Medowie panowali od VII do w. p.n.e. Okres panowania Achemenidów przypadł na VI-IV w. p.n.e. Herodot zapisał, że Medowie sprawowali władzę kilkadziesiąt lat. Wymienił sześć plemion medyjskich, jedno spośród których było plemieniem kapłańskim. Funkcja kapłana przechodziła z ojca na syna, co odpowiada Herodot opisał też ekspozycję zwłok jako rodzaj pochówku praktykowany przez Magów. Są to jedyne informacje o religii zapisane przez Herodota.
Świątynia z Nush-i Jan mogła nie być świątynią zoroastryjską, gdyż pierwsze poświadczone świątynie zoroastryjskie pojawiły się dopiero w okresie partyjskim.
Achemenidzi panowali nad Iranem, Mezopotamią, Palestyną, Egiptem i całą Azją Mniejszą. Określenie Persja dotyczyło wtedy tylko prowincji Fars.
Dariusz I wywodził się od Achemenesa (705-675 p.n.e.), który mógł być postacią legendarną. Nie ma żadnych źródeł poświadczających jego historyczność. Wcześniejsze źródła informujące o Medach pochodzą jedynie od Asyryjczyków. Medowie razem z Babilonią podbili Asyrię i podzieli ją między siebie.
Cyrus II Wielki panował w latach 549-530 p.n.e. Podporządkował on sobie prawie cały dzisiejszy Turkmenistan, Uzbekistan, Tadżykistan, Kirgistan, Afganistan, Iran, Azerbejdżan, Armenię, Turcję, Irak, Syrię, Izrael i część Jordanii. Cyrus był wnukiem Astiagesa, synem jego córki. Legenda o narodzinach Cyrusa i wyniesieniu go w góry przez Harpagosa została opisana przez Herodota. Cyrus został przygarnięty przez pasterza, któremu zmarł nowonarodzony syn. Cyrus podporządkował sobie obszary od Syr-Darii do Morza Śródziemnego. Wzniósł on zabudowania w Pasargade, które zostały ukończone przez Dariusza. W Pasargade znajdował się święty okrąg w części północnej. Znaleziono na stanowisku drobne zabytki, które świadczyły o istnieniu kultu określonego rodzaju.
Do Pasargade prowadziła brama w postaci sali kolumnowej. Wejścia strzegły uskrzydlone kolosy oraz relief uskrzydlonej postaci ludzkiej, nad którym jeszcze w XIX wieku można było przeczyć “Ja Cyrus, Achemenida”, choć Cyrus sam nigdy nie tytułował się Achemenidą. Postać ta łączy elementy mezopotamskie w postaci stroju z egipskimi w postaci korony Hemhem.
Pałac Audiencyjny S był świecką budowlą z wewnętrzną salą kolumnową i portykami ko-lumnowymi. Zachowały się tylko jej elementy kamienne. W pałacu, podobnie jak w przypadku bramy, istniały zdobione odrzwia. Przedstawiono na nich człowieka-byka idącego za postacią ubraną w strój przypominający rybi ogon.
Pasargade to założenie ogrodowo-pałacowe, wzniesione w dolinie górskiej. Pawilon B w ogro-dach był budynkiem regulującym komunikację po ogroogro-dach. Znajdował się prawdopodobnie na ciągu komunikacyjnym. Na wzniesieniu w obrębie ośrodka istniała potężna twierdza.
Do czasu przybycia Aleksandra Wielkiego niewiele wiadomo było o Pasargade. Po śmierci Cyrusa ośrodek stał się stolicą religijną państwa achemenidzkiego. Dariusz dodał w Pasargade inskrypcje przypisujące wzniesienie budowli kompleksu “Cyrusowi Achemenidzie”, choć Cyrus sam siebie nie nazywał Achemenidą.
Zendan Suleiman był wysoką konstrukcją z pomieszczeniem w górnej partii. Do wejścia do pomieszczenia prowadziły wysokie, strome schody. Według jednej z hipotez król pokazywał się ludowi w drzwiach pomieszczenia po koronacji, jest to jednak mało prawdopodobne. Po-mieszczenie w górnej partii wieży było małe i ciemne, pozbawione jakichkolwiek okien. Nie pełniło więc funkcji reprezentacyjnej. Bardziej prawdopodobne jest, że wieża pełniła funkcję wieży pogrzebowej. Bloki kamienne z Zendan Suleiman zostały wykorzystane do wzniesienia karawanseraju. Za wieżą znajdował się budynek o planie przypominającym pałac, odkryty w wyniku badań geofizycznych.
Od czasów Zoroastra aż do II w. p.n.e. w Azji Środkowej nie występują żadne ślady istnienia obrządku pogrzebowego. W okresie achemenidzkim nie powstały też żadne znane pochówki w postaci szczątków kostnych znalezione w Iranie.
W Pasargade, poza budowlami, znaleziono zabytek, który jest interpretowany jako część ołtarza ognia. Kult ognia istniał zatem w Pasargade, ale kult ten nie odbywał się w zamkniętej świątyni. Nie można więc mówić o istnieniu kultu świątynnego w Pasargade. Podważa to hipotezę o istnieniu świątyni ognia w Nush-i Jan.
Według relacji Herodota, Cyrus zginął w walkach z plamieniem Massagetów na północnym wschodzie Iranu. Władcy bliskowschodni zazwyczaj sami nie uczestniczyli w walce. Walką kierowali dowódcy. We wcześniejszych okresach władca bardzo rzadko ginął w walce. W czasach Achemenidów władca często jednak sam brał udział w walce.
Cyrus, będąc rannym, mianował swojego syna Kambyzesa następcą tronu. Kambyzes przy-wiózł ciało Cyrusa do Pasargade i prawdopodobnie złożył je w budowli nazywanej Grobowcem Cyrusa. Jest to niski, kamienny budynek z dwuspadowym dachem. Dachy w Iranie zazwyczaj były płaskie, a więc dach dwuspadowy świadczy o wyjątkowym charakterze budowli. Budy-nek ten ma 11 metrów wysokości, a komora ma wymiary 3,17 na 2,11 metrów. Niektórzy sądzą, że dach dwuspadowy jest reminiscencją z czasów, gdy Irańczycy żyli w Azji Mniejszej. Bardziej prawdopodobne jest, że dach dwuspadowy został zapożyczony z Azji Mniejszej, a w szczególności z Jonii.
Grobowiec Cyrusa został umieszczony na schodkowym cokole o wysokości 6 metrów przy-pominającym miniaturę piramidy egipskiej lub zigguratu. Nad wejściem widoczny był relief w postaci rozety symbolizującej słońce. Pierwsze źródła historyczne o grobowcu Cyrusa po-chodzą z czasów Aleksandra Wielkiego. Wtedy nad wejściem do grobowca istniała inskrypcja “Człowieku, który tu przychodzisz, wiedz, że ja jestem Cyrus król”. Dokumenty z czasów Alek-sandra nie wskazują jednoznacznie, gdzie znajdował się grobowiec i czy może być utożsamiany z budowlą nazywaną dzisiaj Grobowcem Cyrusa.
W grobowcu Cyrusa Kambyzes składał codziennie ofiarę w postaci owcy, a co miesiąc w postaci konia. Były był ofiary za jego duszę opisane przez Arriana. Arrian opisał też wnętrze grobowca Cyrusa. W środku znajdowało się złote łoże, stół z naczyniami, złoty sarkofag oraz królewskie szaty Cyrusa i ozdoby z kamieni szlachetnych.
Grobowiec został obrabowany w czasach Aleksandra przez jego żołnierzy. Nie ma żadnych dowodów na to, że sarkofag i stół ofiarny znajdowały się w rzeczywistości w budowli, którą dziś interpretujemy jako grobowiec Cyrusa. Ze względu na strome schody cokołu, z których pierwszy stopień ma metr, trudno było z pełnym majestatem wnieść tam sarkofag. Drzwi wejściowe miały szerokość zaledwie 70 centymetrów. Za alternatywne miejsce pochówki Cyrusa uznaje się Zendan Suleiman.
W późniejszym czasie ciała władców z dynastii Achemenidów były balsamowane i nie pod-dawano ich rytuałowi dekompozycji. Nie wiadomo, czy ciało Cyrusa również poddano proce-durze balsamowania. Prawdopodobnie nie poddano go także rytuałowi dekompozycji. Ziemię uchroniono przed zanieczyszczeniem przez ciało zmarłego poprzez umieszczenie go na wysokiej konstrukcji kamiennej.
Nie jest znane miejsce pochówku syna Cyrusa – Kambyzesa. Być może Zendan Suleiman i Grobowiec Cyrusa były grobami dwóch pierwszych władców perskich. Nie wiadomo, którą budowlę można łączyć z którym władcą.
W okręgu świątynnym znajdowało się rozległe założenie w postaci ogrodzonej powierzchni z tarasami zbudowanymi z kamienia. Blisko jednego z boków stały dwie konstrukcje, które zachowały się do dziś. Jedna z nich ma zachowane wąskie schody prowadzące na wysokość około 2 metrów. Ołtarz ognia w Pasargade znaleziono jednak poza okręgiem świątynnym.
Herodot zapisał, że Persowie budowania świątyń i stawiania posągów swoim bogom nie uważali za konieczne. Persowie składali ofiary w towarzystwie kapłana na szczycie wzniesienia. Sanktuarium w Pasargade znajdowało się zatem również na otwartym powietrzu. W Aweście nie wspominano o kulcie świątynnym. Herodot w swojej relacji nie pisał o istnieniu kulty ognia. Na grobowcu Dariusza i na grobowcach późniejszych Achemenidów znajdowały się przed-stawienia kultu odbywającego się przed ołtarzem ognia.
Córka Cyrusa nosiła imię greckie Atossa, co odpowiada perskiemu Hutaosa, co oznacza żona Wisztaspy, a Wisztaspa to imię pierwszego nawróconego na zoroastryzm władcy. Prawdopo-dobnie Persowie znali już nauki Zoroastra. Tradycja awestyjska już wtedy istniała w formie ustnej.
Hermodorus i Hermippus ze Smyrny zapisali, że Zoroaster żył 5000 lat przez wojną trojańską. Xanthos z Lydii twierdził, że jego życie przypadało na okres 6000 lat przed inwazją Kserksesa na Grecję, która nastąpiła w 490 p.n.e. Eudoksus i Arystoteles datowali życie Zoroastra na 6000 lat przed śmiercią Platona, co nastąpiło w 347 p.n.e. Grecy datowali więc życie Zoroastra na okres dużo wcześniejszy niż my robimy to dziś.
Według jednej z obecnych hipotez Zoroaster żył w VI w. p.n.e., co łączy się z początkami panowania Achemenidów. Na początku panowania Achemenidów pojawiają się ślady kultu fravaši i ślady kultu ognia. Nie ma jednak żadnych śladów kultu świątynnego.
Kambyzes (ok. 530-522 p.n.e.) miał dwie małżonki, które były jego siostrami. Świadczy to o istnieniu awestyjskiego zwyczaju khvaetvadatha , który nakazywał zawieranie małżeństw w najbliższej rodzinie. Jest to zwyczaj, który przestrzegali także kapłani zoroastryjscy. Zwyczaj ten obowiązywał jednak również w Iranie w okresie przedachemenidzkim.
Jedynym źródłem historycznym dotyczącym Kambyzesa są “Dzieje” Herodota. Herodot zapisał, że Kambyzes podbił Egipt w 525 roku p.n.e. Musiał jednak wrócić z Egiptu, gdyż nastąpił wtedy bunt Persów w prowincji Fars. Wracając z Egiptu Kambyzes skaleczył się własnym mieczem w udo. Przepowiadano mu, że umrze w Ekbatanie, dawnej stolicy Medów i ówczesnej stolicy Persów. Kambyzes uspokoił się, gdyż uznał, iż oznacza to, iż umrze on w swoim pałacu. Jednak okazało się, że zmarł w drodze powrotnej z Egiptu w miejscowości, która nazywała się Ekbatana Syryjska.
Dariusz I Wielki panował w latach 522-486 p.n.e. Wykonał on trójjęzyczną inskrypcję w Behistun w okolicy Kermanszah, która pozwoliła na odczytanie pisma klinowego. Nazwa miej-scowości oznacza “miejsce bogów”. Relief umieszczono w miejscu świętym dla Persów. Było to już święte miejsce w okresie medyjskim. W okolicy znaleziono tarasy skalne, na których Medyj-czycy mogli odprawiać rytuały religijne. Relief znajduje się 60 metrów nad dnem doliny. Gdy pierwsi podróżnicy dotarli do Behistun, poszukiwali śladów Biblii. Zapisali oni, że znaleziono relief przedstawiający Pana Naszego i Jego dwunastu uczniów. Inskrypcja znajdująca się na reliefie wyjaśnia okoliczności dojścia Dariusza do władzy.
Kambyzes miał brata o imieniu Smerdis. Zabrał go ze sobą do Egiptu. Na obszarze Su-danu, w czasie wizyty u Etiopczyków, Kambyzes oglądał wielki łuk, którego nie udało mu się naciągnąć. Smerdisowi udało się jednak łuk ten naciągnąć. Był zatem silniejszy, a więc lepiej nadawał się do tronu. Kambyzes wysłał Smerdisa do Persji, a za nim ludzi, którym nakazano skryte zabicie go.
Po pewnym czasie dodarły wiadomości o buncie w Persji wznieconym przez człowieka po-dającego się za Smerdisa, brata Kambyzesa. Kambyzes musiał wrócić do Persji, ale zmarł w drodze powrotnej zraniwszy się mieczem w udo. W Persji pojawiło się dwóch magów, być może kapłanów, z których jeden był bardzo podobny do zabitego Smerdisa.
Relief w Behistun przedstawia stłumienie rebelii Smerdisa, według Herodota, lub Gaumaty, według Dariusza. Na reliefie przedstawiono Dariusza, który jest podpisany, jego pomocników i
pokonanych przywódców buntu. Ciało Gaumaty leży na ziemi, ale jego ręce wyciągnięte są do góry, co świadczy, że jeszcze żyje. Dariusz stawia stopę na Gaumacie.
Przed Dariuszem stoją przywódczy lokalnych buntów, którzy zostali pokonani przez Dariu-sza. Na reliefie przedstawiono więc syntezę zdarzeń, które miały miejsce w dłuższym przedziale czasowym. Pokonani przywódcy nigdy się nie spotkali. Ciało Gaumaty zostało obdarte ze skóry, wypchane słomą i powieszone w bramie.
Relief jest dedykowany Ahuramazdzie, aby Ahuramazda widział, jakich czynów z jego łaski władca dokonał. Na reliefie jest też przesłanie do przyszłych pokoleń władców Persji, aby pamiętali o nim. W Iranie istniał zwyczaj niszczenia posagów władców, gdy następowała zmiana panującej dynastii.
Inskrypcje wykonano w języku nowobabilońskim, elamickim, która jest powtórzona dwu-krotnie z powodu konieczności dodania postaci pokonanego Scyty w miejsce pierwotnej in-skrypcji elamickiej, oraz w języku perskim. Była to pierwsza inskrypcja w języku perskim. W czasach Cyrusa i Kambyzesa nie powstały żadne teksty po persku. Sam Dariusz w inskrypcji chwalił się, że po raz pierwszy wykonał inskrypcję w “języku Ariów“, czyli perskim.
W inskrypcji zapisano, że Ahuramazda jest wielkim bogiem i stworzycielem, który uczynił Dariusza królem. Ahuramazda zobaczył ziemię w nieładzie i dlatego uczynił Dariusza królem z jego łaski. Nie ma więc wątpliwości, że Dariusz był wyznawcą zoroastryzmu, wierzył w Ahuramazdę, a także dbał o zachowanie aša .
Według legendy Herodota Dariusz był w wojsku Kambyzesa nosicielem kopii. Zanim Dariusz wrócił do Persji z armią z Egiptu rody perskie zaczęły przypuszczać, że Smerdis nie był synem Cyrusa. Nigdy nie pokazywał on publicznie swojej twarzy. Persowie wiedzieli też, że Kambyzes kazał zabić Smerdisa.
Smerdis pojął za żonę córkę Otanesa. Otanes kazał jej sprawdzić, czy jej mąż miał ucho, gdyż prawdziwy Smerdis stracił jedno ucho. Okazało się, że uzurpator miał zdrowe oboje uszu. Dariusz ze swoim pomocnikiem zabił w nocy Smerdisa. Było jednak sześciu innych kan-dydatów do tronu. Zgodzili się, że los zdecyduje o wyborze następnego władcy. Spotkali się w dolinie i królem miał zostać ten, którego koń zarży pierwszy o wschodzie słońca. Dariusz przyjechał na klaczy, a wśród drzew ukrył się jego pomocnik z ogierem. Gdy klacz wyczuła ogiera, zarżała i dlatego Dariusz został królem. Tymczasem w inskrypcjach Dariusz zapisał, że pokonał Gaumatę w walce.
Dariusz posługiwał się w inskrypcjach datami kalendarza zoroastryjskiego. W Behistun za-pisano, że pewien Mag o imieniu Bardija podniósł bunt 11 marca 522 p.n.e. Mag ten kłamał, co jest jednoznacznie złe w zoroastryzmie, mówiąc, że jest Gaumatą, synem Cyrusa i bratem Kambyzesa. Gaumata przejął władzę nad Persją i Medią 1 lipca 522 p.n.e., a następnie Kam-byzes zmarł z przyczyn naturalnych. Po raz pierwszy religijne pojęcia prawdy i fałszu zostały zastosowane w celach politycznych i propagandowych.
Dariusz twierdził, że mag Gaumata przejął od Kambyzesa władzę, która od dawna należała do jego rodu. Mógł jednak kłamać, gdyż dopiero jego prapradziadek mógł być wspólnym jego krewnym z Cyrusem.
Dariusz zapisał, że nie było nikogo w Persji i Medii, kto mógłby pozbawić maga Gaumatę władzy. Zabił wielu z tych, którzy znali prawdziwego brata Kambyzesa, żeby go nie zdema-skowali. Na Bliskim Wschodzie w tym czasie każdy władca musiał cieszyć się opieką bogów. Dariusz korzystał z takiej opieki ze strony Ahuramazdy.
Herodot napisał, że było dwóch magów – Smerdis i Patizeithes, który namówił Smerdisa do wzniecenie buntu. Magowie zajmowali się sprawami religijnymi. Ajschylos informował
o Arabusie, kapłanie, który zginął w bitwie pod Salaminą. Udża-Horresenet był egipskim kapłanem, dowódca floty. Łącznie funkcji kapłańskiej i wojskowej było więc popularne.
Medowie w czasach achemenidzkich nosili najczęściej spodnie. Tymczasem Gaumata na reliefie Dariusza jest przedstawiony w długiej szacie. Dariusz ani razu nie pisał o swoim prze-ciwniku jako o Medzie. Jeśli więc Gaumata był kapłanem, to był kapłanem perskim, a nie medyjskim.
Herodot zapisał, że było dwóch magów Medów. Dariusz i sześciu pomocników dokonali rzezi magów w Suzie. Wydarzenie to nazwano Magofonią. Dla Herodota był to bunt religijny. Ktezjasz zapisał, że obchodzono w Persji święto Magofonii w dniu, w którym został zabity mag. Gaumata był prawdopodobnie magiem-kapłanem, ale Persem, a nie Medem, więc święto to nie było związane z pokonaniem Gaumaty.
Dariusz w Behistun zapisał, że przywrócił królestwo rodowi. Przywrócił ludowi miejsce kultu ayadana . Termin ayadana może odnosić się do okręgu kultowego na wolnym powie-trzu lub świątyni ognia. Dariusz zarzucał Bardiji-Gaumacie, że zniszczył ayadana . Dariusz przywrócił też pastwiska, stada, osady, domy, które zabrał Gaumata. Gaumata nałożył zatem dodatkowe podatki, aby zbudować armię przeciwko rodom, które go nie poparły.
Często zdarzało się, że nowy władca, a zwłaszcza uzurpator, zwalniał lud od podatku na pewien czas po przejęciu władzy, aby zapewnić sobie przychylność. Dariusz mógł zatem po objęciu władzy wykonać taki gest zwolnienia od podatków. Zoroastryzm ludowy mógł być zupełnie inny niż oficjalny zoroastryzm arystokratyczny.
Herodot i Dariusz zgadzają się, że Dariusz nie działał w pojedynkę. Obydwaj wymieniają te same imiona jego pomocników. W zoroastryzmie analogią byli Amesha Spentas – Ahu-ramazda i sześciu jego pomocników. Analogicznie król Dariusz miał sześciu pomocników, a łącznie istniało siedem znakomitych rodów perskich. Siedem rodów utrzymało się w czasach achemenidzkich, partyjskich i sasanidzkich. Do rodów tych należał jeden ród królewski i sześć rodów arystokratycznych, z których wywodzili się pomocnicy władcy. Na grobie Dariusza przedstawiono jego i jego sześciu pomocników.
Na kolczyku znalezionym w Suzie znajduje się także przedstawienie postaci centralnej oto-czonej przez sześć identycznych postaci pomocników. Postacie te mają szaty i korony kró-lewskie. Przedstawienie to ma odniesienia religijne. Symbole Amesha Spentas na kolczyku dzielą się na męskie i żeńskie. Męskie znajdują się po jednej stronie, a żeńskie po drugiej.
Khwarenah to symobol człowieka w uskrzydlonym dysku. Występuje on w sztuce asyryj-skiej, urartyjskiej i egipskiej. Wywodzi się być może z Urartu. Dla europejskich archeologów w dyskusji z lat 60. XX wieku był to symbol Ahuramazdy. Symbol ten występuje na grobowcach Dariusza i jego następców oraz na reliefach w Persepolis. Dla badaczy irańskich był to symbol khwarenah , czyli opieki boskiej nad królewską władzą. Dziś jednoznacznie symbol ten uznaje się za symbol khwarenah . Nie występuje on w tekstach religijnych niezwiązanych z władzą królewską.
Symbol ten występuje razem z postacią królewską. Postać na symbolu posiada koronę kró-lewską identyczną do tej, jaką nosił Dariusz. Występuje też przedstawienie samej uskrzydlonej tarczy słonecznej bez królewskiej postaci. Odnosi się ono prawdopodobnie do zwykłej khwa-renah , którą obdarzony był lud imperium, a nie do khwakhwa-renah królewskiej, którą obdarzony był król.
Dariusz dokończył budowę Pasargade i umieścił tam napisy. Zbudował swój pałac w Suzie, dawnej stolicy Elamitów. Jest on typowo mezopotamską budowlą z otwartymi dziedzińcami. Nowym elementem jest kwadratowa audiencyjna sala kolumnowa nazywana Apadaną. Inskryp-cje w Suzie odwołują się do Ahuramazdy. Sam pałac i jego dekoracja są pozbawione odwołań do
religii. W pałacu znajduje się relief z cegły glazurowanej przedstawiający gwardię przyboczną Dariusza. Relief ten można zobaczyć obecnie w Luwrze.
Oprócz gwardii na fryzie z cegły glazurowanej przedstawiono zwierzęta. ”Ósemka“ na ciele zwierząt jest cechą charakterystyczną przedstawień pochodzących wyłącznie z okresu ache-menidzkiego. Przedstawienia uskrzydlonych zwierząt zostały przejęte ze sztuki asyryjskiej. Kolumny miały kapitele zaprojektowane jako protomy zwierzęce, które nie występowały we wcześniejszych okresach.
Pałac w Persepolis został wybudowany przez Dariusza w miejscu wcześniej niezabudo-wanym. Pałac powstał na sztucznej platformie. Dariusz zdążył zbudować Apadanę i swój pałac. Wejście na taras mieściło się pierwotnie od strony południowej. W pobliżu pałacu znaj-dują dwa kompletne i jeden niedokończony grób królewski. Na Bramie Kserksesa znajznaj-dują się przedstawienia lamassu przejęte ze sztuki asyryjskiej.
Apadana w Persepolis jest elementem perskiej tradycji architektonicznej. Posiadała wejścia od strony północnej i od strony wschodniej. Obie ściany zdobione były bardzo podobnie. Jednak ściana północna zachowała się znacznie gorzej, a znacznie lepiej widoczna jest dekoracja ściany wschodniej. W dolnej partii, przy stopniach przedstawiono gwardię przyboczną, tzw. nieśmiertelnych.
Persowie świętowali dni swoich urodzin. Królewskie urodziny wiązały się z ucztą wydawaną dla dworu. Był to też jedyny dzień w roku, gdy król mył swoje włosy. Król posiadał pachnidła oraz fryzjerów, którzy układali codziennie jego niemyte włosy.
Na schodach Apadany Przedstawiono także delegacje 27 prowincji, które niosły dary królowi. Nie była ta jednak ceremonia religijna. Być może takie zdarzenie nie miało nigdy miejsca, a była to synteza zdarzeń związanych ze zwyczajem ofiarowania królowi wszystkiego, co ma się najlepsze w czasie odwiedzin króla we własnej prowincji lub mieście. Orszak królewski składał się z 10 tysięcy osób. W jego skład wchodziła rodzina. Wyżywienie całego orszaku było obowiązkiem ludności zamieszkującej obszary, przez które orszak przechodził. Ludność ta musiała zapewnić tzw. ”królewski stół“. Trzeba było dostarczyć potrawy, a także stołową zastawę z metali szlachetnych. Miasta musiały zapożyczać się, a potem popadały w ruinę w wyniku poniesienia kosztów wizyty królewskiej. W Azji Mniejszej zachowały się informacje o lęku ludności, czy orszak nie pojawi się w ich mieście.
Królestwo achemenidzkie było królestwem wędrującym – zarówno w czasach pokoju, jak i w czasach wojny król podróżował po imperium wraz ze swoim dworem. W czasach pokoju dwór podróżował w cyklu rocznym między stolicami imperium – Suzą, Persepolis, Babilonem i Ekbataną. Persepolis i Ekbatana położone były w górach i było tam chłodniej w lecie.