Szkoła Główna Służby Pożarniczej
Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Cywilnego
Zeszyty Studenckie
Pro Publico Bono
Pro Publico Bono Student Papers
Nr 1 (2) 2018
Kolegium redakcyjne:
prof. dr hab. inż. Bernard Wiśniewski – redaktor naczelny
dr inż. Tomasz Zwęgliński – zastępca redaktora naczelnego
dr Paweł Lubiewski – redaktor tematyczny działu: bezpieczeństwo wewnętrzne dr inż. Magdalena Gikiewicz – redaktor tematyczny działu: inżynieria bezpieczeństwa dr Monika Wojakowska – redaktor tematyczny działu: zarządzanie bezpieczeństwem dr Sławomir Górski – redaktor tematyczny działu: ochrona ludności
dr Piotr Sowizdraniuk – redaktor tematyczny działu: ratownictwo
dr Aleksander Babiński – redaktor tematyczny działu: prawo a bezpieczeństwo dr inż. Jan Berny – redaktor tematyczny działu: logistyka bezpieczeństwa dr Monika Szyłkowska – redaktor tematyczny działu: cyberbezpieczeństwo dr Robert Gwardyński – redaktor tematyczny działu: edukacja dla bezpieczeństwa dr Anna Świerczewska-Gąsiorowska – redaktor tematyczny działu: sprawozdania i recenzje dr Małgorzata Borowik – redaktor statystyczny
mgr Kamil Gorlicki – redaktor językowy: język polski mgr Ewa Hadyniak – redaktor językowy: język angielski mgr inż. Piotr Kolmann – sekretarz
Rada naukowa:
prof. dr hab. inż. Bernard Wiśniewski – przewodniczący (Polska, Szkoła Główna Służby Pożarniczej w Warszawie)
dr inż. Anna Prędecka – zastępca przewodniczącego (Polska, Szkoła Główna Służby Pożarniczej w Warszawie)
dr inż. Tomasz Zwęgliński – sekretarz (Polska, Szkoła Główna Służby Pożarniczej w Warszawie) prof. Milan Blagojević – (Serbia, Uniwersytet w Niszu)
prof. dr hab. Marian Cieślarczyk – (Polska, Polskie Towarzystwo Nauk o Bezpieczeństwie) prof. dr Aleksander Jovanovic – (Niemcy, Steinbeis Instytut Transferowy Zaawansowanych Technologii Ryzyka w Stuttgarcie)
prof. dr hab. inż. Vojtech Jurčak – (Słowacja, Akademia Sił Zbrojnych)
prof. dr hab. Waldemar Kaczmarek – (Polska, Akademia Sztuki Wojennej w Warszawie) prof. dr hab. Lech Kościelecki – (Polska, Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego w Warszawie)
prof. dr hab. Hubert Królikowski – (Polska, Uniwersytet Jagielloński) prof. dr hab. Andrzej Misiuk – (Polska, Uniwersytet Warszawski) prof. Dusica Pesic – (Serbia, Uniwersytet w Niszu)
prof. dr hab. Jerzy Wolanin – (Polska, Szkoła Główna Służby Pożarniczej w Warszawie) prof. dr hab. inż. Zenon Zamiar – (Polska, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu)
dr hab. Andrzej Czupryński, prof. UPH – (Polska, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach) dr hab. inż. Barbara Kaczmarczyk – (Polska, Akademia Wojsk Lądowych im. gen. Tadeusza Kościuszki we Wrocławiu)
dr hab. Grzegorz Krasnodębski, prof. AMW – (Polska, Akademia Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte w Gdyni)
dr hab. Izabela Nowicka, prof. AWL – (Polska, Akademia Wojsk Lądowych im. gen. Tadeusza Kościuszki we Wrocławiu)
dr hab. inż. Jarosław Prońko, prof. UJK – (Polska, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach)
dr hab. Robert Socha, prof. WSB – (Polska, Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej)
dr hab. inż. Marian Żuber, prof. AWL – (Polska, Akademia Wojsk Lądowych im. gen. Tadeusza Kościuszki we Wrocławiu)
dr Kjersti Brattekas – (Norwegia, Centrum Badań nad Obronnością FFI) dr inż. Valentin Chocev – (Bułgaria, Akademia Ministerstwa Spraw Wewnętrznych)
dr Luigi de Dominics – (Włochy, Narodowa Agencja Nowych Technologii, Energii i Zrównoważonego Rozwoju Gospodarczego ENEA)
dr Panagiotis Katsikopoulos – (Grecja, Inspektorat Generalny Ochrony Ludności MSW)
dr Ilpo Kulmala – (Finlandia, Centrum Naukowe VTT) dr Janusz Mika – (Czechy, Uniwersytet Tomasza Baty w Zlinie) dr Alin Mocioi – (Rumunia, Akademia Policyjna)
dr Peter Pantya – (Węgry, Narodowy Uniwersytet Służb Publicznych) dr Taras Rak – (Ukraina, Państwowy Uniwersytet Bezpieczeństwa Życia) dr Yaugen Ryzhykau – (Holandia, Hotzone Solutions Group)
dr Anna Świerczewska-Gąsiorowska – (Polska, Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie) dr inż. Jacek Zboina – (Polska, Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej-PIB)
mgr inż. Piotr Kolmann – (Polska, Szkoła Główna Służby Pożarniczej w Warszawie)
ISSN 2544-2481
Wydawca
Szkoła Główna Służby Pożarniczej Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Cywilnego
ul. Słowackiego 52/54, 01-629 Warszawa tel. 22 561 73 83, faks 22 833 07 24 e-mail: zeszytystudenckie@sgsp.edu.pl
www.sgsp.edu.pl
Wszystkie artykuły zamieszczone w „Zeszytach Studenckich Pro Publico Bono” zostały poddane procedurze recenzyjnej.
Słowo wstępne . . . 9 Bezpieczeństwo wewnętrzne
Monika Postek
Współczesny wymiar zagrożeń bezpieczeństwa publicznego
determinantą współpracy Policji i Straży Granicznej . . . 13 Paweł Lubiewski
Przegląd wybranych rozwiązań zwalczania terroryzmu na świecie . . . 21 Bartłomiej Burchacki
Współczesne zagrożenia bezpieczeństwa wewnętrznego . . . 33 Tomasz Zwęgliński
Broń chemiczna w kontekście zagrożeń o charakterze terrorystycznym . . . 63 Zarządzanie bezpieczeństwem
Natalia Babska
Instytucjonalny wymiar bezpieczeństwa Warszawy – wstęp do dyskusji . . . 95 Radosław Śwircz
Organizacja działań jednostek antyterrorystycznych w Polsce . . . 105 Ewa Gutowska
Wprowadzenie do dyskusji o zarządzaniu kryzysowym . . . 113 Monika Maria Król
Martyna Ostrowska
Oddziaływanie inteligentnych systemów transportowych (ITS) na bezpieczeństwo uczestników ruchu drogowego . . . 131 Urszula Staśkiewicz
Przygotowania obronne w Polsce . . . 139 Tomasz Zwęgliński, Rachele Brancaleoni, Anto Mijatović
Good Practices in Organization of Crises Management Exercises in Order
to Build Society Resilience . . . 169 Ratownictwo
Katarzyna Radkowska
Organizacja ratownictwa w strukturach ochrony przeciwpożarowej powiatu
bielskiego w aspekcie możliwości reagowania na zagrożenia . . . 181 Prawo a bezpieczeństwo
Bartłomiej Malara
Przeciwdziałanie i zwalczanie korupcji w administracji publicznej . . . 201 Tyberiusz Łabuz
Korupcja jako wyzwanie wobec polskiego systemu bezpieczeństwa
– wybrane problemy . . . 213 Marcin Jagusiak
Zasady etyki zawodowej policjanta . . . 231 Edukacja dla bezpieczeństwa
Janusz Majewski
Zarys dziejów polskich straży miejskich . . . 241 Marlena Dąbrowska, Karolina Lis
Prewencja społeczna jako metoda zapobiegania sytuacjom kryzysowym . . . 249 Marcin Wiechetek
Marcin Wiechetek
Modelowy system praktycznej edukacji dla bezpieczeństwa . . . 273 Sprawozdania i recenzje
Zbigniew Ścibiorek
Recenzja monografii naukowej dra hab. Józefa Stępaka
„Zakresy spraw bezpieczeństwa wewnętrznego w strukturach organizacyjnych władzy wykonawczej i władzy sądowniczej” . . . 285 Bernard Wiśniewski
Udana próba rozważań na temat uwarunkowań procesu decyzyjnego
w niemilitarnych zdarzeniach nadzwyczajnych . . . 291 Andrzej Pieczywok
Recenzja książki „Szkice pedagogiczne” napisanej przez
prof. dra hab. Konrada Waloszczyka . . . 295 Waldemar Kaczmarek, Hubert Królikowski
Migracja i terroryzm – parantele . . . 301 Bernard Wiśniewski
O bezpieczeństwie obywateli raz jeszcze . . . 307 Lista recenzentów współpracujących z czasopismem . . . 315
To kolejne, drugie wydanie rocznika „Pro Publico Bono”. Pisma, które jest dowodem aktywności studentów Szkoły Głównej Służby Pożarniczej w Warszawie oraz studentów z zaprzyjaźnionych Uczelni.
Podobnie jak pierwszemu, tak i temu wydaniu, towarzyszyło wiele wysiłku i pozy-tywnych emocji młodych ludzi, którzy rozpoczynają swą naukową drogę. Z dużą satys-fakcją Kolegium Redakcyjne pochylało się nad pracą Autorów zmagających się z prze-laniem na papier swej wiedzy zdobytej w trakcie studiów, jej interpretacji i autorskich spojrzeń na problemy pojawiające się w toku badań bezpieczeństwa.
Lektura studenckich wypowiedzi napawa optymizmem. Autorzy dowodzą samo-dzielności w prezentowaniu swych poglądów. Z kolei, ich nauczyciele akademiccy mają możliwość obserwować wzrastający poziom dojrzałości swych podopiecznych w fero-waniu sądów i opinii.
Misją Szkoły Głównej Służby Pożarniczej w Warszawie jest, między innymi, kształ-cenie kadr o najwyższych kwalifikacjach w zakresie oceny poziomu zagrożeń cywili-zacyjnych i naturalnych, ochrony życia, zdrowia, mienia i innych wartości przed tymi zagrożeniami. Jest to możliwe dzięki wykorzystaniu wielu płaszczyzn edukacji. Jedną z nich jest pomoc studentom w rozwijaniu ich zainteresowań. Z myślą o niej zachęcamy wszystkich do lektury niniejszego wydania i zamieszczania kolejnych publikacji w trze-cim numerze „Pro Publico Bono”, którego przygotowanie rozpoczynamy już dziś.
Wszystkich Czytelników, Autorów ubiegło- i tegorocznych publikacji, a szczegól-nie Studentów, w imieniu Kolegium Redakcyjnego serdeczszczegól-nie zapraszamy do udziału w opracowaniu kolejnego wydania rocznika „Pro Publico Bono”. To przede wszystkim Wasze pismo i z myślą o Was je powołano.
prof. dr hab. inż. Bernard Wiśniewski, Redaktor naczelny bryg. dr inż. Tomasz Zwęgliński, Zastępca redaktora naczelnego
Współczesny wymiar zagrożeń bezpieczeństwa
publicznego determinantą współpracy
Policji i Straży Granicznej
Contemporary Scale of Threats for Public Safety
as the Determinant of Cooperation between the
Police and Board Guard
Abstrakt
Istota zagrożeń godzących w bezpieczeństwo publiczne charakteryzuje się dużą dynamiką. Zjawisko nielegalnej migracji, przemytu, handlu ludźmi, to obszary, które obecnie są wyzwa-niem dla Policji i Straży Granicznej. Współdziałanie między służbami skutkuje pozytywnym oddźwiękiem w zwalczaniu przestępczości, a co za tym idzie, porozumienia zawarte między poszczególnymi jednostkami organizacyjnymi tworzą podłoże do lepszego zabezpieczenia państwa. Samo zjawisko zagrożeń bezpieczeństwa publicznego w strefie przygranicznej nie kształtuje ogólnego wyglądu współpracy Policji i Straży Granicznej. Artykuł niniejszy porusza zjawiska zagrażające bezpieczeństwu publicznemu, ale też ich rozwój i perspektywę kształto-wania się działań wspólnych omawianych formacji. Diagnoza oraz prognoza współpracy wy-pracowana została dzięki statystykom oraz wybranej literaturze przedmiotu.
Słowa kluczowe: zagrożenie, bezpieczeństwo publiczne, porządek publiczny, organizacja, współdziałanie, Policja, Straż Graniczna
Abstract
The essence of the threats for the public safety is very dynamic. The phenomena of illegal migration, smuggling, human trafficking are the challenges both for the Police and Board Guard. The positive cooperation between those services results in fighting the crime and the agreements concluded between them are the solid base for better state security. The danger of public safety in border zone does not show the general picture of cooperation be-tween the Police and the Border Guard. The article describes not only the phenomena which endanger public safety but also their development and perspective of common operations against those phenomena. Thanks to the statistics and the selected literature, the diagnosis and prognosis of the cooperation have been worked out.
Wstęp
Efektywność funkcjonowania dowolnego systemu zależna jest od nieustannego poszu-kiwania tzw. wąskich gardeł, a więc elementów działających nieprawidłowo. Świado-mość niedoskonałości powinna motywować do poszukiwania optymalnych rozwiązań dla jego lepszego funkcjonowania. Słuszne jest stwierdzenie, że na wytrzymałość i siłę całego łańcucha składa się siła jego ogniwa1. Aby zidentyfikować obszary
współdziała-nia wymagające racjonalizacji, należy dokonać oceny dotychczasowych działań Policji i Straży Granicznej, a także statystyk dotyczących zagrożeń bezpieczeństwa publicznego, będących w sferze współdziałania tych formacji.
Podstawą współpracy Straży Granicznej i Policji jest Porozumienie Komendanta Głównego Policji i Komendanta Głównego Straży Granicznej w sprawie współdziałania Straży Granicznej i Policji. Obszar ten obejmuje przede wszystkim utrzymanie bezpie-czeństwa, zwalczanie przestępczości granicznej i kryminalnej w strefie nadgranicznej i poza nią, a dokładniej mówiąc, zwalczanie nielegalnej migracji i przemytu towarów bez wymaganych znaków skarbowych (akcyzy). Jeżeli chodzi o ochronę granicy państwowej, współpraca dotyczy działań prewencyjnych, a mianowicie wspólnego patrolowania dróg prowadzących do granicy państwa, a także czynny udział funkcjonariuszy Policji w dzia-łaniach mających na celu zatrzymanie sprawców przekroczeń granicy wbrew przepisom. Na drogach dojazdowych do przejść granicznych Policja współuczestniczy w ocenie sta-nu technicznego pojazdów oraz w zapewnianiu porządku publicznego w obszarze bez-pośrednio sąsiadującym z przejściem granicznym2. Działania obejmują także wymianę
informacji, koordynację przedsięwzięć w zakresie jednoczesnych działań Policji i Straży Granicznej, w szczególności poprzez konsultację, powoływanie zespołów koordynują-cych, kierowania i nadzoru3.
Współdziałanie jest niezwykle ważną sferą działalności dla zapewnienia odpowied-niego poziomu bezpieczeństwa. Omówione wyżej działania Policji i Straży Granicznej tworzone są w oparciu o analizę zagrożeń oraz ich prognozy, a wszystko to dla zwięk-szenia efektywności wykonywanych czynności. Samo działanie musi być uzupełnione wsparciem informacyjnym i szkoleniowym. Dla wskazania obszarów wymagających ulepszenia odnośnie współdziałania omawianych formacji, niezbędne jest ukazanie współczesnego wymiaru zagrożeń godzących w bezpieczeństwo publiczne, a tym samym wskazanie, jak kształtują one omawiany problem.
1 B. Kaczmarczyk, Racjonalizacja procesów zarządzania kryzysowego Straży Granicznej, Szczytno
2012, s. 107.
2 A. Wawrzusiszyn, Wybrane problemy transgranicznego bezpieczeństwa Polski, Warszawa 2012, s. 181. 3 B. Kaczmarczyk, B. Wiśniewski, Bezpieczeństwo w obszarach przygranicznych, t. II, Toruń 2017, s. 66.
Zagrożenia pozostające we właściwości Straży Granicznej i Policji
Przestępczość graniczna współcześnie przyjmuje różne formy. Zróżnicowanie widoczne jest zarówno w jej przejawach, jak i rozmiarach aktywności. Ujawnianie i zwalczanie przestępczości granicznej to wyzwanie zarówno dla Straży Granicznej, jak i Policji. Dy-namiczność zmian w zakresie bezpieczeństwa, powoduje potrzebę tworzenia przez pań-stwo odpowiednich form przeciwdziałania zagrożeniom o zróżnicowanym pochodzeniu i charakterze4, stąd też ważne jest, dla podjętych rozważań dotyczących zapewnienia
bez-pieczeństwa publicznego przez współpracę Policji i Straży Granicznej, prognozowanie każdego aspektu tych działań. Prognozowanie etymologicznie oznacza „wiedzieć wcze-śniej” i „dowiedzieć się”. Jeżeli chodzi o znaczenie, to jest to metoda przewidywana zda-rzeń i sposób ich kształtowania. W trakcie formułowania prognozy dokonuje się również wskazania przyszłych stanów zdarzeń i zjawisk. Wykorzystując informacje, dane i staty-styki formułuje się opinię dotyczącą owych stanów i zjawisk, co formuje się w omawianą prognozę5. Na podstawie powyższej definicji dalsze rozważania dotyczyć będą diagnozy
zagrożeń obszaru nadgranicznego objętego współpracą Policji i Straży Granicznej. Państwa należące do strefy Schengen mierzą się z wyzwaniami oraz zadaniami wy-nikającymi z obecnej oraz prognozowanej sytuacji migracyjnej, zarówno światowej, jak i regionalnej. Tym samym Polska jest odpowiedzialna za zapewnienie bezpieczeństwa wschodniej granicy Unii Europejskiej. Granica z Rosją, Białorusią i Ukrainą wynosi ponad 1000 km, a zarządzanie bezpieczeństwem w tym obszarze jest istotne, gdyż to właśnie pokonanie wschodniej granicy otwiera drzwi wszelkim dalszym przestępstwom w związku z obszarem Schengen6. Zagrożeniem, obecnie bardzo realnym, jest
dynamicz-na migracja ludności. Źródeł problemu możdynamicz-na szukać w zróżnicowanym poziomie ży-cia oraz rozwoju między krajami bogatymi i ubogimi. To zaś generuje niezadowolenie społeczne, ubóstwo, degradację środowiska naturalnego, epidemie i inne obszary zagra-żające stabilności państwa7. Co więcej, literatura wskazuje, że migranci stanowią jedną
z grup, której członkowie formują organizacje przestępcze. Wiele państw boryka się ze społecznością emigrantów, która czerpie korzyści z działalności przestępczej, takiej jak: handel narkotykami, prostytucja oraz szerzenie nastrojów przejawiających radykalne, fundamentalne poglądy będące źródłem terroryzmu. Rozmiar migracji w Polsce wa-runkuje geopolityczne usytuowanie naszego kraju oraz tranzytowy charakter koryta-rzy transportowych prowadzących do Polski oraz obecna w kraju stabilność polityczna i miarowy rozwój gospodarczy8.
4 Tamże. 5 Tamże.
6 B. Wiśniewski, R. Jakubczak (red.), System ochrony granicy państwowej Rzeczpospolitej Polskiej. Stan
obecny i prognozy na przyszłość, Szczytno 2015, s. 53.
7 Tamże. 8 Tamże.
Kolejnym czynnikiem warunkującym rozmiar migracji jest długi odcinek lądowy granicy z Rosją, Białorusią i Ukrainą oraz fakt, iż ułatwia to zorganizowanie nielegal-nej migracji szlakiem prowadzącym z Azji przez Moskwę9. Opierając się o dane i
infor-macje zawarte w Biuletynie Migracyjnym widać, że 2008 rok dla Unii Europejskiej był czasem, gdy saldo migracji było trzy razy wyższe, niż przyrost naturalny odnotowany w tym okresie. W 2016 roku zatrzymano łącznie 7566 osób nielegalnie przekraczają-cych granicę, a to w porównaniu z poprzednimi latami daje wzrost o 8,4%. Natomiast spośród 27 417 obywateli państw trzecich zostało zatrzymanych m.in. za podejmowanie nielegalnej pracy oraz nielegalny pobyt. Największe grupy cudzoziemców stanowili oby-watele Ukrainy, Rosji, Mołdowy, Białorusi i Wietnamu10. Proceder prób przedostania się
obywateli państw trzecich oraz przypadki ich przedostania, to właśnie jeden z obszarów, który w ramach wspólnych działań jest wyzwaniem dla omawianych służb.
Kolejnym dominującym rodzajem przestępczości, a zarazem wyzwaniem dla współpracujących służb, jest działalność przemytnicza, głównie alkoholu, papierosów, narkotyków, dzieł sztuki, a także broni, amunicji, obcej waluty i innych towarów. Za-grożenie to niesie ze sobą oddziaływanie na bezpieczeństwo ekonomiczne Polski, jak i innych krajów Unii Europejskiej11. Grupy przestępcze zajmujące się przemytem często
funkcjonują w oparciu o lokalne środowiska przestępcze oraz wykorzystanie środków konstrukcyjnych transportu drogowego i kolejowego. W wagonach towarowych prze-mytnicy ukrywają pakunki z wyrobami tytoniowymi pod ładunkiem rudy żelaza i węgla, a także w chłodniach i wolnych przestrzeniach. Popularną metodą jest również wyrzuca-nie ładunku z wjeżdżających do kraju pociągów. Natomiast w samochodach popularny-mi popularny-miejscapopularny-mi ukrycia nielegalnie przewożonego towaru są podwójne podłogi, podwójne ściany, przestrzenie między tapicerką, w oponach kół. Jeżeli chodzi o pieszy przemyt, to towar ukryty jest zazwyczaj w odzieży wierzchniej i bagażu12. Analiza przypadku
wska-zuje na osoby zamieszkałe w strefie nadgranicznej jako te, które najczęściej przemycają papierosy, a także tworzą nielegalne fabryki papierosów13.
Omawiane zagrożenie obiera współcześnie również nowe kierunki. Są nimi Norwe-gia i Wielka Brytania, a spowodowane jest to tym, że wyroby tytoniowe w tych krajach są nawet kilkukrotnie droższe niż w Polsce. Według brytyjskich celników, nawet poło-wa papierosów nielegalnie wpropoło-wadzonych do ich kraju pochodzi z Polski14. Przemyt
obejmuje również pojazdy. Obecnym wyzwaniem dla takiej działalności są wywozy „na zgłoszenie”, przemyt poprzez wyszukiwanie aut bliźniaczych oraz dokonywanie
9 Tamże.
10 Raport o stanie bezpieczeństwa z 2016 r., Warszawa 2017. 11 B. Wiśniewski, R. Jakubczak (red.), System ochrony…, s. 60–61. 12 Tamże.
13 Tamże. 14 Tamże.
tu i rejestrowania aut poprzez osoby podstawione. Informacje zawarte w statystykach i badaniach tego zjawiska wskazują wzrost tego typu działalności przestępczej oraz jej nasilone działanie na granicy z Ukrainą i Białorusią15.
Kolejny obszar współdziałania Policji i Straży Granicznej to wszelkie czynności podejmowane przy kontroli osób i pojazdów dla ujawnienia przestępstwa na granicy i w obszarze nadgranicznym. Najbardziej opłacalną formą działalności, a tym samym bardzo częstą, jest przestępczość narkotykowa. Jak było wcześniej wspomniane, to brak barier granicznych jest głównym źródłem tego, że tendencje owej działalności są w kra-jach europejskich bardzo zbliżone. Wyzwaniem dla współpracy omawianych służb w ob-rębie tematu narkotyków jest nieograniczona możliwość czerpania informacji na temat np. technik uprawy marihuany, zamawiania do tego celu nasion itp., co skutkuje rozpo-wszechnieniem produkcji. Przyszłe lata niosą ze sobą tendencję wzrostu tego zagroże-nia związanego z grupami zajmującymi się produkcją i obrotem narkotykami. Literatu-ra wskazuje jako powód zbliżenie Polski do standardów zachodnioeuropejskich, co do struktury rynku narkotykowego16.
Kontynuując wątek przemytu ważny jest temat przemytu broni, amunicji i materia-łów wybuchowych, jako wątek ważny ze względu bezpieczeństwa publicznego i jedno-cześnie kluczowy w ramach współpracy omawianych służb. Na terenie Polski amunicja, broń i materiały wybuchowe są niezmiennie wykorzystywane przez grupy przestępcze w ramach działalności kryminalnej. Są one pozyskiwane najczęściej od zagranicznych grup przestępczych17. Według statystyk rozmiar tego procederu w 2016 r. wynosił 148
dochodzeń, śledztw oraz czynności w związku z przemytem broni, amunicji i materia-łów wybuchowych, a mówiąc o fizycznym zabezpieczeniu tego typu przedmiotów, lite-ratura wskazuje na 1668 sztuk broni oraz 93 180 sztuk amunicji. Liczby te w zestawieniu ze wcześniejszymi danymi wskazują tendencję rosnącą w porównaniu z danymi z po-przednich lat, dlatego obszar ten musi być stale monitorowany przez Policję i Straż Gra-niczną18. Obszarem współpracy jest również działalność związana z handlem ludźmi.
Przestępczość graniczna to zagrożenie, którego zwalczanie obejmuje zarówno czynności polityczne i ustawodawcze, ale i operacyjne i procesowe wykonywane przez wyspecjali-zowane służby, takie jak służby policyjne i graniczne. Wszystko dlatego, iż: „przeciwdzia-łanie przestępczości granicznej jest niezmiernie ważnym zadaniem w sferze bezpieczeń-stwa pańbezpieczeń-stwa i ograniczania działalności przestępczej”19.
15 Tamże. 16 Tamże, s. 64. 17 Tamże. 18 Tamże. 19 Tamże.
Organizacja współpracy
Diagnoza obecnej współpracy funkcjonariuszy Policji i Straży Granicznej wskazu-je kierunek realizowania zadań na bardziej efektywny. W 2016 r. zorganizowano 1432 wspólne działania, w których wzięło udział 2030 funkcjonariuszy SG i 2105 Policji. Siły zaangażowane w walkę z przestępczością zagrażającą bezpieczeństwu publicznemu nie powinny mieć znaczenia dla podejmowanych działań. To skuteczność oraz ciągłe analizowanie i rozpracowywanie metod przestępców i osób podejmujących próby nielegalnego przekroczenia kraju powinny mieć największe znaczenie. Skuteczność wykonywanej pracy przez funkcjonariuszy opiera się głównie na poziomie ich przeszkolenia, doświadczenia oraz umiejętności pracy zespołowej, a nie indywidualnej.
Migranci wciąż poszukują możliwości schronienia bądź znalezienia pracy w krajach lepiej rozwiniętych. Nielegalna migracja stale rośnie, a towarzyszy temu zmiana form i metod organizowania oraz źródeł danego zjawiska, które uzależnione jest od konflik-tów zbrojnych, kryzysów, itp.20. Prognozy dotyczące migracji, w oparciu o dostępne
sta-tystyki, mają tendencję wzrostową. Trend ten w najbliższym czasie nie zmieni się, stąd też przyszłe działania służb w zakresie walki z tym procederem powinny skoncentrować się na wypracowywaniu jak najbardziej efektywnych działań.
Problem tego zjawiska jest tym bardziej złożony, gdyż nielegalna migracja ma dwa oblicza. Pierwsza to stricte nielegalna, której zapobieganie w głównej mierze wiąże się z fałszowaniem dokumentów, pieczątek, korzystaniem z tzw. zielonej granicy, wyko-rzystywanie metody na podobieństwo „look a like”. Drugie oblicze to quasi nielegalna migracja polegająca na nadużywaniu możliwości wjazdu na teren RP pod pretekstem podejmowania nauki, pracy, w celach turystycznych, biznesowych, kulturalnych przez wykorzystywanie w tym celu fałszywych lub poświadczających nieprawdę dokumentów uprawniających do otrzymania stosownej wizy, a także nadużywanie procedury nadania statusu uchodźcy w RP i fikcyjne związki małżeńskie cudzoziemców z obywatelami RP. Ze względu na swój charakter nielegalna migracja to jeden z głównych obszarów zainte-resowania zorganizowanych grup przestępczych, których dochody są często wykorzysty-wane do innej przestępczej działalności.
Kolejny wniosek stanowiący prognozę dla dalszych działań Policji i Straży Granicz-nej w przeciwdziałaniu nielegalGranicz-nej migracji jest granica z Litwą. Stanowi ona krótki odci-nek granicy wewnętrznej UE (104,8 km), znajdujący się między odcinkami granicy z Ro-sją (232,04 km) oraz Białorusią (418,24 km), będącymi odcinkami granicy zewnętrznej. Jest to unikalna sytuacja geograficzna i polityczna w UE, która niestety niesie za sobą ne-gatywne konsekwencje. Głównie ze względu na czynniki polityczne, jak i wyższy stopień korupcji na Białorusi, w Rosji, a także na Litwie ten odcinek granicy stał się swoistym „wąskim gardłem” dla przestępczości granicznej zarówno nielegalnej migracji, jak i prze-stępczości przemytniczej. Nastąpiło zatem przeniesienie szlaków przeprze-stępczości granicz-nej z Rosji i Białorusi na odcinek granicy z Litwą, gdyż sprawcy wykorzystują brak
między wschodem i zachodem Europy. Ponadto czynniki ekonomiczne warunkują prze-myt głównie towarów akcyzowych ze wschodu na zachód Europy przez Polskę, a także w drugą stronę z zachodu na wschód Europy.
Analiza danych dotyczących przemytu jest równie niepokojąca. Proceder przemy-cania przez granicę towarów szczególnych oraz jego dynamika, świadczy o coraz nowych sposobach przestępców na pokonanie zabezpieczeń służb. Rozpracowywanie przez Po-licję oraz Straż Graniczną nowych metod przemytu nie powstrzymuje ich przed podej-mowaniem kolejnych prób. Wnioskiem zawierającym prognozę dla współpracy oma-wianych formacji w zwalczaniu przemytu jest wspomniana wcześniej granica z Litwą i wiążący się z nią brak regularnej kontroli granicznej.
Podsumowanie
Przedstawione wyżej czynniki stwarzają poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa pu-blicznego. Dlatego też potencjał sił i środków powinien koncentrować się właśnie na nich. Reasumując, powyższe dane niezbędne jest zdobywanie wiedzy nie tylko na pod-stawie doświadczeń i opinii, ale i różnorodnych wspólnych przedsięwzięć jak ćwiczenia, konferencje, szkolenia specjalistyczne, kursy doszkalające, a także spotkania o charakte-rze otwartych dialogów, dyskusji. Niewątpliwie potcharakte-rzebne jest szukanie nowych rozwią-zań. Co więcej, ważna jest synteza wiedzy i praktyki, a co za tym idzie, wypracowywanie i sprawdzanie nowych działań. W związku z charakterem zagrożeń bezpieczeństwa pu-blicznego i ich zmiennością współdziałanie powinno funkcjonować jak proces. Na jego efektywność powinno składać się planowanie wspólnych działań, ich realizacja, a na-stępnie kontrola22. Dzięki kontroli można ulepszać system i eliminować jego błędy.
Bibliografia
1. Kaczmarczyk B., Racjonalizacja procesów zarządzania kryzysowego Straży Granicz-nej, Szczytno 2012.
2. Kaczmarczyk B., Wiśniewski B., Bezpieczeństwo w obszarach przygranicznych, t. II, Toruń 2017.
3. Raport o stanie bezpieczeństwa z 2016 r., Warszawa 2017.
4. Wawrzusiszyn A., Wybrane problemy transgranicznego bezpieczeństwa Polski, War-szawa 2012.
5. Wiśniewski B., Jakubczak R. (red.), System ochrony granicy państwowej Rzeczpospo-litej Polskiej. Stan obecny i prognozy na przyszłość, Szczytno 2015.
21 file:///C:/Users/Andrzej/Downloads/5_Magdalena%20Perkowska%20(2).pdf (dostęp: 07.08.2018). 22 B. Kaczmarczyk, Racjonalizacja procesów…, s. 108.
Przegląd wybranych rozwiązań zwalczania
terroryzmu na świecie
Review of the Selected Solutions in Fighting the
Terrorism all over the World
Abstrakt
Wielowiekowe doświadczenia w przeciwdziałaniu zagrożeniom o charakterze transnaro-dowym dowiodły, że wśród wielu rozwiązań niezbędna okazywała się konieczność podjęcia współdziałania wobec wspólnego przeciwnika (zagrożenia). Ta zasada okazuje się wciąż aktualna i użyteczna wobec współczesnego terroryzmu. Na płaszczyźnie światowej próby podejmowania wspólnych inicjatyw, ukierunkowanych na zwalczanie zjawiska terrory-zmu, mają długą historię. W związku z powyższym założeniem przedstawiono podstawowe problemy dotyczące zwalczania terroryzmu przez organizacje międzynarodowe o zasięgu światowym, działające na płaszczyźnie bezpieczeństwa.
Słowa kluczowe: terror, terroryzm, przemoc, walka, państwo, prawo, współpraca, obrona Abstract
The long lasting experience in fighting all kinds of threats of transnational character shows, that among many solutions, the most effective is the cooperation against the common ene-my. Taking into consideration the whole world, common initiatives in fighting the terrorism have a long lasting history. On the basis of this, the article presents the fundamental prob-lems connected with fighting the terrorism by the international organizations functioning all over the world on the safety level.
Keywords: terror, terrorism, violence, fight, state, law, cooperation, defense
Wprowadzenie
Warto – celem wprowadzenia do podejmowanej tematyki – przypomnieć okres mię-dzywojenny. Jak zauważają Tomasz R. Aleksandrowicz i Krzysztof Liedel „już w 1927 r. poruszono problem współpracy państw w walce z terroryzmem międzynarodowym na konferencji warszawskiej postulującej unifikacje prawa karnego w zakresie ścigania wspólnego zagrożenia, które po raz pierwszy określono terminem „terror
międzynaro-dowy”. W 1934 r., po zamachu na króla Jugosławii i ministra spraw zagranicznych Fran-cji Louisa Barthou, podjęto w ramach Ligii Narodów prace nad konwencją o zapobie-ganiu i karaniu terroryzmu z 1937 r.”1. Jednak nadchodząca II wojna światowa zmieniła
priorytety w zakresie bezpieczeństwa. Mimo, że inicjatywy te nie zakończyły się powo-dzeniem (konwencja nie została ratyfikowana przez jej strony), wskazywały jednak na zrozumienie ze strony międzynarodowej społeczności, że jedynie wspólne wysiłki mogą zaradzić zagrożeniom o takim charakterze, jak międzynarodowy terroryzm.
Jak pokazują źródła, zagadnienie solidarnego przeciwdziałania terroryzmowi ożyło na nowo kilkadziesiąt lat później. Tak, jak w okresie międzywojennym, tak i w latach sie-demdziesiątych ubiegłego wieku impulsem do działań były powtarzające się w krótkim czasie akty terroru. Nowa fala zorganizowanego terroryzmu uderzyła ze strony skrajnie lewicowych ugrupowań, np. Czerwonych Brygad, Frakcji Czerwonej Armii czy też grup separatystycznych, jak IRA (ang. Irish Republican Army – Irlandzka Armia Republikań-ska), czy baskijska ETA (bask. Euskadi Ta Askatasuna – Baskonia i Wolność) oraz orga-nizacji palestyńskich (porwania samolotów przez Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny), w tym szczególnie dramatyczny akt terroru dokonanego przez palestyńską organizację Czarny Wrzesień podczas Igrzysk Olimpijskich w Monachium2.
Podkreślenia wymaga, że aczkolwiek terroryzm w formach zorganizowanych przy-czynia się jednostkowo do największej liczby zabitych i rannych, to jednak nie należy zapominać o wszelkich innych zdarzeniach o charakterze terrorystycznym, których na świecie co roku jest bardzo dużo. Wydaje się, że nasilenie zorganizowanych działań ter-rorystycznych tworzy swoistego rodzaju tendencję siłowego dążenia do celu, co uwi-dacznia się w zestawieniu liczby wszelkich zdarzeń o charakterze terrorystycznym ma-jących miejsce na świecie w latach 1970–2015. Dynamika nasilenia w czasie aktywności działań organizacji terrorystycznych oraz zdarzeń o charakterze terrorystycznym jest bardzo podobna.
Widoczny spadek liczby zdarzeń o charakterze terrorystycznym zauważalny jest do-piero w latach dziewięćdziesiątych. Niestety stan taki nie trwał długo, bo już od połowy lat dwutysięcznych światowy terroryzm uderzył ze zwielokrotnioną siłą.
Inicjatywy Organizacji Narodów Zjednoczonych
Ciąg dramatycznych wydarzeń owocował mobilizowaniem się światowej społeczności, w ramach działalności Organizacji Narodów Zjednoczonych, w poszukiwaniu pana-ceum na narastającą agresję, przede wszystkim ze strony zorganizowanego terroryzmu skierowaną szczególnie wobec niewinnej ludności cywilnej. Na przestrzeni lat zawierane były umowy międzynarodowe regulujące szereg kwestii bezpośrednio i pośrednio
po-1 T.R. Aleksandrowicz, K. Liedel, Zwalczanie terroryzmu lotniczego, Szczytno 2010, s. 17.
2 Zob. A.A. Chwast, K. Jałoszyński, Strach – narzędzie przemocy w rękach terrorystów, Szczytno 2017,
wiązanych z terroryzmem światowym. Wśród nich pojawiły się konwencje odnoszące się do terroryzmu lotniczego, terroryzmu morskiego, w tym piractwa. Podjęto działania w kierunku identyfikacji obszaru wymagającego podjęcia intensywnego współdziała-nia oraz określewspółdziała-nia ram współdziaławspółdziała-nia i koordynacji3. Jednymi z ważniejszych regulacji
międzynarodowych powstałych w tym okresie oraz kolejnych latach, są:
– Konwencja w sprawie przestępstw i niektórych innych czynów popełnionych na po-kładzie statku powietrznego, przyjęta w Tokio 14 września 1963 r., zwana konwen-cją tokijską.
– Konwencja o zwalczaniu bezprawnego zawładnięcia statkami powietrznymi, Haga, 16 grudnia 1970 r., zwana konwencją haską.
– Konwencja o zwalczaniu bezprawnych czynów przeciwko bezpieczeństwu lotnic-twa cywilnego, Montreal, 23 września 1971 r., zwana konwencją montrealską4.
– Konwencja o zapobieganiu przestępstwom i karaniu sprawców przestępstw prze-ciwko osobom korzystającym z ochrony międzynarodowej, w tym przeprze-ciwko dy-plomatom, Nowy Jork, 14 grudnia 1973 r., zwana konwencją nowojorską.
– Konwencja przeciwko braniu zakładników, Nowy Jork, 17 grudnia 1979 r. – Konwencja o ochronie fizycznej materiałów jądrowych, Wiedeń, 3 marca 1980 r. – Protokół w sprawie zwalczania bezprawnych aktów przemocy w portach lotniczych
służących międzynarodowemu lotnictwu cywilnemu, Montreal, 24 lutego 1988 r. – Konwencja w sprawie przeciwdziałania bezprawnym czynom przeciwko
bezpie-czeństwu żeglugi morskiej, Rzym, 10 marca 1988 r., zwana konwencją rzymską. – Protokół w sprawie przeciwdziałania bezprawnym czynom przeciwko
bezpieczeń-stwu stałych platform umieszczonych na szelfie kontynentalnym, Rzym, 10 marca 1988 r.
– Konwencja w sprawie znakowania plastycznych materiałów wybuchowych w celu ich wykrywania, Montreal, 1 marca 1991 r.
– Konwencja o zwalczaniu terrorystycznych ataków bombowych, Nowy Jork, 15 grud-nia 1997 r.
Warto wspomnieć także o Rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ S/RES/1269, w której Rada potępiła wszelkie akty, metody i praktyki terrorystyczne jako przestępcze i nieusprawiedliwione, niezależnie od motywacji, we wszystkich formach i przejawach, zwłaszcza te, które mogą zagrażać pokojowi i bezpieczeństwu. Wezwała do zapobiega-nia i powstrzymywazapobiega-nia wszystkich aktów terrorystycznych. Rezolucja, nie mając jed-nak charakteru prawnego, jest otwartym apelem skierowanym do państw zrzeszonych w ONZ do zapobiegania aktom terrorystycznym i ich zwalczania oraz do prowadzenia międzynarodowej współpracy w tym zakresie.
3 Zob. K. Masiul, Bezpieczeństwo Rzeczypospolitej Polskiej wobec współczesnego zagrożenia
terroryzmem, Wydawnictwo WSPol, Szczytno 2014, s. 127–140.
Nie są to wszystkie inicjatywy powstałe w wymienionym okresie. Oscylowały one głównie wokół tych obszarów, które były szczególnie powiązane z problematyką ówcze-snych zagrożeń terrorystycznych, jak choćby akty terroryzmu w lotnictwie cywilnym i na morzu przy wykorzystaniu materiałów wybuchowych5. W późniejszym okresie
dostrze-żono także konieczność monitorowania strony finansowej aktywności terrorystycznej, czego wyrazem była Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 51/210 z 1996 r., wzy-wająca państwa do podjęcia odpowiednich kroków w celu zapobiegania i przeciwdziała-nia finansowaniu terrorystów i organizacji terrorystycznych. Na tej płaszczyźnie w sferze prawa międzynarodowego wypracowano m.in. Konwencję o zwalczaniu finansowania terroryzmu, (Nowy Jork, 9 grudnia 1999 r.). Działania w tym zakresie podjęto także na bazie rezolucji S/RES/1267 z 1999 r. Ukierunkowane zostały one na osoby powiązane z Al-Kaidą. Państwa zrzeszone zobligowały się do zablokowania kont bankowych tych osób oraz uniemożliwienia im przekraczania granic. W ramach rezolucji powołano ko-mitet, nazywany Komitetem 1267 (ang. The Al-Kaida and Taliban Sanctions Committee), w składzie którego znajdowali się wszyscy członkowie Rady Bezpieczeństwa ONZ. Jego głównym zadaniem było nadzorowanie sankcji wobec talibów i osób powiązanych z -Kaidą oraz bieżące opracowywanie listy osób i instytucji powiązanych z talibami i Al--Kaidą (ang. Consolidated List).
Aktywność międzynarodowej społeczności w zakresie szeroko pojętej walki z terro-ryzmem została wzmożona po atakach w Stanach Zjednoczonych 11 września 2001 r.6.
Od tego wydarzenia weszły w życie m.in.:
– Protokół dodatkowy do konwencji o zwalczaniu bezprawnego zawładnięcia statka-mi powietrznystatka-mi z 1970 r.
– Protokół dodatkowy do konwencji o przeciwdziałaniu bezprawnym czynom prze-ciwko bezpieczeństwu żeglugi morskiej z 1988 r.
– Konwencja w sprawie zwalczania aktów terroryzmu jądrowego, Nowy Jork, 13 kwietnia 2005 r.
– Konwencja o zwalczaniu bezprawnych czynów związanych z międzynarodowym lotnictwem cywilnym, Pekin, 10 września 2010 r.
Należy również wspomnieć o stanowisku wyrażonym w rezolucji nr S/RES/1368 z 2001 r., w której ONZ jednogłośnie potępiła akty terrorystyczne z 11 września 2001 r. Działania te uznane zostały za groźbę dla pokoju i bezpieczeństwa na świecie. Wezwano wszystkie państwa do współpracy w celu pociągnięcia do odpowiedzialności winnych tragedii. Co jednak wydaje się najważniejsze, zwróciła uwagę, że wciąż nie wszystkie konwencje antyterrorystyczne zostały ratyfikowane. Tym samym zwrócono się, by
przy-5 Zob: J.R. Truchan, W. Zubrzycki, K. Włodarek-Podgórska, Wybrane aspekty zwalczania terroryzmu,
Wydawnictwo WSPol, Szczytno 2017, s. 63–72.
6 K. Liedel, A. Kańciak, D. Szlachter, Świat i Polska wobec zagrożenia o charakterze terrorystycznym
[w:] K. Jałoszyński (red.), Współczesne zagrożenia terroryzmem, Wydawnictwo WSPol, Szczytno 2013, s. 255.
spieszyć działania w tym zakresie. W tym samym roku ogłoszona została kolejna re-zolucja nr S/RES/1373, która zobowiązywała wszystkie państwa zrzeszone w ONZ do ścigania karnego osób, organizacji finansujących terroryzm oraz zamrożenia rachunków bankowych osób, co do których istnieją uzasadnione podejrzenia, że są zaangażowane w działalność terrorystyczną, powstrzymania się od udzielenia pomocy podmiotom lub osobom zaangażowanym w działalność terrorystyczną, dzielenia się informacjami doty-czącymi działalności terrorystycznej z innymi państwami. Rezolucja zalecała państwom członkowskim wdrażanie międzynarodowych instrumentów prawnych oraz stosowanie środków służących wzmocnieniu zdolności prawnej i instytucjonalnej w zwalczaniu ter-roryzmu na poziomach krajowym, regionalnym i globalnym. W literaturze przedmio-tu ocenia się, że rezolucje S/RES/1267 oraz S/RES/1373, „w sposób znaczący wpłynęły na działania podejmowane przez państwa członkowskie ONZ oraz ukształtowały mię-dzynarodową politykę w tym zakresie. Na ich podstawie widać, że działania ONZ były przede wszystkim skierowane na niedozwoloną działalność islamską”7. Podkreślić
nale-ży, że S/RES/1267 uchwalona została jeszcze przed atakami w USA w 2001 r., natomiast S/RES/1373 była pierwszym tak istotnym aktem, który powstał kilkanaście dni po po-wyższych wydarzeniach.
W kolejnych latach ogłoszono rezolucje S/RES/1540 (w 2004 r.) oraz S/RES/1673 (w 2006 r.), które odnosiły się do zapobiegania proliferacji broni masowego rażenia (CBRN – broń chemiczna, biologiczna, radiologiczna i nuklearna). Monitoringiem wy-pełniania ww. rezolucji zajmuje się tzw. Komitet 1540. W 2005 r. weszła w życie rezolucja S/RES/1624 o zakazie podżegania do popełniania aktów terrorystycznych. W jej treści Rada Bezpieczeństwa ONZ wezwała, aby wszystkie państwa podjęły działania w celu wprowadzenia przepisów prawa zakazujących nawoływania do popełniania przestępstw o charakterze terrorystycznym i przeciwdziałania takim czynom oraz do wprowadze-nia zakazu udzielawprowadze-nia schroniewprowadze-nia osobom podejrzanym o prowadzenie takich działań. Wezwała państwa członkowskie do zwalczania nawoływania do aktów terrorystycz-nych, których motywem jest nietolerancja i radykalny ekstremizm. Z kolei rezolucja S/RES/1904 z 2009 r., w odniesieniu do sankcji zastosowanych wobec Osamy bin Ladena, Al-Kaidy i talibów, podtrzymuje konieczność zamrożenia aktywów, zakaz podróżowania i embargo na broń dotyczące wszystkich osób i podmiotów znajdujących się na wyka-zie prowadzonym przez utworzony w tym celu komitet8. Dodatkowo ustanawia Biuro
Rzecznika Praw Obywatelskich, aby wspierać komitet w rozpatrywaniu wniosków o wy-cofanie z listy. W 2011 r. dokonano zmian w zakresie sankcji wobec Al-Kaidy i talibów. Na mocy rezolucji S/RES/1988 i S/RES/1989 sankcje wobec Al-Kaidy i talibów zostały rozdzielone. Dotychczasowy Komitet ds. Sankcji objął zakresem zainteresowania Al-Ka-idę, natomiast nowy zajął się zagadnieniem sankcji wobec talibów (tzw. Komitet 1988).
7 Tamże, s. 254–256.
Podkreślenia wymaga, że zakres sankcji określony rezolucją S/RES/1988 dotyczy wy-łącznie talibów i odnosi się jedynie, jako krajowy, do terytorium Afganistanu9. Inaczej,
jak wprowadzony rezolucją S/RES/1989 z 2001 r. zakres sankcji w stosunku do Al-Kaidy, który będąc kontynuacją rezolucji S/RES/1267, nie posiadał ograniczeń terytorialnych.
W obszarze kształtującego się na płaszczyźnie ONZ systemu antyterrorystyczne-go, którego zasadniczą ideą jest kreowanie i aktywizowanie współpracy międzynarodo-wej, warto zwrócić uwagę na niektóre rozwiązania natury instytucjonalnej. W 2001 r. mocą postanowień rezolucji S/RES/1373 powołano Komitet Antyterrorystyczny (ang. The Counter Terrorism Committee, CTC)10. Zamierzeniem tej inicjatywy było
monito-rowanie oraz wspieranie w zakresie technicznym postawień tejże rezolucji (wdrażanie międzynarodowych instrumentów prawnych do prawodawstwa krajowego). Natomiast w 2004 r. Rada Bezpieczeństwa, na podstawie rezolucji S/RES/1535, powołała do życia Departament Wykonawczy Komitetu Antyterrorystycznego (ang. The Counter-Terror-ism Committee Executive Directorate, CTED), w celu wsparcia działań CTC oraz ewalu-acji implementewalu-acji S/RES/1373. Zwraca uwagę mnogość podejmowanych inicjatyw. Zakres przedsięwzięć wymusił podjęcie problematyki koordynacji. W 2005 r. sekretarz generalny ONZ powołał do życia specjalny zespół do spraw wdrażania rozwiązań anty-terrorystycznych (ang. The UN Counter-Terrorism Implementation Task Force, CTITF), w ramach którego w zakresie zwalczania terroryzmu działa szereg agend ONZ, ale i spo-za niej, jak m.in. Międzynarodowa Organispo-zacja Policji Kryminalnej (Interpol)11 oraz
Światowa Organizacja Celna (ang. World Customs Organization, WCO)12. Celem działań
zespołu jest zapewnienie koordynacji i spójności planowanych i wdrażanych działań na poziomie ONZ.
Nie sposób w tym miejscu nie wspomnieć o przyjętej przez Zgromadzenie Ogól-ne ONZ w 2006 r. GlobalOgól-nej Strategii Walki z Terroryzmem (ang. UN Global Strategy to Combat Terrorism, GCTS). W swych założeniach ustanawia działania w celu redu-kowania przyczyn rozwoju terroryzmu i ekstremizmu, jego zapobiegania oraz zwalcza-nia. Strategia ukierunkowana została także na podnoszenie skuteczności państw w wal-ce z terroryzmem. Istotnym jest także ukierunkowanie jej na ochronę praw człowieka i zapewnienie przestrzegania prawa podczas walki z terroryzmem13. Wśród tego rodza-9 K. Liedel, A. Kańciak, D. Szlachter, Świat i Polska wobec…, s. 255–257.
10 T. Safjański, D. Szlachter, Koordynacja…, s. 383–384.
11 Zadania koordynacyjne w zakresie przedsięwzięć antyterrorystycznych w ramach Interpolu
realizowane są głównie przez Połączoną Grupę Zadaniową (ang. Fusion Task Force, FTF), powstałą w 2002 r. W ramach grupy działa ponad 270 oficerów kontaktowych z ponad 160 państw członkowskich. FTF realizuje działania koordynacyjne w zakresie pomocy państwom członkowskim poprzez prowadzenie spraw z zakresu zwalczania terroryzmu (Zob. T. Safjański, D. Szlachter,
Koordynacja…, s. 386).
12 Zob. K. Masiul, Bezpieczeństwo Rzeczypospolitej Polskiej…, s. 154–157.
ju inicjatyw uwagi wymaga wspominane już utworzenie Biura Rzecznika Praw Oby-watelskich, którego zadaniem jest pośrednictwo między podmiotami podejrzewanymi o związki z terroryzmem, a podmiotami prawa międzynarodowego w kwestii usunięcia ze skonsolidowanej listy osób, grup i podmiotów podlegających antyterrorystycznym sankcjom ONZ. Strategia, potępiając terroryzm i wskazując na obowiązek państwa do ochrony ludzi znajdujących się pod ich jurysdykcją, jednocześnie określiła jako priorytet konieczność ochrony praw człowieka w całokształcie środków podejmowanych w celu jego zwalczania.
Z kolei w 2011 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ powołało w ramach CTITF Centrum Antyterrorystyczne (ang. The UN Counter-Terrorism Centre, UNCCT), którego siedziba zlokalizowana jest w Arabii Saudyjskiej. Zadaniem CCT jest wspieranie państw w imple-mentacji Globalnej Strategii Walki z Terroryzmem oraz wsparcie w zakresie podnosze-nia efektywności w działapodnosze-niach antyterrorystycznych.
Inne inicjatywy
Poddając analizie międzynarodową płaszczyznę współpracy w zakresie przeciwdziałania globalnym zagrożeniom terrorystycznym, należy w kilku słowach odnieść się do inicja-tywy państw grupy G8. Grupa najbardziej uprzemysłowionych państw świata (Francja, Japonia, Kanada, Republika Federalna Niemiec, USA, Wielka Brytania, Włochy oraz Rosja) utworzyła w 2003 r. Grupę Przeciwdziałania Terroryzmowi (ang. The Counter-Terrorism Action Group, CTAG). W skład CTAG wchodzą także przewodniczący Ko-misji Europejskiej, przewodniczący Rady Europejskiej oraz przedstawiciel CTC. CTAG wspiera w swych działaniach przede wszystkim CTC, m.in. poprzez koordynację i dzia-łania informacyjne. Zadaniem CTAG jest koordynowanie wsparcia działań związanych z budowaniem zdolności w zakresie przeciwdziałania terroryzmowi w państwach trze-cich, takich jak szkolenia, finansowanie, ekspertyzy i sprzęt, a także pomoc techniczna i prawna. Jego zadaniem jest również przekazywanie wiedzy z zakresu najlepszych prak-tyk i doświadczeń. W ramach tych działań dąży do wdrażania postanowień Rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ S/RES/1373 oraz konwencji i protokołów wypracowanych przez ONZ w ramach walki z terroryzmem.
Dość istotną, choć nieformalną inicjatywą o charakterze politycznym, jest Globalne Forum Antyterrorystyczne (ang. Global Counterterrorism Forum, GCTF). GCTF powo-łano w 2011 r. w wyniku wspólnej inicjatywy USA i Turcji. Stanowi ono międzyrządową platformę koordynacji antyterrorystycznej współpracy ponad 30 państw (w tym Rosji, Indii oraz UE)14. Realizuje politykę długoterminowego podejścia do zwalczania
terro-ryzmu i ekstremistycznych ideologii wspierających go. Istnieje forum wymiany wiedzy w postaci m.in. dobrych praktyk, wymiany doświadczeń dla decydentów oraz praktyków zajmujących się problematyką antyterrorystyczną w różnych krajach, w celu
nia cywilnych zdolności w zakresie działań antyterrorystycznych. Jednym z najważniej-szych celów forum jest wspieranie wdrażania Globalnej Strategii Walki z Terroryzmem. Dla realizacji tego celu GCTF ściśle współpracuje z agendami ONZ.
Na płaszczyźnie ponadregionalnej zaistniały także inne inicjatywy. Wśród nich wy-mienić warto grupę EGMONT (ang. The Egmont Group). Mając na uwadze, jak duże znaczenie dla walki z ponadnarodową przestępczością oraz światowym terroryzmem, ma monitorowanie ich przepływów finansowych, grupa przedstawicieli jednostek ana-lityki finansowej (ang. Financial Intelligence Unit, FIU) – z różnych państw w pałacu Egmont Arenberg w Brukseli (Belgia) w 1995 r. powołała nieformalną sieć FIU w celu wspierania współpracy międzynarodowej w powyższym zakresie. W 2007 r. w skład gru-py wchodzili przedstawiciele z ponad 100 państw, a organizacji nadano status formalnej organizacji międzynarodowej.
Wartą zasygnalizowania jest inicjatywa działająca pod nazwą Centrum Egzekwo-wania Prawa dla Europy Południowo-Wschodniej (ang. Southeast European Law Enfor-cement Center, SELEC). W ramach współpracy między właściwymi organami dąży do zapewnienia wsparcia państwom zrzeszonym15 i poprawy koordynacji w zakresie
zapo-biegania i zwalczania przestępczości, w szczególności zorganizowanej oraz terroryzmu. Kolejna ponadnarodowa inicjatywa to Globalna Inicjatywa Zwalczania Terro-ryzmu Jądrowego (ang. The Global Initiative to Combat Nuclear Terrorism, GICNT). Jej powołanie zostało ogłoszone przez prezydentów Stanów Zjednoczonych (George’a W. Busha) oraz Federacji Rosyjskiej (Władimira Putina) w 2006 r. na szczycie państw grupy G8 w Petersburgu. Jest ona międzynarodowym partnerstwem ukierunkowanym na wzmocnienie globalnej zdolności do zapobiegania, wykrywania i reagowania na ter-roryzm jądrowy16. GICNT dąży do tego celu prowadząc wielostronne działania mające
za zadanie doskonalenie planów, zasad, procedur i interoperacyjności między zrzeszo-nymi państwami.
Niezwykle ważną w zakresie aktywności społeczności międzynarodowej na płasz-czyźnie antyterrorystycznej jest działalność Sojuszu Północnoatlantyckiego (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO). Przypomnieć jednak należy, że problematyka świa-towego terroryzmu nie leżała w kręgu bezpośrednich zainteresowań tej organizacji. Głów-nym celem założenia NATO była obrona przed agresją o charakterze militarGłów-nym ze strony Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR) aż do lat dziewięćdziesiątych, do upadku ZSRR. Do tej pory, jak słusznie zauważa Krzysztof Masiul: „pomimo identyfikacji
15 Obecnie SELECT zrzesza jedenaście państw: Republika Albanii, Bośnia i Hercegowina, Republika
Bułgarii, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, Republika Grecka, Węgry, Republika Mołdowy, Czarnogóra, Rumunia, Republika Serbii i Republika Turcji, http://www.selec.org/ (dostęp: 01.04.2018).
16 W skład GICNT aktualnie wchodzi 88 państw. Dodatkowo pięć organizacji międzynarodowych
(Komisja Europejska, MAEA, INTERPOL oraz Biuro ONZ ds. narkotyków i przestępczości zorganizowanej (UNODC) uczestniczy w pracach GICNT w charakterze obserwatorów, http:// www.gicnt.org/partners.html (dostęp: 10.04.2018).
tych zagrożeń, a zwłaszcza terroryzmu międzynarodowego, sojusz poświęcał stosunko-wo niewielką uwagę temu zjawisku. Większość państw sprzymierzonych kwestie związa-ne z terroryzmem uważała za wewnętrzzwiąza-ne problemy bezpieczeństwa, dlatego w niewiel-kim stopniu rozważano o naturze terroryzmu i jego wpływie na koncepcję, politykę czy strukturę i zdolności sojuszu. Dopiero ataki z 11 września 2001 r. radykalnie zmieniły podejście organizacji do problemu terroryzmu”17. Wskazać jednak należy, ze jeszcze przez
wydarzeniami w Nowym Jorku i Waszyngtonie, NATO odnosiło się do zagadnienia ter-roryzmu. Na przykład w 1994 r. w przyjętej na szczycie w Brukseli deklaracji potępiono terroryzm międzynarodowy, będący jak uznano, zagrożeniem dla praw człowieka oraz dla właściwego kształtowania stosunków międzynarodowych. Wskazano na konieczność podejmowania współpracy w walce z zagrożeniem. Kilka lat później w 1997 r. powoła-no, w ramach struktur NATO, Radę Partnerstwa Euroatlantyckiego (ang. Euro-Atlantic Partnership Council, EAPC), gdzie w dokumencie stanowiącym (ang. Basic Document of The Euro-Atlantic Partnership Council) jako jeden z podstawowych obszarów realizacji zadań określono problematykę międzynarodowego terroryzmu. W 1999 r. na szczycie w Waszyngtonie wyraźnie podkreślone zostało, że międzynarodowy terroryzm ma wpływ na bezpieczeństwo sojuszu, a co za tym idzie, zbrojny atak terrorystyczny na terytorium jednego z państw sojuszu stanowić będzie podstawę do uruchomienia klauzuli wzajemnej obrony18. Jednakże przeciwdziałanie zagrożeniom terrorystycznym miało nadal być
pro-wadzone w oparciu o umowy międzynarodowe i prawo krajowe poszczególnych państw. Warto w tym miejscu wspomnieć o uruchomieniu w 2000 r., w ramach NATO, Progra-mu Obrony Cybernetycznej (ang. The Cyber Defense Program) oraz prograProgra-mu doskonalenia Zdolności Reagowania na Incydenty Komputerowe (ang. The Computer Incident Response Capability)19. W ramach tych programów podjęto aktywne działania służące zapobieganiu
i przeciwdziałaniu atakom cybernetycznym. W wyniku rozwoju współpracy w 2008 r. przy-jęta została Strategia Obrony Cybernetycznej (ang. The Policy on Cyber Defence).
17 K. Masiul, Bezpieczeństwo Rzeczypospolitej Polskiej…, s. 158.
18 Art. 5 Traktatu Północnoatlantyckiego sporządzonego w Waszyngtonie 4 kwietnia 1949 r. (Dz.U.
z 2000 r. Nr 87 poz. 970), stanowi: „Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznana za napaść przeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, to każda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podejmując niezwłocznie, samodzielnie jak i w porozumieniu z innymi Stronami, działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego. O każdej takiej zbrojnej napaści i o wszystkich podjętych w jej wyniku środkach zostanie bezzwłocznie powiadomiona Rada Bezpieczeństwa. Środki takie zostaną zaniechane, gdy tylko Rada Bezpieczeństwa podejmie działania konieczne do przywrócenia i utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa”.
19 Działania te zostały zainicjowane w wyniku ataków cybernetycznych na niektóre państwa
członkowskie NATO z kierunku bałkańskiego oraz ataku cybernetycznego na Estonię, o który podejrzewana jest Federacja Rosyjska.
Atak terrorystyczny na USA w 2001 r. stał się weryfikatorem dotychczasowych po-stanowień. Stał się także impulsem do rozszerzenia i zaaktywizowania współpracy w wal-ce z międzynarodowym terroryzmem o działania o charakterze militarnym. Jeszcze tego samego roku w wydanym oświadczeniu NATO, solidaryzując się z USA, zapowiedziało ściganie sprawców ataku i oznajmiło, że atak ten, zgodnie z art. 5 Traktatu Waszyngtoń-skiego, uznany został za atak na wszystkie państwa sojuszu. Konsekwencją ataku było też ogłoszenie podczas szczytu w Pradze w 2002 r. Militarnej Koncepcji Obrony przed Ter-roryzmem (ang. The Military Concept for Defence against Terrorism, MCDT), stanowiącej „ramy współpracy państw NATO oraz państw partnerskich w zakresie przeciwdziałania terroryzmowi i obejmującą m.in.:
– gotowość państw sojuszu do działania przeciwko atakom terrorystycznym, – prowadzenie bądź współpracę w operacjach antyterrorystycznych,
– zapewnienie ochrony krajowym władzom w łagodzeniu skutków ataku terrory-stycznego,
– wspieranie operacji podejmowanych przez międzynarodowe organizacje bądź ko-alicje”20.
Na tym samym szczycie przedstawiono Plan Działań Partnerstwa na Rzecz Walki z Terroryzmem (ang. The Partnership Action Plan against Terrorism, PAPT) odnoszący się do problematyki współpracy w ramach NATO oraz z partnerami NATO w ramach Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego, Partnerstwa dla Pokoju (ang. The Partnership for Peace, PfP). Plan w swym zamyśle zakładał:
– konsultacje oraz wymianę informacji, – antyterrorystyczne operacje i ćwiczenia,
– wzmacnianie możliwości poprzez pomoc i wsparcie w podejmowanych wysiłkach, przeciwdziałanie finansowaniu terroryzmu,
– cywilne zarządzanie kryzysowe w celu dokonywania oceny zagrożenia i zmniejsza-nia podatności społeczeństwa na ataki terrorystyczne,
– wspólne działanie z innymi, międzynarodowymi organizacjami, takimi jak Unia Europejska, Organizacja Narodów Zjednoczonych oraz Organizacja Bezpieczeń-stwa i Współpracy w Europie21.
Wnioski
W prezentowanym obszarze działań antyterrorystycznych aktywizowana była prze-strzeń działań wywiadowczych. W tym celu powołano do życia (2001 r.) komórkę roz-poznania (ang. Intelligence Unit, IU), której zasadniczym celem jest „przygotowywanie m.in. ocen zagrożeń o charakterze terrorystycznym. Produkty analityczne wytwarzane przez IU są przygotowywane na podstawie informacji otrzymanych od służb cywilnych
20 K. Liedel, A. Kańciak, D. Szlachter, Świat i Polska…, s. 259. 21 Tamże, s. 260.
i wojskowych państw członkowskich uczestniczących w dwóch innych mechanizmach koordynacji wewnętrznej sojuszu, a mianowicie: Cywilnym Komitecie Wywiadowczym (ang. Civilian Intelligence Committee, CIC) oraz Wojskowym Komitecie Wywiadowczym (ang. Military Intelligence Committee, MIC)”22. Kolejne lata to doskonalenie obszarów
współdziałania, w tym także na płaszczyźnie informacyjnej, jak choćby wzmocnienie komunikacji i ochrony systemów informatycznych. W tym celu utworzono w struktu-rach Urząd NATO ds. Zarządzania Cyberobroną (ang. NATO Cyber Defence Manage-ment Authority). Podjęta została bliższa współpraca także z Federacją Rosyjską w ramach Rady NATO-Rosja (ang. NATO-Russia Council, NRC).
Wypracowane kierunki działań realizowane są od strony praktycznej m.in. poprzez operacje wojskowe i misje stabilizacyjne, np. w Afganistanie (ISAF), Iraku, na Bałkanach (KFOR) i regionie Morza Śródziemnego (ang. Operation Active Endavour), przedsię-wzięcia związane z kontrolą przestrzeni powietrznej z wykorzystaniem Lotniczego Sys-temu Ostrzegania i Kontroli (ang. Airborne Warning and Control System, AWACS), obro-ną przed cyberterroryzmem (Cyber Defence), działania w zakresie zarządzania skutkami zamachów terrorystycznych w ramach polityki Planowania Obrony Cywilnej w Sytuacji Zagrożeń (ang. The Civil Emergency Planning, CEP)23.
Bibliografia:
1. Aleksandrowicz T.R., Liedel K., Zwalczanie terroryzmu lotniczego, Szczytno 2010. 2. Charter of Paris for a new Europe, Paris 1990, https://www.osce.org/
mc/39516?download=true (dostęp: 02.04.2018).
3. Chwast A.A., Jałoszyński K., Strach – narzędzie przemocy w rękach terrorystów, Szczytno 2017.
4. Liedel K., Kańciak A., Szlachter D., Świat i Polska wobec zagrożenia o charakterze terrorystycznym [w:] K. Jałoszyński (red.), Współczesne zagrożenia terroryzmem, Wydawnictwo WSPol, Szczytno 2013.
5. Magierek D., Rola Straży Granicznej w zapewnieniu bezpieczeństwa Polski (1990– 2004), Toruń 2011.
6. Masiul K., Bezpieczeństwo Rzeczypospolitej Polskiej wobec współczesnego zagrożenia terroryzmem, Wydawnictwo WSPol, Szczytno 2014.
7. Safjański T., Szlachter D., Koordynacja działań wobec zagrożeń terroryzmem w wy-miarze wewnętrznym i międzynarodowym [w:] K. Jałoszyński, T. Aleksandrowicz, K. Wiciak (red.), Bezpieczeństwo państwa a zagrożenie terroryzmem. Instytucje pań-stwa wobec zagrożenia terroryzmem, t. 2, Szczytno 2016.
22 T. Safjański, D. Szlachter, Koordynacja…, s. 384.
9. Truchan J.R., Zubrzycki W., Włodarek-Podgórska K., Wybrane aspekty zwalczania terroryzmu, Szczytno 2017.
10. Zubrzycki W., Zjednoczona Europa wobec zamachów terrorystycznych, Szczytno 2009.
Współczesne zagrożenia
bezpieczeństwa wewnętrznego
Modern Threats to the Internal Security
Abstrakt
Bezpieczeństwo od wielu lat jest przedmiotem zainteresowań w różnych wymiarach: zarów-no w międzynarodowym, krajowym, jak i lokalnym. Wynika to z faktu, iż bezpieczeństwo stanowi jedną z nadrzędnych potrzeb człowieka, które rozumiane są jako coś niezbędnego do zachowania życia, rozwoju i utrzymania roli społecznej przez jednostkę ludzką. Gwaran-cje bezpieczeństwa dla jednostki oraz całej zbiorowości stanowi państwo. W chwili obec-nej podstawowym celem każdego państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego. We współczesnych czasach wraz z postępem technicznym i narastającymi procesami glo-balizacji, powstaje coraz więcej zagrożeń dla bezpieczeństwa, z którymi musi zmierzyć się państwo. Nasilenie się przestępczości, dokonywanie ataków terrorystycznych, powstawanie katastrof oraz awarii technicznych, zmusza państwo do poszukiwania metod zapewniają-cych likwidację bądź przynajmniej minimalizację negatywnych zjawisk. Pomimo szerokiego wachlarza problemów bezpieczeństwa wewnętrznego, nie ustalono wspólnego systemu po-jęciowego, ukazującego szerokie lub wąskie pojmowanie tego zagadnienia.
Słowa kluczowe: bezpieczeństwo, bezpieczeństwo wewnętrzne, bezpieczeństwo państwa, bezpieczeństwo publiczne, bezpieczeństwo powszechne, porządek publiczny, zagrożenie, przestępczość, globalizacja
Abstract
For many years, security has been the subject of interests in various dimensions, internation-ally, nationally and locally. This is due to the fact that security is one of the superior human needs, which are understood as something necessary to preserve life, develop and maintain the social role of the human individual. The state guarantees the safety for the individual and the entire community. At present, the primary goal of every state is to ensure internal security. In modern times, along with the technological progress and growing globalization processes, there are more security threats that the state encounters. Increased crime,
terror-ist attacks, disasters and technical failures, forces the state to look for the methods necessary for elimination or at least minimization of negative phenomena. Despite the wide range of internal security problems, the common conceptual system showing a broad or narrow un-derstanding of the issue, has not been established yet.
Keywords: security, internal security, state security, public safety, universal safety, public order, threat, crime, globalization
1. Charakterystyka bezpieczeństwa wewnętrznego
Bezpieczeństwo jest pojęciem interdyscyplinarnym, co oznacza, że dotyczy dwu lub wię-cej dyscyplin naukowych. Jest ono przedmiotem zainteresowania m.in. prawa, ekono-mii, historii, socjologii, politologii, psychologii1. Bezpieczeństwo jest określane głównie
jako stan, w którym dany podmiot ma poczucie własnego bezpieczeństwa, jak również proces, podczas którego zapewnia się podmiotowi poczucie bezpieczeństwa. Podejście drugie jest w znacznym stopniu racjonalne, gdyż obrazuje w pełni naturalny charakter bezpieczeństwa. W tym sensie istotą bezpieczeństwa dla danej jednostki jest gwarancja przetrwania oraz swoboda realizacji własnych celów. Gwarancja przetrwania wraz ze swobodą realizacji swoich celówmożliwa jest poprzez wykorzystywanie szans, podjęcie walki z czyhającymi wyzwaniami, redukowanie ryzyka oraz przeciwstawianie się zagro-żeniom, które mogą naruszyć zarówno interesy, jak również bezpieczeństwo podmio-tu2. Fundamentalnym celem strategicznym państwa jest zagwarantowanie korzystnych
i bezpiecznych warunków realizacji interesów narodu poprzez likwidację wewnętrznych oraz zewnętrznych zagrożeń. Związane jest to z odpowiednią kalkulacją podejmowa-nych wyzwań, minimalizacją ryzyka i wykorzystaniem pojawiających się szans3.
1.1. Definicja bezpieczeństwa
Bezpieczeństwo nie posiada jednej zwięzłej definicji. W literaturze możemy znaleźć cały szereg definicji bezpieczeństwa. Pojęcie „bezpieczeństwo” pochodzi od łacińskiego sło-wa sine cura (securitas), co oznacza stan bez pieczy, bez wystarczającej ochrony4. Termin
securitas w przekonaniach starożytnych Rzymian był symbolem bezpieczeństwa i uf-ności5. Zgodnie ze Słownikiem języka polskiego bezpieczeństwo to „stan niezagrożenia,
1 K. Wojtaszczyk, Bezpieczeństwo państwa – konceptualizacja pojęć [w:] K. Wojtaszczyk, A.
Materska-Sosnowska, Bezpieczeństwo państwa. Wybrane problemy, ASPRA-JR, Warszawa 2009, s. 11.
2 S. Koziej, Bezpieczeństwo: istota, podstawowe kategorie i historyczna ewolucja, „Bezpieczeństwo
narodowe” 2011, nr 18, s. 20.
3 Strategia bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej, MON, Warszawa 2007, s. 5.
4 A. Sekściński, Bezpieczeństwo wewnętrzne w ujęciu teoretycznym. Geneza i współczesne rozumienie
w naukach politycznych, „e-Politikon” 2013, nr 6, s. 1–2.
5 L. Korzeniowski, SECURITOLOGIA. Nauka o bezpieczeństwie człowieka i organizacji społecznych,
spokoju, pewności”6. Analogicznie bezpieczeństwo identyfikuje się z eliminowaniem
za-grożeń, głównie tych, które stwarzają zagrożenie dla przeżycia danego podmiotu7.
Jedną z podstawowych potrzeb człowieka jest potrzeba bezpieczeństwa, która uczestniczy na każdym etapie jego życia. Twórca psychologii społecznej Abraham Ma-slow opracował pięciopoziomową piramidę potrzeb ludzkich, w której zaspokojenie po-trzeby bezpieczeństwa należy do tzw. potrzeb podstawowych. Mieści się ona na drugim poziomie, zaraz za potrzebami fizjologicznymi. Bez ich zaspokojenia nie można spełniać kolejnych potrzeb, które są fundamentalne dla pełnego rozwoju człowieka8.
Praktycznie rzecz biorąc bezpieczeństwo można rozumieć na dwa sposoby. Pierw-szy z nich to rozumienie w ujęciu wąskim, określanym także „negatywnym”. Bezpie-czeństwo rozpatrywane jest jako brak zagrożeń, wobec tego największe znaczenie mają działania, które odnoszą się do ochrony przed tymi zagrożeniami. Drugim sposobem jest spojrzenie w ujęciu szerszym, nazywanym również „pozytywnym”. W tym spojrze-niu bezpieczeństwo postrzegane jest w charakterze aktywnego kształtowania pewności przetrwania, dysponowania fundamentalnymi wartościami oraz swobodą rozwoju danej jednostki9.
Biorąc pod uwagę potrzebę egzystencjonalną, bezpieczeństwo ma charakter wielo-elementowy. Uwzględnia ono zaspokojenie takich potrzeb, jak: posiadanie oraz trwanie w tożsamości, spokoju, wolności i gwarancje funkcjonowania, a także ciągłego rozwoju. Gwarancja ta nie jest rezultatem braku zagrożeń. Ma ona naturę procesu społecznego, to znaczy zmienia się wraz z upływem czasu. Powstaje w konsekwencji dynamicznej dzia-łalności podmiotu, który bezustannie dąży do swojego dalszego rozwoju10.
1.2. Bezpieczeństwo państwa
Podejmując się wyjaśnienia czym jest bezpieczeństwo państwa, należy przytoczyć czym jest państwo. Zgodnie ze Słownikiem języka polskiego PWN pod terminem „państwo”, znajdziemy definicję, która mówi: „zorganizowana politycznie społeczność zamieszku-jąca określone terytorium, mazamieszku-jąca swój rząd i swoje prawa”11. Definicję państwa,
może-my także odnaleźć w Słowniku terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego. Zgodnie z nim państwo jest to organizacja polityczna grupy społecznej obejmująca dane
6 M. Szymczak, Słownik języka polskiego, PWN, Warszawa 1978, t. I, s. 147.
7 M. Pietraś, Pojmowanie bezpieczeństwa, jego zakresy i koncepcje zapewniania [w:] M. Pietraś,
K. Wojtaszczyk, Polska w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego, ASPRA-JR, Warszawa 2016, s. 17.
8 W. Fehler, Bezpieczeństwo wewnętrzne współczesnej Polski. Aspekty teoretyczne i praktyczne, Arte,
Warszawa 2012, s. 7–8.
9 Tamże, s. 9.
10 J. Jagielski, Bezpieczeństwo. Baza pojęć [w:] K. Graczyk, G. Nakielski, T. Tabaczniuk, Współczesne
aspekty bezpieczeństwa państwa, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra 2015, s. 14–15.
