Poddając analizie międzynarodową płaszczyznę współpracy w zakresie przeciwdziałania globalnym zagrożeniom terrorystycznym, należy w kilku słowach odnieść się do inicja-tywy państw grupy G8. Grupa najbardziej uprzemysłowionych państw świata (Francja, Japonia, Kanada, Republika Federalna Niemiec, USA, Wielka Brytania, Włochy oraz Rosja) utworzyła w 2003 r. Grupę Przeciwdziałania Terroryzmowi (ang. The Counter-Terrorism Action Group, CTAG). W skład CTAG wchodzą także przewodniczący Ko-misji Europejskiej, przewodniczący Rady Europejskiej oraz przedstawiciel CTC. CTAG wspiera w swych działaniach przede wszystkim CTC, m.in. poprzez koordynację i dzia-łania informacyjne. Zadaniem CTAG jest koordynowanie wsparcia działań związanych z budowaniem zdolności w zakresie przeciwdziałania terroryzmowi w państwach trze-cich, takich jak szkolenia, finansowanie, ekspertyzy i sprzęt, a także pomoc techniczna i prawna. Jego zadaniem jest również przekazywanie wiedzy z zakresu najlepszych prak-tyk i doświadczeń. W ramach tych działań dąży do wdrażania postanowień Rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ S/RES/1373 oraz konwencji i protokołów wypracowanych przez ONZ w ramach walki z terroryzmem.
Dość istotną, choć nieformalną inicjatywą o charakterze politycznym, jest Globalne Forum Antyterrorystyczne (ang. Global Counterterrorism Forum, GCTF). GCTF powo-łano w 2011 r. w wyniku wspólnej inicjatywy USA i Turcji. Stanowi ono międzyrządową platformę koordynacji antyterrorystycznej współpracy ponad 30 państw (w tym Rosji, Indii oraz UE)14. Realizuje politykę długoterminowego podejścia do zwalczania terro-ryzmu i ekstremistycznych ideologii wspierających go. Istnieje forum wymiany wiedzy w postaci m.in. dobrych praktyk, wymiany doświadczeń dla decydentów oraz praktyków zajmujących się problematyką antyterrorystyczną w różnych krajach, w celu
nia cywilnych zdolności w zakresie działań antyterrorystycznych. Jednym z najważniej-szych celów forum jest wspieranie wdrażania Globalnej Strategii Walki z Terroryzmem. Dla realizacji tego celu GCTF ściśle współpracuje z agendami ONZ.
Na płaszczyźnie ponadregionalnej zaistniały także inne inicjatywy. Wśród nich wy-mienić warto grupę EGMONT (ang. The Egmont Group). Mając na uwadze, jak duże znaczenie dla walki z ponadnarodową przestępczością oraz światowym terroryzmem, ma monitorowanie ich przepływów finansowych, grupa przedstawicieli jednostek ana-lityki finansowej (ang. Financial Intelligence Unit, FIU) – z różnych państw w pałacu Egmont Arenberg w Brukseli (Belgia) w 1995 r. powołała nieformalną sieć FIU w celu wspierania współpracy międzynarodowej w powyższym zakresie. W 2007 r. w skład gru-py wchodzili przedstawiciele z ponad 100 państw, a organizacji nadano status formalnej organizacji międzynarodowej.
Wartą zasygnalizowania jest inicjatywa działająca pod nazwą Centrum Egzekwo-wania Prawa dla Europy Południowo-Wschodniej (ang. Southeast European Law Enfor-cement Center, SELEC). W ramach współpracy między właściwymi organami dąży do zapewnienia wsparcia państwom zrzeszonym15 i poprawy koordynacji w zakresie zapo-biegania i zwalczania przestępczości, w szczególności zorganizowanej oraz terroryzmu.
Kolejna ponadnarodowa inicjatywa to Globalna Inicjatywa Zwalczania Terro-ryzmu Jądrowego (ang. The Global Initiative to Combat Nuclear Terrorism, GICNT). Jej powołanie zostało ogłoszone przez prezydentów Stanów Zjednoczonych (George’a W. Busha) oraz Federacji Rosyjskiej (Władimira Putina) w 2006 r. na szczycie państw grupy G8 w Petersburgu. Jest ona międzynarodowym partnerstwem ukierunkowanym na wzmocnienie globalnej zdolności do zapobiegania, wykrywania i reagowania na ter-roryzm jądrowy16. GICNT dąży do tego celu prowadząc wielostronne działania mające za zadanie doskonalenie planów, zasad, procedur i interoperacyjności między zrzeszo-nymi państwami.
Niezwykle ważną w zakresie aktywności społeczności międzynarodowej na płasz-czyźnie antyterrorystycznej jest działalność Sojuszu Północnoatlantyckiego (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO). Przypomnieć jednak należy, że problematyka świa-towego terroryzmu nie leżała w kręgu bezpośrednich zainteresowań tej organizacji. Głów-nym celem założenia NATO była obrona przed agresją o charakterze militarGłów-nym ze strony Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR) aż do lat dziewięćdziesiątych, do upadku ZSRR. Do tej pory, jak słusznie zauważa Krzysztof Masiul: „pomimo identyfikacji
15 Obecnie SELECT zrzesza jedenaście państw: Republika Albanii, Bośnia i Hercegowina, Republika Bułgarii, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, Republika Grecka, Węgry, Republika Mołdowy, Czarnogóra, Rumunia, Republika Serbii i Republika Turcji, http://www.selec.org/ (dostęp: 01.04.2018).
16 W skład GICNT aktualnie wchodzi 88 państw. Dodatkowo pięć organizacji międzynarodowych (Komisja Europejska, MAEA, INTERPOL oraz Biuro ONZ ds. narkotyków i przestępczości zorganizowanej (UNODC) uczestniczy w pracach GICNT w charakterze obserwatorów, http:// www.gicnt.org/partners.html (dostęp: 10.04.2018).
tych zagrożeń, a zwłaszcza terroryzmu międzynarodowego, sojusz poświęcał stosunko-wo niewielką uwagę temu zjawisku. Większość państw sprzymierzonych kwestie związa-ne z terroryzmem uważała za wewnętrzzwiąza-ne problemy bezpieczeństwa, dlatego w niewiel-kim stopniu rozważano o naturze terroryzmu i jego wpływie na koncepcję, politykę czy strukturę i zdolności sojuszu. Dopiero ataki z 11 września 2001 r. radykalnie zmieniły podejście organizacji do problemu terroryzmu”17. Wskazać jednak należy, ze jeszcze przez wydarzeniami w Nowym Jorku i Waszyngtonie, NATO odnosiło się do zagadnienia ter-roryzmu. Na przykład w 1994 r. w przyjętej na szczycie w Brukseli deklaracji potępiono terroryzm międzynarodowy, będący jak uznano, zagrożeniem dla praw człowieka oraz dla właściwego kształtowania stosunków międzynarodowych. Wskazano na konieczność podejmowania współpracy w walce z zagrożeniem. Kilka lat później w 1997 r. powoła-no, w ramach struktur NATO, Radę Partnerstwa Euroatlantyckiego (ang. Euro-Atlantic Partnership Council, EAPC), gdzie w dokumencie stanowiącym (ang. Basic Document of The Euro-Atlantic Partnership Council) jako jeden z podstawowych obszarów realizacji zadań określono problematykę międzynarodowego terroryzmu. W 1999 r. na szczycie w Waszyngtonie wyraźnie podkreślone zostało, że międzynarodowy terroryzm ma wpływ na bezpieczeństwo sojuszu, a co za tym idzie, zbrojny atak terrorystyczny na terytorium jednego z państw sojuszu stanowić będzie podstawę do uruchomienia klauzuli wzajemnej obrony18. Jednakże przeciwdziałanie zagrożeniom terrorystycznym miało nadal być pro-wadzone w oparciu o umowy międzynarodowe i prawo krajowe poszczególnych państw. Warto w tym miejscu wspomnieć o uruchomieniu w 2000 r., w ramach NATO, Progra-mu Obrony Cybernetycznej (ang. The Cyber Defense Program) oraz prograProgra-mu doskonalenia Zdolności Reagowania na Incydenty Komputerowe (ang. The Computer Incident Response Capability)19. W ramach tych programów podjęto aktywne działania służące zapobieganiu i przeciwdziałaniu atakom cybernetycznym. W wyniku rozwoju współpracy w 2008 r. przy-jęta została Strategia Obrony Cybernetycznej (ang. The Policy on Cyber Defence).
17 K. Masiul, Bezpieczeństwo Rzeczypospolitej Polskiej…, s. 158.
18 Art. 5 Traktatu Północnoatlantyckiego sporządzonego w Waszyngtonie 4 kwietnia 1949 r. (Dz.U. z 2000 r. Nr 87 poz. 970), stanowi: „Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznana za napaść przeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, to każda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podejmując niezwłocznie, samodzielnie jak i w porozumieniu z innymi Stronami, działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego. O każdej takiej zbrojnej napaści i o wszystkich podjętych w jej wyniku środkach zostanie bezzwłocznie powiadomiona Rada Bezpieczeństwa. Środki takie zostaną zaniechane, gdy tylko Rada Bezpieczeństwa podejmie działania konieczne do przywrócenia i utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa”.
19 Działania te zostały zainicjowane w wyniku ataków cybernetycznych na niektóre państwa członkowskie NATO z kierunku bałkańskiego oraz ataku cybernetycznego na Estonię, o który podejrzewana jest Federacja Rosyjska.
Atak terrorystyczny na USA w 2001 r. stał się weryfikatorem dotychczasowych po-stanowień. Stał się także impulsem do rozszerzenia i zaaktywizowania współpracy w wal-ce z międzynarodowym terroryzmem o działania o charakterze militarnym. Jeszcze tego samego roku w wydanym oświadczeniu NATO, solidaryzując się z USA, zapowiedziało ściganie sprawców ataku i oznajmiło, że atak ten, zgodnie z art. 5 Traktatu Waszyngtoń-skiego, uznany został za atak na wszystkie państwa sojuszu. Konsekwencją ataku było też ogłoszenie podczas szczytu w Pradze w 2002 r. Militarnej Koncepcji Obrony przed Ter-roryzmem (ang. The Military Concept for Defence against Terrorism, MCDT), stanowiącej „ramy współpracy państw NATO oraz państw partnerskich w zakresie przeciwdziałania terroryzmowi i obejmującą m.in.:
– gotowość państw sojuszu do działania przeciwko atakom terrorystycznym, – prowadzenie bądź współpracę w operacjach antyterrorystycznych,
– zapewnienie ochrony krajowym władzom w łagodzeniu skutków ataku terrory-stycznego,
– wspieranie operacji podejmowanych przez międzynarodowe organizacje bądź ko-alicje”20.
Na tym samym szczycie przedstawiono Plan Działań Partnerstwa na Rzecz Walki z Terroryzmem (ang. The Partnership Action Plan against Terrorism, PAPT) odnoszący się do problematyki współpracy w ramach NATO oraz z partnerami NATO w ramach Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego, Partnerstwa dla Pokoju (ang. The Partnership for Peace, PfP). Plan w swym zamyśle zakładał:
– konsultacje oraz wymianę informacji, – antyterrorystyczne operacje i ćwiczenia,
– wzmacnianie możliwości poprzez pomoc i wsparcie w podejmowanych wysiłkach, przeciwdziałanie finansowaniu terroryzmu,
– cywilne zarządzanie kryzysowe w celu dokonywania oceny zagrożenia i zmniejsza-nia podatności społeczeństwa na ataki terrorystyczne,
– wspólne działanie z innymi, międzynarodowymi organizacjami, takimi jak Unia Europejska, Organizacja Narodów Zjednoczonych oraz Organizacja Bezpieczeń-stwa i Współpracy w Europie21.
Wnioski
W prezentowanym obszarze działań antyterrorystycznych aktywizowana była prze-strzeń działań wywiadowczych. W tym celu powołano do życia (2001 r.) komórkę roz-poznania (ang. Intelligence Unit, IU), której zasadniczym celem jest „przygotowywanie m.in. ocen zagrożeń o charakterze terrorystycznym. Produkty analityczne wytwarzane przez IU są przygotowywane na podstawie informacji otrzymanych od służb cywilnych
20 K. Liedel, A. Kańciak, D. Szlachter, Świat i Polska…, s. 259.
i wojskowych państw członkowskich uczestniczących w dwóch innych mechanizmach koordynacji wewnętrznej sojuszu, a mianowicie: Cywilnym Komitecie Wywiadowczym (ang. Civilian Intelligence Committee, CIC) oraz Wojskowym Komitecie Wywiadowczym (ang. Military Intelligence Committee, MIC)”22. Kolejne lata to doskonalenie obszarów współdziałania, w tym także na płaszczyźnie informacyjnej, jak choćby wzmocnienie komunikacji i ochrony systemów informatycznych. W tym celu utworzono w struktu-rach Urząd NATO ds. Zarządzania Cyberobroną (ang. NATO Cyber Defence Manage-ment Authority). Podjęta została bliższa współpraca także z Federacją Rosyjską w ramach Rady NATO-Rosja (ang. NATO-Russia Council, NRC).
Wypracowane kierunki działań realizowane są od strony praktycznej m.in. poprzez operacje wojskowe i misje stabilizacyjne, np. w Afganistanie (ISAF), Iraku, na Bałkanach (KFOR) i regionie Morza Śródziemnego (ang. Operation Active Endavour), przedsię-wzięcia związane z kontrolą przestrzeni powietrznej z wykorzystaniem Lotniczego Sys-temu Ostrzegania i Kontroli (ang. Airborne Warning and Control System, AWACS), obro-ną przed cyberterroryzmem (Cyber Defence), działania w zakresie zarządzania skutkami zamachów terrorystycznych w ramach polityki Planowania Obrony Cywilnej w Sytuacji Zagrożeń (ang. The Civil Emergency Planning, CEP)23.
Bibliografia:
1. Aleksandrowicz T.R., Liedel K., Zwalczanie terroryzmu lotniczego, Szczytno 2010. 2. Charter of Paris for a new Europe, Paris 1990, https://www.osce.org/
mc/39516?download=true (dostęp: 02.04.2018).
3. Chwast A.A., Jałoszyński K., Strach – narzędzie przemocy w rękach terrorystów, Szczytno 2017.
4. Liedel K., Kańciak A., Szlachter D., Świat i Polska wobec zagrożenia o charakterze terrorystycznym [w:] K. Jałoszyński (red.), Współczesne zagrożenia terroryzmem, Wydawnictwo WSPol, Szczytno 2013.
5. Magierek D., Rola Straży Granicznej w zapewnieniu bezpieczeństwa Polski (1990– 2004), Toruń 2011.
6. Masiul K., Bezpieczeństwo Rzeczypospolitej Polskiej wobec współczesnego zagrożenia terroryzmem, Wydawnictwo WSPol, Szczytno 2014.
7. Safjański T., Szlachter D., Koordynacja działań wobec zagrożeń terroryzmem w wy-miarze wewnętrznym i międzynarodowym [w:] K. Jałoszyński, T. Aleksandrowicz, K. Wiciak (red.), Bezpieczeństwo państwa a zagrożenie terroryzmem. Instytucje pań-stwa wobec zagrożenia terroryzmem, t. 2, Szczytno 2016.
22 T. Safjański, D. Szlachter, Koordynacja…, s. 384.
9. Truchan J.R., Zubrzycki W., Włodarek-Podgórska K., Wybrane aspekty zwalczania terroryzmu, Szczytno 2017.
10. Zubrzycki W., Zjednoczona Europa wobec zamachów terrorystycznych, Szczytno 2009.