Okres tworzenia pododdziałów antyterrorystycznych w Polsce przypadł na 1976 r. Pierwszy taki pododdział powstał na mocy Decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych, jako odpowiedź na zagrożenia terrorystyczne w ówczesnej Europie i incydent lądowa-nia na lotnisku Okęcie w Warszawie uprowadzonego samolotu pasażerskiego. W Ko-mendzie Stołecznej Milicji Obywatelskiej powstał Wydział Zabezpieczenia w sile 47 milicjantów. Na początku wydział posiadał obszar odpowiedzialności na terenie całego kraju. W 1978 r. podjęto decyzję o utworzeniu ogniw wspierających Wydział Zabezpieczenia. Przy zmotoryzowanych Odwodach Milicji Obywatelskiej w Łodzi, Gdańsku, Katowicach, Szczecinie, Poznaniu, Krakowie i we Wrocławiu powstały 25-osobowe plutony specjalne. Dwa lata później Komendant Główny MO powołał we wszystkich pozostałych województwach przy jednostkach ZOMO 8-osobowe druży-ny specjalne.
Aktualnie w ramach polskiej policji funkcjonują pododdziały antyterrorystyczne we wszystkich województwach oraz Biuro Operacji Antyterrorystycznych KGP.
W 2015 r. w organizacji Policji zaszły istotne zmiany otwierające drogę do upo-rządkowania i znaczącego usprawnienia działania jednostek i komórek antyterrorystycz-nych. Polegały one na powołaniu Centralnego Odwodu Antyterrorystycznego Komen-danta Głównego Policji oraz wprowadzeniu nowych regulacji dotyczących metod i form działania pododdziałów antyterrorystycznych Policji.
Na potrzeby określenia warunków, w których pododdziały antyterrorystyczne mia-ły realizować zadania, przyjęto założenia:
– pozostawanie Polski w strefie Schengen powoduje, że sprawcy przebywający na te-renie Unii Europejskiej bez problemów mogą przemieszczać się po całym jej tery-torium, a zatem należy przyjąć, że w zasadzie w każdej chwili mogą znaleźć się oni na terenie Polski, nawet jeśli tego wcześniej nie planowali (np. podczas ucieczki z miejsca dokonanego zamachu),
– ewolucja sposobu działania sprawców przestępstw o charakterze terrorystycznym doprowadziła do sytuacji, w której równoległe działanie w kilku miejscach angażuje znaczące siły służb odpowiedzialnych za reagowanie w takich sytuacjach,
– pomimo, że do likwidacji zagrożenia ze strony sprawców przestępstwa o charakte-rze terrorystycznym w ostatnim czasie nie jest wymagane prowadzenie skompliko-wanych taktycznie działań, siły i środki pojedynczej jednostki podejmującej działa-nia bojowe wobec sprawców mogą okazać się niewystarczające,
– czas reakcji na zdarzenie odgrywa znaczącą rolę w obszarze ratowania życia i zdro-wia ofiar. Związane jest to z taktyką ataków z wykorzystaniem broni palnej, kiedy sprawcy dokonują masowych zabójstw. Ich działanie może być przerwane jedynie działaniem Policji, a możliwości służb patrolowych mogą okazać się niewystarcza-jące. Jedynie jednostka posiadająca zdolność do prowadzenia zespołowych działań bojowych wobec sprawców będzie mogła podjąć skuteczne działania,
– sprawność wykorzystania posiadanych sił i środków Policji rzutuje na skuteczność podejmowanych działań zarówno lokalnie, jak i w skali kraju.
Założenia te wskazują na uzasadnioną potrzebę posiadania przez państwo możli-wości reagowania na całym jego terytorium w możliwie krótkim czasie, przy wykorzy-staniu specjalistycznych sił i środków, przygotowanych do prowadzenia działań bojo-wych wobec sprawców przestępstw o charakterze terrorystycznym.
W ramach opracowanej koncepcji przyjęto, że projektowane rozwiązanie musi po-zwolić na:
– wykorzystanie oraz wzmocnienie istniejącego potencjału jednostek antyterrory-stycznych Policji,
– stworzenie systemu zarządzania tymi podmiotami, umożliwiającego ujednolicenie wyszkolenia i wyposażenia na poziomie podstawowym,
– ekonomiczne wykorzystywanie wyposażenia specjalistycznego pozostającego na stanie wyznaczonych jednostek podczas działań na terenie całego kraju oraz syste-matyczne uzupełnianie tego wyposażenia w niezbędnym zakresie,
– centralną koordynację i nadzór nad przygotowaniem do prowadzenia działań przez wszystkie jednostki antyterrorystyczne Policji,
– zapewnienie na terenie całego kraju szybkiej reakcji na zdarzenia o charakterze kry-zysowym, wymagające wykorzystania jednostek antyterrorystycznych,
– określenie sposobu zarządzania i dowodzenia siłami jednostek antyterrorystycz-nych w skali kraju w przypadku zaistnienia zdarzenia wymagającego współdziała-nia kilku podmiotów lub kilku zdarzeń występujących sekwencyjnie.
Przyjęto również, że pojedyncza jednostka lub komórka antyterrorystyczna Policji jest w stanie samodzielnie zrealizować zadania w prostej sytuacji kryzysowej, a skuteczne działanie w przypadku skomplikowanej lub przeciągającej się w czasie sytuacji kryzyso-wej wymaga zaangażowania sił innych podmiotów. Wobec tego opracowano dwustop-niowy system reakcji Policji na takie zdarzenia:
– etap I – działanie właściwego miejscowo pododdziału antyterrorystycznego Policji w ramach posiadanych sił i środków,
– etap II – w przypadku niewystarczających sił i środków jednostki miejscowej, uru-chomienie COAT KGP oraz skierowanie do działań sił pozostałych pododdziałów antyterrorystycznych Policji, koordynowane centralnie z uwzględnieniem obowiąz-ku utrzymania możliwości reagowania na obszarze całego kraju.
W związku z powyższym, na mocy zarządzenia Komendanta Głównego Policji, określono jednolite zadania jednostek antyterrorystycznych Policji, do których należy w szczególności:
– przygotowanie i prowadzenie działań bojowych zmierzających do fizycznego zwal-czania terroryzmu lub podejmowanych w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia ludzi,
– przygotowanie i prowadzenie działań bojowych wymagających użycia specjalistycz-nych sił i środków lub stosowania specjalnej taktyki,
– realizacja zadań związanych z ochroną oraz wsparciem działań ochronnych podej-mowanych wobec osób podlegających ochronie,
– prowadzenie działań minersko-pirotechnicznych, – wspieranie działań ratowniczych,
– organizowanie i prowadzenie doskonalenia zawodowego dla policjantów jednostek i komórek antyterrorystycznych Policji w zakresie nabywania umiejętności i upraw-nień oraz utrzymywania wysokiej sprawności fizycznej, niezbędnych do realizacji zadań.
Centralny Odwód AT zmienił zasady podległości i sposób kierowania do działań jednostek antyterrorystycznych Policji. Na co dzień podlegają one właściwym komen-dantom wojewódzkim, a z chwilą uruchomienia COAT KGP, wchodzą w jego system kierowania i podlegają dowódcy odwodu, który to kieruje je do działań oraz koordynuje wykorzystanie ich sił w skali kraju. Zapewniło to znaczące uproszczenie procesu kiero-wania jednostek antyterrorystycznych do działań.
COAT uruchamiany jest przez Komendanta Głównego Policji i jest to jedyna decy-zja, którą musi on podjąć w zakresie wykorzystania sił i środków jednostek antyterrory-stycznych Policji. Od momentu uruchomienia COAT KGP to jego dowódca całkowicie przejmuje kontrolę nad wykorzystaniem sił AT.
Nałożenie na dyrektora BOA KGP powyższych obowiązków daje mu podstawę do monitorowania na bieżąco stanu sił i środków jednostek oraz komórek antyterrorystycz-nych Policji. Dzięki temu, w przypadku uruchomienia odwodu, nie musi zbierać tych in-formacji, a wiedza nie tylko o stanie sił, ale również ich zdolnościach bojowych, pozwala mu sprawnie nimi zarządzać.
Dowódca COAT rekomenduje dowódcy operacji policyjnej dowódcę podopera-cji, w ramach której prowadzone będą działania bojowe. Jest to osoba odpowiedzialna za zaplanowanie, przygotowanie i realizację rozwiązania siłowego sytuacji kryzysowej spowodowanej popełnieniem lub próbą popełnienia przestępstwa o charakterze terro-rystycznym.
Na podstawie przedstawionych założeń proces kierowania do działań w ramach po-doperacji antyterrorystycznej został istotnie uproszczony i nie generuje utrudnień, które występowały w poprzednio obowiązujących procedurach. Odbywa się on na linii do-wódca COAT KGP a dodo-wódca podoperacji, w ramach której prowadzone będą działania bojowe, nie angażując do tego Komendanta Głównego Policji. Jest to rozwiązanie orga-nizacyjne, które nie występowało do tej pory w polskiej Policji. Dzięki wprowadzeniu tej formuły osiągnięto następujące korzyści w porównaniu do rozwiązań poprzednich: – na potrzeby prowadzenia działań w ramach operacji policyjnej scentralizowany
został sposób zarządzania siłami jednostek antyterrorystycznych ze wszystkich ko-mend wojewódzkich Policji,
– wskazana została osoba odpowiedzialna za kierowanie do działań oraz wykorzysta-nie sił wszystkich jednostek i komórek antyterrorystycznych Policji, która dysponu-je niezbędną do tego wiedzą,
jowych jednostek i komórek wchodzących w skład COAT KGP,
– Komendant Główny Policji przyjął na siebie część ciężaru wyposażenia COAT KGP (jako sił własnych) w specjalistyczny sprzęt,
– wprowadzony został system szkolenia umożliwiający unifikację zarówno w zakresie taktyki działań, jak i w obszarze planowania, przygotowania i dowodzenia działa-niami bojowymi Policji,
– wprowadzono przepisy regulujące prowadzenie działań bojowych w Policji8.
Podsumowanie
Polska Policja posiada obecnie właściwe podstawy do funkcjonowania systemu jed-nostek antyterrorystycznych, gotowych do prowadzenia działań w każdej chwili, jeśli zajdzie taka potrzeba. Jest to jednak dopiero początek drogi. Od zrozumienia potrzeb jednostek antyterrorystycznych przez decydentów zależało będzie, czy wypracowane rozwiązania pozwolą rozwinąć możliwości bojowe Policji, czy też pododdziały antyter-rorystyczne ugrzęzną w marazmie spowodowanym brakiem pieniędzy oraz zrozumie-nia, do czego zostały powołane i jakie zadania powinny realizować.
Zadania Policji w zakresie zwalczania terroryzmu wynikają z konstytucyjnego obo-wiązku zapewnienia przez państwo bezpieczeństwa i porządku publicznego. Należy zatem dążyć do podnoszenia na najwyższy poziom elementów organizacyjnych, szkoleniowych, technicznych – w odniesieniu do sprzętu specjalistycznego, wyposażenia, uzbrojenia Po-licji. Policyjni antyterroryści powinni realizować zadania w oparciu o przejrzyste struk-tury organizacyjne. Wyposażenie i wyszkolenie bojowych jednostek specjalnych Policji ma bezpośredni wpływ na skuteczność prowadzonych operacji ratunkowych, mających przełożenie na ilość uratowanych z rąk terrorystów istnień ludzkich.
Bibliografia
1. Hołyst B., Policja na świecie, LexisNexis, Warszawa 2010.
2. Jałoszyński K., Organy administracji rządowej wobec zagrożeń terrorystycznych. Po-licja w walce i przeciwdziałaniu terroryzmowi, Wyższa Szkoła Administracji w Biel-sku-Białej, Bielsko-Biała 2009.
3. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1990 r. (Dz.U. Nr 78 poz. 483 ze zm.). 4. Stępiński M., Ewolucja systemu pododdziałów AT Policji, „Specjal Ops” 2016, nr 3. 5. Tomaszewski P., Polskie jednostki policyjne do walki z terroryzmem, „Historia i
Poli-tyka” 2012, nr 8, Toruń 2012.
6. Ustawa o Policji (Dz.U. z 1990 r. Nr 30 poz. 179 z późn. zm.).