaty DSS uzyskały 1 stycznia 2010,
– prawem z września 2011 wprowadzono z początkiem kwietnia 2012 obowiązek otwierania nowego rodzaju funduszy emerytalnych filara kapitałowego – tzw. „funduszy indeksu powiązania kapitałowego”,
– wcześniej wszyscy zarządzający funduszami emerytalnymi mieli obowiązek otworzyć po trzy rodzaje funduszy emerytalnych: konserwatywny, mieszany oraz wzrostowy, których nazwy nowym prawem zmieniono odpowiednio na fundusze: obligacji, zrównoważony i akcji,
– od kwietnia 2012 wyeliminowano gwarancje DSS od wyników inwestycyjnych dla wszystkich funduszy emerytalnych, z wyjątkiem najmniej ryzykownych funduszy obligacji
3.2.2. Kraje Europy Zachodniej
Zmiany trwałe w krajach Europy Zachodniej dotyczyły przede wszystkim pod-wyższania wieku emerytalnego i wymaganego okresu opłacania składek oraz zmian systemowych dotyczących schematów zawodowych. Wyróżniono także obszar innych zmian, które nie mieściły się w dwóch powyższych kategoriach.
3.2.2.1. Podwyższanie wieku emerytalnego i wymaganego okresu opłacania składek
Belgia
– wiek emerytalny kobiet był sukcesywnie podnoszony i w roku 2009 osiągnął docelowy poziom 65 lat; w okresie od 2008 do 2012 minimalny wiek upoważ-niający do otrzymania świadczenia przedemerytalnego stopniowo podwyższono z 58 do 60 lat; jednocześnie liczba lat opłacania składek emerytalnych upoważ-niająca do otrzymania świadczenia przedemerytalnego została podwyższona z 25 do 35
Cypr
– od połowy 2008 nastąpiło zwiększenie minimalnej liczby lat składkowych wy-maganych do otrzymania emerytury z 3 do 10
Dania
– na podstawie wcześniejszych regulacji wiek emerytalny w latach 2024-2027 będzie podnoszony z obecnego poziomu 65 do 67 lat dla obydwu płci
Francja
– od początku 2010 weszło w życie prawo zabraniające zmuszania pracowników do przejścia na emeryturę przed ukończeniem 70 roku życia,
– prawem z 10 listopada 2010 postanowiono o stopniowym podwyższaniu wieku emerytalnego dla obydwu płci do poziomu 62 lat z początkiem 2018 oraz o stopniowym podwyższaniu wieku emerytalnego dla otrzymywania pełnej emerytury dla obydwu płci do poziomu 67 lat z początkiem 2018,
– prawem z 21 grudnia 2011 postanowiono o przyspieszeniu wdrażania reformy z 2010 – wiek emerytalny miał być podnoszony od początku 2012 o 4 miesiące rocznie, a poziomy 62 i 67 lat osiągnąć z początkiem 2017,
– z dniem 1 listopada 2012 weszły w życie przepisy modyfikujące zasady doty-czące wieku przejścia na emeryturę pracowników, którzy rozpoczęli pracę za-wodową w wieku poniżej 17 lat
Grecja
– prawem z marca 2008 postanowiono o podwyższaniu wieku emerytalnego ko-biet do poziomu 65 lat,
– prawem z 8 lipca 2010 ustalono, że wiek emerytalny kobiet zostanie stopniowo podwyższony do poziomu 65 lat do grudnia 2013; począwszy od roku 2020 wiek emerytalny powinien być co 3 lata automatycznie dostosowywany do przewidywanej długości życia,
– prawem z 8 lipca 2010 ustalono, że minimalny wymagany okres opłacania składek emerytalnych dla otrzymania pełnej emerytury podniesiony zostanie do 2015 z 37 lat do 40 lat,
– prawem z listopada 2012 postanowiono o stopniowym podwyższaniu wieku emerytalnego dla obydwu płci do poziomu 67 lat
Hiszpania
– prawem z sierpnia 2011 od 1 stycznia 2013 rozpoczęto:
o stopniowe podnoszenie wieku emerytalnego z 65 do 67 lat o 1 miesiąc rocz-nie stopniowo do 2018 i późrocz-niej o 2 miesiące roczrocz-nie stopniowo do 2027, o stopniowe podnoszenie liczby lat stażu pracy wymaganej do otrzymania
emerytury o 1 rok rocznie z 15 do docelowego poziomu 25 lat w 2022, o stopniowe podnoszenie liczby lat stażu pracy wymaganej do otrzymania
peł-nej emerytury o 6 miesięcy co 3 lata z 35 do docelowego poziomu 38,5 lat w 2025,
– prawem z sierpnia 2011 od 1 kwietnia 2013 podwyższono warunki kwalifiko-walności do otrzymywania obowiązkowej, nieobowiązkowej i częściowej eme-rytury
Holandia
– prawem z 7 lutego 2012 postanowiono o podwyższeniu w roku 2020 wieku emerytalnego dla obydwu płci z 65 do 66 lat i systematycznym jego dostoso-wywaniu co 5 lat (począwszy od 2025) do zmian oczekiwanego czasu trwania życia
Irlandia
– od początku 2010 wiek emerytalny dla nowozatrudnianych pracowników sekto-ra publicznego określono na 66 lat,
– w marcu 2010 postanowiono o podwyższeniu wieku emerytalnego dla obydwu płci do poziomu 67 lat od 2021 i do poziomu 68 lat od 2028; ponadto postano-wiono, że wypłacana dotąd osobom w wieku powyżej 65, ale poniżej 66 lat tzw. emerytura państwowa (przejściowa) (StatePension (Transition)) zostanie znie-siona od 2014
Niemcy
– prawem z marca 2007 postanowiono o stopniowym podwyższaniu wieku eme-rytalnego dla obydwu płci z 65 do 67 lat o 1 miesiąc każdego roku od 2012 do 2023 i o 2 miesiące każdego roku od 2024 to 2029
Wielka Brytania
– wcześniejsze ustalenia określiły podwyższanie wieku emerytalnego kobiet z 60 do 65 lat w okresie od kwietnia 2016 do listopada 2018; do roku 2036 wiek emerytalny dla obydwu płci ma wynosić 67, a do roku 2046–68 lat,
– w październiku 2010 postanowiono o wcześniejszym osiągnięciu podwyższenia wieku emerytalnego dla obydwu płci z 65 do 66 lat na rok 2020 zamiast 2026; podwyższenie to miało być realizowane w okresie od grudnia 2018 do kwietnia 2020,
– 6 kwietnia 2011 domyślny wiek emerytalny (defaultretirementage, DRA) na poziomie 65 lat został zniesiony dla zapewnienia pracownikom większych moż-liwości do pozostania na rynku pracy po 65 roku życia,
– w listopadzie 2011 postanowiono o przesunięciu okresu podwyższania wieku emerytalnego na 66 lat na okres od marca 2019 do października 2020
Włochy
– wcześniej obowiązującym prawem ustalono zwiększenie pełnego wieku emery-talnego kobiet pracujących w sektorze prywatnym z 57 do 58 w 2008, następnie do 60 lat w 2011, a docelowo do 65 lat pomiędzy 2020 a 2032,
– prawem z 29 lipca 2010 postanowiono o natychmiastowym podwyższeniu z dniem 1 stycznia 2012 wieku emerytalnego kobiet zatrudnionych w sektorze publicznym z 61 na 65 lat,
– ustalono także, że wiek emerytalny pracowników sektora prywatnego będzie poddawany rewizji w kolejnych latach z uwzględnieniem przewidywanego trwania życia po raz pierwszy w 2015, następnie w 2019, a później co trzy ko-lejne lata,
– prawem z 14 września 2011 postanowiono o przyśpieszeniu zwiększenia pełne-go wieku emerytalnepełne-go kobiet pracujących w sektorze prywatnym do 65 lat na lata pomiędzy 2014 i 2026,
– prawem z 12 listopada 2011 postanowiono o stopniowym podwyższaniu wieku emerytalnego dla obydwu płci z 65 do 67 lat do 2026,
– prawem z 22 grudnia 2011 postanowiono o natychmiastowym, od 1 stycznia 2012, podwyższeniu wieku emerytalnego mężczyzn do poziomu 66 lat i wieku
emerytalnego kobiet do 62 lat i stopniowym podwyższeniu wieku emerytalnego kobiet do 66 lat w 2018, a następnie do podwyższenia wieku emerytalnego dla obydwu płci do poziomu 67 lat w 2022
3.2.2.2. Zmiany systemowe dotyczące schematów zawodowych Austria
– 16 maja 2012 uchwalono zmianę ustawy o funduszach emerytalnych, dotyczącą dobrowolnych pracowniczych programów emerytalnych (Pensionskassen), two-rząc dwa nowe rodzaje świadczeń dla planów o typie zdefiniowanej składki (DC); zmiany weszły w życie z dniem 1 stycznia 2013
Belgia
– od 1 kwietnia 2010 podwyższono stopę dobrowolnej składki opłacanej przez pracodawców na programy przedemerytalne, umożliwiające otrzymywanie po-mostowych dodatków do świadczeń dla bezrobotnych, wypłacanych od 58, a niekiedy 50 roku życia
Finlandia
– w 2008rząd złagodził przepisy dotyczące współczynników wypłacalności (zo-bowiązań emerytalnych do aktywów emerytalnych) dla zakładów ubezpieczeń emerytalnych i funduszy emerytalnych na okres 2 lat,
– prawem ze stycznia 2009 postanowiono o systematycznym podwyższaniu wy-sokości składki na schemat zawodowy pracowników sektora prywatnego
(työn-tekijäneläkelakia, TyEL), łącznie o 1,6 punktu procentowego po 0,4 punktu procentowego w latach 2011-2014
Francja
– 1 lipca 2008 wprowadzono zmiany w pracowniczych programach emerytalnych sektora publicznego w transporcie i energetyce, zwiększając stopniowo w okre-sie do roku 2012 wymagany staż w systemie dla otrzymywania pełnej emerytu-ry z 37,5 roku do 40 lat,
– od 1 stycznia 2010 wszyscy pracodawcy, zatrudniający co najmniej 50 pracow-ników, zostali zobowiązani do utworzenia planów emerytalnych dla wszystkich pracowników, którzy ukończyli 50 lat
Grecja
– 1 października 2008 połączono 133 fundusze emerytalne prowadzące zawodo-we plany emerytalne w 13
Holandia
– 20 lutego 2009 ogłoszono tymczasowe przedłużenie okresu odzyskiwania przez niedofinansowane fundusze emerytalne wymaganego prawem poziomu relacji aktywów emerytalnych do zobowiązań, czyli 105%,z 3 do 5 lat
Irlandia
– od kwietnia 2009 zmieniono zasady funkcjonowania zawodowych planów eme-rytalnych typu DB, w zakresie zagrożenia ich niewypłacalnością,
– od lutego 2010 rząd wprowadził nowe rozwiązanie – Schemat Emerytalnych Płatności przy Niewypłacalności (Pensions Insolvency Payment Scheme, PIPS), gwarantujące wypłacalność zawodowych planów emerytalnych, a uruchamiane przy tzw. „podwójnej niewypłacalności” – samego planu emerytalnego i jego sponsora, czyli pracodawcy,
– dla wpłat dokonanych po 31 grudnia 2010 obniżono maksymalny poziom rocz-nych zarobków, które przy opłacaniu składek pracowniczych do prywatrocz-nych planów emerytalnych są objęte ulgą podatkową ze 150.000 EUR do 115.000 EUR,
– od 2011 wystandaryzowano stawkę ulgi podatkowej dla pracowników wpłaca-jących składki do pracowniczych planów emerytalnych na poziomie 33%, wcześniej zróżnicowanej od 20 do 41%,
– w lipcu 2011 wprowadzono opłatę 0,6% od aktywów zawodowych planów emerytalnych, przeznaczoną na finansowanie świadczeń dla bezrobotnych, – od czerwca 2012 wprowadzono trzyletni okres na powrót do stanu
wypłacalno-ści dla pracowniczych funduszy emerytalnych,
– na pracownicze plany typu DB nałożono obowiązek utrzymywania od 1 stycz-nia 2016 dodatkowych funduszy rezerwowych dla amortyzowastycz-nia ewentual-nych szoków na rynkach finansowych
Wielka Brytania
– prawem emerytalnym z 2008 wprowadzono obowiązek uczestnictwa pracowni-ków do wyboru: w zakładowych planach emerytalnych lub w rządowym planie oszczędności emerytalnych (National Employment Savings, NES) – od paź-dziernika 2012 dla pracowników dużych przedsiębiorstw (powyżej 120.000 pracowników), od czerwca 2013 dla średnich przedsiębiorstw i od maja 2015 dla małych przedsiębiorstw (poniżej 50 pracowników),
– w listopadzie 2011 postanowiono, że składka do obowiązkowych planów za-kładowych lub NES będzie wynosiła: od października 2012 - 2% wynagrodze-nia (po 1% dla pracodawcy i pracownika), od października 2016 - 4% (po 2% dla pracodawcy i pracownika), by docelowo od października 2017 osiągnąć 7% (3% pracodawca i 4% pracownik),
– w październiku 2012 wprowadzono tzw. system automatycznej rejestracji (AE), pozwalający przechodzić z pracowniczych programów emerytalnych do rządowe-go planu oszczędności emerytalnych zarządzanerządowe-go przez Krajowe Powiernictwo Oszczędności Pracowniczych (National Employment Savings Trust, NEST)
3.2.2.3. Inne zmiany Dania
– 1 stycznia 2012 weszło w życie nowe prawo, które zmniejsza zakres dotowane-go przez rząd programu dobrowolnedotowane-go wcześniejszedotowane-go przechodzenia na eme-ryturę (VERP lub efterlon)
– 1 stycznia 2012 wprowadzono również nowy program rentowy „senior”
(Se-niorfortidspension) dla tych pracowników, w wieku ponad 62 lat w fizycznie wymagających zawodach, którzy mają związane z zatrudnieniem problemy zdrowotne i nie mogą nadal pracować
Finlandia
– 1 stycznia 2008 obniżono opodatkowanie emerytur o 2 p.p. – na świadczenia emerytalne w przedziale od 15.000 EUR do 30.000 EUR za rok 2007, zmniej-szając stawkę z przedziału pomiędzy 19 i 30% do poziomu pomiędzy 17 i 28%, – od początku 2009 połączono Urzędu Nadzoru Finansowego z Urzędem
Nadzo-ru Ubezpieczeń,
– wysokość składki płaconej przez pracodawców do Fińskiej Instytucji Zabezpie-czenia Społecznego (Kansaneläkelaitos, KELA) została od 1 kwietnia 2009 ob-niżona o 0,8 punktu procentowego, a następnie całkowicie zniesiona od 1 stycznia 2010; wcześniej pracodawcy przekazywali na finansowanie tego podsystemu od 0,898% do 3,998% (średnio 1,54%) wartości wypłaconych wy-nagrodzeń, w zależności od wielkości posiadanych kapitałów własnych,
– od 1 marca 2011 wprowadzono nową gwarantowaną przez rząd emeryturę mi-nimalną, jako uzupełnienie do emerytury bazowej
Grecja
– prawem z 8 lipca 2010 zmieniono zasadę indeksowania przyznanych emerytur od roku 2014 z indeksowania wskaźnikiem wzrostu emerytur służb publicznych na wskaźnik wzrostu cen (CPI),
– wartość świadczeń dla osób przechodzących na emeryturę będzie ustalana na podstawie przeciętnych zarobków z 10 ostatnich lat, a nie, jak było dotąd, z 5 najlepszych lat w karierze,
– od sierpnia 2010 emerytury przekraczające 1.400 EUR miesięcznie zostały opodatkowane na poziomie od 5 do 10%,
– w 2011 zniesiono bonusy świąteczne dla emerytów sektora publicznego otrzy-mujących świadczenia wyższe niż 2.500 EUR miesięcznie,
– od 1 stycznia 2012 emerytury przekraczające 1.300 EUR miesięcznie obniżono o 12%,
– od 1 stycznia 2013 emerytury przekraczające 1.000 EUR miesięcznie obniżono o 5 do 15% w zależności od dochodu,
– w 2013 zmniejszono do poziomu 83% bonusy świąteczne dla emerytów sektora publicznego
Hiszpania
– od 1 stycznia 2008 zwiększono świadczenia dla pracowników przechodzących na emeryturę po ukończeniu 65 lat o 2% rocznie za każdy rok późniejszego przejścia na emeryturę, aż do poziomu 70 lat; w przypadku pracowników, któ-rzy przepracowali ponad 40 lat stopa pktó-rzyrostu została ustanowiona na pozio-mie 3% za każdy rok późniejszego przejścia na emeryturę
Holandia
– prawem z 7 lutego 2012 postanowiono o corocznym podwyższaniu w latach 2013-2028 publicznej emerytury AOW dla osób pozostających w związku mał-żeńskim o 0,6% rocznie
Irlandia
– 1 marca 2009 wprowadzono dodatkową opłatę emerytalną dla pracowników sektora publicznego: 3% od pierwszych 15.000 € rocznego wynagrodzenia; 6% od zarobków rocznych wyższych niż 15.000 € ale niższych niż 20,000 €; 10% od zarobków rocznych wyższych niż 20.000 €,
– od stycznia 2011 zniesiono korzystne dla pracowników i pracodawców zasady podatkowe w zakresie składek emerytalnych (zaliczanie do kosztów, kwoty wolne od opłacania składek, zniesiono ulgi podatkowe i obniżono kwoty skła-dek płaconych przez pracodawców do systemów emerytalnych upoważniające do ulg podatkowych)
Niemcy
– w maju 2008 przyjęto plan podniesienia kwoty emerytury, powyżej poziomu wymaganego przez zasady indeksacji z 2005 (czyli0,46%),o 1,1% w 2008 i o 2% w 2009,
– w maju 2009 niemiecki parlament ponownie zatwierdził wzrost emerytur pu-blicznych z dniem 1 lipca 2009, drugi rok z rzędu powyżej poziomu wymaga-nego przez zasady indeksacji z 2005, tym razem o 2,41% w zachodniej części Niemiec i o 3,38% na wschodzie
Portugalia
– od początku 2008 zmieniono system indeksowania przyznanych emerytur na formułę indeksu: zmiana cen konsumenckich (CPI) + zmiana PKB, czyli tzw.
indexante de apoiossociais (IAS); poprzednio przyznane emerytury indeksowa-no wskaźnikiem zmiany wartości minimalnego wynagrodzenia
– od 1 marca 2008 wprowadzono nowy dobrowolny system indywidualnych osz-czędności emerytalnych zarządzany przez rządową instytucję Instytut