Administracja publiczna traktowana jest jako zespół czynności oraz przedsięwzięć wy-konawczych i organizatorskich, prowadzonych w celu realizacji interesu publicznego przez różne instytucje, podmioty i organy w określonych prawem formach57. W Polsce możemy wyróżnić co do zasady administrację państwową58, rządową oraz samorządową. Organami administracji publicznej, zgodnie z regulacjami zamieszczonymi w art. 20 ust. 2 ustawy o NSA59, są naczelne i centralne organy administracji państwowej, tereno-we organy administracji rządotereno-wej, organy jednostek samorządu terytorialnego oraz inne organy w zakresie, w jakim zostały powołane z mocy prawa do załatwiania spraw z za-kresu administracji publicznej60.
Określenie organów naczelnych zamieszczono w Kodeksie postępowania admini-stracyjnego61 (należy pamiętać, że określenia te zostały stworzone na potrzeby ustawy i nie stanowią powszechnej definicji organów naczelnych). Wskazuje się w nim, iż orga-nami naczelnymi są:
– w stosunku do organów administracji rządowej, organów jednostek samorządu te-rytorialnego, z wyjątkiem samorządowych kolegiów odwoławczych oraz organów państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych – Prezes Rady Mini-strów lub właściwi ministrowie,
– w stosunku do organów państwowych innych niż określone wyżej – odpowiednie organy o ogólnokrajowym zasięgu działania,
57 H. Izdebski, M. Kulesza, Administracja publiczna. Zagadnienia ogólne, Wydawnictwo LIBER, Warszawa 2004, s. 93.
58 Wraz z wprowadzeniem samorządu terytorialnego w 1990 r., administrację państwową zaczęto również nazywać administracją rządową.
59 Ustawa z 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. 1995 Nr 74 poz. 368).
60 Tamże.
– w stosunku do organów organizacji społecznych – naczelne organy tych organizacji, a w razie braku takiego organu – Prezes Rady Ministrów lub właściwi ministrowie sprawujący zwierzchni nadzór nad ich działalnością62.
Uznaje się więc, że organy naczelne są organami zwierzchnimi wobec innych orga-nów oraz ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną i polityczną. Naczelne organy admi-nistracji stanowią w Polsce: Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, mini-strowie.
Organy centralne administracji państwowej, zgodnie ze wskazaniami konstytucyj-nymi, to organy, których zakres desygnatów obejmuje m.in. centralne organy admini-stracji publicznej, a centralne organy adminiadmini-stracji publicznej, zgodnie z nauką prawa administracyjnego, to organy wyodrębniane za pomocą kryterium terytorialnego zakre-su działania, które w ich przypadku obejmuje cały kraj, a w wyjątkowych przypadkach wykracza poza te ramy (np. Ministerstwo Spraw Zagranicznych)63.
Organy centralne administracji państwowej (zgodnie z regulacjami konstytucyj-nymi64 dającymi ustawodawcy względną swobodę kształtowania ustroju administracji, czyli, w szczególności, powoływania w ramach działów administracji organów central-nych) działają na podstawie ustaw, statutów nadawanych przez Prezesa Rady Ministrów w drodze rozporządzenia oraz regulaminów organizacyjnych nadawanych przez kierow-nika urzędu w drodze zarządzenia (m.in. na podstawie ustawy z dnia 1 marca 2002 r. o zmianach w organizacji i funkcjonowaniu centralnych organów administracji rządo-wej i jednostek im podporządkowanych oraz o zmianie niektórych ustaw65 i Rozporzą-dzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 25 listopada 1998 r. w sprawie określenia wykazu instytucji i jednostek organizacyjnych podległych lub podporządkowanych właściwym ministrom i centralnym organom administracji rządowej, wojewodom i innym tereno-wym organom administracji rządowej albo przez nich nadzorowanych, przekazywanych określonym jednostkom samorządu terytorialnego66).
62 Zob. tamże, art. 18.
63 P. Chmielnicki, Ustawa o administracji rządowej w województwie. Komentarz. Publikacje Lex (Lexis Nexis Wolters Kluwer) (dostęp: 14.03.2018).
64 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej…, art. 149 ust. 1 („Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów. Zakres działania ministra kierującego działem administracji rządowej określają ustawy”).
65 Ustawa z 1 marca 2002 r. o zmianach w organizacji i funkcjonowaniu centralnych organów administracji rządowej i jednostek im podporządkowanych oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. 2002 Nr 25 poz. 253).
66 Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 25 listopada 1998 r. w sprawie określenia wykazu instytucji i jednostek organizacyjnych podległych lub podporządkowanych właściwym ministrom i centralnym organom administracji rządowej, wojewodom i innym terenowym organom administracji rządowej albo przez nich nadzorowanych, przekazywanych określonym jednostkom samorządu terytorialnego (Dz.U. 1998 Nr 147 poz. 965).
Administracją rządową kieruje Rada Ministrów67, zakres działania ministra kierują-cego działem administracji rządowej określają ustawy68. Administracja rządowa w Polsce dzieli się na:
– administrację rządową centralną, obejmującą też niezespoloną administrację rzą-dową w województwie,
– administrację rządową terenową (wojewódzką), obejmującą w każdym wojewódz-twie urząd wojewódzki oraz zespoloną administrację rządową w wojewódzwojewódz-twie (in-spekcje i straże), na której czele stoi wojewoda.
Na szczeblu wojewódzkim terenową administracją rządową kieruje wojewoda, któ-ry jest jednocześnie przedstawicielem Rady Ministrów w województwie, organem nad-zoru nad jednostkami samorządu terytorialnego (pod względem legalności) i reprezen-tantem Skarbu Państwa w zakresie określonym w odrębnych ustawach69.
Terenową administrację rządową na terenie województwa sprawują: – wojewoda,
– działający pod nadzorem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży,
– działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach,
– organy innych samorządów, jeżeli wykonanie zadań administracji następuje na podstawie ustawy lub porozumienia70.
Administracja samorządowa występuje na szczeblu:
– województwa (marszałek województwa, zarząd województwa),
– powiatu (starosta, zarząd powiatu – art. 26 ustawy o sam. powiatowym), – gminy (wójt, burmistrz, prezydent miasta).
Zadania i kompetencje organów naczelnych administracji publicznej w dziedzinie przygotowań obronnych scharakteryzowano we wcześniejszej części pracy. Ten pod-rozdział dotyczy głównie organów terenowych i ich roli w przygotowaniach obronnych w Polsce. Przedstawione w nim zostaną wyniki analiz aktów prawnych dotyczących działań wojewody, samorządu województwa, marszałka województwa, zarządu powiatu, starosty (prezydenta miasta na prawach powiatu) i wójta (burmistrza, prezydenta mia-sta), które określają szczególnie:
– Ustawa z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej.
– Ustawa z 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w wojewódz-twie.
67 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej…, art. 146 ust 3.
68 Tamże, art. 149 ust 1.
69 Ustawa z 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz.U. 2009 r. Nr 31 poz. 206), art. 3.
– Rozporządzenie Rady Ministrów z 13 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli wykony-wania zadań obronnych.
– Rozporządzenie Rady Ministrów z 27 kwietnia 2004 r. w sprawie przygotowania systemu kierowania bezpieczeństwem narodowym.
– Rozporządzenie Rady Ministrów z 15 czerwca 2004 r. w sprawie warunków i trybu planowania i finansowania zadań wykonywanych w ramach przygotowań obron-nych państwa przez organy administracji rządowej i organy samorządu terytorial-nego.
– Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 5 czerwca 2007 r. w sprawie stanowisk pracy związanych z obronnością kraju w administracji publicznej.
– Rozporządzenie Rady Ministrów z 27 czerwca 2012 r. w sprawie warunków i sposo-bu przygotowania oraz wykorzystania podmiotów leczniczych na potrzeby obronne państwa oraz właściwości organów w tych sprawach.
– Rozporządzenie Rady Ministrów z 8 października 2015 r. w sprawie szkolenia obronnego.
Zadania wojewody w zakresie obronności wskazane zostały w ustawie z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie. Zgodnie z art. 22 ust. 4 „wojewoda wykonuje i koordynuje zadania w zakresie obronności i bez-pieczeństwa państwa oraz zarządzania kryzysowego, wynikające z odrębnych ustaw”. Jedna z istotnych ustaw precyzujących zadania wojewody jest ustawa z dnia 21 listo-pada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 20 ust. 1–2 tejże ustawy: kierowanie sprawami obronności w województwie należy do wojewody. 2. Wojewoda w ramach kierowania, o którym mowa w ust. 1, wykonuje zadania w zakresie i na zasadach określonych w ustawach, a w szczególności:
1) określa szczegółowe kierunki działania dla kierowników zespolonych służb, inspek-cji i straży, organów administrainspek-cji niezespolonej oraz jednostek samorządu teryto-rialnego w zakresie realizacji zadań obronnych,
2) kieruje realizacją przedsięwzięć związanych z podwyższaniem gotowości obronnej państwa wykonywanych przez marszałków województw, starostów, wójtów lub bur-mistrzów (prezydentów miast), przedsiębiorców oraz inne jednostki organizacyjne i organizacje społeczne mające swoją siedzibę na terenie województwa,
3) koordynuje przedsięwzięcia niezbędne dla zabezpieczenia mobilizacji jednostek wojskowych i wykonywania świadczeń na rzecz obrony,
4) kieruje realizacją przedsięwzięć związanych z przygotowaniem stanowisk kierowa-nia dla organów terenowych,
5) organizuje wykorzystanie miejscowych sił i środków na potrzeby obronności pań-stwa i obszaru województwa, w tym ochrony ludności oraz dóbr materialnych i kul-tury przed środkami rażenia, jak również niesienia pomocy poszkodowanym, 6) kontroluje i ocenia wykonywanie zadań obronnych przez organy, podmioty,
7) organizuje edukację społeczeństwa dotyczącą przygotowania obronnego oraz pro-wadzi szkolenia i ćwiczenia obronne71.
Wojewodowie są także terenowymi organami obrony cywilnej72 (są nimi również starostowie, wójtowie lub burmistrzowie/prezydenci miast)73, organizują oraz sprawują nadzór nad realizacją zadań na rzecz obronności państwa wykonywanych przez przedsię-biorców wobec spółek, w których Skarb Państwa posiada mniej niż 50% udziałów lub ak-cji (z wyłączeniem przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu gospodarczo-obronnym)74, przygotowują dla siebie główne oraz zapasowe stanowiska kierowania bezpieczeństwem narodowym75 (w celu zapewnienia ciągłości podejmowania decyzji i wykonywania za-dań związanych z kierowaniem bezpieczeństwem narodowym w czasie pokoju, w razie wewnętrznego lub zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa narodowego, w tym w razie wystąpienia działań terrorystycznych lub innych szczególnych zdarzeń, a także w czasie wojny76), uzgadniają lokalizację zapasowych miejsc pracy z podległymi im kierownikami zespolonych służ, inspekcji i straży oraz z organami administracji niezespolonej i or-ganami wykonawczymi samorządu terytorialnego77, koordynują realizację zadań zwią-zanych z podwyższaniem gotowości obronnej państwa w województwie78, sporządzają (w uzgodnieniu z Ministrem Obrony Narodowej oraz ministrami właściwymi do spraw administracji publicznej i spraw wewnętrznych) plan operacyjny funkcjonowania woje-wództwa79, organizują zadania związane z przygotowaniem oraz wykorzystaniem pod-miotów leczniczych na potrzeby obronne państwa80, uczestniczą w szkoleniach
obron-71 Ustawa z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony…, art. 20 ust. 1.
72 Tamże, art. 137 („Obrona cywilna ma na celu ochronę ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków”).
73 Tamże, art. 17.
74 Ustawa z 23 sierpnia 2001 r. o organizowaniu zadań…, art. 5 ust. 1–3.
75 Rozporządzenie Rady Ministrów z 27 kwietnia 2004 r. w sprawie przygotowania systemu kierowania bezpieczeństwem narodowym (Dz.U. 2004 Nr 98 poz. 978 z późn. zm.), § 11 ust. 2–3, § 12.
76 Tamże, § 3–4.
77 Tamże, § 11 ust. 4.
78 Rozporządzenie Rady Ministrów z 21 września 2004 r. w sprawie gotowości obronnej państwa (Dz.U. 2004 Nr 219 poz. 2218), § 7; Rozporządzenie Rady Ministrów z 13 stycznia 2004 r. w sprawie ogólnych zasad wykonywania zadań w ramach powszechnego obowiązku obrony (Dz.U. 2004 Nr 16 poz. 152 z późn. zm.).
79 Rozporządzenie Rady Ministrów z 15 czerwca 2004 r. w sprawie warunków i trybu planowania i finansowania zadań wykonywanych w ramach przygotowań obronnych państwa przez organy administracji rządowej i organy samorządu terytorialnego (Dz.U. 2004 Nr 152 poz. 1599 z późn zm.), § 5 ust. 1 pkt 4.
80 Rozporządzenie Rady Ministrów z 27 czerwca 2012 r. w sprawie warunków i sposobu przygotowania oraz wykorzystania podmiotów leczniczych na potrzeby obronne państwa oraz właściwości organów w tych sprawach (Dz.U. 2012 poz. 741 z późn. zm.), § 3 ust. 1 pkt 1.
nych, a także organizują szkolenia obronne na terenie województw (zajęcia teoretyczne oraz gry i treningi realizowane w cyklu rocznym, ćwiczenia wojewódzkie służące spraw-dzeniu przyjętych w województwie rozwiązań w ramach przygotowań obronnych oraz doskonaleniu procedur kierowania wybranymi obszarami przygotowań obronnych, ćwi-czenia kompleksowe – służące wszechstronnemu zgrywaniu systemu obronnego pań-stwa w województwie)81, kontrolują (kontrole problemowe oraz doraźne) wykonywanie zadań obronnych82.
Zadania z zakresu przygotowań obronnych realizuje także samorząd województwa, gdyż na podstawie art. 14 ust. 1 pkt 13 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie wo-jewództwa do samorządu należy m.in. wykonywanie zadań w zakresie obronności. „Na uwadze należy mieć jednak, iż większość zadań w tym zakresie zarezerwowana została dla wojewody jako organu administracji rządowej w województwie.
Jedną z nielicznych kompetencji, które realizują wszyscy członkowie zarządu woje-wództwa jest zarządzanie, planowanie, organizowanie oraz prowadzenie problemowych i doraźnych kontroli odpowiednio do zakresu swojej właściwości rzeczowej i miejsco-wej83. Kontrola prowadzona jest więc w stosunku do urzędów marszałków województw, jednostek organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez zarząd województwa oraz jednostek organizacyjnych, dla których jest on organem założycielskim”84.
Marszałek województwa ma także wyznaczone zadania z zakresu przygotowań obronnych. Do zadań takich należy opracowanie planu operacyjnego funkcjonowa-nia urzędu marszałkowskiego85, uczestniczenie w szkoleniach obronnych i wyższych kursach obronnych86, organizowanie w samorządzie województwa zajęć teoretycznych oraz gier i treningów realizowanych w cyklu rocznym, a także samorządowych ćwiczeń wojewódzkich (służących sprawdzeniu przyjętych rozwiązań w ramach przygotowań obronnych oraz doskonaleniu procedur kierowania wybranymi obszarami przygoto-wań obronnych)87. Do obowiązków marszałka województwa z zakresu przygotowań obronnych należy także przygotowanie podmiotów leczniczych na potrzeby obronne
81 Rozporządzenie Rady Ministrów z 8 października 2015 r. w sprawie szkolenia obronnego (Dz.U. 2015 poz. 1829 z późn. zm.).
82 Rozporządzenie Rady Ministrów z 13 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli wykonywania zadań obronnych (Dz.U. 2004 Nr 16 poz. 151 z późn. zm.).
83 Tamże, § 11–12.
84 N. Moch, Zadania i kompetencje terenowych organów administracji publicznej w dziedzinie obronności [w:] M. Czuryk, W. Kitler (red.), Prawo obronne Rzeczypospolitej Polskiej w zarysie, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Menedżerskiej w Warszawie, Warszawa 2014, s. 128.
85 Rozporządzenie Rady Ministrów z 15 czerwca 2004 r. w sprawie warunków i trybu planowania i finansowania zadań…, § 5 ust. 1 pkt 5.
86 Rozporządzenie Rady Ministrów z 8 października 2015 r. w sprawie szkolenia…
państwa (w odniesieniu do podmiotów leczniczych utworzonych przez daną jednostkę samorządu terytorialnego)88.
Inne zadania i kompetencje przypadają na powiat. Jak zauważył K. Gąsiorek: „Szcze-gólną rolę w zakresie bezpieczeństwa odgrywa powiat, który jako najniższy szczebel ad-ministracji zespolonej i niezespolonej, który jednocześnie spełnia rolę podstawowego szczebla reagowania kryzysowego. Powiat ze względu na swoją powierzchnię (około 800 km2) i zasoby jakimi dysponuje, zapewnia krótki czas reagowania w obliczu każdego zagrożenia – militarnego i niemilitarnego, i powinien stanowić podstawę terytorialną budowy cywilno-wojskowych struktur lokalnego bezpieczeństwa, koncentrującą i wyzy-skującą potencjał ludzki i materiałowy w obronie tej «małej ojczyzny»”89.
Zgodnie z ustawą z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym do obowiąz-ków powiatu, należy m.in. wykonywanie zadań publicznych o charakterze ponadgmin-nym w zakresie obronności90 (w tym, w zakresie przygotowań obronnych).
Szczególna rola w realizacji zadań związanych z przygotowaniem obronnym w po-wiecie przypada staroście. Starosta (ew. prezydent miasta na prawach powiatu) ma za zadanie (w uzgodnieniu z wojewodą) opracować plany operacyjne funkcjonowania po-wiatu (ew. miasta na prawach popo-wiatu)91, przygotować dla siebie główne stanowisko kie-rowania92, przygotować podmioty lecznicze (dla których jest organem założycielskim) na potrzeby obronne państwa93 oraz organizować cykliczne szkolenia obronne94.
Kolejnym organem samorządu terytorialnego jest gmina. Zgodnie z Konstytucją jest ona podstawową jednostką samorządu terytorialnego i wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego niezastrzeżone dla innych jednostek95. Organami gminy są rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent miasta)96, a organem wykonawczym jest wójt (burmistrz, prezydent miasta)97.
88 Rozporządzenie Rady Ministrów z 27 czerwca 2012 r. w sprawie warunków i sposobu przygotowania oraz wykorzystania podmiotów leczniczych…, § 3 ust. 1 pkt 2.
89 K. Gąsiorek, Zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania…, s. 40.
90 Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. 1998 Nr 91 poz. 578 z późn. zm.), art. 4 ust. 1 pkt 20.
91 Rozporządzenie Rady Ministrów z 15 czerwca 2004 r. w sprawie warunków i trybu planowania i finansowania zadań…, § 5 ust. 1 pkt 6.
92 Rozporządzenie Rady Ministrów z 27 kwietnia 2004 r. w sprawie przygotowania systemu kierowania…, § 11.
93 Na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z 27 czerwca 2012 r. w sprawie warunków i sposobu przygotowania oraz wykorzystania podmiotów leczniczych…
94 Na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z 8 października 2015 r. w sprawie szkolenia…
95 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej…, art. 164 ust. 1 i 3.
96 Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. 1990 Nr 16 poz. 95 z późn. zm.), art. 11a ust. 1.
Na podstawie art. 25 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospoli-tej Polskiej organ wykonawczy gminy jest zobowiązany do przeprowadzania czynności związanych z wykonywaniem powszechnego obowiązku obrony oraz do współdziała-nia z organami wojskowymi. Ten sam artykuł obliguje instytucje państwowe, przedsię-biorców i inne jednostki organizacyjne oraz organizacje społeczne do współdziałania z wójtami (burmistrzami, prezydentami miast) w zakresie administracji rezerw osobo-wych dla celów powszechnego obowiązku obrony oraz do wykonywania związanych z tym czynności98.
Przepisy ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej usta-nowiły także, że organ wykonawczy gminy pełni służbę szefa obrony cywilnej gminy99, co w kontekście przygotowań obronnych w administracji oznacza, że wójt (burmistrz, prezydent miasta) koordynuje przygotowania do realizacji przedsięwzięć obrony cywil-nej (może m.in. tworzyć formacje obrony cywilcywil-nej100).
Organy wykonawcze gminy są również zobowiązane do sporządzania (w uzgodnie-niu z wojewodą) planów operacyjnych funkcjonowania gmin (gmin o statusie miasta lub – w szczególnym przypadku – Planu Operacyjnego Funkcjonowania Miasta Stołecznego Warszawy)101, do przygotowania dla siebie głównego stanowiska kierowania102 oraz do organizowania, nakładania, nadzorowania i uruchamiania realizacji zadań związanych z przygotowaniem podmiotów leczniczych, dla których jest organem założycielskim, na potrzeby obronne państwa103 i organizowania szkoleń obronnych104.
Podsumowanie
Zważywszy, że od przygotowań obronnych zależy funkcjonowanie systemu obronne-go państwa w sytuacji zagrożenia, problematyka przyobronne-gotowań obronnych jest niezwy-kle złożona i ważna dla kwestii bezpieczeństwa państwa. Trudności związane z bada-niem tego obszaru niezwykle trafnie ujął W. Kitler: „Obrona narodowa, jako zasadnicza dziedzina bezpieczeństwa narodowego, jest procesem dynamicznym i zmiennym, a co za tym idzie wymaga ciągłego doskonalenia i nieustannej wymiany poglądów w gronie
98 Ustawa o powszechnym obowiązku obrony…, art. 25 ust. 1 i 3.
99 Tamże, art. 17 ust. 6.
100 Tamże, art. 17 ust. 7 i art. 138 ust. 3.
101 Rozporządzenie Rady Ministrów z 15 czerwca 2004 r. w sprawie warunków i trybu planowania i finansowania zadań…, § 5 ust. 1 pkt 7 i 8.
102 Rozporządzenie Rady Ministrów z 27 kwietnia 2004 r. w sprawie przygotowania systemu kierowania…, § 11.
103 Na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z 27 czerwca 2012 r. w sprawie warunków i sposobu przygotowania oraz wykorzystania podmiotów leczniczych…
praktyków i teoretyków problemu. Ta sama zasada dotyczy również przygotowań obron-nych i związaobron-nych z nimi zadań i potrzeb obronobron-nych”105.
Zasadniczym celem niniejszej publikacji było zebranie, usystematyzowanie i roz-winięcie wiedzy naukowej dotyczącej sfery przygotowań obronnych w Polsce. Realizując cel, w głównej mierze opierano się na aktach prawnych oraz literaturze przedmiotu. Jed-nak zważywszy na charakter problemu i interdyscyplinarny obszar poznania, dokonane analizy stanowią jedynie punkt wyjścia do dalszych, pogłębionych badań.