SYLABUS PRZEDMIOTU NA STUDIACH WYŻSZYCH
Lp. Elementy składowe sylabusu Opis
l. Nazwa przedmiotu Gramatyka historyczna języka polskiego – kierunek Filologia Polska, specjalność nauczycielska.
2.
Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot
Katedra Współczesnego Języka Polskiego, Wydział Polonistyki UJ
3. Kod przedmiotu WP.IP.n/2/7
4. Język przedmiotu Język polski
Grupa treści kształcenia,
Przedmiot jest realizowany w ramach grupy treści kierunkowych.
5. w ramach której przedmiot jest
realizowany
Przedmiot obowiązkowy do zaliczenia na II roku studiów.
6. Typ przedmiotu
7. Rok studiów, semestr Dany przedmiot jest oferowany na II roku studiów w semestrach zimowym i letnim.
8.
Imię i nazwisko osoby (osób)
prof. dr hab. Władysław Śliwiński prowadzącej przedmiot
Imię i nazwisko osoby (osób) egzaminującej bądź
udzielającej
zaliczenia w przypadku, gdy nie
dr hab. Monika Szpiczakowska, dr Kazimierz Sikora, dr Agata Kwaśnicka- Janowicz
9.
jest nim osoba prowadząca dany
10. Formuła przedmiotu Formą zajęć dydaktycznych są wykłady i ćwiczenia, w ramach których przekazywane są treści nauczania przedmiotu.
11. Wymagania wstępne Przedmiotem wprowadzającym do gramatyki historycznej języka polskiego jest gramatyka języka staro – cerkiewno – słowiańskiego, realizowana na roku I semestru drugiego. Student rozpoczyna kurs gramatyki historycznej po opanowaniu umiejętności czytania oraz analizy fonetycznej i fleksyjnej tekstów scs.
12. Liczba godzin zajęć
dydaktycznych Na studiach stacjonarnych gramatyka historyczna języka polskiego jest realizowana w czasie wykładów (60 godzin dydaktycznych) i ćwiczeń (60 godzin dydaktycznych).
13. Liczba punktów ECTS
przypisana przedmiotowi 10 punktów ECTS
14. Czy podstawa obliczenia średniej ważonej?
Tak
15. Założenia i cele przedmiotu Celem przedmiotu jest przekazanie studentom wiedzy o historycznym rozwoju języka polskiego (w szczególności w podsystemach fonologicznym, morfologicznym i leksykalnym), niezbędnej dla właściwiej interpretacji starszych tekstów filologicznych (np. staropolskich), a także prowadzenia badań w zakresie historii języka, etymologii, onomastyki i dialektologii.
16. Metody dydaktyczne Teoretyczne treści nauczania przedmiotu są przekazywane na wykładach (60godz. dydaktycznych rocznie), a praktyczne nabywanie umiejętności czytania ze zrozumieniem tekstów staropolskich i średniopolskich oraz analizy występujących w nich zagadnień fonetycznych, fleksyjnych czy słownikowych rozwijane jest w czasie ćwiczeń (60 godz. dydaktycznych rocznie). Przewidziano konsultacje regularne, jak też zalecane w indywidualnych przypadkach na dyżurach odbywających się co tydzień (po 30 godz. w obu semestrach).
17. Forma i warunki zaliczenia przedmiotu, w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia z przedmiotu, a także formę i warunki zaliczenia poszczególnych form zajęć wchodzących w zakres danego przedmiotu
ZalZaliczenie kursu gramatyki historycznej języka polskiego odbywa się na podstawie końcowego egzaminu ustnego, przeprowadzonego po wykładach w semestrze zimowym i letnim. Zakres egzaminu ustnego obejmuje zarówno interpretację zagadnień językowych (historyczna fonetyka z fonologią oraz fleksja nominalna i werbalna), jak również teoretyczne zagadnienia
realizowane w czasie wykładów i zawarte w podstawowej literaturze
przedmiotu. Zaliczenie ćwiczeń z gramatyki historycznej języka polskiego w semestrze zimowym i letnim odbywa się na podstawie kolokwiów, które zarządzają prowadzący ćwiczenia po zakończeniu danej partii materiału (w
semestrze zimowym dwa kolokwia po wokalizmie i konsonantyzmie, w semestrze letnim także dwa – po fleksji imiennej – deklinacji i fleksji werbalnej – koniugacji).
18. Treści merytoryczne przedmiotu oraz sposób ich realizacji
Treści merytoryczne przedmiotu:
1. Genetyczne zróżnicowanie języków świata.
2. Języki słowiańskie i miejsce wśród nich języka polskiego.
3. Podstawa rozwoju polskiego systemu wokalicznego.
4. Rozwój prasłowiańskich samogłosek e oraz e w języku polskim (przegłos
polski i przegłos lechicki).
5. Wokalizacja prasłowiańskich jerów.
6. Iloczas w języku polskim.
7. Samogłoski pochylone w języku polskim.
8. Rozwój samogłosek nosowych w języku polskim.
9. Realizacja sonantów w języku polskim.
10. Metateza prasłowiańskich grup nagłosowych *ort, *olt i grup sródgłosowych
*tort, *tolt, *tert, *telt.
11. Zmiany samogłosek pod wpływem spółgłosek półotwartych.
12. Podstawa rozwojowa polskiego systemu spółgłoskowego.
13. Rozwój spółgłosek wargowych miękkich i spółgłosek palatalnych.
14. Dyspalatalizacja spółgłosek funkcjonalnie miękkich.
15. Powstanie spółgłoski f i spółgłosek funkcjonalnie twardych.
16. Rozwój spółgłosek rz oraz ł w dziejach języka polskiego.
17. Uproszczenia w grupach spółgłoskowych.
18. Od prasłowiańskich deklinacji tematowych rzeczownika do polskich
deklinacji rodzajowych.
19. Układ końcówek deklinacji rzeczownikowej męskiej.
20. Układ końcówek deklinacji rzeczownikowej żeńskiej.
21. Układ końcówek deklinacji rzeczownikowej nijakiej.
22. Rozwój deklinacji mieszanej rzeczowników. szczątkowe końcówki liczby podwójnej.
23. Rozwój deklinacyjny zaimków rodzajowych i nierodzajowych.
24. Przeobrażenia prostej (rzeczownikowej) i złożonej (zaimkowej) odmiany
przymiotników.
25. Podstawa rozwojowa prasłowiańskiej fleksji werbalnej w języku polskim.
26. Kształtowanie się czasownikowych typów koniugacyjnych w języku
polskim.
27. Rozwój form trybu rozkazującego.
28. Kontynuacja czasów przeszłych prostych (imperfectum i aorystu)
w polszczyźnie średniowiecznej.
29. Ewolucja czasu przeszłego złożonego i trybu przypuszczającego.
30. Rozwój prasłowiańskich form imiesłowowych czasu teraźniejszego
i przeszłego. Przekształcenia postaci bezokolicznika.
19. Literatura podstawowa Literatura podstawowa. Podręczniki.
Encyklopedia języka polskiego, pod red. S. Urbańczyka i M.
Kucały, Wrocław-Kraków 1999 (wybrane hasła).
Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, pod red. K.
Polańskiego, Wrocław-
Kraków 1999 (wybrane hasła).
Z. Klemensiewicz, T. Lehr-Spławiński, S. Urbańczyk, Gramatyka historyczna języka polskiego, wyd.III, Warszawa 1965.
H. Koneczna, Charakterystyka fonetyczna języka polskiego na tle innych
języków słowiańskich, Warszawa 1965.
Z. Stieber, Historyczna i współczesna fonologia języka polskiego, Warszawa
1966.
W. Kuraszkiewicz, Gramatyka historyczna języka polskiego.
Podstawowe
wiadomości z wyborem tekstów staropolskich do ćwiczeń, wyd.2, Warszawa
1972.
S. Rospond, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa 1971.
J. Strutyński, Elementy gramatyki historycznej języka polskiego Kraków 1982(lub wyd. nast.).
K. Długosz - Kurczabowa, S. Dubisz, Gramatyka historyczna języka polskiego. Podręcznik dla studentów polonistyki, Warszawa 1998.
Teksty:
S. Borowski, A. Furdal, Wybór tekstów do historii języka polskiego, Warszawa1980.
W. Taszycki, Najdawniejsze zabytki języka polskiego, Wrocław 1967, wyd. IV(lub wyd. nast.).
W. Taszycki, Wybór tekstów staropolskich XVI-XVIII, wyd. III, Warszawa
1969.
S. Vrtel – Wierczynski, Wybór tekstów staropolskich. Czasy najdawniejsze do1543 r., Warszawa 1963 (lub wyd. nast.).
W. Wydra, W. R. Rzepka, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543,
Wrocław 1984.
Słowniki etymologiczne:
A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1957 (lub wyd.
nast.)
F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1952 i tomy
Następne.
A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, Warszawa 2000.
W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
Słowniki ogólne:
S. B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I-VI, wyd. II, Lwów 1854-1860, wyd. III, Warszawa 1951 (lub wyd. nast.).
S. Reczek, Podręczny słownik dawnej polszczyzny, Wrocław 1968 (lub wyd.
nast.).
Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. I-X (z. 65: Wronka – Wszytek),
Warszawa 1953 i tomy następne.
Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M. R. Mayenowa, t. I-XXI (Ofarbować – Oposyłać), Wrocław 1966 i tomy następne.
Literatura uzupełniająca:
I. Bajerowa, Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku, Wrocław 1964; O zaniku samogłosek pochylonych. Pokłosie dyskusji, Katowice 1978;
Polski język ogólny XIX w. Stan i ewolucja, t. I: Ortografia, fonologia z fonetyką, morfonologia, Katowice 1986, t. II:
Fleksja, Katowice1992.
S. Dubisz, Rozwój polskiego systemu fonologicznego [w:]
Studia z historii
języka polskiego, pod red. W. Kupiszewskiego, Warszawa 1994, s. 9-19.
B. Dunaj, Język polski najstarszej doby piśmiennej (XII-XIII wiek), Kraków
1975; Ogólne zasady rozwoju fleksji rzeczowników w języku polskim, Prace
Filologiczne 1985, XXXII, s. 109-114; Wzdłużenie zastępcze w języku polskim, Kraków 1966.
Języki indoeuropejskie, pod red. L. Bednarczuka, t. I, Warszawa 1986, t. II,
Warszawa 1988.
Z. Kempf, Rola pełni głosowej w rozwoju polskiej deklinacji rzeczownikowej, ZN Uniwersytetu Wrocławskiego, Seria A, nr V, 1957, s. 149-175.
B. Klebanowska, Interpretacja fonologiczna zjawisk fonetycznych w języku
polskim, Warszawa 1990.
H. Koneczna, Wzdłużenie zastępcze [w:] Księga referatów II Międzynarodowego Zjazdu Slawistów, sekcja I:
Językoznawstwo 1934.
A. Kowalska, Ewolucja analitycznych form czasownikowych na –ł w języku
polskim, Katowice 1976.
A. Ksiażek-Bryłowa, Wariantywność fleksji w historii i gwarach języka
polskiego, Lublin 1994.
M. Kucała, Rodzaj gramatyczny w historii polszczyzny, Wrocław 1978.
W. Kuraszkiewicz, Polski język literacki. Studia nad historia i struktura,
Warszawa – Poznań 1986.
E. Łuczynski, J. Maćkiewicz, Językoznawstwo ogólne. Wybrane zagadnienia, Gdańsk 1999 (rozdz. VI).
T. Milewski, Językoznawstwo, Warszawa 1969 (rozdz. III).
H. Popowska – Taborska, Wczesne dzieje Słowian w świetle ich języka,
Warszawa 1993.
W. Śmiech, Rozwój historyczny polskich grup spółgłoskowych
*sr’. *zr”, *žr’, Łódz 1953; Rozwój form czasu teraźniejszego
czasownika w języku polskim, Łódz 1967.
H. Turska, Mianownik l. mn. typu „chłopy”, „draby” w języku polskim, Język Polski, R. XXXIII, 1953, s. 129-155;
Zagadnienie miejsca akcentu w języku polskim, Pamiętnik Literacki, R. XLI, 1950, z. 2.
S. Urbańczyk, Jaką polszczyzną mówił Jan Kochanowski i jego rówieśnicy?,
Język Polski, R. XXXIII, 1953, s. 214-224.
