Zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi ochrona przeciwpożarowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem poprzez:
– zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia,
– zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miej-scowego zagrożenia,
– prowadzenie działań ratowniczych.
Ze względu na obrany temat opracowania, kwestie dotyczące zapobiegania powsta-wania niekorzystnych zdarzeń zostały pominięte. Rozważania skoncentrowane zostały na organizacji sił i środków dedykowanych prowadzeniu działań ratowniczych w dome-nie ochrony przeciwpożarowej na teredome-nie powiatu. Używając określenia system ochro-ny przeciwpożarowej, autorka ma na myśli istniejący w powiecie układ powiązaochro-nych wzajemnie elementów przeznaczonych do realizacji zadań z zakresu ochrony przeciw-pożarowej, w tym możliwości reagowania na zagrożenia. System ten zatem obejmuje w szczególności sieć zasobów angażowanych w działania oraz rozwiązania funkcjonalne umożliwiające powiadamianie o zagrożeniach oraz dysponowanie.
Możliwość powiadamiania służb odpowiedzialnych za realizację zadań ratowni-czych zapewniają dwa równolegle funkcjonujące elementy. Pierwszym jest Stanowisko Kierowania Komendy Miejskiej PSP (SK KM PSP) w Bielsku-Białej, którego dyżurni od-powiadają między innymi za przyjmowanie zgłoszeń alarmowych kierowanych na nu-mer 998. Warto zauważyć, że stanowisko zlokalizowane jest poza powiatem bielskim, bezspornie jednak stanowi element systemu ochrony przeciwpożarowej powiatu biel-skiego, co wynika z faktu przyporządkowania rejonu operacyjnego działania komendzie PSP w Bielsku-Białej. Jak już wspomniano, SK KM PSP zapewnia obsługę połączeń kie-rowanych na 998 realizowaną w trybie ciągłym, całodobowym. Poza przyjmowaniem i kwalifikowaniem zgłoszeń, dyżurni stanowiska odpowiadają za bezpośrednie dyspono-wanie do działań JOP zlokalizowanych w obszarze chronionym, a także odpowiadają za koordynację prowadzonych działań ratowniczych. Zasadnicze kryterium dysponowania sił i środków do zdarzeń stanowi przewidywany najkrótszy czas dotarcia podmiotów dysponujących adekwatnym do potrzeb potencjałem ratowniczym. Stąd może się oka-zać, że w części przypadków na teren powiatu bielskiego będą dysponowane w pierwszej kolejności lub jako jedyne zastępy spoza jego obszaru.
Dysponowanie jednostek ratowniczych w zależności od ich rodzaju może odbywać się za pośrednictwem różnych środków i metod. Jednostki PSP są alarmowane i dys-ponowane za pośrednictwem bezpośrednich łączy teleinformatycznych umożliwiają-cych uruchomienie wizualizacji alarmowej w obiektach oraz rozgłaszanie komunikatów słownych kierowanych bezpośrednio przez dyżurnych SK KM PSP. Dotyczy to również
jednostek oddalonych od stanowiska. Po zadysponowaniu zastępów, dane teleadresowe oraz operacyjne, dotyczące konkretnego zdarzenia, transmitowane są na terminale zain-stalowane w pojazdach ratowniczych. Urządzenia te wspomagają nawigację do miejsca zdarzenia oraz odpowiadają za komunikację zastępu z SK KM PSP w zakresie przeka-zywanych statusowo informacji o stopniu zaawansowania działań. Informacje te zasilają system wspomagania decyzji (SWD) stanowiska kierowania. Ochotnicze Straże Pożar-ne (OSP) są alarmowaPożar-ne poprzez zdalPożar-ne uruchomienie z poziomu SK KM PSP syren alarmowych zlokalizowanych w obiektach będących ich siedzibą (remizach). Wzbudza-nie syreny odbywa się za pośrednictwem łączności radiowej. Jest to podstawowy kanał alarmowania OSP. Należy wiedzieć, że równolegle do przyjętego rozwiązania wdrażane są inne możliwości alarmowania. W znacznej części jednostek system ten został roz-budowany o automatyczne powiadamianie druhów za pośrednictwem połączenia tele-fonicznego lub SMS uruchamianego dla danej listy odbiorców po wzbudzeniu syreny alarmowej. Najmłodszym funkcjonującym w powiecie rozwiązaniem jest możliwość równoległego przekazywania informacji o dyspozycji sił i środków danej OSP za po-średnictwem platformy teleinformatycznej zintegrowanej z telefonami (typu smartpho-ne) druhów OSP. Działanie systemu polega na wzbudzaniu podczas dyspozycji aplikacji umożliwiającej obustronny (pomiędzy SK KM PSP a ratownikiem OSP) transfer danych dotyczący rodzaju i miejsca zdarzenia oraz wskazywania bieżącej gotowości operacyjnej bazującej na deklaracjach druhów, co do możliwości uczestniczenia w zdarzeniu. Na teren powiatu bielskiego mogą zostać zadysponowane również inne JOP funkcjonujące w mieście, w szczególności zaś:
– Zakładowa Służba Ratownicza (ZSR) zorganizowana w strukturach firmy Sirio Pol-ska, spółki należącej do Grupy Fiat Chrysler Automobiles,
– Jednostka Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej (JWOP) działająca w 18. batalio-nie powietrznodesantowym.
Jednostki te prowadzą stały nasłuch radiowy z SK KM PSP, a ich dysponowanie od-bywa się za pośrednictwem radiotelefonów.
W przypadku zdarzeń wymagających wsparcia siłami i środkami spoza rejonu biel-skiego SK KM PSP zgłasza zapotrzebowanie do Stanowiska Kierowania Komendanta Wojewódzkiego PSP (SK KW PSP) w Katowicach. Stanowiska kierowania szczebla woje-wódzkiego i centralnego dysponują odpowiednie zasoby ratownicze w ramach wydzie-lonych struktur odwodów operacyjnych.
Możliwość powiadamiania przez obywateli służb odpowiedzialnych za realizację zadań ratowniczych zapewnia również funkcjonujący w kraju System Powiadamiania Ratunkowego (SPR). Składa się on z sieci Centrów Powiadamiania Ratunkowego (CPR) zlokalizowanych na poziomie województw. System ma na celu zapewnić możliwość odbierania połączeń na numer alarmowy 112, klasyfikację zgłoszeń i przekierowanie zgłoszeń do właściwych merytorycznie i terytorialnie stanowisk kierowania (dyspozy-torskich) określonych służb. Zatem CPR w Katowicach, w świetle podjętych rozważań,
stanowi element powiatowego systemu ochrony przeciwpożarowej zapewniając możli-wość przekazywania informacji o zagrożeniach kierowanych przez obywateli. W osta-teczności informacja o zdarzeniu wymagającym reakcji JOP jest kierowana z CPR do SK KM PSP, które uruchamia właściwe procedury dysponowania.
Analizując organizację systemu alarmowania i dysponowania ujawniono wiodącą rolę PSP w organizacji systemu ochrony przeciwpożarowej powiatu. Należy podkre-ślić, że PSP stanowi trzon krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (KSRG), będące-go integralną częścią organizacji bezpieczeństwa wewnętrznebędące-go państwa, obejmującą, w celu ratowania życia, zdrowia, mienia lub środowiska, prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie pożarów, klęsk żywiołowych lub innych miejscowych zagrożeń. System ten skupia, poza jednostkami organizacyjnymi PSP, także inne jednostki ochrony przeciw-pożarowej, służby, inspekcje, straże, instytucje oraz podmioty, które dobrowolnie w dro-dze umowy cywilnoprawnej zgodziły się współdziałać w akcjach ratowniczych16. KSRG ma na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska poprzez17:
– walkę z pożarami lub innymi klęskami żywiołowymi, – ratownictwo techniczne,
– ratownictwo chemiczne, – ratownictwo ekologiczne – ratownictwo medyczne,
– współpracę z jednostkami systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego (PRM) oraz SPR.
Jak już wspomniano, na poziomie powiatowym funkcjonują komendy powiatowe (miejskie) Państwowej Straży Pożarnej wraz z ich wyodrębnionymi strukturami. Rejon operacyjnego działania KM PSP w Bielsku-Białej obejmuje powiat grodzki – m. Bielsko--Biała oraz ziemski powiat bielski. Stąd, mimo że rozważania dotyczą wyłącznie obszaru powiatu ziemskiego, to struktury KM PSP usytuowane w Bielsku-Białej należy traktować również jako jemu przynależne. Pod względem operacyjnym w KM PSP wyodrębniono SK KM PSP, o którym wspomniano powyżej, a także dwie jednostki ratowniczo-gaśnicze (JRG) usytuowane na terenie miasta. Dodatkowo w ramach jednej z JRG wyodrębnio-no posterunek zamiejscowy w Czechowicach-Dziedzicach. Zabezpieczenie operacyjne obszaru chronionego realizowane jest przez 39 strażaków dyżurujących całodobowo w jednostkach18. Największym potencjałem ratowniczym dysponuje JRG nr 1, w której stacjonuje ok. 20 samochodów ratowniczo-gaśniczych i specjalnych z osprzętem dedy-kowanym konkretnym dziedzinom ratownictwa, w tym:
– samochody do walki z pożarami, – drabina samojezdna (41 m),
16 Ustawa o ochronie przeciwpożarowej…, art. 2.
17 Tamże, art 14.
– samochody ratownictwa technicznego, – samochody ratownictwa chemicznego,
– samochody specjalne (wężowe, z zapleczem logistycznym itp.). W jednostce zgromadzono także inny sprzęt:
– łodzie płaskodenne i ponton ratowniczy, – agregaty pompowe wysokiej wydajności, – namioty pneumatyczne,
– specjalistyczny sprzęt do ratownictwa drogowego i technicznego, – specjalistyczny sprzęt do ratownictwa ekologicznego i chemicznego.
Z uwagi na potencjał, jakim dysponuje jednostka, powołano w niej dwie grupy spe-cjalistyczne: ratownictwa chemiczno-ekologicznego oraz ratownictwa technicznego19. Grupy te włączono do centralnego odwodu operacyjnego KSRG, co oznacza, że mogą być dysponowane do zdarzeń na terenie całego kraju.
JRG nr 2, której część stanowi posterunek zamiejscowy w Czechowicach-Dziedzi-cach dysponuje łącznie ośmioma samochodami ratowniczo-gaśniczymi oraz specjalny-mi w postaci samochodów do walki z pożaraspecjalny-mi, drabiny samojezdnej (37 m), samo-chodów ratownictwa technicznego. Dwa pojazdy wraz z obsadą ratowników stacjonują w Czechowicach-Dziedzicach. Jednostka dysponuje również sprzętem i armaturą pożar-niczą umożliwiająca realizację zadań z zakresu walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami20.
Z uwagi na możliwości operacyjne KM PSP w Bielsku-Białej, a także przyporząd-kowany komendzie obszar operacyjnego działania, siły i środki JRG są bieżąco dyspo-nowane do zdarzeń na terenie powiatu bielskiego. Należy podkreślić, że uzupełnieniem potencjału PSP na szczeblu powiatowym są jednostki OSP włączone do KSRG. Ich dys-ponowanie odbywa się równolegle lub zamiennie z zasobami PSP.
Ochotnicze straże pożarne stanowią szczególny rodzaj podmiotów. Wynika to z faktu oparcia ich struktury organizacyjno-funkcjonalnej na dwóch filarach prawnych. Pierw-szy stanowią krajowe regulacje z zakresu ochrony przeciwpożarowej określające je jako jednostki umundurowane, wyposażone w specjalistyczny sprzęt, przeznaczone w szcze-gólności do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi lub innymi miejscowymi zagro-żeniami21. Drugą zaś podstawą, na której równolegle opierają swą działalność jednostki OSP, są przepisy prawa o stowarzyszeniach22. Stąd realizują one również inne zadania niż stricte ratownicze. Choć koszty ich funkcjonowania mogą być pokrywane z różnych źró-deł (w tym skarbu państwa), to do zapewnienia wyposażenia, utrzymania, wyszkolenia
19 Tamże.
20 Tamże.
21 Ustawa o ochronie przeciwpożarowej…, art. 19.
i utrzymania gotowości bojowej OSP, zobligowano gminę23. Jednostki OSP mogą także bezpłatnie pozyskiwać sprawny technicznie sprzęt i urządzenia zbędne w PSP24.
Na terenie powiatu bielskiego zlokalizowanych jest aż 41 jednostek OSP. Praktycz-nie prawie każde z sołectw dysponuje własną jednostką. W każdej jednostce powołano grupę druhów w liczbie od kilkunastu do kilkudziesięciu członków spełniających wy-magania do udziału w działaniach ratowniczych. Szacuje się, że łącznie daje to liczbę co najmniej 500 druhów w wieku od 18 do 65 lat, posiadających aktualne badania lekarskie dopuszczające do udziału w działaniach ratowniczych oraz odpowiednio przeszkolo-nych przez PSP. Jednostki OSP są podstawowym orężem wspierającym akcje ratowni-cze kierowane przez PSP. Są one także uprawnione do realizacji samodzielnych działań ratowniczych. W praktyce najczęściej dotyczy to ograniczonych wielkościowo pożarów, a także innych miejscowych zagrożeń kwalifikowanych jako małe lub lokalne25. Zazwy-czaj jednostki OSP podejmują działania związane z gaszeniem pożarów oraz likwidacją skutków oddziaływania sił natury (silnych wiatrów, gwałtownych opadów itp.), zdarzeń w komunikacji, a także innych zagrożeń. Jednostki te są dysponowane, w tzw. pierwszym rzucie, do zdarzeń na terenach wiejskich, szczególnie tam, gdzie potencjalny czas dojaz-du zastępów PSP może być wydłużony.
Ważnym elementem wpływającym na gotowość operacyjną jednostek OSP jest ich potencjał sprzętowy. Znakomita część jednostek dysponuje co najmniej dwoma pojaz-dami gaśniczymi/specjalnymi. Jednostki posiadają na wyposażeniu sprzęt ratowniczy w postaci między innymi armatury pożarniczej, agregatów prądotwórczych, pilarek ra-towniczych, pomp szlamowych, sprzętu pływającego itp. Ilość i jakość potencjału tech-nicznego jednostki OSP stanowi jedno z kryteriów umożliwiających włączenie w struk-tury KSRG, według danych KM PSP w Bielsku-Białej 25 jednostek OSP z terenu powiatu włączono do tego systemu26. Oznacza to, że powinny one dysponować określonym stan-dardem kwalifikacyjno-sprzętowym. Zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawny-mi OSP należące do systemu mogą być dysponowane do zdarzeń poza terenem gprawny-miny, w której mają siedzibę. Stanowią one również trzon kompanii gaśniczej powołanej jako struktury wojewódzkiego odwodu operacyjnego KSRG. Wszystkie jednostki włączone do systemu, poza podstawową armaturą pożarniczą, dysponują określonym standardem sprzętowym w postaci sprzętu ochrony dróg oddechowych dla ratowników, zestawów ratownictwa medycznego R1, a także hydraulicznych narzędzi ratowniczych do ratow-nictwa drogowego. Część jednostek osiągnęła standard umożliwiający realizację specja-listycznych czynności ratowniczych na poziomie podstawowym, według
obowiązują-23 Ustawa o ochronie przeciwpożarowej…, art. 32.
24 Tamże, art. 31.
25 Zasady ewidencjonowania zdarzeń w systemie wspomagania decyzji Państwowej Straży Pożarnej, KG PSP, Warszawa 2014.
cych w KSRG zasad27. W odniesieniu do powyższego, dwie jednostki specjalizują się w ratownictwie technicznym, dwie w działaniach poszukiwawczo-ratowniczych, a jedna jest przeznaczona do realizacji ratownictwa wodnego.
Właściwy obraz znaczenia OSP w systemie ochrony przeciwpożarowej powiatu oddaje statystyka zdarzeń oraz udział tych jednostek w ich zwalczaniu. Przykładowo w 2016 r., wśród ogólnej liczby zdarzeń (1637), jakie odnotowano na terenie powia-tu, jednostki OSP uczestniczyły w 1236 interwencjach, z czego 351 stanowiły pożary, 831 inne miejscowe zagrożenia, a 54 alarmy fałszywe. Oznacza to, że jednostki OSP były zaangażowane w aż 75% interwencji podejmowanych na terenie powiatu. We wszyst-kich akcjach ratowniczych w 2016 r. brało udział 3249 zastępów, wśród nich 1564 za-stępy jednostek OSP włączonych do KSRG oraz 326 zastępów OSP spoza systemu28. Przywołane dane liczbowe dowodzą, że udział OSP stanowił łącznie 58% potencjału ratowniczego angażowanego w działania na terenie powiatu. Jak już wspomniano, jed-nostki OSP realizują działania ratownicze również samodzielnie. Biorąc pod uwagę wy-łącznie rok 2016 należy stwierdzić, że 866 zagrożeń zlikwidowanych samodzielnie przez OSP, stanowi ponad połowę ogółu zdarzeń w powiecie. Pozwala to zaryzykować twier-dzenie, że OSP stanowią istotny potencjał ratowniczy powiatu, nie tylko w odniesieniu do ilości jednostek, ale również ich aktywności ratowniczej. Biorąc pod uwagę dane z zakresu działalności ratowniczej w 2016 r. należy stwierdzić, że wśród pożarów, naj-większą ich ilość (ponad ⅓) stanowiły pożary w obiektach mieszkalnych. Drugą grupę pod względem ilościowym stanowiły pożary w innych obiektach, a więc inwentarskich, pustostanach itp. OSP angażowano również do gaszenia środków transportu, pożarów lasów i upraw. Samodzielnie podejmowane przez OSP działania gaśnicze dotyczyły przede wszystkim obiektów budowlanych i należy je wiązać przede wszystkim z poża-rami sadzy w kominach (przyp. aut.).
W zakresie innych miejscowych zagrożeń w 2016 r. jednostki OSP dysponowano przede wszystkim do zdarzeń związanych z likwidacją skutków silnego wiatru, a także opadów deszczu i przyboru wód (ok. ½ ilości interwencji). Prawie wszystkie tego rodza-ju działania były podejmowane przez OSP samodzielnie. Drugą grupę zdarzeń stanowi likwidacja zagrożeń w transporcie drogowym (ok. ¼). W tym przypadku jednostki OSP najczęściej współdziałały z innymi JOP w sytuacjach nagłych zagrożeń dla życia i zdro-wia ludzi (wypadki), a także likwidacji zagrożeń występujących na kilkukilometrowych odcinkach dróg (likwidacja rozlewisk olejowych). Zagrożenia w transporcie drogowym OSP likwidowały również samodzielnie. Dotyczyło to przede wszystkim czynności po-legających na zabezpieczeniu miejsca zdarzenia i neutralizowania wycieków oleju będą-cych następstwem kolizji drogowych.
27 Zob. Zasady organizacji ratownictwa technicznego (wodnego, …) w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym, KG PSP.
Zaangażowanie OSP w realizację zadań ratowniczych na terenie powiatu bielskiego jest znaczące. Przedstawiony potencjał systemu ochrony przeciwpożarowej pozwala na sprawne reagowanie na zagrożenia oraz skuteczną likwidację skutków niekorzystnych zdarzeń. Sytuacje, w których siły i środki systemu są niewystarczające, należą do incy-dentalnych i dotyczy to zdarzeń o znamionach pożarów bardzo dużych, klęsk żywioło-wych oraz innych miejscożywioło-wych zagrożeń określanych jako duże lub gigantyczne.
Podsumowanie
Zarysowana w artykule charakterystyka powiatu bielskiego pozwoliła na uwidocznie-nie dynamiki zmian zagrożeń determinowanych rozwojem cywilizacyjnym. Okazuje się, że postęp niekoniecznie wiąże się ze wzrostem odporności infrastruktury lokal-nej na zagrożenia pochodzące ze źródeł naturalnych. W niektórych przypadkach jest wręcz odwrotnie. Zagęszczenie ludności, rozbudowa elementów infrastruktury, roz-wój komunikacji, ingerencja w naturalne uwarunkowania środowiskowe, mogą czynić społeczności lokalne bardziej narażone na zjawiska powodziowe, oddziaływanie silne-go wiatru itp. Prowadzi to także do wzrostu ilości wypadków w transporcie oraz decy-duje o specyfice pożarów. Podjęte rozważania dowiodły, że powyższe dotyczy również uwarunkowań powiatu bielskiego. Ze względu na jego różnorodność, poszczególne ob-szary są mniej lub bardziej „doświadczane” niekorzystnymi zdarzeniami. Do obszarów szczególnie narażonych na oddziaływanie zagrożeń bezdyskusyjnie należą Czechowice- -Dziedzice.
Odpowiedzią na dynamikę zmian zagrożeń zdają się być próby doskonalenia lo-kalnych systemów ratowniczych. Czerpią one z rozwiązań krajowych, co ma szczegól-ne odzwierciedlenie w organizacji systemów powiadamiania o zagrożeniach, a także standardach dysponowania oraz wyszkolenia i wyposażenia JOP. Mimo, że organizacja systemu ratowniczego w kraju przewiduje możliwość wspierania potencjału lokalnego w sytuacjach, gdy skala zdarzenia przekracza jego wewnętrzne możliwości, to poziom ten (gminny i powiatowy) winien wykazywać możliwie maksymalną zdolność do samo-dzielnego reagowania oraz likwidacji zagrożeń.
Wydaje się, że potencjał ratowniczy powiatu bielskiego odpowiada bieżącym wy-zwaniom ratowniczym. Współistnienie dwóch systemów powiadamiania alarmowego w postaci odmiennej organizacji połączeń na 112 i 998, stwarza mieszkańcom powiatu alternatywę powiadamiania, a jednocześnie zapewnia zastępowalność rozwiązań. Roz-ważania ujawniły ogromne znaczenie korelacji pomiędzy strukturami PSP oraz OSP w warunkach lokalnych. Dotyczy to całego procesu reagowania na zagrożenia łącznie z realizacją alarmowania i dysponowania. Państwowa Straż Pożarna, jako podmiot od-powiedzialny za organizację działań, zapewnia przyjęcie zgłoszenia, jego analizę oraz dysponowanie do akcji odpowiednich sił i środków. Możliwości operacyjno-techniczne PSP mają szczególne znaczenie w przypadku organizacji złożonych akcji ratowniczych oraz konieczności prowadzenia działań w zakresie specjalistycznych czynności
ratowni-czych. Z kolei potencjał jednostek OSP, w kontekście możliwości przeciwdziałania za-grożeniom, ujawnia się przede wszystkim w aspektach:
– ilościowym w zakresie posiadanych sił i środków,
– jakościowym w odniesieniu do możliwości wspierania czynności specjalistycznych oraz zdolności do samodzielnej realizacji zadań ratowniczych,
– interwencyjnym zapewniającym możliwość szybkiego podjęcia działań na obsza-rach oddalonych od siedzib JRG.
Biorąc pod uwagę dynamikę zmian zagrożeń, funkcjonujący system ratowniczy po-wiatu powinien zapewniać zdolność do ewolucji przyjętych rozwiązań. Wydaje się za-sadnym dążenie do wzmacniania potencjału PSP i OSP. Uwzględniając rodzaj i skalę zagrożeń w poszczególnych częściach powiatu bielskiego, zasadnym wydaje się dążenie do przekształcenia posterunku PSP w Czechowicach-Dziedzicach w samodzielną JRG, jako jeden z podstawowych priorytetów pożądanych zmian organizacji lokalnego syste-mu ochrony przeciwpożarowej.
Bibliografia
1. Analiza zagrożeń powiatu bielskiego i miasta Bielsko-Biała, KM PSP w Bielsku-Bia-łej, styczeń 2015.
2. Biuletyn Informacyjny Państwowej Straży Pożarnej za rok 2015, Warszawa 2016. 3. http://katowice.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_slaskie/portrety_powiatow/
powiat_bielski.pdf (dostęp: 13.02.2017).
4. http://www.polskawliczbach.pl/powiat_bielski_slaskie (dostęp: 13.02.2017). 5. http://parklotniczy.com.pl/bptlpii/historia/ (dostęp: 13.02.2017).
6. Informacje roczne Komendanta Miejskiego Państwowej Straży Pożarnej w Bielsku--Białej o stanie bezpieczeństwa i ochrony przeciwpożarowej oraz o zagrożeniach poża-rowych powiatu bielskiego, lata 2006–2016, KM PSP w Bielsku-Białej.
7. Kobiela M., Tym, którzy odeszli, abyśmy mogli żyć i pracować, Drukarnia Archidie-cezjalna w Katowicach, Czechowice-Dziedzice 2013.
8. Koziński M. (red.), Bezpieczeństwo Kryzysowe, PRO POMERANIA, Gdańsk 2010. 9. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 17 lipca 1998 r.
w sprawie terenu działania jednostek ochrony przeciwpożarowej, okoliczności i wa-runków udziału tych jednostek w działaniach ratowniczych poza terenem własne-go działania oraz zakresu, szczegółowych warunków i trybu zwrotu poniesionych przez nie kosztów (Dz.U. z 1998 r. Nr 94 poz. 673 z późn. zm.).
10. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 4 lipca 2017 r. w sprawie szczegółowej organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1319).
11. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 21 listopada 2014 r. w sprawie szczegółowych zasad wyposażenia jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. z 2014 r. poz. 1793).
620).
14. Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. z 2017 r. poz. 210).
15. Zasady ewidencjonowania zdarzeń w systemie wspomagania decyzji Państwowej Straży Pożarnej, KG PSP, Warszawa 2014.
16. Zasady organizacji ratownictwa technicznego (wodnego,…) w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym, KG PSP, Warszawa 2015.