Jahresbericht über das Königliche Katholische Gymnasium in Conitz

3 a í) t e ê Ի c r i Փ t

á b г r b ň 8

^óntgiidw ^atí)oíifd)e ©yniuaftiim in £oni|,

mit ro el d) e m

g u ben óffenUiíben Prüfungen nm 21. 2íuguft

ergeben ft ein tn bee

bet director beë ©vmnafiiims

Dr. F. Brüggern ann.

6 J II I ț.

«fírutft tu itt »«»ítttďerci ѵоя grieiti» afe։»i««>։> 4>лѵіф,

18 ІО

S 0 M N I U M S C I P I O N I s

GRABCE EXPRES,SUM.

аммине

RECOGNOVIT AT QUE EMENDAVIT

ADDITIS LATINIS

D

, F. B

,

GYMNAS. CONIC. MR,

nium Ciceronis ex ultimo sive sexto libro de Rep. s. de optimo rei publicae statu excerptum. Hiúd servant ac duobus libris copióse illustravit Macrobias. “ Ac prefecto hace, quantum equidem sciam, virorum doctorum per longam annoruin seriem ad nostram usque aetatem fuit sententia, libelhim de Somnio Scipionis con­

scription ex M. Tulili Ciceronis manu esse profectum ñeque quidquam, ex quo immensae cuiusdam depravationis adeoque suppositionis argumenta satis gravia atque iusta erui passent, reperiri. Quod vero indicium tantum videtur abesse ut postero quoque tempore pro recto ac bene stabilité haberi deheat, ut nuper non. leviter modo dubitare de Cicerone tamquam vero Somnii scripture ausus sit, sed omnino etiam id aut subiectum aut Ciceronis ingenio indignam esse évin cere studuerit Henricus Etinharãtus. „Q nippe quiinj/4 inquit, „trac ta lis in schela superiori aestate libris de amiciția atque senectute iuvenes sententiarum pondere, orationis suavitate et dul­

císsima rerum varietate captes ad somnitim Scipionis legendum traduxissem, exordio vix perlecto, quod nescio qua venustate allicit atque obiectat, quantop ere ab illorum librorum polița et perfecta oratione discreparent cetera, quamque indigna essent summo philosophe atque oralere, facile intellexi 1).<< Talia quomodo scribere potuerit vir doctus, quum alii quaesiverunt turn ne ipse quidem quaerere desinam, utpote qui perspectum habcam, to tarn Tullianae dicendi ralionis imaginem tam plane ас dilucide

1) Seebodu bibliotheca crit. 1820. I. fase. 6. 7. 8. 12.

1

visum enarrantem atque explicantem audire nobis videamur. Argumentum autem ас sententiae ex intimo Ciceronis de immortalitate animorum deque virtu tis praestantia et praemiis placitorum quasi recessu îta petitae sunt, ut diligentent et severum divini Platonis imitatorem in singulis fere verbis facile agnoscas. Ñeque aliter statueront Wyttenbachiusլ) atque Kühnerus1 2), quorum hic quidem, „Nihil/* inquit,

„officit nomen Somnii, nam ipsa disputado gravis ас seria est et eins partes con­

sentant cum reliquis Ciceronis placiiis.** Deinde addit Kuhnerus id, in quo summum milii momentum esse ponendum videtur: „Cicero secutas est exemplum Platonis3), qui decimunt de Re Publica libram fi ni vit somnio, in quo sub fabuláé involucro plurimae verae cationes sententiaeque proditae sunt4 * )/*— Acta mihi agere viderer, si repet'ere nunc omnia et censuras subiicere aggrederer, quae Kunhardtus ingenióse quidem, sed novandi magis, ut videtur, quam veritatis Studio ductus de Somnii scripture disseruit, quum iis, quae ab G. H. Mosero6'), G. Pinzgero6), denique ab C. Beier о7) subtiliter disputata sunt, eo iam res deducía sit, ut sin- gulorum argumentum refutation! supersedendum esse videatur.

1) Comment, de veterum philosophornm usque a ď Senecam sententia de immor- taUtate; pag. 82. seqq.— 2) Cicerones in philosophiam eiusque partes merita;

pag. 214.— 3) Wunderlichius : Cicero de anima platonizans.■—• 4) Stall- baumius in argumento ad lib. X. Plat, de R. P. — 5) Edit. Cic. de R. P.

libb.; pag. 510. •— 6) Apud Moseruin; pag. 545. — 7) Jahnii Ephemeridd.

phil. et paedag. Ш. fase. 3.

Latina, quae Somnio in Graecum sermonem converso addidi, petenda esse in- primis ex МасгоЫг Aldina а. 1528 quam alias ob causas tum eo maxime censul, quod ex puro, quoad eins fieri pot uit, atque antiquo fonte libellum, quem explican- duro sibi sumsit Macrobios, hausisse hand dubie putandus est. Quod quum primus rectissime perspexerit Jo. Casp. Orellius, tantam iam hie praeclarissimus Cicero­

nian! ingenii monumentorum editor inter Macrobii atque suae ipsius Somnii editionis

scripturas esse voluit similitudinem, ut, quum ab orthographiais quibusdam nonnullisque

locis recesseris, una fere eademque textus, quem dicunt, forma apparent. Büch -

lingii autem, qui repetendum curavit Trilleri in Somnium Scipionis commentarium

longe praestantissimum, Maii , Lehnert, Mosert, Ochsneri atqne Heinrichsi give editiones sive explicationes a me accurate esse inspectas, ex iis, quas Graecîs subscripsi, interpretationibus criticis patebit. Iám vero hoc loco monendum videtur de verbis Somnii cap. IL „ne me e somno excitetis et pax sit rebus,“ quae corrupta esse ad unum omnes quum viderent interpretes, alii aliis coniecturis vulnus scriptori inflictum sanare studuerunt. Miror equidem, quod nemini in mentem venit ea emendandi ratio, quae et ex litterarum fi guris baud difficile eruitur, et aliis Ci- ceronis Iocis optime comprobatur. Scribendum enim existimo: „ne me e somno excitetis et perturbetis^ audite cetera. Perturbatio autem maxime cădit in eos, qui clamoribus sive vocibus subitis atque insolitis perculsos se esse sentiunt et delectes quodammodo de quieto et bene composite animi statu. Cfr. Cic. Rah. perd. 6. Nu m - quam populus Romanus consulem me fecisset, si vestro clamore pertur- batum iri arbitraretur. Кerr. II. 3, 57. Haec te vox non perculit? non perturbavit? Ac nostro loco՝ quantopere perturbationis significado convenía! expo- nere, copiosíore, puto, non opus. est disputatione.

Ciceroni's de Re Publica librorum editionem, quant magno subsidiorum apparatu instruxít Moserus, quum nuperrime diligentius inspicerem ac nonnullos, de quibus mira est codicum et librorum typis expressorum dissensio, inprimis Somnii locos re­

tractaren) :՛ earn, quae Theodori Gazae nomine fertur, interpretationen) Graecam ita cum Latinis conferendam esse putavi, ut, cuín am potissimum ea versionom, quae dicuntur, generi adnumeranda et quale ei constituendum esset pretium, si non oinnino ad liquidum perducerem, at certe coniectura assequerer. Quod quidem consilium quum gravioribus ex die diem impedimentis ac difficultatibus viderem implicării fa- ciler rem me non esse persoluturum, intellexi, nisi Graeca quam fieri posset accu- ratissime recognoscerem et, quae verae, quae deperditae essent scripturae, explorare studerem. Id quamvis temere a me institui primum quidem videretur, quum Moseri tantum atque earn, quae Lugduni apud Gryphium 1536- prodiit, editionem inspicere liceret, mox tarnen, re planius cognita, facere non potui, quin mihi persuaderem, lore ut ne tum quidem meliores perciperentirr fructus, quum ceteris quoque, quibus contineretur Gazae interpretatio, libris usus fuissem. Scilicet non potuit gravions moment! scripturae discrepantia existere, quum ex editione Basileensi [a. 1528. 4.]

I

interpretationis Theodori Gazae exempla repetenda esse videantur. Ñeque Stur- mianae atque Goezianae, quasquidem couimemoravit Moserus, scripturae ad alium fontem revocandae. Qu am ob rem id unice spectandum esse censui, ut ad optimas Ciceronis Somnii editiones, in quarum numerum mérito refertur Macrobii Aldina, aut rescriberentur Graeca aut emendarentur conjectura.

Sed tantum abest, ut Tlieodorum Gazam Ciceronis Somnium graecis verbis cxpressisse existimen), vix ut intelligam, quomodo ad novissiina usque témpora pro­

pagări potuerit kaec, quae omnibus fere caret probabilitatis arguments, sententia,

■Quo magis dolendum esse fateor, quod ñeque Groddecbii ad C. Somnium mónita [Wilnae 1814.՜], ñeque Hessii specimen novae editionis Somnii Ciceronis e libr. VL Gic. de R. JP. in Graecum-cou versi a Maximo Planude [Helmst. 1830. 4. Hal. 1832. 8.]

comparare licuit, quum iam ex huius libelli titulo apparent, non Gazam, sed Planu-

•dem esse ex Hessii opinione pro vero interpretationis Graecae auctore habendum.

Et recte quidem! Quid, quod codices Parisienses regii, numeris ill! 1603, 1772, et 1868 signiti, ipsum Maximi Pïanudis nomen exhibent? Quid, quod ornnino non discrepare has versiones ab ea, quae Theodore Gazae adscribitur, Hasius apud Nosením pag. XVI sqq. perspicuo docuit? Statuendum igitur cum IIasió arbitrer, Pïanudis quoque interpretationen։ Graecam Gazae, quem constat per longum tempus describendis codicibus Graecis vítam sustentasse, nomine circumferri ita coeptam esse, ut ipse Theodoras non descripsisse, sed confecisse earn putaretur. De sülő autem quae disputavit Hasius: „Huie, sc. Gazae, ego versionéin nostrum plane abiudica- rem, nisi, quo saepius earn inspicio, non Attica quidem, sed grammatici hominis esse videretur, qui usu scribendi stilum excoluerit, qualem ego a Gaza, viro doctis- siino eodemque eloquentíssimo, ñeque vero a Maximo Planude exspectaverim -—"

ea non proba verím, quum multa, sive vocabulorum delectum atque formas, síve gram»

maticum sententiarum ordinem respicias, in Graecis reperiantur, quae aut ornnino

depravata aut non satis eleganter atque Atticorum scriptvrum more, quem docuit prae

omnibus Gaza, expressa esse concedas.

ix. (/.)

Uvíxa fTfßl t>¡v \X<pofZT¡v ¿<przópi¡v Marita Mavt/лы г тгап-ѵаггі1 ) em то

■tti agro v ráypa drjpaę^oę, wç ifire, tîjç Crçanaç, oiôév ¡mi y ty oy e TtQOVQyov pãXXov, Հ MaCiriCCtț ты ßafiiXu бѵѵеМНлѵ, rr(ç fjptrięaę olxiaç ¿2֊ аѵийѵ діхаіыѵ tpíXu páXiCta Ttávttov xvyyávovxi. ITqoç ôv еХ&оѵта ps ntqißaXâv ó ytqav ֊) sÔcíxqvCs xcù peľ õcov üvaßXâpa; tlç ovgavòv, Xáoitá; Coi, <pr¡civ, vipiCtt "HXis, е/ы xui v pív toïç ãXXoiç XXtoîç, on, TTßiv r¡ то Me rov ßiov ptraCrípai, օօճ tm rrjç tpavroi

IX. (I.)

C^uum in Africain venís,sem BI.’ Manilio consnli ad quartern legionem tribuna»?

սէ scitis, militam : nihil mihi potius fuit, quam սէ Masinissam convenirem, regem fa- miliae nostrae iustis de causis amicissimum. Ad quem ut veni, complexus me senex collacrimavit, aliquantoque post suspexit in coelum et, Grates, inquit, tibi ago, summe

2

1) 'Лѵис'ют MavÃiov vntmwvro;. — 2) Rttòç ov-toç. * 2

ßaöiXeia; xcã w>v оіхщміѵлѵ гоѵтсаѵ ПоѵпХюѵ*) KoQvýXiov тоѵ ^хіл'мѵа, ov a v гм2) syro stíi óvóban avaÇomvQOÕjiai3) ' ovtcoç ovz è'önv Sts ¡¿оV vtjç ôiavoíaç «тго/topiî4) Հ roí՛ âßtdtov ixsívov xcã avixtjTorárov5) «vôqoç fivýinj. ’Errsv&sv ёуы ціѵ ixsïvov

Հ

ß

O

X

, Ą

¡

^

X

՝

Х- Xoi’ç Ôs Xoyovç ôevoo xaxsïOs tztivqv îjfâv6) ti¡v fyéßav ósôanavýxapsv. X. Ms та ôè таѵта ßcanXcxf) inoôex&svrsç лсцшбхегп] ttlv oțnXiav nóyyco tyç vvxròç nQOt¡yá- yofitv, roí՛ yÍQOVtoç (Mjâsv 5, и7) лsyi rov ^(fQixavov8) <xvs^$q£vvi¡tov xaraXinóvroç, alla лета râxeivov ov ¡itívov ięyct, àXXà xcã утрата ôicqmajiovsvovTOç, "Ez ôè ót¡

Torrov, áç ini xoírr¡v «TtE'/toQTjfíamv, ix ԺՀ ւպ< nooúotç6) xcã õn ór¡ nyoț vvxra лоХХтіѵ дщууѵлѵцба, ßа&ѵгіуы rov sltodòroç ¿Xr¡<¡Dr¡v vnvta. 'ЕѵтаИ/á poi —

n

ŚT

"§ ¿

M’

X

J

'

¿

XX

,

¡¡

ôiaXoyitíjTOvç те xcã Xóyovç ev vnvotç, ònotov nsQi 'Oijr/çov ’Errtoç yycãfti, nsyl őr

l'X ПаѵІ.оѴ. —• 2) avtóç. — 3) De verbo avaZonnVQéw cfr. Piers. Moer. pag.

170. Plut. Timol. 24. —• 4) ánozr7¿or¡zEV. — 5) тгоаотитоѵ ex scriptura initissimi hand duble profectum est. — 6) хат ez$lvt¡v iffãv avcoïç. — 7) (ivtôlv on. — В)’ то voo v паплоѵ. — 9) TQOt[l¡Q. Portasse interpres Graecus sccipsit roonrfi'y qtiodi vix intelligas.

Sol, vobisque reliqui Coelites, quod, ante, quam ex hac vita migro, conspicio in meo regno et lus tectis P. Cornelium Scipionem, cuius ego nomine ipso recreor; ita num֊

quam ex animo meo discedit illius optimi atqtie invictissimi viii memoria. Deinde ego ilium de suo regno, iile me de nostra re publica percontatus est, multisque verbis nitro citroque habitis ¡lie nobis consumptus est dies. X. Post autem regio apparatu accepți sermonem in multam noctem produximus, quum senex nihil nisi de Africano loqueretur, omniaque eins non facta solum, sed etiam dicta meminisset.

Deinde, ut cubitum discessimus, me et de via, et qui ad multam noctem vigilassem,

artior, quam solebat, somnus complexas est. Hic mihi — credo equidem ex hoc,

quod eramus locuti; fit enim fere, ut cogitationes sermonesque noștri pariant aliquid

xai Ót¡ то Ժճօ; ¿Ttó&ov xái, ana Cot eqü, ту [AVtyiy Ո açáS-OV,

ai'ciyxaç Ձ-tïcia tovç naZaiovç noXifiovç ¿vavsoï v.ui o vy, oía те stiťtv r¡cívyát,fiv ;

Іацп^оѵ tivoq tónov — ttqoç էխ Ci'yt6) noXqiýitov vvv tjxsiç, Cytőijv мѵг) Orça- TnÓTtjç, таги) Ttj ói f vria vrratoç àvaOrçtiptiç xaí tioi torai. tó őt то tm¿VV[iOV ô là

Հ. — 2) ‘Ov male ex latinae orationis ingenio scripsit interpres Graecus et hoc et aliis locis. — 3) avtóç. — 4) ÿnç. — 5) cu&qíov quum illustri re­

sponderé debeat, non apte positum. — 6) avwç. — 7) dtąat.

ill somno tale, quale de Homero seribit Ennius, de quo videlicet saepissime vigilans solebat cogitare et loqui — Africanus se ostendit ea forma, quae mihi ex imagine eins, quam ex ipso, erat notion Quern ut agnovi, equidem cohorrui, sediile, Ades, inquit, animo et omitte tintorera, Scipio, et, quae dicam, trade memoriae.

XL (ZT.)

Videsne illám urbem, quae, părere populo Romano՝ coacta per me, renovat

prístina bella вес potest quiescere? — ostendebat autem Carthaginem de excelso

et pleno stellarum, illustri et claro quodam loco —ad quam tu oppugnandam nunc

venis paene miles? Hanc hoc biennio consul evertes, eritque cognomen id tibi per

rí«լ՛roí перітгоіуЭ-іѵ, 5 хата xXyçovopíav t‘ź уршѵ v.tmòv fyeiç. 'Hvixa S Sv іло- Xiooxýcrfi тут Kaçyyâóva, 'Joiaußov Sÿ; ’ ) xaï пруту; yépy2) xaï лдеС^еѵту; W А’іуѵлтоѵ xaï SvQíav Scpixy3) xaï 'Aoiav xaï тур 'EXXáüa, cnqe&ýcy те аѵЗ-iç йда- toç 4) ¿подпишу xaï лоХерор реуіСтор OiyxQOiyCaç xaï сур Nоѵраѵгіаѵ Ixxóipeiç.

"Eweiôàv Ժտ ôltfQM луі>; то КалітшХюр eve%<Xyç, TtQOçzooúceiç ту лоХітеіа r«iç mi žxyóvot) pov ßovXaig taQU'/ßriCy. XII. ’Еѵтаѵ&а öè, AtfQizavt, ôeïÇai âsifa,

ту TtaToíňi то ерш; той те рой5) Cot) xaï ту; evßovXia;. AXXà тур êxeipov тот %oo-

nXyçyç êx diatpÓQOV eCtiv alúa;nsQióâco tpvdixy то лелушрьѵоѵ Coi céXo; CVfi- nqá^ovCi, [âvaïp ժտ тоvtow açi&pôw — СТрлра^аѵтшѵ s. ёхтеХеСартшѵ8) ] лро; oè

flórov xaï то CÒP агора у лоХі; èaviyv eniCtQÍWei, ci ôy yepovcía, oè лаѵте; oí

__ 2) ysyrçdfl. — 3) ayiȘg. — 4) xat алоб^йѵ. — 5) y oí՛ scri- bendum pro voóç, qua forma infimae fere graecitatis scriptores uși sunt. Cľr.

Lob. PJiryn. pag. 453. — 6) Male legítur : ô^vrát^v; apte scribendum putavit Moserns : «ւ.պպ*Խա՚. — Moiqüv, quod in ^oIqccç s. nsH()Mu.tvr;ç commutaverim, feni tarnen potest. —• 7) Kal post елтсіба eiiciendiim. — 8) Нас ratione vertenda esse existimo Latina.

te partum, quod habes adhuc a nobis hereditarium. Qnum autem Carthagincm dele- veris, triumphum egeris, censorque fueris et obieris legátus Aegyptum, Syriam, Asiam, Graeciam, deligere itcrum absens consul, bellumque maximum couficies, Numantiam excides. Sed quum eris curru in Capitolium invectus, offendes rem publicam per­

túrbatela consiliis nepotia mei. XLÏ, Hic tu, Africane, ostendas oportebit patriae

lumen animi, ingenii consiliique tui. Sed eins temporis ancipitem video quasi fato-

rum viam. Mam quum actas tua septenos octies solis amfractus reditusque conver-

terit, duoque hi numeri, quorum uterque plenus, alter altera de causa, habetur,

circuitu naturali summám tibi fatalem confeceiint; in te unum atque in էսսա nomen

XQijCtoi, oè ot Ètotïooi, GS ot Aaťivot ЛЕОііШгроѵтса,‘ Gu fióvog ¿'օր֊, Etę1) w Հ -tijg TióXstoí âv ¿msQEÍôoiTO Gondola ՝ xa i iva Հղ лоХ/м Xiyto, [xai àç gvvsUvu slnsiv]

ai fjtóvov âo'ȘavEa tr¡v лоХѵсьіаѵ zawoirfiat ôsŕfiti, si tág aÃitijoíovç гыѵ ¿y у tma

■сои yévovg èxavyotç X£Í8a1> [“<>' — txy úyry: -). ‘Ev тоѵтоід avaxszçayÓTOç AatXíou xcà oí(.(,to'§ávrcov сшѵ aXXtov Grpoôoócsoov, էխ;код nQOçptsiôiõv o —хілкоѵ, Aéofita, tpijGlj pij ftí roí’ tarou âtavctGt^te, ¿'ՀՀ Հօխղ .¿՛օրա ^.oilyptaGiy, «ç «xovaut zot га Хоіла.

ХШ. Լա.)

Ldrżż ’ 'ív tv&mótsQos Հտ 3), 'Лфпхаѵі, էՀգ noXmíaç $тц$АейУ«і, oviuç տ%ա>

Ge xqí¡ xál TtiGtevsiv, nací toíg зтатуіда <pvXá£aöi, öorßrfiarjiv , altyfiOGiv ãnoâe- ôtiy^ívov тоууаѵаѵ ¿v оѵоссгю tónov xai òjgiGjj.évoVj tv ՀՒ aneo /z«z«çioi4 ) ateZeinrjTOV аішѵод хатапо Xavovffi v. Oírftv yáo tGitv, ön tg žzeívgi ты aqyovxí Ѳеы xaí пііѵта

J) eîç melius convenit verbo êgsíâeedai. Particula av omnino abesse non potest.—

2) Sic rectius expressïsset Latina interpres. — 3) fjfyç. — 4) ot țwx.

se tota couverte! civilas ; te señalas, te omnes boni, te socii, te Latini intuebuntur ; tu eiis unus, in quo nitatur civitatis salus; ас, ne multa, dictator rem publicam constituas oportet, si impías propinquorum manus eflu geris. Hic qiium exclamasset Laci ins, ingeniuissentque ceteri vehementius : leniter arridens Scipio, Quaeso., inquit, ne nie e sonino excitetis, et p a x sit rebus, audite cetera.

XIII. (III.)

Sed quo sis, Africane, alacrior ad tutandum rem publicam, sic 'habeto: omnibus, qui pátriám conservarint, adiuverint, auxerint, certum esse in coelo ac definitum locum, ubi beat! aevo sempiterno fruantur; nihil est enim illi principi Deo, qui omnem

3

őiorzovvu тот xódjiov, óda yt tm TÎjç yijç1)âtițitvrtirtțiov elv2) yívoiTO, Հ dvvíőgia

xal titúpij avőgüv, vó^oiç tiwaytXațop-tva, a nóXtiç лдодауодтѵоѵтаі * тоѵтыѵ oi

Kal yáXttj (ftjdlv j o ino i Çütii тыѵ тот Ошдштос ôsdiiüv ыçavtl 0tti(iMir¡gíov txTirávTtç, tjő’ IfiiTtoa /.syo[iívr¡ 9-ávaTÓç ttin. Tí yàg ¡յպ6 ) ßXtntiQ ьдуоулѵоѵ ttqóc tit ПаѵХоѵ то v лайда tiavTOv; öv arríza Tt ttőov zal л’ЦЗос őazgvwv tyui ¡.dv7) dvtóorza, о őé բ՚է nsgmXt^ái/tvoç xal хатауіімѵ zXaítiv iztoXvtv. XV. УЕуы ő’, ük languna top &gr[vov mttiaç тот Xtytiv дыу/цѵ ¿y¿2«^oy, Л to ՛յա, t<p¡v, reálig ayiuharí բօւ xal tqntirt, tuti n tg ijőt ttirlv Հ Çioij, xaíXántg ахоѵы Тот ^Aețgezavov

1) Ex Lalinís addenda sunt. — 2) Particula av quomodo abesse possit, non apparet. Rectam modorúm radonem pluribus loéis neglectam esse, vix est, quod observetur. — 3) xal el male interpres Graecus. — 4) — 5) Mo­

serns : aaeoßijxövac. — G) Moserns scribendum censet : aXXa ti ԺՀ, ne haec cum praecedentibus cohaerere videantur; sed ne nostra quidem scriptura dam- iianda, dummodo recte exph'cetur. — 7) e/cò ;ilv addidi.

hune niundum regit, quod quidem in terris fiat, accepting, quam concilia coetusque hominum iure sociati, quae civitates appellantur ; harum rectores et conservators bine prefect! hue revertuntur. XIF. Hie ego, etsi eram perterritus, non tarn metu mortis, quant insidiarum a tneis, quaes!vi tarnen, viveretne ipse et Paulius pater et alii, quos nos exstinctos arbitraremur. Imino vero, inquit, ii vivunt, qui e corporum vincuh’s tanquam e carcere evolaverunt; vestra vero, quae dicitur, vita mors est. Quin tu adspicis ad te venientem Paullum patrem ? Quem ut vidí, equi­

dent vim lacrimarum profudi, ille autem me complexus atque osculans flere prohi-

bebat. XJr. Atque ego ut primum, fletu represso, loqui posse coepi, Quaeso,

Xeyovroș, tí ôý тгото 1 ) öiccTQißto елі yÿç ¡tai py devqo nqòç tyiãç Слеѵды лада-

yevtC&at ; Օս՞հ ovtmç eCtlv, Հ Ժ՞ oçi 2). Թ py yàç ©íòç ortos, Ov3) ó J'îüjç sffrt

i ո quam, pater sanctissime atque optime, quoniam haec est vita, ut Africanum audio dicere, quid moror in terris? quin hue ad vos venire propero? Non est ita, inquit ille. Nisi enim Deus is, cuius hoc templum est omite, quod conspicis, istis te cor­

poris custodiis liberaverit, hue tibi aditus patere non potest. Homines enim sunt hac lege generați, qui tuerentur ilium globum, quern in hoc templo medium vides, quae terra dicitur; hisque animus datus est ex illis sempiternis ignibus, quae sidera et stellas vocatis; quae, globosae et rotundae, divinis animatae mentibus, circos suos orbesque conficiunt celeritate mirabili. Quare et tibi, Publi, et plis omnibus reti- nendus est animus in custodia corporis, nee iniussu eius, a quo ille est vobis datus, ryvxai, oí xyqovvxes ty v Ctfalqav èxeívyv, yv iv ты0е ты vaut ßXéneig, Պ Ո

^ooęyyóoerrm * [oí y«(? ты0е րճ xoC/zm yŕ/., ¿ya tyQÜCi ] xa» toŕtots ò

voíç òtôoiai i§ exeívtov тыѵ àïô'uov лѵдоіѵ, алее aCtqa ¡tal aCtéq«S xaXeïve, oí

1) tí лоте. — 2) j¡. — 3) -Э-eòç, ov. — 4) хоСры minime corrigendum. — 5) toç еілёіѵ eiicienda sunt. — 6) Ex Latinis corrigendum : xaï col (non Coi) díjra, quae scriptura etiani senientiae scríptoris convenit. — 7) xaï âí/a лQOçráyiraTOç Gazam scripsisse bene suspicatur Moserus pro iis, quae sensu omnino tarent : xaï fièv őíya лдауіштос. Aptius vero ab interprete Ciceronis vocabula verti potuisse, ne verbo quidem commemorandum esse putamus, Cfr.

Plai. Placă. 62. b. sqq.

r

w

&Q

T

>

¡

,

¿¡¡

Э -Q

G

Ѳ

őmqov ճօՀրյճ 7t8tp$vyåvai1). 'A/.k ovtwç, —хілішѵ, шел t о őős ооѵ2) ¿ лаллос x«i

ßsßitoxorwv, oi то v богато; a<psip,śvoij ov ßXtnsig, olxovöi %wqov sxtivov.

ex homînum vita migranduin est, ne muntis humánum assignatum a Deo deúigisse videamini. Sed sic, Scipio, ut avus hic tuns, ut ego, qui te genui, iustitiam cole et pietatem, quae quant sit magna iu parentibus et propinquis, tűni in patria maxima est; ea vita via est in coelum et in hune coetum eorum, qui iam vixerunt, et cor­

pore laxati ilium incolunt locum, quem vides.

Ä77. Erat autem ‘is splendidissinio candore inter flammas elucens circus, quem vos, ut a G rails accepistis, orbem lacteum nuncupatis; ex quo omnia mihi contemplant! praeclara cetera et mirahilia videbantur. Etant autem eae stellae, quas numquant ex hoc loco vidimus, et eae magnitudinea omnium, quas esse numquam suspicati sumus; ex quibus erat ea minima, quae ultima a coelo, citima terris, luce lucebat aliena. Stellarum autem globi terrae magnitudinem facile vincebant. Jam

1) Sic equidem graece expressenm; rr¡v rotę ãy&Qwrtoiç rrçòç rov ’ Ѳеоѵ žmtt- Tttypévqv raȘiv Ժօ^րտ Itlomévcu. — 2) <íoi. — 3) orrot «օր. — 4) îjde.

— 5֊) вууічатю. — 6) то ծճ — осра'цюрм.

TÛw «tfreçtoy ff<païQÙfiata toû հՀտ ryç fieyé&ovç tv%rç<õç iiïrsQstgt x ài y«Q aviý 1 ) թօւ Հ л ovrto [J.IXQÙ è'ôoÇsv eïvcti, шбте xai ¿zri 3) ту гщгтеда àç%ÿ aùtyrvttiüai, ճւ yç oi ovii tivi cuyț.iy tîjç yÿç típajiTOjií 'Խ.

ipsa terra ita mihi parva visa est, սէ me imperii noștri, quo quasi punctum eius attingimus, poeniteret,

XVII. (zr.)

(j)uam quum magis intuerer, Quaeso, inquit Africanus, quousque hum! defixa tua mens ent? Nonne adspicis, quae in templa veneris? Novem tibi orbibus vet potius globis connexa sunt omnia, quorum unus est coelestis, extimus, qui reliquos omnes complectitur, summus ipse deus, arcens et cantineas teteros, in quo infix! sunt lili, qui volvuntur, stellarum cursus »empilerai; cui subiecți sunt septem, q1» veľ- santur retro contrario motu atque coelum; e quibiis unuin globum possidet i**a > 4uam

4 XVII, (zr.)

TavrtjV m 3 ) țcâXXov Охолоѵѵті jioi, Âtoitai, Հ â’ oç o \4tpQixuvòç., (л$хб ‘ tlvoç о rov; елі yrfi gov4 ) nQOęś"§tcai; Հ օն-հ Òq«ç, ti; viva лосе wv vtàv èXÿXv&aç;

’ ’Évvé« xvxXoiç Հ țiăXXov G<ț alçai; та лаѵта Gv^nXsxtTai, ыѵ ti; о tváram;5) t Gny ò ovoúviOQj o tovç Xomovç ntQisiXijtpàç алаѵта;, xoovtpaïoç avio; Ց-sòç, Gvvtxav те xai TïtQitytov tovç aXXovç, sv ылео txtïvoi TttntjyaGiv oï ntçttXiGGÔfitvoi w affTtotov a'tâioi ôoóuoi ' тоѵсы â ’ елта Gqaïoai vnóxtivcai, ai siç тоѵліба GTQt(fO[itvai гЧ ѵ £ vavTÍ,av xivovvcai та orçava xívtjGiV av ¡úav extïvoç ó Ճճռչց Х8хтцтаі , öv

I) avri¡. — 2) ríj. — 3) tn pãXXov respondent vocábulo magis; intueri eníni

est СхолеТѵ ñeque dirimenda erat praepositio tni a verbo Gxontïv, siquidem

hac ratione vertisse intueri interpres Graecus putandus esset. — 4) gov. —

5) ž^toTÚTto.

/Հհ KoóvOv nqoçayoqtvovdiv ՛ Ivrtv&tv dl ты тшѵ аѵ&дюпыу yžvri ïÀttov1) zni

'Em ժտ էՀհ՛ yíjç6) ovdtv tfitiv, ő, tv [ii] Յ-vipòv xaï■ tníxijQov, пЦѵ тшѵ ірѵуыѵ, al

■pr] yáqin тшѵ ■дтшѵ ты тшѵ аѵО-оштгшѵ ճօօ՜պՀՉպճռր7) ytvtt ՛ та ժտ vnlq ti¡v 2sXr¡vi¡v návra âldia. j4vti¡ yào, i¡ svvútí] s) xaï p¿(ír¡ Г-Հ, ovit xivtvtat xaï хатштатт] tűt) xa) nqòç aímpv ipíqtzai návta րրլ olzáa çonîj та ßagij.

in terris Saturnian։ nominant; deinde est hominum generi prosperas et salntaris iile fulgor, qui dicitur Jovis; tum rutilas horribilisque terris, quem Martinra dicitis;

deinde subter mediam fere regionem Sol obtinet, dux et princeps et moderator lu­

minam reliquorum, mens mundi et temp eratio, tanta magnitudine, ut cuneta sua luce lustrei et compleat. Hune ut comités consequuntur Veneris alter, alter Mercurii cursus, infimoque orbe Luna, radii's solis accensa, convertitur. Infra autem iam nihil est, nisi mortale et caducnm, praeter animos muñere deorum hominum generi datos;

supra Lunara sunt aeterna omnia; nam ea, quae est media et nona, telina, ñeque movetur et ínfima est et in earn feruntur omnia nutu suo pondera..

1) iZítóv ex Latinis addidi. — 2) ixtïvo, S cnm Mosero scribendum esse, mihi persnasiim est; êxsTvoç ó Ztvç equidem, qnoinodo explicări possit, nescio.

3) (ига ô* ixstvov non satis accurate exprimant Ciceronis deinde subter.

Portasse хате» non male adiicias.— 4) oíxovóp-oç non probaverim ; praeferendum puto: émtíiáir¡i. — 5) ót rectius omittitur, — 6) im ói vije yîjç. Sic ver- titur Latinum vocabulum infra ; ñeque expressa est particula iam. — 7) žótoQtjíhjQav equidem non vituperaverim. C Ír. Isocr. Paneg. 26. — 8) Ma­

serus habet : avn¡ yctQ Հ iwom] icù xaï ¡tqoç sqq,

ХѴІП. (F.)

Таѵт Žyá tivv žznXifétt tixonuv àç êpavtòv ènavèlaßov^ Tlç o vrog ’ ), տդրր>, tlą

¿ TtXijQtov (LOI m; axovàg ovroc Հճճց zeit, mCovuoQ îf/oç; Ouraç ï-xsivog, sînsv՜), ôç

¿icttirrjiiatii ntQmoïç3) tivvr^ívoc, ¿¡¡ток [lévroi xrt tii\и(рыѵы тыѵ p.sqôjp avaXoyítt4) ÔitoQiçiMVOiç, vnò ifjç w&qtiéuç zai zw-ątiewg TÕivôe t&v ticpouQUV уіуѵетаі xal та o'ý'a tivyxiqvüv rotę ßaqetii noizD.ovg оца/мд тоѵд tovovç алотвХеи Ovâè yàq ntivywç tű totiavtcu xivijosig <p éqeti&ai ôvvavtai, xai Հ (pvtiig âè Ôíõtotiiv, totirs та a xo a tx p,sv y-àwQOi) ¡léoovg ßaqécoc, ex ժտ iïâvégov o§sa)ç պ՚ /fiïv. zi t i¡y аітіаѵ o zoqvtpaïoç êxsívoç xai adTQOcpógoç тоѵ ovqavov ճցօ՚ւօց, оѵлед Հ tirqotpy oȘvuwij xaï о§ѵтат«

xiv tirai Հ՞/տ, ßaoviam ő’ о ¡¡то í о tieXijvaïoç хаі хатштатод. 'll yîj yàg sv v ат ղ5 ),

1) Tí т оѵт corrigendum est, qnum Cicero seripserít : Ç uis hic. Portasse prono֊

men ovioç, quod cum adiectivo Հձճց coniunctum est, in оѵгшд mutandum, սէ Lati­

nig Graeca accurate respondeant. —• 2) Bene Moserus : о inog sxiivog, sÎtcsv. — 3) аді-Э-род ns.qiciòg et aqnoç, numerus inaequalis et aequalis, veterem spectant rationem arithmeticam, quae cuni argumento ex Pythagorae placitis a Cicerone expósito praeclare conspirat. Optimo igitur iure ttsqittoïç scriptum est. — 4) Ex Graecis mihi quidern patere videtur, interpretem hane secutum esse scrip- turam: sed tarnen pro rata partium ratione, quod non satis perspicuum esse ad h. 1, observat Oclisnerus. — 5) xai delendum.

xvm. (r.)

Quae qnum intuercr stupens, ut me recepi, Quis hic, inquanr, quis est, qui

complet acres meas, tantus et tam dulcís sonus? Hic est, inquit, iile, qui intervallis

coniunctiis imparibus, sed tarnen pro rata parte ratione distincți», impulsu et motu

ipsorum erbium conficitur, et, acuta cum gravibus temperaos, varios aequabiliter

concentos efiicit ; nec enim silentio tanti motas incitări possunt, et natura fért, ut

extrema ex altera parte graviter, ex altera autem acute sonent. Quam ob causam

summus ille coeli stellifer cursus, cuius conversie est concitador, acute et excítalo

axlvijtoç (леѵоѵса, ev tóęą L<7rari¡ ') őt* alm'Oç effi^Qtxrat, xatet2.i¡(f>v1a тоѵ [iŕfíov tou xócíijLOV tónov. 'Exeîvoi ye [JÓ¡v oi охлш őoóiMt, ыѵ օւռՀ aïrrot;2) noóçeffn ôvva’MÇj èmà ôiMQtçpévoii; rotę діабЦ^абіѵ fyovç апотеХогбіѵ, õa-uç őryta аоіО/тос ovvõed^ioç avuxQVç тшѵ о vrtov idilv ՛ ôrceq oi nenatőevpbévot шѵ «ѵОіилюѵ vevçaïç titțM-yîttțievoi xaï toôaïç i/véqiÇav éavroiç elç тоѵ ôtèoo ywoov tnàvoëov¡ toçneç 3) etegot taïç (f vGsciiv vnáfyypvTeç4) ev ту аѵ&оыліуу ftiwiïj та x)eïa itinovôatiav. Тоѵтоѵ <5è

тоѵ r¡ypv лЪуупЗ-еѵта та тшѵ аѵЗ-дмлюѵ сата еххехихрутаі6), oiő’ ебтіѵ žv ijïïv6)

¿ii.ßXuTÉoct tic aíeíhjCtç $T6Q0c, óiçneo xaï, тоѵ Ne'iXov naqà toïç Xeyoïiévotç, Ката- ăovrcoiQT) ¿ÿ ѵірційѵ о Ош v xatagaTTOVioç8), то mxQOixovv èxeïvov тоѵ тол о V t'h’OÇ

1) լաճ. — 2) avTOïç vix intelligitur. — 3) ovv abundat. — 4) Moserns, qui excidisse vocabulum putavit, quo praestantibus redderetur, coniecit : ețaigitoig.

Sed ínáQxovTíç tccïç ср v б ed eV est: quuni imperaren! ingeniis s. ingeniorum po- testatem haberent. Dativum cum ínáy/oi coniunxit Thucijd. VI. 87. ''Ev л corn yào nãç '/toQÍm xaï ы ui¡ г'Лс<о%ор$ѵ. Hoc igitur modo quamvis Graeca expli­

cări possint, facilius tarnen locum sanabis acribando : ѵлсдс/оітд. — 5) ¿xxt- хысрдсш minime displicet. Deforma еххысрсы cfr. Pors, ad Eitrip. Orest. 1279.

Hind. ad Ar. Eq. 312. — 6) տէր. — 7) • Kataâo ѵллоі ç. Cfr. Herod. II.

17. — 8) Ксааоаттоѵтос, vix emendate sic vertit interpres Graecus; inest enim liuic verbi formae significatio activa, corrigera tarnen nolui, respiciens Homericum illud Ц’м atque similia, in quibus facile animo suppleas to v&oq, ñeque aliter ipsum vocabulum praecipitare explicabis, de quo cfr. Ochsnerus.

movetiir sono; gravíssimo autem hic lunaria atque infimus; nam terra nona, immobilis

manens, ima sede semper haeret, complexa medium mundi locum. Illi autem octo

cursus, in quibus eadem vis est duorum, septem efficient distinctes intervallis sonos,

qui numerus rerum omnium fere nodus est; quod docti homines, nervis imitat! atque

cantibus, aperuerunt sibi reditum in hunc locum, sicut alii, qui praestantibus ingeniis

in vita humana divina studia coluerunt. Hoc sonitu oppletae eures hominum obsur-

duerunt, nec est ullus hebetior sensus in vobis; sicut, ubi Kilns ad ilia, quae

тот rov Հհօս ըտչ՚&Խ Tr¡; aítrthftfetoç fftięerat. Ovroç Ժճ roaovróç eötvv ô rov хоб}Юи tov Ttavmç, òÇvtártjç օԽհհ t>íw> ЧХРі1՝)’ ®ç r«s гыѵ ¿ѵ&пшпшѵ áxoàç

.

-

-

%

,

O-

-

ՃՀ

Հ /.

&

«>И]Х«

; žytTe xal тйѵ axiivwv èxeivov то ipézegov oÇvôtQxiç2) ÿpnprn.

Tavт ¿r¿> Ovtotiâțoiv, pttáftQov fjiiv tovç orpOeX^ovç tal ytjÇ av&tçxai av&içty.

XIX. (7^7.)

Tóte roívvv ó kírfQixavòc, ИібЭкѵоііаі бот, tfr¡6i, rz¡v tó о uv тотѵ «ѵОдотлшѵ хаі ¿Oria v xava^áv&ávovroç 4), Հոգ etneg cot iiixoà, окттео օ'Հր« xa ï sün, ócxtí,

1) Haec dedí secundum Ciceroniana pro : o veo z -toûoïrroç i. о. т. х. т. Л. rtfpz xccï ovrwę o^vuítijç yvpijç. — 2) Moserns ad o'ivâiQxtç : „non bene vertit oculorum a ci ein hac voce, cum nihil aliud velit quam oculos ipsos.“ Equidem vero puta verím, per vocabuliim oÇvôsçztç ingenióse expressa esse Latina : actes sensusque; ас prefecto Cicero înaiorem vim aciei inesse voluit, quant oculis.

3) Scriptoribus Atiïcis propria: аѵЗ-ig av s. avít-iç лсіі.іѵ s. avíhç av náXiv, quamquam ne nostra quidcni dicendi formula explodenda. Cfr. Zf o//. Lept.

pag. 235. — 4) хатараѵ&аѵаѵ cum aliorum verborum turn contemplando etiant notionem exprimit ; felicius tarnen rem suam gerere et potuit et debilit interpres Graecus. Quidni ?

Catadupa nominantur, praecipitat ex altissimis montibus, ea gens, quae ilium locum accolit, propter magnitu dinem sonitus sensu audiendi caret. Hie vero tantus est totiiis mundi incítatissima conversiune sonitus, ut eum aures hominum capete non possint, sicut intueri solem adversum nequitis eiitsque radiis ades vestra sensusque vincitui,

Haec ego admirans, referebam tarnen oculos ad terram identideic.

XIX. (F7.)

fum Africanus, Sentio, inquit, te sedem etiam nune hominum ac domum con­

templări ; quae si tibí parva, ut est, ita videtur, haec coelestia semper spectate, illa

5

hdò; tavil tà ovgávia àqia1 ) діа лаѵто; anoßXtTtètto^'), w ď йѵд-ріялійѵ wreg-

¿ntgáctov ivjtXv dó^ijç dwi¡rír¡; 'Ogăq лаѵтю; ti¡v yí¡v Gnogáâyv xai oitvotç olzov- iiértjv %ugíoic, zal sv avtoïç, toTç. oiovti CilypaCiv, tv&aittg oiztrtai, ptyáXaç sgijpiaç tpßtßX'ijptvac; zai tovtovç ԺՀ tovç ггр> /ір> olxovvtaç ov flórov ait ¿XXýluv ovttoç àtrsQQtoyôra;, iuç pijôèv tv avroTç åip Itlgtov ptraymvtOXXai4) ngòç аХЦХоѵс oióv и tirai, aXXà xaï nov piv nlayiovç, m)v d’ àvTtCtgappêvovç, лоѵ ô’ avuztipévov?

îipïv5) ïotapévov;, t՝§ йѵ лоосдохйѵ ôó'íav óç aXyO-ահ ovô’ ¡¡vtivovv tyttt. AA.

‘Ooàç dí Tip՛ amp՛ oiovti raiviovplvriv xaï ntgiXapßavopivtp՛ 'Qúvaiç nciv, ար dúo pív та pêyiCtov aíj:6Gtotóaç xaï ѵл autov? тот? ovgavov nóXovç tvXitv xaï ív!}tv vnozEipévaç zai ntițgmia? тоХ; лáyoiç ßXtntic, ti¡v píCi¡v dl xaï ріуіст^ѵ txtívijv tți D-śgptf toi՛ rß.lov szzaioptvTjV. J vo ôt tíciv olzíjcipoi, ճր ѵотіа p tv »՞ժտ tetív,

î) ô¡¡та quuni paulo ante positura sit, reiiciendum; Portasse wc іші.юта. — 2) sXni'Çt. — 3) í/í. — 4) Maserus de vocábulo liaec: „ita servililor verbum manare reddit, ut vix aliquatenus sensus apparent." Ñeque prefecto probanda est liaec vertendi ratio, quurn rectius atque Simplicios exprimi manare potuerit. Respexisse videtur interpres Herod. II. 99: tov ős потацоѵ ճ/ոտԽէս atque III. 60: to í'őtoQ — ¿xsnvó^evov ôià сшЦѵшѵ. — 5) ^uTr.

humana contemnito. Tu enim quam celebritatem sermonis hominum, aut quain ex-

petendam gloriam conseguí potes? Vides, habitari ín terra raris et angustia loéis, et

in ipsis quasi maculis, ubi habitatul՛, vastas solitudinea interfectas; cosque, qui in-

colunt terram, non modo interruptos ita esse, ut nihil inter ipsos ab ahis ad alios

manare posait, sed partim obliques, partim transversos, partim etiam adversos atare

vobis, a quibus exspectare gloriam certe nullám potestis. XX. Cernis autem

eandeni terram quasi quibusdam redimitam et circumdatam cingulis, e quibus duos

maxime inter se diversos et cocli verticibus ipsis ex utraque parte subnixos obriguisse

pruína vides; medium autem ilium et maximum solis ardore torreri; duos habitabi-

— 19 —

žqí fc oi ßadiioi'te; êvavría ipívլ) та ТХП ¿QtMovtítv*), o¿tf¿y avroîg mrgòg ró tpéreçov*) y¿w)g, «gr, ժճ Հ èté 6 a, у тп ßofâa moxeipêvy, yv vépea&e*), xa» ‘ Ч*

a&oti Ո ÓÖOV ti tittvÿç peçíóoç Ѵ[Ш> регий». Пйаа yog у і’ ср ірйѵ ъ) olxovpévy Й»

arevy ptv хата róg «®v nó/мѵ xoQVifà;, ліатѵтё^а óè хата róg nlevçaç, pixçá «S vÿaôç àan, ледіхіѵ&реѵу*՝) ту »alát ту íxtívy, yv Atlavuxyv, y v peyályv, yv 'ííxtavw ¿zri Й? ovopáÇete’ xai oívoç рёѵтоі7 ) ô todoíiTOV tvyyávtov ovópataç олоаоѵ ßoayvs ed ti j ß lére ti հ. ’ Ex óy тоѵтыѵ аѵтшѵ топ> yvioQÍptoV хаі оіхоѵреѵыѵ толшѵ

¿

) Պ

T

Q

T

¡

K

}

S

, ѵлтдЙѵаі ótóvvyrai, у то v Га у/у v žxtívov óianlełdai9 ); T H èv toîç елііоілоід

1) îyjSv. — 2) íQíiôovfíiv, quod corniperunt librarii , baud dubio pro tytÍQOVűiv rescribeudum. Moserus coniecit: namvniv. Proprie iotíòuv ïfvi] Latinorum est: vestigia figere, ut ¿Qfíôeiv та булата i. q. oculos figere. Optime Ocbsnerus. — 3) fjpétsQOV. — 4) vépítiäai corruptum est. — 5) Bene additum : i><f Ършѵ, quoniam constat, q u onio do explican" debeat Հ oîxovpévij.

Cfr. Wolf. Lept. pag. 272. Passov. Lex. s. v. orz.éoi. — 6) IltQlzlrCTO;

vocabulum est poetîcum. Cfr. II. Homeri zip. 181. .Aesch. Pers. 595.

IlfoíÒQOOç et ttíqíqqvtoç quamquam a poetis maxime usurpara, leguntur tarnen apud Herod. I. 179. IV. 42. HeoiQÔéó/ifVOç saepissime coniunctum reperitur cum aipau, íâàw atque similibus, ñeque apte uteris h. 1. перг/рм. — 7) pér той — 8) ãça recte Moserus pro àoa. — 9) Sic interpungendiim ; male alii.

les, quorum australis iile, in quo qui insistunt, adversa vobis urgent vestigia, nihil ad vestrun genus, hic autem alter subiectus aquiloni, quem incolitis, cerne quam tenui vos parte contingat. Omnis enim terra, quae colitur a vobis, augusta vertici- bus, lateribus latior, pana quaedam insula est, circunfusa illő mari, quod Atlanti­

am, quod magnum, quem Oceanum appellatis in terris, qui tarnen tanto nomine

quam sit parvus, vides. Ex his ipsis cultis notisque terris, num aut tuum aut cu-

iusquam nostrum nomen vel Caucasum hune, quem cernis, transcenderé potuit, vel

ilium Gangem ti-auare? Quis in reliquia orientis aut obeuntis solis uhimis aut

tíç *) tÍjÇ йѵато'Ц; Հ sv tOîç rov qXíov dvopsvov itfyátotç, Հ то 5 ßoyyä r¡ то v voto v toîç fiéçsfá то còv ãv azovCstsv òyopa; róiv1 * 3) yàç atfaioovpéviňv naviánctOt iXtaiystç, iv jródfl Stsvoytooía3) vjiSTÍQa4) ôúçct ЁаѵЦѵ üéXsi nXatvvsB’5).

1) Ttolj quod habet Moserns, corruptiim esse ex tlç, facile patet ñeque carete omniíío poteris pronomine interrogante. — 2) róv, quae vera videíur esse scrip- :tura, libenter correxeris in тоѵтюѵ. — 3) <srsvoya>qla ex cap. 23. optime Mo­

serns. — 4) rpisTÉoa. — 5) ПХатѵѴЕОЗ-аі, i. q. dilitari, affért Passovius ex Timone apud Drog. L. IV. 42. —• 6) Siquidem xal cum ¿note coniungere veil's, ante voculam si parvum interprmctionis signum ponendum erit, àlioquin scribenduin st xal. — 7) Հ/<ճ; ex Latinig restituendum. — 8) Rectius : ¿(fs'ír¡c, quod eiiam ds tempore dici posse, docet ScliacJ. Dion. comp. pag. 142. — .9) ѵрмѵ. — 10) Post [istaòiôóvai commatis signo utendum ; aliter Moserns,

quera miror scripsissę : pstaôidóvca’ ô t a pévTOi, quum ex слоте mihi quidein ôvvctpsÿci pondere videatur. — Ceterum non expressum est՛ ab interprete voca- bulum quin, i. q. ԺՀ,

aqtrilonis austrive partibus tuum nomen a lidie t? Qiiibus ampiitatia cernis proferto, guantis in angustiis vestra se gloria dilatare velit.

XXL (fZL)

Ipsi autem, qui de vohis loquuntur, quam diu loqnentur? Quin etiam, si copiât proles illa futurorum hominum deiuceps laudes սա՛ստ cuiusque nostrum a patrib-us

XXL (FI/.)

Kal аѵтоі ôí oï ttíqí ѵршѵ Xéyovisc, pt%Qi nosov Jr/ Xé^oMv; ônótt zal 6) մ

rá páXtöca rrpoíhiiotio 7¡ тыѵ բտ& ’ іц.ик 7 * ) tlvOqrómtov уtvsà àvtoSsv xal si ăq^ ®)

Tovç ènatvovç îjpüv 9) èvòç szel Ото v nqòç гыѵ natâquw naoaXap^ávovtsç тoïç ¡ista-

ysysOcśooię pstaâiâóvat10), ôià рьѵтоі tovç xataxXvCpOvç xal t«ç sznvorótostç г^с yr¿c,

àç dvpßaiveiv xa5-‘ ¿Qidpévov yoávov аѵаухц, ov pávov ovx аідюѵ, dW o vá í paxgá- ßiov Xa՝¿sív !) ôó^av Ôvváps&a. Tig ás öviéig?), žz тшѵ eniy$vi¡dopsvtoV аѵ&^шлыѵ eivai viva negi dov Xáyov, олоте pijáeig ex тйѵ dov ngoyevedvégaiv ysvrfiiiai', oïneq оѵт èXávrovg xaï, «Ç aXr¡&wg einst», xqsíttovç ysyávadiv aváçeg1 XXII, xaï páXidra onóte лад" avtoïg тоѵтоід, dip* ыѵ S-gvXXsidOai то tjpéisgov ővopa dvvami.

óvás eíg èvòg sviavrov naqazoXov ¡árfiai pvíjprj áv varáig è/ri3). Oí yàg àv-Ձ-ցաлое т-q dvvr}3sią sviavrov pávov tt¡v тоѵ ¡¡Xíov, то иго âé ¿dziv èvòg adrégoç, anoxacádradiv dvppsTQOvdiv, dXX’ íjvíxa av лдод то аѵто, ö&sv xa&ánaÇ tzivrpárficcv , лаѵтед ênavéXOoidtv oí dtírègsg xaï тт,ѵ аѵттуѵ тоv п аѵто g оѵдаѵоѵ âiá.Otdiv pazgoïg ôiadiý pctdiv елavaxopidcňdi, tots ьхьТѵод dXij&ug dTQÉiptov sviaVTÒç ovopá&d&ai ávvarai,

¿v «, páXig4) тоХрй Xéysiv, яоХХоі аѵЗдшл.ыѵ аіыѵед аѵ nsgiéypivio. Kal yaç wç

acceptas posteris pro dere, tarnen propter éluviones exustionesqiie terrarum, quas accidere tempore certo necease est, non modo [non] aeternam, sed ne diuturnam quidem gloriam assequi possumus. Quid autem interest, ab iis, qui postea nascentur, sermonem fore de te, quum ab iis nullus fuerit, qui ante nati sunt? qui nec pau- ciores et certe meliores fuerunt viri; XXII. quum praesertim apud eos ipsos, a qmbiis audiri nomen nostrum potest, nemo unius anni memoriam consequi possit.

Hommes enim populariter annum tantummodo solis, id est, unius astil, reditu metiuntur, quum autem ad idem, unde sem el proiecta sunt, cuneta astra redieiint, eaudemque totius coeli descriptionem longés interval lis retulerint, turn Ше vere ՝erteUti

6

1) Melius scrípsisset ínterpres: rrpoçrtoitïaOcu s. áicmnárttríSai. — 2) Sensum, non vocabula express!t Planudes; qiiidni tí մտ ôicapgQSi ? — 3) Sturmius et Goezitis male: ovâ‘ o ľ; — ôvvazòç ê%ei. Cfr. Maserus ad h. 1. Adverbium

— utrumque enim apud seriptores Atticus legitur, quod ducent Pars, ad Eur.

Phoeniss. 319. et Dorv. ad Charit, pag. 409.; — rescripsi pro pávu, quae Planudis fuisse videtur scriptura.

s

tiinooriíHv ехХілйѵ ó fjXioc nãcíiv àv&QÜmnç sdo& xa» C^tGłr^ui, Հւ-txa Հ 'РшцѵХоѵ Ірѵэд tlę, torrov siçéóv го v vtàv, оѵгыс1), òmpiixa а v TCátav žx rov autov [léçovç гои oiigccvov хата го v autov хацюѵ ó аѵкк ¿хХіттг[2'), tr¡vixavta zoi тйѵ ÇuâÍMV

¿xTtávTwv sari тйѵ aövÉQtov zrpòç tt¡v avvijv a(>xr¡v ¿7ravaá՝Qaiióvto)V TtXtïoy тоѵтоѵ еѵіаѵтоѵ t"/t " тоѵтоѵ ye uí¡v то и ¿ѵіаѵтоѵ բղոա то tîxoOwv ¡itQOc êÇtXqXv&òç î'ffiri3).

XXIII. 'íiç tàv TijV tïç TOVTOvl TÒV уйуоѵ tTtávoôov asrsźzritf^ę4), tv м паѵта

stfri

5 )

X

,

О

6 )

Ц

¡

Ș

¿pííqomtoiv ôóçav, Հ /JóXtç ttqoç tvòç еѵіаѵтоѵ ftéçoç õXíyov дѵѵатаі aifixíofrai ;

annus appellari potest, in quo vix dicere audeo quam multa liominum sécula teneantur.

Namque, ut olim deficere sol hominibus exstinguique visus est, quum Romuli animus haec ipsa in templa penetravit: ita, quandoque eadem parte sol eodemque tempore iterűm defecerit, turn, signis omnibus ad idem principium stellisque revocatisl, expletum annum habeto ; huius quidem anni nondum vigesimam partem scito esse conversam.

A'XIII. Quocirca si reditum in liunc locum desperaveris, in quo omnia sunt magnis et praestantibus viris: quanti tandem est ista hominum gloria, quae pertinere vix

I) ovttoç Addendum ex Latinis. — 2) ехХ'иѵд pro ехХеіла, quod barbarom est, legendám esse, spotíte apparet. — 3) níQi Ճ cfrt[.u delenda. — Aptissime attulit Lehnerus РоІуЪ . VI. 5. 5: ”Otov Հ ôià xaiaxXvCuovç Հ ôià Xoițuxctt TtsoiCTÓGeią àí àcf ooiaç zagnw Հ ői ciXXaç totovtoç ahíaç tf ttooà yévTjTCu

■rov iG>v avijooiTitov yévovç, — o'í«ç r¡dr¡ yf-yovtvai naQčtXýpap^v xai náXiv mXXáxiç ІглбОаі ò Xó y o; aïçél. Vide etiain Strombeckii, qui germanice Somnium vertit, notam ad cap. 21. — 4) eàv — àneXnto^ç correxi ex graecae orationis ingenio. ՝ЛлеХліС,еіѵ apud scriptures meliores cum genitivo coniunctum videbis, quum sit алеХл. nvà omnino aliquem spe privare. — 5) Cfr.

Herm, ad Viger. 95. pag. 727. Scilicet ex Graecis liane dicendi formulam

sitmserunt scriptures Latini. — 6) Tandem non expressum est ; quidui лоте?

Totyagow, f[v el; то vipoç ãtfogav1 ) é&eXý&ri; y.a'i таѵѵцві tr¡; X^Etoç xai аідіоѵ

катоіхіа

; È

X

ß

C&

;

O

XX

;

;, ¡Ц

«

X

- ntíoiç iná&Xoi; vr¡v tXníäa тшѵ tíavrov Հ>Հ; ттдауц-атшѵ ' тай; yàg èavTij; rfiovaï;

rr¡v uQtTTjV avrqv деі тгоо; г'цѵ аЦЭіѵтр бе ті(мрл аѵеХхѵбси1 ті ôè negi gov Ррг'Х- Цбеѵаѵ ûv äXXot2), аѵтоі ye оіроѵтаГ ^дѵХХ^боѵбі /livrei. Пае yàg ձ ехеіѵшѵ Xóyoç xai бтеѵо%юдіае; Tr<oiXa;ißâviicu Tairai;, al; ßXènei;, xai ovx eauv őre negi tipo; ãtdio; yéyovev, àXXà бѵухаХѵтетаі [г-Հ тшѵ аѵ&дшпшѵ ôiaqí)oga\ xa՝ [тшѵ êmyiyvopévtov Xtj&r¡] 6ßérvvrat3').-

1) Moserus maliiit vxp^là (¡novñv^ sed alte spectare proprie dictum, սէ supra cap. XVIII, o(fiOa).[iovç érti yíjç (h&tatpéçsiv. Nostro igitur loco s. r. vlpoç acpogäv

։• q. ѵгробе s. av to ßXéntiv. — 2) Hand dubie sic ex Moseri coniectura scribenda haec sunt pro: ^Qi)XX^6a$v &v. — 3) Quae desunt, addenda putavi.

— ... ' 1 ... ... . ' " " -

ad unius anni partem exiguam potest? Igitur alte spectare si voles, atque banc sedem et aeternam domum contueri : ñeque te sermonibus vulgi dederis, nec in prae- miis humants spem posueris rerum tuarum ; suis te oportet lllecebris ipsa virtus trahat ad verum decus ; quid de te alii loquantur, ipsi videant; sed loquentur tarnen.

Sermo autem omnis ille et angustiis cingitur iis regionum, quas vides, nec un-

quam de ullo perennis fuit, et obruiter hominum interitu, et oblivione posteritatis

exstinguitur.

XXIV. (FIII?)

Tav ca tin óv roz, 'E՛/ւճ ôs, &f>qv, 'Aipgixavè, st toïg Óftovôaíoiç тйу sgytùv oíov f í ug òôò; tí¡; naroíóog *) ngòg гт.ѵ tíz ovgavòv àvoôov ¿уалілгатаі, zaíioi tà (іаХібга sx naíôow toTç iyvt6i nog tv Stig tov nargóg t$ z«t toiç (ioïç, xai zr¡g ѵцмѵ xotijuÓTWtoç ovxovv ysvópsvog tvôsyg2), vvv yiévroí ßgaßtlov ngoxsqúvoi) тобоѵтоѵ блеібіо лоІХй -/oijyooovttgov3). Kàxtïvo; [etfrf] 2v ôl xai antvôt, xai о veto; ïa&,

баѵтоѵ M ^vițtov ovia, alla vomi го бйца- oyôè оѵтод st av, Sv Հօտ Հ ^°(><քՀ

î) ւՀց naroíóog coniunxisse videtnr Planudos cum vocábulo àvoôov, ut idem sit, quod lx %Հց naioíôog. Equidem, Platonis Euthyphronis cap. 1. respiciens, sic scribere nialuerim: eïnto rot g ys ту natțndi ayaitåv among уеѵоціѵоід celt. — 2) Haec ¿yupißöXcag dicta sunt ; fortasse rectius : ovit и — ареЦба;

S. IXálTtoV. -- 3) YQTjyOQÓlltQOV scripsit pro êyQTjyOQMTegov.

XXIV. (FIU.՝)

Quae quum dixisset, Ego vero, inquam, o Africane, si qiridem bene mentis de

patria quasi limes ad cocli aditum patet, quamquam, a pueritia vestigiis ingressas

patriis et tuis, decori vestro non defui: nunc tarnen, tanto praemio proposito, cuitar

multo vigilantius. Et iile: Tu vero enitere, et sic liabeto, non esse te mortalem,

sed corpus hoc; пес enim tu es, quem forma ista declarat, sed mens cuiusque, is

est quisque; non ea figura, quae digito demonstrări potest. Deum te igitur scite

esse, si quidem deus est, qui viget, qui sentit, qui meminit, qui providet, qui tara

то бйр,а, оу ftçoxá&ijtatj wçneç ՃՀա xai tóvôs tov xótíytov Ժ tyt^àv ixeïvoç Qeòç.

äoíxíí1)' xal öv TQÓTtov tòv xÓ6fiov ex fieQOVç p,év zivoç Հհպրօր йѵта aîrroç o ©tòç altóvioç, ovctoç xal w (f&aQvòv tfw¡ua Հ adávavoç xvvei ipvxý2). XXF. MTÒ3) У«6 аеіхіѵ^тоѵ4) ã&ávazov ՛ то ô‘ àllo xivovv xtà vn allov xwovyievov, л avlav tyfiv xivrpítoç, лаѵіаѵ š%ei Çatîfc. Móvov dr¡ то aíro8) xivovv, års ovx аяоіеілоѵ èaviò, ov лоте Цуet, xivov^evov, allá xal TOtç âllotÇj оба хіѵеітаі, тоíro nr¡yr¡ xal щгут[ xWTidetoç* адэд ôè ayévqiOVj «QXÏ(Ç yàq avayxi) Ttâv то yiyvófievov уіуѵебОаѵ, avrr¡v óč fvijó t¡= évdç* el yào ex тоѵ ¿q%i¡ yíyvoizo, ovx áv ew¡ áqyr¡6). ’Թր$«ԺՀ ԺՃ

regit et moderatur et proveí id corpus, cui praepositus est, quam hune mundum ilie princeps Deus ; et ut mundum ex quadam parte mortalem ipse Deus aeternus, sic fragile corpus animus sempiternos morét. XXF. „Nam quod semper movetur, aeternum est; quod autem motum affért alicui, quodque ipsum agitatur aliunde, quando ßnem habet motus, vivendi finem liabeat necesse est. Solum igîtur quod sese morét, quia numquam deseritur a se, numqnam ne mover! quidem desinit. Չս*ճ etiara ceteris, quae moventur, hic ions, hoc principium est movendi. Princip io autem

7

1) dtotxsr, qno moderând! notio exprimitur, apte positum est, quamqiiam paulo liberius vocabula ordinavit interpres Graecus. Ceterum deesse videtur movendi significado, quam addidit Cicero. — 2) Sic bene Moserus ex Latinis correxit»

—• 3) Petita haec sunt nostro loco, Tuse. I. 23. et de Sencct. 21. ex Platónig Phaedro, cap. 24., accurate cum Latinis collata a M. A. Murele in Var.

Vecii. lib. VIII. 3, cuius disputatioiiem editioni suae addidit Moserus, pag.

537. sqq. Vide praeterea F. Astii copiosos in Plat. Phaedrum commentaries, pag. 283. sqq. — 4) Male: del xivrpóv. — 5) то а сто minime próbán- dum. — 6) Reținui scripturam, quae fuisse videtur Plan u dis. Bekkerus:

av yíyľoi

TO. S

:

4

Ц

.

/

¿yévrfióv žtitu ctéiátpUoQOv avrò aváyxr¡ flyta‘ «QX^S X“Ç ԺՀ ano)¿>p¿vi¡c от etvvý поте ¿л тоѵ, о tíre aż/.o ¿Ș exsívtfi ysnifitnai, fintę «Ș аед$ ժճ то ntl via yíyveo&c“. Оиты ԺՀ xivifitov; fitv ¿o/l¡ iò avio ainò xivovv* rewo ճչ ow anó>.~

'kvtiüav, orre уІуѵесФш ôvvamv, Հ návia re ovoavòv xai nãdáv re ylvtoiv ßv(i- nsdovdav diífitu *), x«í м тгоге «гУі; s/sre2), ôáíľ хіѵцУіѵкх у tv ifi tu».

XXVI. (IX.)

Lííiaráiov ժէ iTttfatípívov rov v<f> tavtov xcvovfiívov, tyvfåc ovaíav те xal ձօ yo v3) tortor aí’ióv4) tiç ),éywr ovx аиг/ѵѵйгаи Hav y«g Сй[ла, Ճ p£v

1> Planudem y írt fii v legisse compertum habet Stallbaumius, qui nobis quidem hune locum féliciter explicuisse videtur. — 2) Vocabulum atijrai, post tynv repetitum, delendum censeo. — 3) Aáyoç quid sit, optime docet Stallb.

Cicero non satis accurate : naturam, ñeque est alcyŕvefiílai: negare. Vide Astium ad h. 1. — 4) Male тоі՜-րօ aim. Moserns interrogandi signum post

¿toxmXtav posait, quod mihi quidem non placet. Ceterum persuasum milii est, totum locum ab interprete Graeco non ex Cicerone, sed Platone esse ex­

pressem.

nulla est origo, nam ex principio oriuntiir omnia; ipsum autem nulla ex re alia nasci

potest, пес enim esset id principium, quod gigneretur aliunde. Quod si numquam

oritur, ne occidet quidem unquam. Nam principium exstinctum nec ipsum ab alio

renascetur, пес ex se aliud creabit, si quidem necease est a principio oriri omnia,

äta fit, ut motus principium ex eo sit, quod ipsum a se movetur; id autem пес

nasci potest, пес mori; vel concidat omne coelum, omnisque natura consistat necesse

est, nec vira ullam nanciscattir, qua a primo impulsa moveatur.

(frvcíttoç UJV'/jç. El de idù го Гчо огток 6%оу, /lý <Шо и eivai то avm íavrò xtroiw հ tyvy>, Ą àváyxrfi ¿révriTÓv те z«i «Swaroy «У WțU"

Tavtqv du уѵцѵа^е žv fitl.iídioiç noáyiictGiv" sloi Ժ’ «irai tfoovtíâsç àçidiai ai 7TSQÍ dtotiiQÍaç TÍjs еѵьухаі№ѵ^ г\ , atç Հ tyvfå xivovfiévt¡ те xai yvpi/a£of¿¿vi¡

Հք-ãrtov eiÇ vqvôe тr¡v fáfêiv3) xai тоѵ taviîjç аѵатѵЦоЕтаі olxov. Kai тоѵто մ' âv xQvgtoÇ rroiýdtisv, sin f q, 7¡víxa av, lyzEzXsidțjisv'q ты G (¿¡таи 4), tû лдохулту 5՝) xai та txiòç ііѵта xaravoovda , tcXsïGtov õdov tamijv èÇéÀxoi тоѵ GwyuxTog. Лт yàq ірѵуаі тйп՛ ¿avtoi’ ç Taïç îjâovaïç êxôtôwxót шѵ тоѵ GiÓijkxtoç, aï тоѵшѵ èavràç oiovsí Tivaç

■jtaoéÔMxav vntjQgiíôaç xai tt¡ тыѵ ¿лі&ѵуиыѵ уѵ[іт) t«Tç qdvTta&tíaiç în&tvWav 6) л xai

í> грѵрі av eli¡ addidit Plato, reclîssime igitur etiam nostro loco exprim աւէսր. — 2) èvsyxa(iévi]ç i. q. narQÍóoç. Moserns conferí Budáéi Comm. ling, graec. p. 542 sqq. edit Episcop, p. 155G. — 3) est sors bea toru m ; vocabuliim graecitatis christianae. C fr. Moserns. — 4) Нас ratione si interp iinxeris, voculam Հ non desiderabis. — 5) De vocábulo тгоохѵптш cir. Jac. Achill. Tat. pag. 593. — 6) Cfr. Herod. I. 130. VL 25. Jac. Ach. Tat. p. 961.

XXVI. (IX)

Q num pateat igitur, aeternum id esse, quod a se ipso moveatur, quis est, qui hane náturám animis esse tributam neget ? Inanimuin est enim omne, quod pulsu agitatul՝ externo ; quod autem animal est, id motu cietur interiore et suo, nam haec est natura propria animi atque vis. Quae si est una ex omnibus, quae sese moveat, ñeque nata est certe et aeterna est.“

Hanc tu exerce oprimis in rebus ; sunt autem optimae, curae de salute patriae ;

quibus agitatus et exercitatus animus velocius in liane sedem et doinum suam per-