A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S
FOLIA 1URID1CA 34, 1088
I A n d rzej Rembieliński\ ODPOWIEDZIALNOŚĆ Z ART. 58
USTAWY O PRZEDSIĘBIORSTWACH PAŃSTW OW YCH
I. OG ÓLNE ZA ŁO ŻENIA N AD ZO RU NA D PRZEDSIĘBIORSTWEM PA Ń STW O W Y M
A rtyk u ł 58 u staw y z 25.09.1981 r. o p rzed siębio rstw ach p ań stw o -w y ch 1 zam ieszczony został -w rozdz. 12 u sta -w y — Nad zór nad p
rzed-siębiorstw em p a ń stw o w y m (art. 52—58). Okoliczność ta ma istotne
zna-czenie dla rozw iązania problem ów ok reślon ych w ty tu le niniejszego opraco w ania. Szkoda poniesion a przez p rzed siębio rstw o jest bowiem następ stw em d ziałań (decyzji) organu, k tó ry sp raw u je nadzór nad p rzed siębio rstw em i tenże o rg an ponosi za tę szkodę odpowiedzialność w edług art. 58 u sta w y o p.p. W tej sytu acji niezbęd ne w y d aje się za -sygnalizow anie p od staw ow ych problem ów zw iązan ych z nad zorem nad p rzed siębio rstw em państw owym , by następ n ie po w iązać je z zag ad n ie-niem od pow iedzialności.
W edłu g art. 52 ust. 1 i ust. 2 u staw y o p.p., o rg an założycielski dok on u je dok ontroli i oceny działalności przed siębiorstw a oraz pracy d y re dok -tora, ma też praw o w ład czego w k raczania w sp raw y przedsięb io rstw a, ale tylko w w yp adk ach p rzew id zianych przepisam i ustaw owym i. U p ra-w nienia z ty tu łu n adzoru o rgan założycielski może przek azać radzie nadzo rczej p rzedsięb io rstw a (art. 53 u staw y o p.p.).
Pojęcie nadzoru jest przedm iotem licznych w ypow iedzi w lite ra tu
-1 Dz.U. n r 24, poz. -122 z póżn. zm ian. S k ró ty czaso pism u ż y te w p rz y pisa ch ; N P — „N ow e P raw o"; O M T — „ O rg a n iz ac ja — M eto d y — T e c h n ik a "; O SN CA P — „O rz eczn ic tw o Sąd u N ajw y ż sz eg o — Iz ba C y w iln a, A d m in istr a c y jn a , P ra c y i U bez-p iecz eń S bez-po łeczn y ch "; O SN CP — „O rzecznictw o Sądu N ajw y żs ze go — Izba C y-w iln a, P ra cy i U bez piecze ń S połec zny ch ; O SPiK A — „O rz ecz nicty-w o Sądóy-w P o ls kic h i K om isji A rb itra ż o w y c h "; Pal. — „ P a le str a "; PiP — „ Pa ń stw o i P ra w o ” ; PiŻ — „P raw o i Ż y cie"; PUG — „P rze glą d U s taw o d a w stw a G o sp o d arc ze g o"; RPEiS — „Ruch P raw n ic zy , E kon om iczn y i S oc jo lo gicz ny "; SC — „S tu d ia C yw ilisty cz ne "; SP — „S tu dia P r aw n icz e"; SPE — „S tud ia P ra w no -E k on om iczn e” .
rze, przy czym m ają one c h a rak ter k o n tro w ersy jn y , zwłaszcza w o d n ie-sieniu do stru k tu r o rg an izacy jn y ch w adm inistracji państw ow ej i g o s-p o darczej2. Stosow nie do ostatnich u sta leń 3, nadzór jest form ą s-powiązań pom iędzy podm iotam i połączonym i ze sobą zależnościam i str u k tu ra l-nym i bądź fun kcjo nalny m i w uk ład zie sto sunków zdecentralizo w an ych, je st jedn ą z funkcji w całokształcie działań kiero w niczych jed no stki n adrzęd nej wobec jedn ostki podległej, jest fu nkcją władczą o c h a rak -terze ko rygu jącym . N adzór realizow an y jest w formie indy w id ualny ch aktów ad m inistrac yjn y ch i ma og raniczony zakres podm iotowy i p rzed -miotowy. Oznacza to, że istotą nadzoru jest postrzeg anie, analizow anie oraz ocena działalności o kreślon ych podm iotów połączona z możliwością usu w an ia stw ierdzon ych niepraw idłow ości przy użyciu o kreślon ych śro -dków władczych o ch arak te rze k ory g ujący m i przy jedno czesnym pon o-szeniu odpow iedzialności za w y niki działania podm iotów po dleg ający ch nadzorow i. Jed n ocześnie p rzy jm uje się, iż na k o nstru k cję nadzoru sk ła-dają się ok reślo ne elem en ty : zak res przed m ioto w y i podm iotow y oraz środki nadzoru, podm ioty i treść stosu nku nadzoru, odpow iedzialność w sto su nk u p raw n ym nadzoru, formy spraw ow ania n ad zo ru oraz p ro -cedura realizacji sto sunk u n ad zo ru4.
W od niesieniu do p rzed sięb io rstw p ań stw o w ych p odniesiono5, że nadzór musi być w y raźn ie ustan ow io ny przez przepis praw a, podobnie jak o rgan n ad zo ru i podm iot n ad zo ro w an y oraz sytuacje, w k tó ry ch o rgan ten może władczo w kraczać w sferę działania p rzed sięb io rslw j. C zynności organ u n ad zo ru m ają na celu o ddziaływ anie na k ierow nictw o nadzoro w an ej org anizacji tak, by kierow ało ono praw idłow o tą o rg an i-zacją. Pogląd ten w y raża ko ncep cję og raniczonej k om p etencji organ u sp raw u jącego nadzór.
Pow yższe założenia od po w iad ają treści art. 52 u staw y o p.p., k tó ry (łącznie z dalszym i przepisam i rozdz. 12) stanow i po dstaw ę p raw ną (ustawową) nadzoru nad przedsiębiorstw am i państw owy m i oraz wła 1- czego w k raczan ia w sferę ich działalności, zwłaszcza gospo darczej. N ad -zór może być w y k o n yw an y ty lk o przez organ założycielski albo przez rad ę nadzorczą (art. 53 ustaw y o p.p.). Je st on in sty tu cją praw ną, któ ra pozwala na w ytyczenie sfery sam odzielności przedsiębiorstw.! przy je 1-2 Por. A. F i l i p o w i c z , U wagi o tr eś ci nadzoru w p raw ie a d m in istra c yjn ym ,
PiP 1981, n r 1, s. 53 i -i.
3 J. C h w i i i l k o w ' k j , P ojęcie nadzoru w zarząd zan iu gos podar ką narodową, SPE 1985, t. X XXV, s. 37.
4 G. K u ż n i k , N ad zó r nad p rz e ds ięb io r stw em p a ń s tw o w y m , (* :] W yb r a n e
za-gad nienia a d m in istr a cy jn e i fin an so w e p r ze ds ięb io rs tw p a ń s tw o w yc h , К ito w ic e 1983,
s. 90—92.
5 L. B a r , N adiC r p a ń stw o w y nad państw o w y mi org aniza cjam i go spo dar czym i,
94-noczesnym u trzy m an iu kierow nictw a ogólnop aństw ow ego w spraw ach zasadniczych®. Można powiedzieć, że jest on w yk o n y w an y nad sam o-dzielnością p rzed siębiorstw a, w y znaczoną przez norm y g e n era ln e7.
Z art. 52 ust. 2 u staw y o p.p. w yn ik a m ożliw ość w y d aw ania przez o rg an nadzoru w ład czych decy zji nadzorczych, ale tylko w spraw ach przew idziany ch w przep isach u staw o w y ch 8. Każda z ty ch decyzji może m. in. spow odow ać szkodę dla n ad zo row aneg o p rzedsięb iorstw a, w szcze-gólności w tedy, g d y do ty czy sp raw m ajątko w ych, zw iązan ych z bezpo-średn ią działaln ością g osp odarczą p rzedsiębiorstw a. P ow staje wów czas problem środków, jakim i może dysp onow ać przedsięb io rstw o , jeżeli chce przeciw działać sku tkom takiej decy zji. Z przep isó w art. 52—57 u staw y o p.p. w y nika jedn ak , że nie każd a decyzja musi prow adzić do p ow stania szkody i że w związku z tym roszczenie odszkodow awcze z art. 58 u staw y o p.p. nie je st jed y ny m śro dkiem och ro n y przed d e-cyzją organu spraw ująceg o nadzór nad przedsięb iorstw em . Pow staje zatem zag ad nien ie w zajem nego stosu nku różnych decyzji i różny ch śro -dków o ch ron y praw nej przedsiębio rstw a państw ow ego.
Punktem w y jścia je st tu treść art. 57 ust. 1—3 u staw y o p.p., z k tó -rego wynika, że każda decyzja organu nad zoru może być przedm iotem zaskarżen ia w p rzew idziany m w ty ch p rzep isach try b ie 9. W pierw szej ko lejn ości wchodzi w g rę sprzeciw, k tó ry może w nieść d y rek to r lub rad a pracownicza, a n astęp n ie w n iesienie przez te podm ioty — w w y -padk u nieuw zg lędn ienia sprzeciw u — sp raw y do sąd u 10. Środki te
6 M. T a r k a , K ontrola fu n k cjo n o w a n ia a na dzó r w go spod arc e na rod o w ej, RPEiS 1979, nr 2, s. 48.
7 M. T a r k a , N a d zó r nad p rz e d sięb ior stw em p a ń stw o w y m , O M T 1983, n r 2, s. 39. 8 M ogą to by ć de cy zje o rg a n iz a c y jn e , k ad ro w e, eko no m icz no -fin an so w e, a zw ła-szc za m a ją tk o w e. P o ds taw ą do w y d a w an ia w ła d cz y ch d ecy zji je s t ró w nie ż art. 4 u st. 2 u s ta w y o p.p., ch oć u p r aw n ie n ia o rg an ó w p a ńs tw ow y ch w y m ien io n e w tym p rz ep is ie nic o zn acz ają, że m a ją on e p raw o do s p ra w o w a n ia na dzo ru n ad p rz ed -sięb io rstw em . Por. A. W a l a s z e k - P y z i o ł , S a m od zieln oś ć pra wn a p rz e ds ięb io
r-stw a p a ń r-stw ow e go (Stu diu m a d m in is tra cy jn op r aw n e), K ra k ów 1984, s. 124— 125.
9 W a l a s z e k - P y z i o ł , Sa m o dzielno ść..., s. 101. W e d łu g or ze cz en ia SN z 25.10. 1985 r., IV PR 6/85, O SN CA p 1986, nar 6, poz. 103, d o tyc zy to ty lk o d ec yzji w ła d -czych , o ja k ic h m ow a w a rt. 52 u st. 2 u s ta w y o p.p. D roga s ąd o w a o k re ś lo n a w art. 57 u st. 3 u s ta w y o p.p. bę dzie n a to m ia st n ie do pu sz cz aln a w o dn ies ien iu do c zyn nośc i p o de jm o w an y ch w ra m a ch k o n tro li i ocony d z ia łaln oś ci p rze ds ięb io rstw a oraz p r ac y d y r e k to r a (art. 52 ust. 1 u sta w y o p.p.). R ozróż nienie po w yższ e nie po -w in no m ieć zn acz en ia z p u n k tu -w id ze n ia art. 58 u s ta -w y o p.p., ale ty lk o -w ted y, gd y czy nn o ści ta k ie m ają p o stać d ec y zji o rga nu sp r a w u ją c e g o na d zó r n ad p rz ed -sięb io rstw em .
10 L. B a r , O chrona p raw p r ze ds ięb iors tw a p a ń s tw o w eg o i sa m orządu jeg o za
łogi, PiP 1983, n r 10, s. 7—8, T. L i s z c z , S prz eciw w s to s u n k u do d e c y z ji p o w o -łu ją c e j d y r e k to r a p rze d sięb io r stw a p a ń stw o w eg o , N P 1984, n r 1, s. 109— 116.
wchodzą w g rę w w ypadk u decy zji ok reślon ych w art. 54—56 u staw y
o p.p., a spraw a w niesiona do sądu, o ktÓTej mówi art. 57 ust. 3 u staw y
o p.p., ma wówczas ch arak ter n iem ajątkow y . Z tych w zględów środki, o jak ich mowa, nie mogą mieć zastosow ania w sy tuac ji ok reślon ej przez art. 58 ust. 1 u staw y o p.p., pon iew aż p rzepis ten reg ulu je skutki tylko takiej decyzji, k tó rej w yk on an ie po w odu je szkodę. Spraw a w niesiona do sądu ma wówczas c h arak ter odszkodowawczy, m ajątk ow y, z w y łą-czeniem m ożliwości poprzedzenia jej sprzeciw em. Tezę tę po tw ierdza okoliczność, że w art. 58 u staw y o p.p. chodzi o szkodę po w stałą z po -wodu w yk onania decyzji organu spraw ującego nadzór, podczas gdy według art. 57 ust. 2 u staw y p.p. w niesienie sprzeciwu w strzy m u je w y -k on anie decyzji.
N ie jest jed n ak w ykluczone, że szkoda dla p rzedsiębio rstw a może pow stać w sku tek w yd ania decyzji, co do k tó ry c h służą środki p rzew i-dziane w a rt. 57 ust. 1—3 u staw y o p.p., p rzy czym przedsięb io rstw u będzie służyło praw o do odszk odow ania z ty tu łu tych szkód. M ogą one bow iem być p oniesio ne w w y nik u jak iejk o lw iek d ecyzji o rg anó w n ad -zo ru jący c h 11. W szczególności może to dotyczy ć decyzji w yd anej na p od staw ie art. 54 ust. 1 u sta w y o p.p. Z przepisu tego w yn ik a możliwość nało żenia przez o rgan założycielsk i na p rzedsięb iorstw o obowiązku w p row adzenia do p lan u albo w yznaczenia p rzed sięb io rstw u zad ań poza planem, jeżeli jest to niezb ęd ne ze względu na po trzeby ob ro ny k ra -ju, w w ypadk u k lęski żywiołow ej bądź w celu w y ko nan ia zobowiązań m iędzyn aro do w ych12. N ałożen ie d od atkow ych zadań g osp od arczych m o-że tu spow odow ać szkodę np. w w y niku n iew yk o nan ia zobowiązań w cześniej zaciągn ięty ch przez przedsiębiorstw o albo z powodu k o n ie -czności pon iesien ia do datk ow ych nak ładó w na uru cho m ienie produkcji niezbędnej do w yk on ania decyzji. W tak im w y pad k u m am y do czy-nienia z k o n k u ren c ją śro dk ów och ro ny przy słu g ujący ch p rzed siębior-stw u: sp rzeciw i w n iesien ie sp raw y do sądu w try b ie art. 57 ust. 1—3 u staw y o p.p. oraz roszczenie odszkodow aw cze z art. 58 ust. 1—3 u sta
-w y o p.p. N ależy uznać, że środk i te nie u leg ają kum ulacji, tzn., że nie można jed no cześnie zgłaszać u p raw n ie ń z art. 57 ust. 1—3 u staw y o p.p. i żąd ać odszkodow ania w ed łu g art. 58 u staw y o p.p. W łaściw e
11 K. P o d g ó r s k i , N ad z ór nad p r ze d s ięb io rstw e m p a ń s tw o w y m , [w:] I n s ty tu c je
pra w ne za rząd zan ia p a ń s tw o w y m i orga n izac ja m i go sp od a rczy m i, re d. K. P o d g ó r
-s k i , K atow ic e 1985, e. 103— 104.
12 Bliżej n a te n te m at K. S t r z у с z к o w s к i, E le m e n ty pra w n e plan ow an ia p rz e ds ięb io r stw p a ń s tw o w y c h , PiP 1983, n r 11, s. 54— 63; A. B. M i r e c k i, Prawna k o n c e p c ja k ie ro w a n ia na tle ro z w o ju re so rto w eg o s y s te m u zarzą dzan ia p rz e m y s łe m p a ń s tw o w y m w PRL, SP 1983, n r 2, s. 225; K. S o b c z a k , W k w e s tii sa m od zieln oś ci p rz ed się bior stw a , [w:] In s ty tu c je pr aw n e zarzą dzania..., s. 23—24; W a l a s z e k - - P y z i o ł , S am odzielno ść..., s, 134— 137.
w y d a je się rozw iązanie, że roszczenie z art. 58 u staw y o p.p. p ow stanie do piero w tedy, gd y p rzed siębio rstw o nie sko rzysta ze śro dków o kreślo -ny ch w art. 57 ust. 1—3 u staw y o p.p. w zak reślon y ch tam term inach, albo jeżeli decyzja o rg anu sp raw u jącego nadzó r zostanie praw o m ocnie u trzy m an a w mocy przez sąd.
Sform ułow anie a rt. 58 u staw y o p.p. w skazu je na to, że p rzepis ten stanow i tamę przed nieuzasadnion ym i pochopnym w k raczan iem org anu nadzoru w sferę go spod arczej działalności p rzed sięb iorstw a13. W yn ika też z niego, że o rg an założycielski (jako o rg an nadzoru) nie ma już swobodnego dostępu do składników m ienia przedsięb io rstw a. A rtyk u ł 58 u staw y o p.p. w pro w ad za bow iem sank cję odpo wied zialno ści o dszko-dowawczej za k ażd e uszczuplenie stan u m ajątko w eg o p rzed sięb io rstw a w n astęp stw ie decyzji w y d an ej przez ten o rg an 14. Praw o do odszk odo-w an ia odo-w odo-w y pad ku dozn ania szkody na sk u tek odo-w y k on an ia d ecyzji o rg a-nu nadzoru uznaw an e jest za elem en t in sty tu cji nad zo ru nad przed się-biorstw em , w y stę p u ją cy obok k om p etencji org anu założycielsk iego
i śro dkó w jego realiza cji1®.
II. M OŻLIW E K O N CEPCJE OD POW IED ZIA LNO ŚCI
O RG A NU SPR A W U JĄ CEG O NA DZÓ R N AD PRZEDSIĘBIORSTWEM
Pow iązanie art. 58 u staw y o p.p. z p ro b lem atyk ą nadzo ru nad przed siębiorstw em p ań stw o w ym nie d a je jeszcze odpowiedzi na szereg k w e -stii n asuw ający ch się w związku z w yk ład n ią teg o przepisu. Z treści art. 58 ust. 1 u staw y o p.p. w yn ika jed y n ie roszczenie odszkodow awcze p rzed siębio rstw a, natom iast nie o kreśla on bliżej an i podstaw, ani p rze-słan ek odpowiedzialności org an u nadzoru, nie w y jaśnia też, na czym ma poleg ać szkoda po niesiona przez przedsiębiorstw o i jaki jest zakres należnego mu od szkod ow ania. Z k olei art. 58 ust. 2 i ust. 3 u staw y o p.p. rozstrzyg a jed y n ie kw estię ko m petencji o rg an u orzekającego w sporze o raz legitym ację podm iotów u praw n ion y ch do w ystąpienia z żądaniem odszkodow ania. I te k w estie w ym ag ają w yjaśn ien ia wobec lakoniczności tych przepisów i b rak u d ostatecznej ich p recy zji1*.
Pierw szy wniosek, jak i się nasuwa, to k o n sek w en cje u żytej w art.
ls Por. J. S z r e n i a w s k i , Z. N i e w i a d o m s k i , P o d sta w o w e je d n o s tk i g o
-spod arcze, Lublin 1984, s. 79.
14 Cz. Ż u ł a w s k a , O praw a ch m a ją tk o w y c h p rz e ds ię bio rstw a p a ń stw ow e go , [w:]
Prace z praw a c y w iln e g o , w y d a n e dla u cz cz en ia p ra cy n a u k o w e j Profesora Jó zefa Stan isła wa P iątko w s k ieg o , W ro c ła w 1985, б. 161.
15 Por. E. K o r n b e r g e r - S o k o ł o w s k a , N a d zó r nad p rz e d się b io rs tw e m pań-
s tw o w y m , [w:] Prawo p rz ed s ię b io rstw p a ń s tw o w y c h , W a rs za w a 1986, s. 129.
58 u staw y o p.p. term inologii. T akie o kreślenia, jak szkoda i o dszkodo w an ie zdają się przesądzać o p ow staniu — w w yniku w yk on an ia d e -cyzji o ig anu nadzoru sto sunk u cyw iln op raw n ego m iędzy tym o rg a-nem a przedsiębiorstw em . W takim razie do sto su nk u tego i jeg o sk u t-ków w postaci odpow iedzialności tego org anu należy stosow ać p rz e-p isy kodeksu cy w ilneg o 17. Za tezą e-pow yższą e-przem aw ia także u zn a-nie, że sp raw a w ynikła na tle roszczeń odszkodow aw czych p rzed siębio rstw a jest spraw ą cyw ilną w rozum ieniu art. 1 k.p.c.18, oraz kom p eten cja sądu jak o organu orzek ającego w sporze (art. 58 ust. 2 u sta -wy o p.p.).
Przy jęte wyżej założenia stan ow ią do piero p un k t w y jścia dla ro z-strzyg nięcia dalszych kw estii. Uznanie bowiem, że do odpowiedzialności o rg anu spraw u jąceg o nadzór nad p rzed siębiorstw em sto suje się p rz e-pisy praw a cywilnego, nie w yjaśn ia jeszcze, jakie przee-pisy ko deksu cy wilnego m ogą tu mieć zastosow anie, dotyczące zwłaszcza p odstaw (zasad) tej odpowiedzialności i jej przesłan ek . Na g ru n cie ko deksu cyw ilnego można bowiem w szczególności odróżnić zasad y o dp ow ie-dzialności: w inę i ry zy k o o raz rod zaje odpow ieie-dzialności: d elikto w ą i k o n trak to w ą 19. W y p ada zatem ro zstrzygn ąć, w jakiej płaszczyźnie po-w inna b yć u sy tu o po-w ana odpopo-w iedzialność o rgan u sp rapo-w u jąceg o nadzór nad przed siębiorstw em , określo na w sposób ogólny w art. 58 u sta w y o p.p
1. K o ncepcja o dpow iedzialności Skarbu Państw a z ty tu łu czynów niedozw olony ch
W literatu rze, choć bez bliższego uzasadn ienia, su g eru je się m ożli-wość oparcia odpowiedzialności organu nadzoru na p rzep isach ko deksu
17 T a k Z. S w i с b o d a, Z ag adn ie nia o rz e ka n ia p rze z sąd w sp raw a ch p rz e k a
-za n y c h m u u sta w am i o p rz ed się bio rstw a ch p a ń stw o w y c h i sa m o rzą dz ie -załogi, NP
1983, nr 5, s. 9.
18 T ak M. T y c z k a , P o stęp ow an ie s ąd o w e w spra wa ch zw ią z a n yc h z d zia
łal-nością p r ze ds ięb io rs tw i ich sam orz ąd ów , RPEiS 1982, n r 2, s. 21 1 n. In ne go zd an ia
je s t S. W ł o d y k a , Rola prawa w r efo rm ie g osp oda rc zej, PiP 1984, n r 6, s. 14, k tó r y uaw ża, że sp ó r co do d ecy zji o rg a n u s p ra w u ją ce g o n ad zó r n ie ma c h a r a k te r u cy w ilne go. P o glą d te n n ie w y d a je się tra fny .
11 Por. Z. K. N o w a k o w s k i , W in a i r y z y k o ja k o p o d s ta w y o d p o w ied z ia
l-ności d e lik to w e j i k o n tr a k to w e j, [w:] S tu dia z prawa z ob ow ią za ń , W a r sz a w a—
—P oz nań 1979, s. 103— 115; A S t e l m a c h o w s k i , W s tę p do teo rii praw a c y
-w ilne g o, W a r sz a -w a 1984, s. 309— 344; W . W a r k a ł ł o , P rz em ia ny o d p o w ie d zia
l-n ośc i c y w ill-n e j, [w;] T e l-n d e l-n c je r o zw o jo w e pra w a c y w ill-n e g o , red. E. Ł ę t o w s k a ,
W roc ław 1983, s. 283— 371; J. D ą b r o w a , W in a ja k o p rz e sła nk a o dp ow iedz ialn oś ć:
c y w iln e j, W ro c ła w 1968, s. 31; A. S z p u n a r, C zy ny n ie do z w o lo n e w k o d e k s ie
c y w iln y m , SC 1970, t. XV, s. 37— 44,- Z. R a d w a ń s k i , Prawo zo bo w ią za ń, W a
cyw ilnego o czynach niedozw olony ch w szczególności na art. 415 к.с.20, ew en tu aln ie na art. 417— 418 к.с. dotyczących odpowiedzialności Skarbu Państw a za szkodę w yrządzoną przez fun kcjon ariuszy pań stw o -w y ch 21. Jed n ak ż e -w aru n kiem przy jęcia tego typ u odpo-wiedzialności byłab y konieczność uzn ania, że decyzja organu sp raw u jącego nadzór nad przedsiębiorstw em , k tó rej w yk on anie spo w odu je szkodę dla tego przedsięb io rstw a, stano w i czyn niedo zw olony w takim znaczeniu, w ja -kim p ojęcie to zostało w y kształco ne w p raw ie cywilnym , znajdu jąc odbicie w liczn ych w ypo w iedziach d o k try n y 22. Przy tym założeniu w a-run kiem niezbędnym odpow iedzialności Skarbu Państw a b yłaby wina fu nkcjon ariusza pań stw ow ego 23, a więc osoby rep rezen tu jące j o rgan nadzoru, przy czym obowiązek udow od nien ia w iny ciążyłby na poszkodow anym przedsiębio rstw ie (art. 6 к.с.). W szczególności konieczne b y -łoby wykazanie, że decyzja jest bezpraw na, bezp raw n ość jest bowiem niezbędnym , o biek tyw n ym elem entem w iny 24.
Je st dość oczywiste, że nie można w ykluczyć sytuacji, w k tó rej d e cyzja organu sp raw ująceg o nadzór b y łab y zaw inion a (bezprawna). W ów -czas można by mówić o czynie niedozwolonym , zwłaszcza wtedy, gdy decyzja b yłab y w ydana nielegalnie, a co n ajm niej z naruszeniem ob o-w iązu jący ch przepisóo-w, a jej o-w yk on anie — przy opozycji p rzedsiębio r-stwa — byłob y mu narzu co ne m. in. środkam i pozaprawn ym i. Dowód tych w szystkich okoliczności ciążyłb y w takim w ypadku na p rzed się-biorstw ie. Jedn akże trud no na tej po dstaw ie uznać, że o rg an nad zoru będzie zawsze odpow iadał na po dstaw ie art. 415— 417 к.с. Przeciwko tej tezie przem aw ia przed e w szystkim okoliczność, że w yp adki takie mogą w ystęp ow ać zupełnie w yjątk ow o , a nadto w zg lędy prak tyczne: udo wo dnienie w in y organow i nadzoru będzie bardzo trudne, jeżeli nie
20 S w i e b o d a, Zagadnienia..., s. 9.
21 R. G i l e w i с z, P rze d się bio r stw o na w o k a n d z ie , PiŻ 1981, n r 50, s. 5. 22 Por. np. B. L e w a s z к i o w i с z - P e t г у к o w s к a. W y r z ą d z e n ie s z k o d y p rze z
k ilk a osób, W a rsz aw a 1978, s. 45 i n .; S z p u n a r , C zy n y..., s. 38 i n. ; R a d w a ń
-s k i , Prawo..., s. 142— 145; W . C z a c h ó i s k i , [w:] S y ste m praw a c y w iln e g o ,
t. III, cz. 1, Prawo zo b ow ią z ań , C zęś ć ogólna, W ro cław 1981, s. 517 i п.; M. N e - s t o i r o w i c z , [w:] K o d e k s c y w iln y z k o m en ta rz e m , W a rs z a w a 1980, s. 377 i n.,- Z. M a s ł o w s k i , [w:] K o d e k s c y w iln y , K o m e nta rz, t. II, W ars z aw a 1972, s. 979—080.
S3 A. S z p u n a r , O dp o w ie d zia lno ś ć S karb u P aństw a za lu n k c jo n a r iu sz y , W a r-sza w a 1985, s. 126— 165; J. K o s i k , Z a sa dy o d p o w ied z ia ln o ś ci P aństwa za s z k o d y
w y r zą d z o n e prz ez lu n k c jo n a riu sz ó w , W ro c ła w 1961, s. 132— 140; A. R e m b i e l i ń -s k i , O dp o w ied zia ln o ść S ka rbu P a ń-stw a w ś w ie tle w y ty c z n y c h w y m ia ru -sp r a w ie d
li-w o ści z dnia 15 II 1971 r„ RPEiS 1972, n r 2, s. 41—4 9 ; R. S t ę p k o li-w s k i , O d-p o w ie d zia ln o ść S ka rbu P aństw a za s z k o d y w y rzą d z o n e d-p rze z lu n k c jo n a riu s z y d-pa ń-s tw o w y c h , W ro c ław 1985, ń-s. 106— 132; R a d w a ń ń-s k i , Prawo..., ń-s. 169.
24 Por. M. S o ś n i a k, N a le ż yta s ta ra n n o ść , K atow ic e 1980, s. 178— 180, D ą
niem ożliw e nawet, gd y przyjm ie się znaną w orzecznictw ie i d o ktry nie k oncepcję tzw. w iny ano nim ow ej25. U nik nięcie ty ch trudności m ogłoby nastąpić przez uznanie, że szkoda w rozum ieniu art. 58 ust. 1 u staw y o p.p. i szkoda zaw iniona w rozum ieniu art. 417 к.с. są pojęciam i ró w -noznacznym i. W y k ład nia taka jest jed n a k nie do przy jęcia26.
Z podobnych w zględów nie w y d aje się możliwe zasto so w anie do odpowiedzialności z art. 58 u staw y o p.p. zasad ok reślon ych w art. 418 k.c. W yk ład n ia tego przepisu w sk azu je na szczególne w ym agania w od -niesieniu do winy fu nkcjo nariu sza, co jeszcze po tęg uje trud ności w jej w yk azaniu , a nadto trud no przy jąć, by decy zja org an u sp raw ującego nadzór nad przedsięb io rstw em mogła być uznana za orzeczenie lub z a -rządzenie w rozum ieniu art. 418 k.c.27
W y p ad a uznać, że decyzja org an u nadzoru z regu ły będzie n ieza-winiona, a w każdym razie nie będzie bezpraw na w takim znaczeniu, by można b yło uznać jej w yd an ie za czyn niedozw olony. M ożna n a to m iast przyjąć, że jest ona przejaw em legaln ej działalności organu a d -m in istracji państw o w ej, tj. takiej, k tó ra nie nasuw a zastrzeżeń co do zgodności z praw em . Szkoda jest tu w y rządzona legalnie jak o k o relat działania p od jętego w in teresie ogólnym i w y stępu je w ró żny ch sy tu a cjach ok reślon ych przepisam i praw a ad m in istracy jn ego (np. praw a w o d -nego, budowla-nego, lo tniczego)28. W kw estii ch a ra k te ru od pow iedzial-ności z tego tytułu , zdania w do k try n ie są podzielone i spro w ad zają się do dwóch po dstaw o w y ch stanow isk. W edług p ierw szego 29, w w y padk u szkód leg aln y ch odpow iedzialność powinna być w yłączona z zak resu przepisów k od eksu cyw iln eg o o czy nach niedozw olonych. Stosow nie do drugiego ze stan ow isk30, w takich w yp adk ach po jęcie o dp ow iedzialn o-ści z ty tu łu czynów niedozw o lonych pow inno ulec rozszerzeniu, wobec
85 Por. J. D ą b r o w a , O dp o w ie d zialn o ść d e lik to w a o so b y p ra w n e j za w in ę w /asnq i cudzą, SC 1970, t. X VI, s. 13— 17 oraz na tle w y ty c z n y c h w y m ia ru s p r a -w ied li-w oś ci i p ra k ty k i są do -w ej -w s pr a-w ie o d po -w ie dz ialn oś ci S k arb u P a ń st-w a ora? p a ńs tw o w y ch osób p ra w n yc h za sz k o dy w y rzą d z on e prze z f u n k cjo n ar iu sz y p a ń s tw o -w y c h (u c h-w a ła S|N z 15.02.1971 i. , III CZP 33/70, O SN CP 1971, n r 4, poz. 59). S z p u n a r, O d po wied zia lność ..., s. 155—165.
*6 G i 1 e w i с Z, P rzedsiębiorstwo ..., б .5.
11 S z p u n a r , O d pow ied zia ln ość..., s. 248; R a d w a ń s k i , Prawo..., s. 170—171; S t ę p k o w s k i , O d pow ied zia lność ..., s. 91— 104. A u torzy ci w og óle n ie w y m ie
-n ia ją dec yzji z art. 58 u s ta w y o p.p., k o -n c e -n tr u ją c się głó w -n ie -na od po w ie d-n ich p rze p isa ch k.p.a.
28 Por. A. S z p u n a r , S z k o d y w y r zą d z o n e leg a ln y m d ziałan iem ad m inistrac ji,
SPE 1983, t. XXXI, s. 26—27; t e n ż e , O dp ow ied zialn oś ć..., s. 294—299.
28 E. Ł ę t o w s k a , C h ar ak te r od p o w ie dz ialn o ś ci za s z k o d y w y r zą d z o n e p r z y w y
-k o n y w a n iu fu n -k c ji p u blicz n yc h i je j s to s u n e -k do o d sz -ko d o w a w c z e j o d po w ie dz ia l-ności k o d e k s o w e j, [w;] Stu dia z praw a zob owiązań ..., s. 84 1 n.
czego nic nie stoi na przeszkodzie, aby te przepisy w p ro st lub w d ro -dze analog ii m iały zasto sow an ie w dziedzinie p ok rew nej, tj. w zak resie odpowied zialno ści za szkody legalne.
K o ntro w ersja pow yższa nie ma jed n ak — jak należy sądzić — isto tnego zn aczenia dla rozstrzyg nięcia kw estii ch ara k teru odpo w iedzialno -ści z art. 58 u staw y o p.p. S y tu acja bowiem o k reślon a w tym p rze-pisie odbiega w zasad niczy sposób od p rob lem aty ki szkód legalnych p ow stały ch w w yn ik u działań ad m in istracji pań stw ow ej i reg ulow an ych przepisam i praw a adm in istracy jnego . Dlatego stw ierdzenie, że w art. 58 u staw y o p.p. m am y do czyn ienia ze szkodą w y rządzoną legalnie przez o rg an sp raw ujący nadzór n ad przedsiębio rstw em , oznacza jedy n ie pew -n e zbliże-nie term i-nologicz-ne, -n a to m ia st -nie p rzesąd za o tym, według jak ich przepisów p raw a cyw ilnego ocenić jej c h a ra k ter praw ny.
2. K oncepcja odpow iedzialności bez winy
Przy jm ując jak o założenie, że w yd anie decyzji z regu ły nie będzie zaw inione przez o rgan sp raw u jący nadzór n ad przedsiębiorstw em , co oznacza b rak zasadniczej p rzesłan ki odpow iedzialności o k reślo nej w art. 417— 418 k.c., należy rozważyć, czy w takim w ypadk u u jem n e n astę p -stw a w yk on ania tej d ecyzji w p ostaci szkody ma ponieść p rze dsiębio rstwo. W szczególności n ależałob y zastanow ić się n ad m ożliwością p rzy -jęcia odpowiedzialności ob iek ty w nej w jej czystej postaci, a więc nie w y m ag ającej w iny w łasnej org an u nad zoru ani cudzej, tzn. jeg o fu nk cjo nariuszy , tj. o partej na zasadzie ry zy ka. Pozwoliłoby to na p rze -rzu cenie ciężaru ow ych u jem ny ch n astęp stw z p rzedsiębio rstw a na organ, k tó ry w yd ał decyzję. Gdyby przy jąć, że in ten cją ustaw od aw cy b y ła od pow iedzialność o rgan u n ad zoru za szkodę w yrządzon ą p rzed -siębiorstw u w w y nik u jego decyzji w yd anej w ram ach dopuszczalnego ry zyka, k tó re w y stęp u je przy pod ejm ow aniu każd ej d ecy zji31, oraz że ry zy k a tego n ie może ponosić p rzedsiębiorstw o zobowiązane do w y k o nan ia tej decyzji, to i tak nie będzie m ożliwe uznanie, że organ n a d -zoru po niesienie odpow iedzialność za sam sk u tek sw ego działania, a więc niezależnie od winy. Teza ta b yłaby możliwa do przyjęcia tylko w ted y, g d yb y art. 58 u staw y o p.p. mógł by ć u znan y za sam odzielną p odstaw ę odpow iedzialności o rg an u nadzoru bez konieczności o d w o ły-w an ia się do odpoły-w iednich przepisóły-w kod ek su cyły-wilnego. Treść tego przepisu w yklucza jedn ak taką możliwość, poniew aż nie przesądza ona ani o podstaw ach, ani o przesłan k ach odpowiedzialności o rg anu sp ra-w u jącego nadzór n ad przed siębiorstra-w em . W obec tego odpora-w iedzialn ość o biek tyw na tego o rg anu m u siałaby znaleźć u zasad n ien ie w
nich p rzep isach ko deksu cywilnego. Kodeks cyw ilny zna w ypadki odpow iedzialności na zasad zie ry zy ka (np. art. 433, 434, 435, 436). W lite -ratu rze przy jęto jednak, że odpowiedzialność na zasadzie ry zyk a musi mieć w yraźn ą podstaw ę w odpow iednich przepisach, w jej b rak u odpo-w iedzialność o piera się na zasadzie odpo-w iny 32. Ponieodpo-w aż p odstaodpo-w ą tą nie może być art. 58 u sta w y o p.p., a odpow iedzialność z tego przepisu w y nik ająca nie zn ajd u je po tw ierdzen ia an i odpow iednika w żadnym przepisie kod ek su cyw ilnego u stan aw ia ją cy m odpow iedzialność na za -sad zie ry zyka, należy uznać, że p rzy jęcie tego typu odpowiedzialności na g ru n cie art. 58 u staw y o p.p. nie jest możliwe.
3. Koncepcja odpow iedzialności k o ntrak tow ej
O dpow iedzialność k o ntrak tow a o rgan u sp raw u jąceg o n ad zó r nad przedsięb io rstw em zna jd u je po dstaw ę w art. 471 k.c. Nie stoi tem u na przeszkodzie okoliczność, że m iędzy tym organem a przedsiębiorstw em w y stęp u je stosun ek nadzoru, a nie stosun ek um owny w znaczeniu cy wilistyczny m . Przyjm uje się, że zakres zastosow ania art. 471 k.c. jest szeroki; ob ejm uje zobow iązania z ró żn ych stosunków , także admi- n istracy jn o praw ny ch , po w stający ch ex lege i z decyzji ad m in istra cy j-ny ch 33. Przepis ten może być zasto sow aj-ny do w szystkich w ypadkó w odpow iedzialności w ram ach stosunków w zględn ych, niezależnie od źródła ich po w stan ia i od tego, czy przepisy reg u lujące ich treść n a -leżą do praw a cywilnego. W odn iesieniu do sy tu acji o kreślo nej w art. 58 u staw y o p.p. b yłb y to stosu nek w y n ikający z n ad zo ru nad przed-siębiorstwem , u jęty w płaszczyźnie ad m in istracy jn o p raw n ej34. Konieczn e jest tu założeKoniecznie, że Koniecznadzór teKonieczn po w iKonieczn ieKonieczn b yć w y k o Konieczny w aKonieczn y p r a -widłowo, nie powinien zatem prowadzić do w yrządzen ia przed sięb iorstw u szkody w w yn ik u w yd ania decyzji i jej realizacji przez przed siębiorstw o. Jeżeli jed n a k okaże się, że decyzja tak a do szkody do -prowadzi, u zasadn io ne będzie dom niemanie, że szkoda jest następstw em nienależytego w yk on ania zobow iązania w yn ik ające go z nadzoru, co u spraw ied liw i odpowiedzialność organ u nadzoru w edług regu ł art. 471 k.c. Teza o możliwości zastoso wania tego przep isu do odpow iedzialności z art. 58 u staw y o p.p. została już zasu gerow ana w literatu rz e35.
3* Por. S z p u n a r , C zyny..., s. 41; С z а с h ó r s к i, [w:] S y ste m ..., s. 526;
R a d w a ń s k i , Prawo..., s. 68— 69.
3s т . P a j o r , O d p o w ie dz ialn o ść d łu ż n ik a za n ie w y k o n a n ie zo bo w iąza nia, W a r -sz aw a 1982, s. 42—43; W. C z a c h ó r s k i , Z obow iązania. Za rys w y k ła d u , W a
r-sz aw a 1983, s. 248; T. D y b o w s k i , [w;] Sys(em ..„ t. III, cz. 1, s. 184. 34 Zob. cz. I n in ie js ze go a rty k u łu co do p oję cia nad zoru.
Dla zastoso w an ia w ym ienion ych wyżej regu ł ko nieczne będzie sp eł-nien ie w ym ag an ych przez praw o przesłanek , k tó re w y stęp u ją w k ażdym typie odpowiedzialności cy w iln ej, jakim i są: 1) zdarzenie, z k tó -rym praw o łączy odpowiedzialność cywilną, 2) szkoda oraz 3) związek przyczyno w y między owym zdarzen iem a szko dą36.
Ad 1. Zdarzeniem , o k tó re tu chodzi, będzie n ien ależy te w yk on anie zobowiązania w y nik ającego z nadzoru nad przedsiębiorstw em , w w y -niku czego w ydana w ram ach tego n ad zo ru i w y k on ana przez p rzed się-biorstw o decyzja po wo duje dla niego szkodę. N aru szenie tego zobow ią-zania powinno być zaw inion e (art. 472 к.с.), jednakże w g rę wchodzi tu tylko bezpraw ność względna, tj. n aruszen ie reguł postępo w an ia wobec w ierzyciela (przedsiębiorstw a), a nie — jak w p rzy p ad k u d elik tu — n aruszen ie powinności po wszech nych37. Decyzja, o jak ie j mowa w art. 58 u staw y o p.p., nie została w tym przepisie bliżej sprecyzow ana. Należy sądzić, że jest to decyzja go spodarcza, a nie ad m in istra cy jn a38. Zdarzeniem rodzącym odpow iedzialność k o n trak to w ą organ u nadzoru jest w szakże nie tylko owa d ecyzja jako efekt n ien ależy teg o w y k o n a-nia zobow iązaa-nia w y n ik ająceg o z nadzoru, ale tak że jej w yk on anie przez przedsiębio rstw o. Zachodzi konieczność trak tow an ia obu tych elem entó w łącznie, sama bowiem decyzja, k tó ra nie zo stała w yko nana, nie może jeszcze prow adzić do odpow iedzialności o rg anu nadzoru, cho ć-by z in nych przyczyn mogła spowodow ać szkodę p rzed siębio rstw a.
Decyzja, o jakiej mowa, może w szczególności ing erow ać w sferę działalności g ospod arczej przed siębiorstw a, w tym też zakresie może ogran iczać jego sam odzielność, co w św ietle art. 52 ust. 2 i art. 4 ust. 2 u staw y o p.p. jest do puszczalne39. Może ona polegać np. na n a -rzu ceniu przedsięb io rstw u do datk ow ych zadań g osp o darczy ch lub o g ra-niczeniu wcześniej zap lan ow an y ch i p rz y jęty ch do w yk on ania zadań, co może u zasad niać wniosek, że bez w yd ania i w y k on an ia tak iej d ecy -zji przedsięb iorstw o nie tylk o nie po niosłoby szkody, ale m ogłoby osią- nn ąć lepsze w yn iki gospodarcze. Przew idyw aln ość owych u jem n ych dla p rzedsiębiorstw sk utk ów decyzji w postaci szkody mieści się w k a -teg o riach n ależy tej staran n o ści (art. 472 w związku z art. 355 § 1 i §
36 R a d w a ń s k i , Prawo..., s. 249; C z a c h o r s k i, Z obow ią za nia..., s. 165 i 249. 37 R a d w a ń s k i , Prawo..., s. 248.
38 W y rok N SA OZ w K ato w ic ac h z 26.05.1983 r., SA /K a 171/83, O SPiK A 1984, n r 1, poz. 19 z glos ą L. B a r a . Z a g ad n ien ie to je s t sp orne w nau ce. Por. W. D a- w i d o w i с z, P o stępo w a nie a d m in is tra cy jn e , W a rs z a w a 1983, s. 100 i n.
W a l a s z e k P y z i o ł , Sa m od zie ln ość..., s. 109 i n. ; E. Ł ę t o w s к a, O p ra w -n e / i-n s ty tu c jo -n a liza c ji sa m o dz iel-n oś ci p rz e ds ię b io rstw , [w:] Prawo. A d m in istra cja. G ospodarka. K się ga ku czci Prolesora L ud w ika B ira , W ro c ła w 1983, si 236; L. S t ę p
2 k.c.) w y m agan ej p rzy w y ko ny w an iu zobow iązania w y nikająceg o z n ad -zoru n ad przed siębiorstw em .
Ad 2. Szkoda, o jakiej mowa w art. 58 u staw y o p.p., jest n iew ątp li-wie szkodą w rozum ieniu praw a cyw ilnego, musi zatem w y nik ać ze zdarzenia, z któ ry m u staw a łączy obowiązek jej napraw ienia, stan o -wiąc sam odzielną przesłankę tego obowiązku40. W tym rozum ieniu szkodą jest uszczerbek, zwłaszcza m aterialn y, k tó ry n astę pu je w m a-jątku u praw nion ego w brew jego w oli41. N a tle art. 58 u staw y o p.p. nie ulega wątpliwości, że w grę może wchodzić ty lko szkoda m ają tk o -wa, jak o szkoda na m ieniu n adzorow an eg o p rzed siębiorstw a. W obec b raku jakich ko lw iek ograniczeń w treści tego przepisu uzasad nio ny będzie wniosek, że szkoda p rzed siębio rstw a może obejm ow ać w y n ik a-jące z w yk on ania d ecy zji organ u n ad zo ru stra ty rzeczy w iste (damnum
emergens) i u trac on e k orzyści (lucrum cessansJ42, w edług reg u ł o k
reś-lonych w art. 361 § 2 k.c.43
Szkoda jako następstw o owej decyzji może być w szczególności k o nsek w en cją niew yk o nan ia lub n ien ależyteg o w yk on ania w łasn eg o zob ow iązania (umowy) przez p rzed sięzob io rstw o wozobec innej jednostki. W e dług § 70 o.w.s.44 sp rzedaw ca jest od pow iedzialny względem k u p u ją -cego (odpowiednio k u p u jący względem sp rzedaw cy — § 72 o.w.s.) także wówczas, gd y szkoda spow odow ana niew yko naniem lub n ien a leżyty m w yko naniem um owy nastąpiła w sku tek d ecyzji organu u p ra w -nionego z ty tułu n ad zo ru nad sp rzedaw cą (odpowiednio kupujący m ). W szystko w skazu je na to, że w przep isie tym chodzi o decyzję w ro -zumieniu art. 58 u staw y o p.p. N ależy zwrócić uw agę, że § 70 o.w.s. nie w prow adza żadn ych okoliczności, k tó re m ogłyby zwolnić sprze-dawcę od odpowiedzialności; okolicznością tą nie jest w szczególności d ecyzja organ u sp raw u jąceg o n ad zó r n ad sp rzedaw cą (przedsiębiorstw em )45. W obec tego, przedsięb io r(przedsiębiorstw o jak o dłużnik musi ponieść n e -g aty w n e k onsekw encje, w y n ik ające z w y ko nan ia takiej d ecyzji, jakim i będzie odpow iedzialność wobec d rug iej stron y umowy, i w jej w y n
i-40 Por. A. S z p u n a r , U stalen ie o d s zk o d ow an ia w p ra w ie c y w iln y m , W a rsz a w a 1975, s. 18.
41 С z а с h ó r s к i, Zo bowiązania..., s . 78— 79; R a d w a ń s k i , Prawo..., s. 76— 78.
'■* Bliżej co do ły c h p o jęć w g o sp od a rce u sp o łec zn io n ej J. N a p i e r a ł a , Z pr o-b le m a ty k i lu cru m ce ssa ns w oo-brocie u s p o łe c zn io n y m , RPEiS 1983, n r 4, s. 41__56.
43 Por. w y po w ied zi w p ow o łan y ch w y ż ej p ra c ac h A. Szpuna<ra, W. C za chó rsk ieg o, T. D ybow sk ie go, Z. R ad w a ń sk ieg o co do w y k ład n i te go przap isu.
44 Z ałą cz nik do u c h w a ły n r 207 RM z 27.09.1982 r. w sp r aw ie um ów sp rz ed a ży oraz d o sta w y m iędzy j.g.u., MP n r 26, poz. 235 z póżn. zmian.
,0 Por. J. N a w o r s k i , O dp o w ie d zia lno ś ć o d sz k o d o w a w c za za n ie w y k o n a n ia lu b n ie n a le ż y te w y k o n a n ie u m o w y w o.w.s. z 1982 r., PUG 1983, n r 2, s. 42.
ku zapłata k ar um ow nych lub odszkodow ania z ty tu łu n iew yk o nan ia lub nienależy tego w yk on an ia um owy (§ 60 o.w .s.). Będzie to n iew ątp li-wie szkoda w rozum ieniu art. 58 u sta w y o p.p. Pow iązanie tego p rze-pisu z § 70 o.w.s. uzasad ni wniosek, że na po d staw ie art. 58 u staw y o p.p. przed siębio rstw o może żądać od org anu nad zo ru n apraw ienia tej szkody tytu łem swoistego reg resu 4®. O dszk odo w an ie z tego tytu łu będzie podlegać ogólnym zasadom praw a cyw ilnego (art. 361 § 2 к.с.).
A rty ku ł 58 u staw y o p.p. jest przedm iotem u regu low ania w tezie IV uch w ały nr 1/84 Rady Pań stw o w eg o A rbitrażu G ospodarczego (PAG) z 9.02.1984 т.4', według k tó re j dłużnik nie może zw olnić się od odp o-wiedzialności odszkodowawczej na tej podstawie, że niew yk o nan ie łub n ien ależy te w yk on anie zobow iązania n astąp iło na sk u tek decyzji o k re-ślonej w art. 58 u staw y o p.p. Teza ta ma zak res szerszy niż w yn ika to z § 70 o .w.s., dotyczy bowiem nie tylko um ow y sprzedaży (dostawy), lecz wszelkich um ów zaw ieran ych w obrocie uspołecznionym . W yn ika z niej, że również w świetle u chw ały nr 1/84 Rady PAG, decyzja o rg a -nu spraw u jącego nadzór n ad przedsiębio rstw em nie ma w alo ru zw al-n iająceg o od odpow iedzialal-ności, oraz że w każdym w y padk u p oal-n iesie-nia szkody w y nik ającej z n iew y ko nan ia lub n ien ależyteg o w yk o nan ia zobowiązania jako n astępstw a tej decyzji, p rzed sięb iorstw o może ż ą-dać odszk odow an ia od o rganu spraw u jąceg o n ad nim n adzór (uzasad-n ie(uzasad-n ie tezy IV uchwały).
Ad 3. M iędzy d ecy zją organu nadzoru i jej w ykonaniem , jako e le -m ente-m nien ależyteg o w yk on ania zobow iązania w y nik ająceg o z n ad-zoru, a szkodą po niesioną przez przed siębiorstw o m usi zachodzić zw ią-zek przyczy now y stan o w iący trzecią przesłank ę odpow iedzialności tego organu. W tym w zględzie ob ow iązują w pełn i reg uły p raw a cy w il-nego (art. 361 § 1 к.с.), w szczególności pow szechnie p rzy ję ta w jud y- k atu rze i d ok try n ie k o ncep cja adek w atn eg o związku przyczyno w eg o48. N ależy wobec tego uznać, że poniesiona przez p rzed siębio rstw o szkoda musi być norm alnym następ stw em nienależytego w yk on ania
zobowią-46 Por. A. R e m b i e l i ń s k i , G łó w n e p ro b le m y o g ó ln y ch w a r u n k ó w u m ó w sp r z e d a ż y i d o s ta w y z 1982 r., SP 1984, n r 3— 4, s. 226.
7 O g óln e w y ty c z n e o r ze cz nic tw a ar bitra żo w eg o w sp r aw ie o d po w ie dz ialn oś ci d łu ż n ik a w sto su n k a c h m ię d z y je d n o s tk a m i go sp od ar ki u s p o łe c zn io n e j za n ie w y k o n a -nie lub n ie n a le ż y te w y k o n a n ie zo bo wiąz ania, PUG 1984, n r 2, w k ład k a .
48 Por. np. A. K o c h , Z w ią ze k p r z y c z y n o w y ja ko p o d sta w a o dp ow ie d zialn oś ci
w p raw ie c y w iln y m , W ars z aw a 1975, s. 123 i n.; R a d w a ń s k i , Prawo..., s. 72—76;
C z a c h ó r s k i , Z ob ow iąza nia..., s. 177— 179; D y b o w s k i , |w :] S y stem ..., s. 253 i n.; A. R e m b i e l i ń s k i , [w :J K o d e ks c y w iln y z k o m en ta r z em , s. 267—275; F. B ł a - h u t a , [w;] K o d e ks c y w iln y . K om e ntarz, t. II, s. 866—870.
zania w y n ik ającego z nadzoru, w w yniku czego w y dana została i w y -k on ana decyzja organu sp raw u jącego nadzór nad przed siębiorstw em . Spełnienie wszy stkich trzech w ym ieniony ch p rzesłan ek uzasadni odpow iedzialność odszkodow awczą o rg anu n ad zo ru na p od staw ie art. 4.71 k.c., nie oznacza jed nak, że odpow iedzialność ta zawsze będzie m iała m iejsce. O rg an ten może bow iem w ykazać, że szkoda spow odow ana odow ykonaniem jego decyzji, odow y dan ej odow ram ach n ad zo ru n ad p rzed -siębiorstw em , jest n astępstw em okoliczności, za k tó re nie ponosi on odpowiedzialności — k on struk cja bowiem art. 471 k.c. o parta zo stała na zasadzie dom niem ania w iny49. Przeprow adzając tak i dowód celem obalenia tego dom niem ania, o rg an nadzoru jak o dłużnik pow inien w y -kazać, że przy w y k on y w an iu nadzoru dołożył n ależy tej sta ra n n o ści50. Nie będzie to dowód łatw y. Przyk ładow o kon ieczne byłoby w yk azan ie należy tej starann ości p rzejaw iającej się w u zasadn ien iu gosp odarczym w yd anej decyzji, a także w p rzew idy w an iu jej sk utk ów w sferze m a-jątk ow ej p rzedsiębiorstw a, w szczególności w od niesien iu do możliwości w yrządzen ia przedsiębiorstw u szkody. W g rę w ch odziłaby tu zwłaszcza należy ta staran n ość ocen iana z pu nk tu widzenia zasad y o ch ron y m ienia społecznego (art. 355 § 2 k.c.).
W św ietle tezy III u chw ały nr 1/84 Rady PAG, k tóra ma pełne za-stoso w an ie do odpow iedzialności o rg anu sp raw u jąceg o nadzór nad przedsięb io rstw em jak o jed no stki go spo darki uspołecznion ej (j.g.u.) od -powiedzialnej z ty tu łu n iew y ko nan ia lub n ienależy teg o w yk on an ia k a ż-dego zobow iązania (nie tylko umownego), po winien on jak o dłużnik w ykazać — celem zw olnienia się — n ależy tą staran n o ść m. in. w w y -borze sposobu w y kon an ia zobow iązania51. O dnosząc tę tęzę do zobow ią-zania w y n ik ająceg o z nadzoru, n ależało by uznać, iż dowodem z w aln ia-jący m będzie w ykazanie, że d ecy zja była w łaściwy m sposobem jego
49 R a d w a ń s k i , Prawo..., s. 255; P a j o r , O dpo w ie dzialno ść..., s. 271 277; D ą b r o w a , [w:] S ys tem ..., t. III, cz. 1, s. 777—782. S zerzej u jm u je tę k w e stię K. K r u c z a l a k , N ie m o żliw o ść św ia d cz en ia w pra wie zo bow iąza ń, G da ń sk 1981, s. 290—291.
so vv grę w c ho dz ą tu k ry te ria w y k s z tałco n e w p ra w ie cy w ilny m . Por. zw łaszcza S o ś n i a k , N a le ży ta staranność..., s. 195— 197; t e n ż e , E le m en ty w in y n ie u m y ś ln e j
w p raw ie c y w iln y m , [w:] Prace pr aw n icze V I, K a to w ice 1975, s. 160— 162 ora z w y
pow iedzi Z. R ad w ań sk ieg o, W . C z a ch órs kie go i T. D y bo w skieg o w p r a c a c h po w o -łan y ch w y żej.
51 J e s t to u śc iślen ie ok oliczn ości zw a ln ia jąc y ch dłużn ik a, bliżej p re c y z u ją c e za-k res n a le ż y te j sta r a n n o ś c i i do m nie m an ia w in y z art. 471 za-k.c. Bliżej na te n tem at i k r y ty cz n ie J. K r a u s s , J. О к o 1 s к i. K s ztałto w a n ie zasa d o d p o w ie d zia ln oś ć ' k o n tr a k to w e j w o rz e cz n ictw ie a rb itra żo w y m , PUG 1984, n r 8—9, s. 218—219. Por.
też J. N a p i e r a ł a , Z p r o b le m a ty k i w in y n ie u m y ś ln e j je d n o s tk i go sp od ar ki u sp o łe cz n ion e j, RPEiS 1934, n r 3, s, 51—£4 co do o b ie k ty w n y c h k ry te rió w n a le ż y te j
w yk on ania (przy ew en tu aln ym istnieniu inn ych sposobów), z p un ktu w idzenia pow inności o kreślo n yc h w tezie II u ch w ały nr 1/84 R ady PAG w zw iązku z art. 355 § 2 к.с.
O parcie odpowiedzialności o rg an u n ad zo ru na a rt. 471 к.с. w zw iąz-ku z uchw ałą nr 1/84 R ady PAG jest dla przed siębio rstw a k o rzy stn ie j-sze od zastosow ania przepisów o odpowiedzialności Skarbu Pań stw a z tytu łu czynów nied ozw olonych (art. 417— 418 к.с.). N ajw ażn iejsze znaczenie ma tu okoliczność, że p rzed siębio rstw o jak o poszkodo wany zwolnione jest od dowodu w in y organu nadzoru, w szczególności nie musi w y kazy w ać bezp raw ności w yd an ej przez ten o rgan decyzji. W y starczy, że udowodni sw oją szkodę i jej zw iązek z nienależytym w y -k on an iem zobowiązania w y n i-k ająceg o z nadzoru, -k tó reg o elem en tem jest owa decyzja. Przerzucenie ciężaru dowodu b rak u winy na organ sp raw u jący nadzór nad przedsięb io rstw em , przy założeniu tru dności z jeg o przeprow adzen iem , przesądzi w większości w y padkó w o jego odpow iedzialności, a tym sam ym o tym, że odpow iedzialność o parta na m odelu art. 471 к.с. zapew ni w d ostateczn y sposób ochronę praw m ajątko w y ch przed siębiorstw a.
III. ZA G A D N IEN IA PROCEDURALNE
Zgodnie z art. 58 ust. 2 u sta w y o p.p., organ em właściw ym do roz-strzyg nięcia sporu jest sąd, co w yłącza w tym w y pad ku k om peten cję kom isji arbitrażo w ej, mimo że obie stron y jak o p ań stw ow e jedn ostki o rg an izacy jn e (p.j.o.) i j.g.u. (art. 33 § 1 pkt 1, art. 1 § 2 k.c.) należą n iew ątp liw ie do k ateg o rii podm iotów arb itrażow y ch .
Lakoniczna treść art. 58 ust. 2 u staw y o p.p. nie w y jaśnia szeregu kw estii p roced u raln y ch zw iązanych z dochodzonym przez przed sięb ior-stwo roszczeniem odszkodowawczym . Nie w y jaśn ia ich także n ow eli-zacją k.p.c.32 Art. 6919 k.p.c. w brzm ieniu now eli stw ierd za jedynie, że w spraw ach o od szko dow anie nie m ają zastoso w an ia przepisy art. art. 6911—6918 k.p.c.S3 odnoszące się do inn ych sp raw z udziałem rad y pracow niczej, d y rek to ra i org an u założycielskieg o przedsiębiorstw a. W yn ika stąd, że do sp raw y z art. 58 ust. 2 u staw y o p.p. będą m iały og ólne zasady k od eksu po stępow an ia cywilnego. Jeszcze przed no w
e-51 U staw a z 18.04.1985 г. o zm ianie u s ta w y — K o d e k s p o stę p ow a nia c y w iln e g o , Dz.U. n r 20, poz. 86 — dz iał IV a, S p r a w y z za kr esu p rz e p is ó w o p rz ed się bio rs tw a ch
p a ń stw o w y c h i o sa m o rzą dz ie załog i p rz ed się bio r stw a p a ń s tw o w e g o (art. 6911__691*
k.p.c.).
lą°4 i na gru n cie noweli33 przyjęto , że sąd rozstrzyg a te spraw y według przepisów o procesie, i ta kw estia nie budzi wątpliwości.
N atom iast n ow elizacja k od eksu p ostępo w ania cy wilnego nie ro z-strzyg n ęła w ątpliw ości co do zdolności sądowej o rg anu założycielsk iego jak o o rg anu nadzoru. Uważa się za sporne, czy w sp raw ach z art. 58 u staw y o p.p. org an założycielski ma zdolność sądową, czy w y stęp u je w postęp ow aniu jak o rep rez en tan t Skarbu Pań stw a3®. W cześniej jed n ak przyjęto, iż z uwagi na to, że o rg an założycielski jest o rganem ad m i-nistracji pań stw o w ej (z regu ły m inister lub w ojew oda/prezy den t), p rzed sięb io rstw o pow inno kiero w ać roszczenia odszkodow awcze p rze-ciwko Skarbow i Państw a, co u zasadni w łaściwość rzeczow ą sądu w o jewódzkiego (art. 17 pkt 3 k.p.c.)37. W obec tego, stro n ą pozwaną w p ro ce -sie będzie Skarb Państw a, co z ko lei przesądzi o w łaściw ości m iejsco-w ej iejsco-w ed łu g art. 29 k.p.c., przy czym będ zie on rep rez en to iejsco-w an y przez organ założycielski jak o organ ad m in istracji państw o w ej, k tó ry w ydał decyzję w y rząd zającą szkodę przedsiębiorstw u państwow em u. Stan o-wisko powyższe należy uznać za uzasadn ion e.
To sam o należy odnieść do w y padku, w k tó ry m o rg an em sp raw u -jącym nadzór jest rad a n adzorcza p rzedsięb io rstw a, pow o łana przez organ założycielski (art. 53 u staw y o p.p.). Je st to ciało o ch arak terze org anu ad m in istracji pań stw o w ej w yk o n u jące u praw nien ia nadzorcze Państw a wobec podm iotów go sp odarczych. W odn iesieniu do p rzed się-b io rstw oznacza to d ecen tralizację w ładzy organ u założycielskiego na rzecz org an u złożonego m. in. z p rzed staw icieli m inistra, oddziału NBP, Izby Skarbowej, teren ow ych org anów adm inistracji państwow ej*1.
Przy takim ch arak terze rad y nadzorczej nie może b yć u zn an y za trafny pogląd, iż rada nadzorcza jest legity m ow ana biern ie w procesie z art. 58 u staw y o p.p.39, oraz że w łaściw ym będzie także w tym w y
54 S w i e b o d a, Zagadnienia..., s. 7, T y c z k a , P os tęp ow an ie ..., s. 25, K. L u b i ń s k i , T ry b sąd ow e go po stę p ow a n ia na tle usta w o p rze d się b io r stw ie p a ń s tw o
-w y m oraz o sa m o rzą dz ie załogi, PiP 1984, nr 12, s. 86 i n.
55 Z. S w i e b o d a, Z m ia n y w k o d e k s ie po stę p ow a n ia c y w iln e g o w p ro w ad z on e
u sta w ą z dnia 18 k w ie tn ia 1985 r., N P 1986, nr 2, s. 40,- T. E r e c i ń s k i , N o w e li-za cja k o d e k s u p o stę p ow an ia c y w iln e g o , PiP 1986, n r 4, s. 30.
56 E r e c i ń s k i , N ow eliz ac ja ..., s. 30.
57 T. E r e c i ń s k i , O p otr ze bie reg ulac ji p ostę po w a nia są do w e go w spraw ach
p rz e ka za n y c h u sta w am i o p rze d się b io r stw ie p a ń stw o w y m i sam orząd zie załog i, PiP
1984, n r 5, s. 102— 103,
58 Por. K. P a w ł o w i c z , R ady na dzo rc ze p rz ed s ię b io rstw p a ń s tw o w y c h , PiP
1986, n r 7, s. 91 —92 i 97.
5> T ak B. S ł o i w i ń s k i, N ad zó r w ed łu g u s ta w y o p r ze d się bior stw a ch pa ń-s tw o w y c h , CM T 1984, nr 5, ń-s. 1.
padku sąd rejo n ow y 60. Podobnie bowiem, jak w w y pad ku nad zoru sp ra w ow anego przez o rgan założycielski, zdolność sądo w ą należy tu p rzy -znać Skarbowi Państw a, a właściw ość rz0czową — sądow i w o jew ód z-kiemu.
A rtyk u ł 58 ust. 1 u staw y o p.p. w y raźn ie w skazu je na p rzed siębior-stw o ja k o podm iot u praw n ion y do żąd ania odszkodow ania. Oznacza to, że stro n ą w procesie o odszkodo wanie będ zie przed siębio rstw o jak o po -w ód61. Jed nocześn ie jedn ak z art. 58 ust. 3 u sta -w y o p.p. -w yn ika, że z żąd aniem odszkodow ania może w y stąpić d y rek to r lub rad a p raco w nicza przedsięb iorstw a. Nie wyn ika stąd jednak , że podm ioty te w y -stąpią (alternatyw n ie) w procesie w ch a rak terze stro n y pow odow ej. Są one organam i przed siębiorstw a (art. 31 u staw y o p.p.), przed siębiorstw o ź a ś jak o osoba p raw na działa przez sw oje o rgany (art. 38 k.c.). W obec tego uzasad niony będzie wniosek, że powodem w sporze jest p rzed się -biorstwo, a d yrekto r lub rada pracow n icza są ty lk o organ am i u pow aż-nionym i do działania w tym zakresie, tj. do rep rezento w an ia p rzedsię-biorstw a jako powoda w sporze odszkodowaw czym 62.
Z asady przed staw io ne w yżej i k o m p eten cje sądu nie m aią zastoso-wania do przedsięb io rstw p ań stw ow y ch pod ległych m inistrow i finansów i m inistrowi Obrony narod ow ej, ponieważ przepisy w y ko naw cze do u staw y o p.p.63 p rzew idują w takim w y pa dk u właściwo ść kom isji m e-d iacy jnej pow ołan ej przez oe-dpowiee-d nieg o m inistra. W obec tego obo-w iązyobo-w ać będzie obo-w stosu nku do ły c h przedsięb iorstobo-w adm in istrac yjn y
tryb dochodzenia roszczeń odszkodo w aw czych z m ożliwością jed n ak sto sow ania w innych k w estiach w łaściw ych przepisów praw a cywilnego.
W p łyn ę ło do R e da k cji K a te d ra P ra w a O b ro tu
„Folia iu rid ic a " U społec znion ego
w p aź dz iern iku 1986 ir. U n iw e rsy te t Łódzki
60 T ak J. K r u s z e w s k a , S p o ry m ię d z y d y re k to re m a radą p raco w nicz ą oraz
Udział ra d cy p ra w ne go w ty c h sporach, Pal. 1986, n r 1, s. 35.
11 K r u s z e w s k a , Spory..., S. 35; S w i e b o d a, Zagadnienia..., s. 7—8; t e n - ż e, C y w ilno p r aw na p r o b le m a ty k a w spra wa ch p r ze k a z a n y c h sąd om na m o c y u s ta
-w y o p rz ed s ię b io rs t-w a ch p a ń st-w o -w y c h i u s ta -w y o sa m orz ąd zie zało gi, Pal. 1984,
n r 5— 6, s. 11.
F* S w i e b o d a ja k w przyp. 61.
®s Rozp. RM z 30.11.1981 r. w sp r a w ie z ak re su sto s o w an ia p rzep isów u staw o p rz e d się b io rstw a c h p a ń stw ow y c h oraz o sa m o rząd zie za łogi p rz e d się b io rs tw a p a ń-stw o w eg o do p rz e ds ię b io rń-stw p ań s tw o w y c h p o d leg ły ch m inis tro w i finansó w , Dz.U. z 1982 г. пт 1, poz. 5 (§ 11. u s t. 1 i u st. 2 w zw iązk u z § 10 u st. 2); rozp. RM z 30.11.1981 r. w s pr aw ie za kres u s tos o w a n ia przeipisów u s ta w o p rz e ds ię b io rstw a ch p ań stw o w y ch o ra z o sam orz ądz ie załog i p rz ed s ięb io rs tw a p ań stw o w e g o do p r ze d -s ię b io r-s tw p ań -s tw o w y ch p o dleg ły c h m ini-stro w i o b ro n y n a ro do w ej, Dz.U. n r 31, poz.
A n d r z e j Re m b ie liń sk i
RESPON SABILITÉ SELEN L’ARTICLE 58 DE LA LOI SUR LES ENTREPRISES D 'ÊTAT
L’a rtic le 58 de la loi s u t les e n tr e p r is e s d 'é ta t se lie av ec U s u r v e illa n c e (art. 52—53 de la loi) e x e rce p a r l'o r g a n e f o n d a te u r ou le c onse il d e su r v e illa n ce . D ans le s c a d re s de c otte s u rv e illa n c e, l'o ra n g e de s u r v e illa n c e p e ut p ro n o n c e r de c o n si-d é rab le s si-dé cisions, si-d ont l'e x é c u tio n p e u t m en e r à la n a iss a n ce si-du si-dom m age si-dans l'e n tre p r is e . Au cas du m an qu e de dom m age, l ’e n tr ep rise p e ut se s e r v ir des m o ye ns définis d an s l ’a rtic le 57, p oin ts 1— 3 d e la loi (opp ositio n et p la in te e n ju stice), c e p en d a n t les p r éten tio n s d ’inde m nité, d éfinies da ns l’a rt. 58 de la loi, o n t lie u se u le m e n t d a n s le cas où le dom m age est su bi; elles ne p e u v e n t pas ê tr e cu m u-lé es av ec d ’a u tre s m oy ens p ré v u s p a r l'a r t. 57, p oints 1—3 de la loi.
L'art. 58 ne d éfinit pas a v e c p ré cis ion les b as es ni les p rém iss es de U r e sp o n -sa b ilité de l'o r g a n e de s ur ve illa n ce . O n ad m et que l'a ffa ire de déd o m m ag em ent a u a c a r a c tè re civ il a ve c l’a pp lica tio n d es d is po sition s c o n v en a b le s du co de civil. A la base de ce dis po sition s trois co n ce ptio n s de la re s p o n sa b ilité so nt p ossibles.
En v e rtu des d isp o sition s du co de civ il c o n c e rn a n t les a cte s illicite», on p eut a d m e ttr e la re sp o n s a b ilité du Fisc des fo n ctio n n aire s (art. 417— 418 du co de civil). C e p en d a nt c e la e x ig e r a it de r ec o n n a îtr e la d éc isio n de l’o rg a n e d e s u rv e illa n c e p our u n ac te illicite, donc une a ctio n fa u tiv e (illégale), ce qui p eu t ê tre u n p h é n o m ène e x ce p tion n el, et il s e ra it bien difficile, s ou v en t m êm e im possible, à l ’e n tr e -p r is e de d ém o n tre r la fa u te de l ’o rg a n e de su r v eilla n ce . Il est au ssi im -p ossible d ’a d m e ttre la r e s p o n sa b ilité du Fisc des dom m ages lé ga u x, p a rc e que c ’e s t u n a u tr e p la n r é g lé p a r le« dis po sition s du d r o it ad m in istratif.
N ’est pas p oss ib le l'a d m iss ion de la r e sp o n s a b ilité de l'o r g a n e de s u r v e illa n c e e n p a rta n t du pr inc ip e du ris q ue (sans fau te), p a rce que l'a r t. 58 n e p eu t pas c o n stitu e r la b ase au ton o m e d 'u n e te lle r es p o ns ab ilité, et le s d is po sition s du code civil c o n c er n a n t la r es p o n s a b ilité p a r p rin c ip e du risq u e n e p ré v o ie n t pas la s itu a tio n d é term in ée dans c e tte dispo sition.
Comm e fo ndée p eu t être adm ise la re s p o n s a b ilité c o n tr a c tu e lle de l'o r g a n e de s u r v e illa n c e s uiv an t les rè gles de l’a r tic le 471 du c od e civil, qu i e st a us s i a p p lic ab le a u x r e la tio n s a d m in is tra tiv e s ne d é lico u la n t p as du lic o n tra t. La p r em iè re p r é -m isse de c e tte r es p o n s a b ilité se ra l'e x é c u tio n i-m p a rfa ite d ’u n e o b lig atio n ré su lta n t de la s u r v e illa n c e p a r la p r on o n ciation d ’u ne d écisio n d on t l'e x é c u tio n a ca u sé le dom m age. Le dom m age est la d eu xiè m e p rém isse; il p e ut c on sister, e n tr e a utr es, en in ex é c u tio n , r é s u lta n t de c e lte dé cisio n, d 'u ne o b lig a tio n e n v e rs u ne autrp u n ité et e n p aie m e nt d 'u n e pe in e c o n v e n tio n n e lle ou d 'un d édo m m agem en t. L 'e n tre -p ris e -p eu t e x ig e r de l'o r g a n e de s u r v e illa n c e le rem b o urs em en t de c e tte som m e à titr e d 'u n e ré g re ss io n spé cifiqu e on v e rtu de l'a r t. 58 de la loi. La troisièm e p ré m is s e c 'est le lien c au s al e n tr e le dom m age et l'e x é c u tio n im p a rfa ite de la s u r v e illa n c e (la p ro n o n c iatio n et l'e x é c u tio n d 'u n e décision), av ec l'a p p lic a tio n des rè g le s de l'a r t. 361 § 1 du code civil.
L 'o rga ne de su r v e illa n c e p eu t se d isp e n se r de sa re s p o n s ab ilité en r e n v e r s a n t la p réso m p tion d e la fa u le co n fo rm é m e nt à l'a rt. 471 d u co de civil et e n p ro u -v a n t q u'il o b se r-v é la due dilig enc e q u 'a n t à la m o ti-v a tio n éc on om iqu e de la d é-c is ion pro n o n é-cé e, la p rév isio n d® se s ré s u lta ts et le é-ch oix de la déé-c is ion é-com m ? un m o yen c o nv e n ab le de l'e x é c u tio n r é s u lta n t de la s ur ve illa n ce .
l'e x a m e n de l'aff aire av ec l'e x c lu s io n des p rin cip es définis dan s le s a rtic le s 6911— —691* du cod e de la p ro c é d u r e civ il. C 'es t le Fisc qui s e r a ap p e lé en jus tic e, p a rc e q ue l'o r g a n e fo n d a teu r ou le co nseil de s u r v e illa n c e , é ta n t o rg a n e s de su r -v e illa n c e sont c eux d ’a d m in is tr a tio n d ’é ta t, et com m e tels n ’o n t pas la c ap a c ité ju d icia ir e. Le trib u n a l de v o ie v od ie e st le tr ib u n a l o b je c tiv e m e n t c om pé tent. C o n-fo rm ém en t à l ’art. 58 p o int 1 de lia loi, c 'e s t l'e n tre p r is e qu i e s t la p a rtie p la i-g n an te, ta n d is qu e le d ir ec te u r ou le co nse il des tr a v a ille u rs a u to r is és à e x ii-g e r le d édo m m a ge m en t ne re p r é se n te n t d an s le litig e que l'e n tr e p ris e com m e ses o rg a n e s.
Les p rin c ip e s m e ntion n é s c i-de ssu s et la c o m p é ten c e du tr ib u n a l sont e xclus p a r r a p p o r t a u x en tr e p rie es sou m ises au M in is tre d e s F in a n c es et M in istr e de la D éfen se n atio n ale . O n y re v e n d iq u e le dé do m m ag em ent p a r v oie a d m in is tr a te s d e v a n t la com m ission de m éd iatio n.
