Rodzaj
przedsięwzięcia
Rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 442 Gizałki – Kalisz, na odcinku Wesółki – Kalisz.
Inwestor Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu ul. Wilczak 51, 61-623 Poznań
Opracowanie Pracownia Analiz Przyrodniczych Tomasz Radniecki
ul. Jaspisowa 12, 61-680 Poznań tel. 600-477-544
www.radniecki-srodowisko.pl
Maciej Binder –
kierownik opracowania
dr Krzysztof Pyszny Tomasz Radniecki Krzysztof Zajda
dr Marek Podsiedlik Bartosz Szkrzypczak Piotr
Kazimirski
Poznań, 7 września 2020 r.
SPIS TREŚCI:
I.DANE OGÓLNE I LOKALIZACYJNE ... 1
1. Wstęp ... 1
1.1. Przedmiot opracowania ... 1
1.2. Podstawa opracowania ... 1
1.3. Kwalifikacja inwestycji ... 1
2. Dane ogólne o przedsięwzięciu ... 2
2.1. Położenie ... 2
2.2. Charakterystyka przedsięwzięcia w wybranym do realizacji wariancie ... 2
3. Wykaz wykorzystanych aktów prawnych oraz dokumentacji ... 4
II.OPIS ELEMENTÓW PRZYRODNICZYCH OBJĘTYCH ZAKRESEM PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA ... 6
1. Położenie fizyczno-geograficzne ... 6
2. Morfologia terenu ... 6
3. Budowa geologiczna ... 7
4. Klimat ... 7
5. Gleby ... 8
6. Wody podziemne ... 8
7. Wody powierzchniowe ... 10
8. Fauna i flora, obszary chronione w tym obszary Natura 2000 ... 12
8.1. Szata roślinna ... 12
8.2. Herpetofauna ... 16
8.3. Ornitofauna ... 37
8.4. Obszary chronione ... 44
9. Krajobraz ... 45
10. Dobra materialne, zabytki i krajobraz kulturowy ... 46
III.WARIANT POLEGAJĄCY NA NIEPODEJMOWANIU PRZEDSIĘWZIĘCIA ... 47
1. Wariant polegający na niepodejmowaniu przedsięwzięcia ... 47
1.1. Skutki realizacji Wariantu polegającego na niepodejmowaniu przedsięwzięcia ... 47
IV.OKREŚLENIE PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO WARIANTU PROPONOWANEGO PRZEZ WNIOSKODAWCĘ – WARIANT I ... 47
1. Oddziaływanie na glebę i powierzchnię ziemi ... 47
2. Oddziaływanie na wody podziemne i powierzchniowe ... 49
3. Oddziaływanie na zwierzęta, rośliny i formy ochrony przyrody ... 52
4. Oddziaływanie na krajobraz ... 56
5. Oddziaływanie na dobra materialne, zabytki i krajobraz kulturowy ... 58
6. Oddziaływanie na ludzi ... 58
V. Gospodarka wodno-ściekowa wariantu proponowanego przez wnioskodawcę ... 59
1. Informacje ogólne ... 59
2. Gospodarka wodna ... 59
3. Gospodarka ściekowa ... 59
3.1. Ścieki bytowe ... 59
3.2. Wody opadowe i roztopowe ... 59
3.3. Ścieki przemysłowe ... 60
VI. Gospodarka odpadami w wariancie wybranym do realizacji ... 61
VII. Określenie przewidywanego oddziaływania na środowisko wariantu alternatywnego (nieprzeznaczonego do realizacji) – Wariant II ... 66
1.Charakterystyka wariantu alternatywnego ... 66
2. Oddziaływanie na glebę i powierzchnię ziemi ... 66
3. Oddziaływanie na wody podziemne i powierzchniowe ... 66
4. Oddziaływanie na rośliny, zwierzęta i formy ochrony przyrody ... 67
5. Oddziaływanie na krajobraz ... 67
6. Oddziaływanie na dobra materialne, zabytki i krajobraz kulturowy ... 67
7. Oddziaływanie w zakresie emisji hałasu i zanieczyszczeo do powietrza ... 68
VIII.GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA WARIANTU II ... 68
IX.GOSPODARKA ODPADAMI W WARIANCIE II ... 68
X.ODDZIAŁYWANIE NA POWIETRZE ATMOSFERYCZNE ... 69
1. Cel i zakres opracowania ... 69
1.1. Cel opracowania ... 69
1.2. Zakres opracowania ... 69
2. Podstawy opracowania ... 69
2.1. Podstawy prawne ... 69
2.2. Materiały merytoryczne ... 70
3. Dane meteorologiczne i wartości stężeo dyspozycyjnych ... 70
3.1. Dane meteorologiczne ... 70
3.2. Wartości stężeo ... 72
4. Charakterystyka źródeł emisji ... 75
4.1. Dane ogólne ... 75
4.2. Parametry ruchowe ... 75
4.3. Opis techniczny źródeł ... 76
4.4. Charakterystyka odcinka drogi ... 77
5. Metodyka obliczeo ... 78
6. Wielkości emisji zanieczyszczeo ... 80
7. Ocena wpływu ruchu pojazdów na stan zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego ... 86
7.1. Analiza uciążliwości tlenków azotu ... 86
7.2. Analiza uciążliwości pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 ... 88
8. Analiza stężeo maksymalnych ... 89
8.1. Etap eksploatacji ... 89
8.1.1. Analiza stężeo maksymalnych dwutlenku azotu w latach 2025 i 2035 jako najbardziej uciążli- wego zanieczyszczenia ... 89
8.1.2. Analiza stężeo maksymalnych pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 w latach 2025 i 2035 ... 92
8.2. Analiza uciążliwości pozostałych zanieczyszczeo ... 96
8.3. Analiza oddziaływania skumulowanego ... 102
8.4. Oddziaływanie transgraniczne i na obszary podlegające ochronie ... 114
9. Zmniejszanie uciążliwości ruchu samochodowego poprzez stosowanie pasów zieleni izolacyjnej ... 114
10. Zagrożenia dla powietrza atmosferycznego na etapie realizacji inwestycji ... 114
11. Monitoring zanieczyszczeo powietrza atmosferycznego ... 117
12. Wnioski koocowe ... 117
XI.ANALIZA ODDZIAŁYWANIA AKUSTYCZNEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA ... 120
1. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku ... 120
2. Emisja hałasu do środowiska ... 121
3. Etap budowy ... 121
4. Etap eksploatacji przedsięwzięcia ... 122
5. Zestawienie źródeł hałasu - natężenie ruchu pojazdów ... 123
6. Parametry akustyczne źródeł hałasu ... 128
7. Analizy oddziaływania akustycznego ... 129
8. Wnioski ... 134
XII.OPIS METOD PROGNOZOWANIA ORAZ PRZEWIDYWANE ZNACZĄCE ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO OBEJMUJĄ- CE BEZPOŚREDNIE, POŚREDNIE, WTÓRNE, SKUMULOWANE, KRÓTKOTERMINOWE, DŁUGOTERMINOWE I STAŁE ... 134
1. Metody prognozowania ... 134
2. Przewidywane oddziaływania – macierz ... 136
XIII.POWAŻNE AWARIE ... 137
XIV.ANALIZA MOŻLIWYCH KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH ZWIĄZANYCH Z PLANOWANYM PRZEDSIĘWZIĘCIEM ... 139
XV.WPŁYW REALIZACJI INWESTYCJI NA CELE ŚRODOWISKOWE OKREŚLONE W PLANIE GOSPODAROWANIA WODAMI NA OBSZARZE DORZECZA ODRY ... 140
XVI.WSKAZANIE KONIECZNOŚCI UTWORZENIA OBSZARU OGRANICZONEGO UŻYTKOWANIA I POTENCJALNE TRANSGRANICZNE ODDZIA- ŁYWANIE NA ŚRODOWISKO ... 144
XVII.PROPOZYCJA MONITORINGU ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA ... 145
XVIII.WPŁYW REALIZACJI INWESTYCJI NA ZMIANY KLIMATU I ODPORNOŚD PRZEDSIĘWZIĘCIA NA PRZEWIDYWANE ZMIANY KLIMATU ... 145
XIX.UZASADNIENIE WYBORU WARIANTU PROPONOWANEGO PRZEZ WNIOSKODAWCĘ DO REALIZACJI, PORÓWNANIE WARIANTÓW ... 147
XX.STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ... 149
SPIS ZAŁĄCZNIKÓW:
1. LOKALIZACJA TERENU INWESTYCJI NA TLE MAPY TOPOGRAFICZNEJ 2. LOKALIZACJA TERENU INWESTYCJI NA TLE ORTOFOTOMAPY
3. PLAN ZAGOSPODAROWANIA TERENU (Z UWAGI NA OBJĘTOŚD ZAŁĄCZNIKA, ZNAJDUJE SIĘ WYŁĄCZNIE NA PŁYCIE CD) 4. OBLICZENIA EMISJI ZANIECZYSZCZEO DO POWIETRZA
5. OBLICZENIA STĘŻEO ZANIECZYSZCZEO W POWIETRZU 6. IZOLINIE ROZKŁADU STĘŻEO ZANIECZYSZCZEO POWIETRZA 7. TŁO ZANIECZYSZCZEO POWIETRZA
8. EMISJA HAŁASU DLA PORY DNIA ORAZ NOCY W HORYZONCIE CZASOWYM NA ROK 2025 9. EMISJA HAŁASU DLA PORY DNIA ORAZ NOCY W HORYZONCIE CZASOWYM NA ROK 2035 10. DANE WEJŚCIOWE ANALIZ AKUSTYCZNYCH
11. OŚWIADCZENIE KIEROWNIKA ZESPOŁU WYKONUJĄCEGO RAPORT O SPEŁNIENIU WYMAGAO WYNIKAJĄCYCH Z ART.74A UST.2 USTAWY Z DNIA 3 PAŹDZIERNIKA 2008 O UDOSTĘPNIANIU INFORMACJI O ŚRODOWISKU I JEGO OCHRONIE, O UDZIALE SPOŁECZEOSTWA W OCHRONIE ŚRODOWISKA I OCENACH ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO (DZ.U. Z 2020 POZ.283 ZE ZM.)
12. INWENTARYZACJA ZIELENI
13. LOKALIZACJA STANOWISK OBSERWOWANYCH GATUNKÓW PTAKÓW (ZAŁĄCZNIK W FORMACIE SHP. NA PŁYCIE CD)
I.DANE OGÓLNE I LOKALIZACYJNE 1. Wstęp
1.1. Przedmiot opracowania
Przedmiotem opracowania jest raport o oddziaływaniu na środowisko polegającego na rozbudowie drogi wojewódzkiej nr 442 Gizałki – Kalisz, na odcinku Wesółki – Kalisz.
Inwestycja obejmuje m. in. poszerzenie oraz wzmocnienie jezdni drogi wojewódzkiej nr 442 o nawierzchni bitumicznej. Ponadto zakłada korektę skrzyżowao w ciągu projektowanego o d- cinka, przebudowę i budowę zjazdów indywidualnych oraz publicznych, budowę ciągów pieszo- rowerowych, budowę i przebudowę przepustów, odtworzenie rowów przydrożnych. Preferowany sposób odwodnienia polegad będzie na powierzchniowym odprowadzeniu wód opadowych i ro z- topowych do rowów przydrożnych.
Przedsięwzięcie obejmie przebudowę lub zabezpieczenie wszystkich kolizji z urządzeniami obcymi, oraz wycinkę i urządzenie zieleni.
Projektowana rozbudowa drogi polepszy warunki komunikacyjne oraz przyczyni się do zwiększenia bezpieczeostwa ruchu.
Projektowana inwestycja przebiegad będzie po działkach przeznaczonych pod komunikację oraz po działkach prywatnych. Zlokalizowana została w gminie Blizanów.
Szczegółowy zakres i cechy przedsięwzięcia przedstawiono w rozdziale I.2.2. niniejszego raportu. Przebieg układu komunikacyjnego zaprezentowano na załącznikach nr 1 i 2.
1.2. Podstawa opracowania
Obowiązek sporządzenia raportu o oddziaływania na środowisko przedmiotowego przedsię- wzięcia został stwierdzony postanowieniem Wójta Gminy Blizanów z dnia 07 sierpnia 2019 r. (znak sprawy R.6220.9.2019).
1.3. Kwalifikacja inwestycji
Planowany do rozbudowy odcinek drogi posiada łączną długośd ok 18,2 km. Biorąc to pod uwagę, przedmiotowe przedsięwzięcie sklasyfikowano na podstawie § 3 ust. 2 pkt 2 w związku z § 3 ust. 1 pkt 62 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięd mo- gących znacząco oddziaływad na środowisko (Dz. U. z 2019 r., poz. 1839) jako przedsięwzięcie mogące potencjalnie znacząco oddziaływad na środowisko.
W myśl art. 71 ust. 2 pkt. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeostwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziały- wania na środowisko (Dz. U. z 2020 r., poz. 283 ze zm.) powyższe przedsięwzięcie zalicza się do przed- sięwzięd, dla których należy uzyskad decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach.
2. Dane ogólne o przedsięwzięciu 2.1. Położenie
Przedmiotowa inwestycja znajduje się na terenie gminy Blizanów. Swoim zakresem obejmuje odci- nek istniejącej drogi wojewódzkiej nr 442 od miejscowości Wesółki do Kalisza.
Planowana do rozbudowy droga przebiega przeważnie przez tereny pól uprawnych oraz miejsco- wości z dośd intensywnie rozwiniętą zabudową o zróżnicowanym charakterze (głównie zabudowa zagro- dowa, usługowa, przemysłowa i mieszkaniowa). Istniejący odcinek drogi jest drogą jednojezdniową o na- wierzchni bitumicznej, szerokośd jezdni jest zróżnicowana.
Obszar, na którym planuje się realizację układu drogowego nie został objęty obowiązującymi miej- scowymi planami zagospodarowania przestrzennego.
Lokalizację planowanego przedsięwzięcia na mapie topograficznej i ortofotomapie prezentują załączniki nr 1 i 2 do niniejszego raportu.
2.2. Charakterystyka przedsięwzięcia w wybranym do realizacji wariancie
Przedmiotem opracowania jest raport o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia pole- gającego na rozbudowie drogi wojewódzkiej nr 442 Gizałki – Kalisz, na odcinku Wesółki – Kalisz. Pro- jektowany odcinek rozpoczyna się i kooczy dowiązaniem wysokościowym i sytuacyjnym do istnieją- cej nawierzchni drogi wojewódzkiej nr 442. Swoim zakresem inwestycja obejmuje odcinek drogi wo- jewódzkiej nr 442 od km globalnego około 55+250 (0+000 według kilometrażu lokalnego) do km około 73+386 (18+136 według kilometrażu lokalnego).
Inwestycja obejmuje:
poszerzenie jezdni w przekroju drogowym wraz z jej wzmocnieniem oraz zlokalizowanie ścieku przykrawężnikowego w przekroju ulicznym,
korektę istniejących skrzyżowao w celu poprawy bezpieczeostwa ruchu na skrzyżowaniach z istnie- jącymi drogami - przebudowa skrzyżowao (po przeprowadzeniu analizy struktury kierunkowej i ro- dzajowej ruchu),
odtworzenie istniejących rowów, zapewnienie prawidłowego odwodnienia istniejących oraz zapro- jektowanych elementów wyposażenia drogi, jako preferowane przyjmuje się odwodnienie po- wierzchniowe, alternatywnie na wybranych odcinkach powstad może kanalizacja deszczowa
budowę ciągów pieszo-rowerowych w miejscach istniejących oraz dobudowanie nowych odcinków tak, aby zapewnid ciągłośd na obszarze zabudowanym, istniejące chodniki przewidziano do regulacji wysokościowej
budowę zjazdów na każdą posesję, która w chwili opracowywania dokumentacji ma zapewnioną obsługę komunikacyjną z drogi wojewódzkiej
przebudowę i/lub zabezpieczenie kolidujących urządzeo infrastruktury technicznej
budowę oraz przebudowę istniejących przepustów, również niezinwentaryzowanych
wycinkę drzew i krzewów,
urządzenie zieleni.
Przyjęte parametry projektowe – droga wojewódzka nr 442:
Klasa techniczna drogi G
Nośnośd nawierzchni 115 kN/oś
Ilośd pasów ruchu 2 pasy ruchu
Szerokośd jezdni 7,0
Kategoria ruchu KR 3
Rozwiązanie wysokościowe
Niweletę drogi wojewódzkiej nr 442 zaprojektowano w dowiązaniu do istniejącej niwelety do- stosowując ją do projektowanego wzmocnienia jezdni na odcinkach, gdzie oś drogi przebiega po jej istniejącym śladzie. Niweletę na całej długości opracowania zaprojektowano z zachowaniem norma- tywnych pochyleo podłużnych
Warunki dotyczące budowy przepustów:
Przepusty przebudowane i wzmocnione - klasa obciążenia A,
Przepusty o średnicy do100 cm przebudowane zostaną na przepusty z rur PEHD,
Przepusty o średnicy ponad 100 cm przebudowane zostaną na konstrukcje żelbetowe o prze- kroju kołowym lub prostokątnym w zależności od warunków terenowych,
Dopuszcza się wzmocnienie istniejących obiektów poprzez wsunięcie rury stalowej wykonanej z blach falistych lub rur PEHD.
Skarpy nasypów oraz stożki przepustów wykonane zostaną jako umocnienie wykonane z kostki kamiennej ułożonej na betonie,
Bariery i balustrady nad przepustami dostosowane zostaną do wymagao „Rozporządzenia Mi- nistra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 roku w sprawie warunków tech- nicznych jakim powinny odpowiadad drogi publiczne i ich usytuowanie",
Bariery i balustrady zabezpieczone zostaną poprzez ocynkowanie ogniowe bez dodatkowych powłok malarskich,
Pozostałe warunki będą zgodne z „Rozporządzeniem Ministra Transportu i Gospodarki Mor- skiej z dnia 30 maja 2000 roku (Dz.U. Nr 63 z dnia 3 sierpnia 2000 roku) w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadad drogowe obiekty inżynierskie i ich usytuowanie".
3. Wykaz wykorzystanych aktów prawnych oraz dokumentacji
1) Ustawa z dnia 3 października 2008 o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, o udziale społeczeostwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U.
z 2020 r. poz. 283 ze zm.)
2) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2020 poz. 1219) 3) Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2020 r. poz. 797 ze zm.) 4) Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2020 r. poz. 310)
5) Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55 ze zm.)
6) Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2018 r. poz.
2067 ze zm.)
7) Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1496 ze zm.)
8) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięd mogących znacząco oddziaływad na środowisko (Dz. U. z 2019 r., poz. 1839)
9) Rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 2 stycznia 2020 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.
2020 poz. 10).
10) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 czerwca 2018 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 2018 poz. 1119)
11) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. poz. 1031),
12) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 roku w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 16, poz. 87)
13) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2011 r. w sprawie wymagao w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów substancji lub energii w środowisku przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem lub portem (Dz. U. Nr 140, poz. 824)
14) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 112)
15) Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 11 października 2019 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu jednolitych części wód podziemnych (Dz.U. z 2019 poz. 2148) 16) Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 12 lipca 2019 r. w
sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego oraz warunków, jakie należy spełnid przy wprowadzaniu do wód lub do ziemi ścieków, a także przy odprowadzaniu wód opadowych lub roztopowych do wód lub do urządzeo wodnych (Dz. U. 2019 poz. 1311)
17) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin. (Dz. U. 2014 poz. 1409)
18) Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. odnosząca się
do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku
19) Dyrektywy Unii Europejskiej dotyczące norm emisji EURO I (Dyrektywa 91/441/EC i 93/59/EEC), EURO II (Dyrektywa 94/12/EC i 96/69/EC), EURO III i EURO IV (Dyrektywa 98/69/EC i 2002/80/EC), EURO V i EURO VI (Dyrektywa 2007/715/EC).
20) Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry, (Dz. U z 2016 r., poz. 1967)
21) Zarządzenie nr 17 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 11 maja 2009 r. w sprawie stadiów i składu dokumentacji projektowej dla dróg i mostów w fazie przygotowania zadao, dodatkowych zaleceo do sporządzania prognoz ruchu na lata 2008-2040 wraz z załącznikami nr 1, nr 2, nr 3
22) Degórski M. 2004. Formalnoprawne uwarunkowania planowania krajobrazu w Unii Europejskiej.
(W) M. Kistowski (red.), Studia ekologiczno-krajobrazowe w programowaniu rozwoju zrównoważonego. Przegląd polskich doświadczeo u progu integracji z Unią Europejską, 2004, Gdaosk, s. 19–27.
23) Kondracki J., 1998, Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 24) Makarewicz R., 1996, Hałas w środowisku, OWN Poznao
25) Makarewicz R., 2009, Dźwięk i fale, Wyd. UAM Poznao
26) Mapa hydrograficzna Polski w skali 1:50 000, ark. M-34-13-A Grabów n. Prosną 27) Mapa hydrograficznego podziału Polski.
28) Mapa sozologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. M-34-13-A Grabów n. Prosną 29) Mapy topograficzne w skali 1:50 000
30) Mapy topograficzne w skali 1:10 000
31) Szczegółowa Mapa geologiczna Polski, ark. 659 „Grabów n. Prosną”
32) Program komputerowy „OPERAT-FB” v. 5.4.0/10 © - Ryszard Samod,
33) Zasady Ochrony Środowiska w Drogownictwie. Tom III, Dział 10 – Ochrona przed zanieczyszczeniami drogowymi. Instytut Badawczy Dróg i Mostów, Warszawa, 1999;
34) www.google.pl/maps 35) www.codgik.gov.pl 36) www. geoportal.gov.pl 37) www.geoserwis.gdos.gov.pl/
38) http://web3.pgi.gov.pl/
39) http://geoportal.kzgw.gov.pl/imap/
40) http://poznan.wios.gov.pl/
41) http://bazagis.pgi.gov.pl/
42) http://epsh.pgi.gov.pl/epsh/
43) http://mapy.isok.gov.pl/imap/
II.OPIS ELEMENTÓW PRZYRODNICZYCH OBJĘTYCH ZAKRESEM PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA 1. Położenie fizyczno-geograficzne
Zgodnie z regionalizacją fizyczno geograficzną według Kondrackiego (1998) teren inwestycji znajduje się w:
Obszarze: Europy Wschodniej
Megaregionie: Pozaalpejska Europa Środkowa (3) Prowincji: Niż Środkowoeuropejski (31)
Podprowincji: Niziny Środkowopolskie (318)
Makroregionie: Nizina Południowowielkopolska (318.1) Mezoregionie: Wysoczyzna Kaliska (318.12)
Wysoczyzna Kaliska (318.12) stanowi przedłużenie Wysoczyzny Leszczyoskiej ku wschodowi, od której dzieli ją Obniżenie Gostyosko-Rawickie. W przeważającej części należy do dorzecza Warty, częśd południowa zaś do dorzecza Baryczy, do której odprowadza wody Orla i kilka mniejszych cieków. Do War- ty płynie Prosna, przecinająca wschodnią częśd wysoczyzny, oraz Lutynia w części północnej. W okolicach Koźmina bierze początek Obra. Od północy Wysoczyzna Kaliska graniczy z młodoglacjalnymi morenami żerkowskimi i kotlinowym Obniżeniem Rychwalskim, od wschodu z Wysoczyzną Turecką i Kotliną Gra- bowską, od południa z kotlinami: Żmigrodzką i Milicką. W przedstawionych ramach zajmuje powierzchnię około 2620 km . Denudacja peryglacjalna tak zniszczyła pokrywę morenową, że miejscami (np. pod Kroto- szynem) odsłaniają się spod niej iły plioceoskie. Zachowały się jednak ostaoce moren czołowych i kemów zlodowacenia warciaoskiego na południe od Krotoszyna w postaci glacjotektonicznych Wzgórz Cieszkow- skich (179 m), na południe od Jarocina, pod Ostrowiem Wielkopolskim (185 m) i na południo-wschód od Kalisza (189 m). Na zachód od doliny Orli wyodrębnia się Wysoczyzna Konarska, w środkowej części regio- nu – Wysoczyzna Koźmioska. Lasy mają niski udział w powierzchni wysoczyzny.
2. Morfologia terenu
Zgodnie ze szkicem geomorfologicznym zawartym w objaśnieniach do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski ark. Pleszew (584), Stawiszyn (585) i Kalisz (622) analizowana droga przebiega w obrębie wysoczyzny morenowej płaskiej. W północnej części w okolicach miejscowości Janków Pierwszy, mamy lokalnie do czynienia z równiną Sandrową. Jest to krajobraz dośd monotonny ukształtowany przez zlodowacenie środkowopolskie i późniejsze procesy peryglacjalne, w efekcie czego rzeźba terenu zatraciła swą pierwotną ostrośd. Tylko w okolicy Kalisza wznoszą się ostaoce wzgórz morenowych. Zbudowane są one z glacitektonicznie spiętrzonych osadów trzecio- i czwarto- rzędowych. Obszar wysoczyznowy jest na ogół równinny o wyniesieniu 130–140mn.p.m. (Komentarz do mapy sozologicznej w skali 1:50 000 ark. M-34-1-C Kalisz).
3. Budowa geologiczna
Obszar inwestycji znajduje się w obrębie monokliny przedsudeckiej, której powierzchnię stanowią piaskowce, mułowce, wapienie i margle jurajskie. Utwory jurajskie występują w rejonie Kalisza występują na rzędnej około 50 m n.p.m.
Czwartorzęd omawianego obszaru reprezentowany jest przede wszystkim przez osady plej- stoceoskie, powstałe w czasie zlodowaceo krakowskiego i środkowopolskiego. Tworzą je gliny zwa- łowe oraz piaski i żwiry fluwioglacjalne i rzeczne. Najmłodsze osady–holoceoskie–występują głównie w dnach dolin rzecznych. W dnach dolin stanowią je piaski i mady rzeczne oraz osady zastoiskowe starorzeczy (gytie, mułki i torfy). U podnóży stoków są to piaszczyste i piaszczysto–pyłowe pokrywy deluwialne o miąższości nie przekraczającej na ogół dwóch metrów. Łączna miąższośd osadów czwar- torzędowych jest bardzo zróżnicowana i waha się od 0m w strefie wychodni skał mezozoicznych do ok. 60m w kopalnej dolinie Prosny. Na obszarze wysoczyznowym przeważają miąższości od 20 do 50 m (Komentarz do mapy sozologicznej w skali 1:50 000 ark. M-34-1-C Kalisz).
Na przebiegu rozbudowywanej drogi zgodnie ze Szczegółową Mapą Geologiczną Polski ark. Ple- szew (584), Stawiszyn (585) i Kalisz (622), zdecydowanie dominują gliny zwałowe. Lokalnie pojawiają piaski i żwiry wodnolodowcowe, a w obniżeniach cieków piaski, mułki i żwiry rzeczne den dolinnych i tarasów zalewowych.
4. Klimat
Opisywany obszar leży w strefie wpływu klimatu oceanicznego (od zachodu) i klimatu kontynentalnego (od wschodu). W związku z tym występuje tu klimat przejściowy, o dużym zró ż- nicowaniu pogodowym.
Według podziału rolniczo–klimatycznego Polski R. Gumioskiego obszar ten leży w zasięgu Dzielnicy łódzkiej. Roczna suma opadów dochodzi do 600 mm, natomiast średnia roczna temperatura jest nieznacznie wyższa niż w sąsiedniej dzielnicy środkowej i wynosi 8,3°C. Obszar ten zaliczyd można do optymalnej strefy opadowej. Dni mroźnych jest 30–50, z przymrozkami 100–118, okres zalegania pokrywy śnieżnej od 50–60. Długośd okresu wegetacyjnego wynosi od 210–220 dni.
Według A. Wosia opisywany obszar leży na pograniczu dwóch Regionów: Regionu Południowowielkopolskiego (w części północnej i zachodniej) oraz Regionu Środkowopolskiego (w części południowej i wschodniej). Region Południowowielkopolski wyróżniają stosunkowo liczniej pojawiające się dni z pogodą przymrozkową (średnio 78). Częściej niż na pozostałym obszarze Wielkopolski są notowane dni słoneczne lub z małym zachmurzeniem. (Komentarz do mapy sozologicznej w skali 1:50 000 ark. M-34-1-C Kalisz).
5. Gleby
Planowany układ drogowy będzie przebiegał po śladzie istniejącej drogi. Rozbudowywana droga przebiega w przewadze w sąsiedztwie terenów użytkowanych rolniczo.
W strukturze użytkowania gleb przeważają grunty orne, użytki zielone stanowią około 10%, a lasy sięgają 8%. Przeważają gleby kompleksu 2, z dużym udziałem gleb kompleksu 4 i mniejszym 5 i 6.
Większośd z nich to czarne ziemie i gleby pseudobielicowe wytworzone z glin i pyłów. Często w środ- kowej części profilu wykazują one dużą zawartośd iłu koloidalnego, w związku z tym zmniejsza się ich przepuszczalnośd, a woda dostępna dla roślin ma nieprawidłowy obieg. Może też wystąpid zabagnie- nie spowodowane okresową stagnacją wody w powierzchniowych poziomach gleby. Przestrzenny rozkład kompleksów rolniczej przydatności gleb w wyraźny sposób pokrywa się z genetycznymi ty- pami form rzeźby–wysoczyznami morenowymi i wciętymi w ich powierzchnię dolinami rzek. Na ob- szarze wysoczyzn występują głównie gleby kompleksu pszennego dobrego (2) oraz żytniego bardzo dobrego (4). Natomiast w otoczeniu dolin rzecznych i na ich wyższych terasach przeważają gleby sła- be kompleksu żytniego dobrego (5), słabego (6) i bardzo słabego (7). Na terasach zalewowych rzek występują trwałe użytki zielone średnie 2z (Komentarz do mapy sozologicznej w skali 1:50 000 ark.
M-34-1-C Kalisz).
6. Wody podziemne
W rejonie rozbudowywanej drogi eksploatowane są wody następujących poziomów wodonośnych:
- jurajskiego (górnej jury), - trzeciorzędowego (mioceoskie), - czwartorzędowego.
Jurajski poziom wód podziemnych występuje na głębokości 70-300 m p.p.t. Są to wody szczeli- nowe i dlatego ich zasobnośd związana jest ze stopniem uszczelinowienia wapieni i piasków jurajskich.
Statyczne zwierciadło tego poziomu utrzymuje się na głębokości 40 m p.p.t., a wydajności studzien wahają się w granicach od 30 do 180 m3*h-1 , jednak w niektórych otworach stwierdzono minimalne ilości wody.
W wyniku przeeksploatowania wód tego poziomu stwierdzono obniżenie się zwierciadła wód od kilku do kilkunastu metrów. Ze względu na ponadnormatywne ilości żelaza, amoniaku i zawiesiny, wody te nadają się do konsumpcji dopiero po uzdatnieniu. Wody poziomu jurajskiego zasilane są w miejscach wychodnich warstw wodonośnych na powierzchnię. Wody te płyną zgodnie z upadem warstw z kierunku zachodniego.
Głównym zbiornikiem wód podziemnych w warstwach wodonośnych doggeru są piaskowce warstw ko- ścieliskich, których miąższośd waha się w granicach 40-70 m.
Wody podziemne poziomu trzeciorzędowego (mioceoskiego) na omawianym obszarze wy- stępują na głębokości około 50 m p.p.t. (w okolicy Kalisza) do 100 m p.p.t. Posiadają one zwierciadło wody silnie napięte; wielkości naporu wahają się w granicach od 20 do około 80 metrów. Generalny kierunek spływu wód podziemnych tego poziomu określid można jako północno-zachodni. Warstwy wodonośne charakteryzują się przewagą frakcji drobnoziarnistych oraz znaczną domieszką frakcji pylastych, co rzutuje na bardzo duże zróżnicowanie poszczególnych parametrów hydrogeologicznych.
Na ogół jest to poziom mało zasobny, chociaż zdarzają się lokalne odstępstwa. Wody podziemne po- ziomu trzeciorzędowego kontaktują się z wodami poziomu czwartorzędowego. Ponadto są one dre- nowane przez dolinę Prosny.
Czwartorzędowy poziom wód podziemnych na omawianym obszarze wykazuje znaczne zróż- nicowanie. Charakterystyczną cechą tego poziomu jest więź hydrauliczna wód podziemnych ze star- szymi poziomami wodonośnymi. Przestrzenne wykazanie tych kontaktów jest rzeczą trudną, chod stwierdzono je w kilku miejscach znajdujących się na wschód od Kalisza (Komentarz do mapy hydro- graficznej w skali 1:50 000 ark. M-34-1-C Kalisz) .
Odcinek drogi znajduje się poza wyznaczonymi na terenie kraju Głównymi Zbiornikami Wód Podziemnych, najbliżej położonym obszarem tego typu jest GZWP nr 311 „Zbiornik rzeki Prosna”
oddalony o ok 1,5 km w kierunku zachodnim. Zbiornik ten, z głównym poziomem użytkowym w utworach czwartorzędu na głębokości od kilku do kilkunastu metrów, posiada szacunkowe zasoby dyspozycyjne na poziomie 123,00 tys.m3/d i średnią głębokośd ujęd około 30m oraz poziom użytkowy w utworach jury górnej (geoportal Paostwowej Służby Hydrogeologicznej - http://epsh.pgi.gov.pl/).
W obszarze inwestycji, zgodnie z odczytem z mapy hydrograficznej w skali 1: 50 000 wody pod- ziemne pierwszego poziomu występują w przewadze na głębokości pomiędzy 2 a 5 m p.p.t., natomiast w otoczeniu cieków płycej, powyżej 1 m p.p.t.
Teren objęty planowanymi pracami zlokalizowany jest w całości w granicach jednolitej części wód podziemnych nr 81 o europejskim kodzie PLGW600081, położonym w regionie wodnym Odry.
Ocena zarówno stanu ilościowego jak i chemicznego tej JCWPd według Planu Gospodarowania Wo- dami na Obszarze Dorzecza Odry (Dz.U. 2016 poz. 1967) jest dobra, JCWPd jest niezagrożona ryzy- kiem nieosiągnięcia celów środowiskowych. Celem środowiskowym dla tej JCWPd jest zachowanie dobrego stanu chemicznego i ilościowego.
7. Wody powierzchniowe
Zgodnie z Mapą Podziału Hydrograficznego Polski (MPHP), obszar inwestycji leży w D o- rzeczu Warty, w zlewni Prosny i jej dopływów: Dopływu z Piątka Małego, Dopływu spod Rychn o- wa, Dopływu spod Bogucic, Dopływu spod Helenowa, Dopływu z Czajkowa i Dopływu z Pawłów- ka. Prosna przepływa w najbliższym miejscu w odległości ok 1 km w stosunku do rozbudowyw a- nego odcinka drogi. Inwestycja przecina następujące cieki:
Dopływ z Piątka Małego,
Dopływ spod Bogucic,
Dopływ spod Helenowa,
Dopływ z Czajkowa,
Ponieważ są to cieki drobne o charakterze rowów melioracyjnych, w ciągu analizowanej drogi zlokalizowano na nich przepusty, które podlegad będą przebudowie, lub w ich miejscu p o- wstaną nowe obiekty tego typu.
Głównym ciekiem w rejonie inwestycji jest rzeka Prosna i jej dopływy. Sied rzeczną uzu- pełniają rowy, odprowadzające nadwyżki wody z podmokłych terenów rozszerzeo dolinnych.
W bezpośrednim otoczeniu drogi brak większych zbiorników wodnych, występują jedynie nielicznie drobne stawy, związane z dolinami cieków, zwłaszcza w miejscowości Jarzębniki i Żegocin.
Cieki na omawianym terenie charakteryzują się śnieżno-deszczowym reżimem zasilania z jednym maksimum i jednym minimum w ciągu roku hydrologicznego. Wysokie przepływy i stany występują najczęściej w lutym i marcu w okresie roztopów. Fale wezbrao roztopowych trwają przeciętnie od 16 do 25 dni i osiągają trzykrotnie wyższe kulminacje od fal opadowych. Wezbr a- nia opadowe występują rzadziej, najczęściej w lipcu i sierpniu, i trwają krócej – poniżej 20 dni.
Obserwuje się szybkie przejście od kulminacji do znacznie dłuższych okresów niżówkowych. N i- żówki letnie powstają w wyniku długotrwałego braku opadów atmosferycznych oraz dużych strat wody na parowanie związane z wysokimi temperaturami powietrza. Po okresie suszy atmosfe- rycznej w wyniku wysychania gleb pojawia się susza glebowa, która w przypadku przedłużania się okresu bezopadowego przechodzi w suszę hydrologiczną, której oznaką jest między innymi zmniejszenie zasilania cieków, a zatem i stanów i przepływów. Niżówki letnie rozpoczynają się przeciętnie w czerwcu i trwają do października. Niżówki zimowe, niekiedy głębokie, wywołane utrzymywaniem się przez dłuższy czas ujemnych temperatur powietrza, są krótsze (trwają około 30 dni), przeciętnie rozpoczynają się pod koniec grudnia i trwają do połowy lutego.
Większośd rzek tego regionu charakteryzuje się znaczną nieregularnością przepływów średnich miesięcznych i rocznych, co charakterystyczne jest dla rzek nizinnych i świadczy o mał ej retencji tego obszaru, a tym samym małej zasobności wodnej zlewni (Komentarz do mapy hydro- graficznej w skali 1:50 000 ark. M-34-1-A Stawiszyn).
Rozbudowywana droga nie znajduje się w zasięgu terenów o prawdopodobieostwie wystą- pienia powodzi wynoszącym 1% – raz na 100 lat (http://mapy.isok.gov.pl/imap).
Teren inwestycji znajduje się w granicach sześciu Jednolitych Części Wód Powierzchniowych (JCWP):
RW600019184999 „Prosna od Dopływu z Piątka Małego do ujścia”. Stanowi ona naturalną częśd wód, której stan oceniono w Planie Gospodarowania Wodami na Obszarze Dorzecza Odry jako zły i która jest zagrożona nieosiągnięciem celów środowiskowych.
RW6000161849349 „Dopływ z Piątka Małego”. Stanowi ona silnie zmienioną częśd wód, któ- rej stan oceniono w Planie Gospodarowania Wodami na Obszarze Dorzecza Odry jako zły i która jest niezagrożona nieosiągnięciem celów środowiskowych.
RW600019184933 „Prosna od Kanału Bernardyoskiego do Dopływu z Piątka Małego”. Stano- wi ona silnie zmienioną częśd wód, której stan oceniono w Planie Gospodarowania Wodami na Obszarze Dorzecza Odry jako zły i która jest zagrożona nieosiągnięciem celów środowi- skowych.
RW600016184914 „Dopływ spod Bogucic”. Stanowi ona naturalną częśd wód, której stan oceniono w Planie Gospodarowania Wodami na Obszarze Dorzecza Odry jako zły i która jest niezagrożona nieosiągnięciem celów środowiskowych.
RW6000171849129 „Dopływ z Czajkowa”. Stanowi ona naturalną częśd wód, której stan oce- niono w Planie Gospodarowania Wodami na Obszarze Dorzecza Odry zły i która jest niezagro- żona nieosiągnięciem celów środowiskowych.
RW6000018489 „Kanał Bernardyoski”. Stanowi ona silnie zmienioną częśd wód, której stan oceniono w Planie Gospodarowania Wodami na Obszarze Dorzecza Odry jako zły i która jest zagrożona nieosiągnięciem celów środowiskowych.
8. Fauna i flora, obszary chronione w tym obszary Natura 2000
8.1. Szata roślinna
Metody badao szaty roślinnej i bioty porostów
Badania inwentaryzacyjne wykonane na potrzeby KIP. Prowadzono je od początku sezonu wegetacyjnego 2020 do początku czerwca 2020 r. Polegały one na inwentaryzacji gatunków roślin, grzybów i siedlisk – metodą marszrutową. Ze względu na charakter inwestycji (rozbudowa drogi istniejącej) przyjęto strefę buforową o szerokości kilku metrów od analizowanej drogi i kilkudziesięciu w miejscach przekraczanych cieków.
W przypadku zbiorowisk roślinnych wykorzystano metodę Braun-Blanqueta (Dzwonko 2007).
Nazwy gatunków roślin naczyniowych przyjęto za Mirkiem i in. (2002), mchów Ochyrą i in. (2003), porostów Fałtynowiczem i Kossowską (2016), zaś zbiorowisk roślinnych Ratyoską i in. (2010). Gatunki chronione roślin i grzybów podano zgodnie z Rozporządzeniami Ministra Ochrony Środowiska z dnia 9 października 2014 r. a siedliska z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 sierpnia 2012 r. do ustawy o ochronie przyrody.
Opis szaty roślinnej oraz bioty porostów
Na obszarach mniejszych miejscowości w pasach przydrożnych w sąsiedztwie posesji i gospodarstw wiejskich wytworzyła się mozaika nieleśnych zespołów z kilku klas, a mianowicie zespół palusznika krwawego i miłki drobnej Panico sanguinalis-Eragrostietum minoris, jęczmienia płonnego Hordeeum murini oraz przymiotna kanadyjskiego i mchów prątników Erigeronto-Bryetum (klasa chwastów upraw i roślin ruderalnych Stellarietea mediae).
Trawniki i ich okolice czy przerwy między płytkami chodnikowymi porasta roślinnośd pionier- ska i murawowa. Klasę Polygono-Poetum annuuae (muraw miejsc wydeptywanych) reprezentuje zespół wiechliny rocznej Poetum annuae, zespół komosy sinej i mannicy odstającej Chenopodio glau- ci-Puccinellietum, rumianku bezpromieniowego i rdestu równolistnego Matricario matricarioidis- Polygonetum arenastri oraz mchu prątnika srebrnego i karmnika rozesłanego Bryo argentei- Saginetum procumbentis
Zbiorowiska łąkowe - klasa Molinio-Arrhenatheretea to głównie zespół życicy trwałej i babki zwyczajnej Lolio-Plantaginetum. Małe znaczenie na terenach miejscowości ma zespół z tej klasy - łąka rajrasowa Arrhenatheretum elatioris (siedlisko przyrodnicze 6510).
Monokulturę sosnową ze związku Dicrano-Pinion zidentyfikowano na 2 niewielkich po- wierzchniach koło Janowa Drugiego.
Z innych zbiorowisk leśnych odnotowano łęg Salicetum albae (siedlisko przyrodnicze 91E0) w miejscowości Pamięcin.
Poza obszarami zabudowanymi niemal na całej długości inwestycji zidentyfikowano siedlisko przyrodnicze 6510 – zespół Arrhenatheretum elatioris z klasy Molinio-Arrhenatheretea a na niewielkiej powierzchni (na zachód od Janowa Drugiego) siedlisko 2330 z klasy muraw napiaskowych (Koelerio-Corynephoretea): zespół Armerio elongate-Festucetum ovinae.
Tam gdzie bufor dochodził do pól uprawnych wytworzyły się płaty kadłubowego zbiorowiska segetalnego, zaliczone do rzędu Aperetalia spicae-venti (Stellarietea mediae).
Wykaz zbiorowisk roślinnych Klasa: Salicetea purpurae
Rząd: Salicetalia purpurae Związek: Salicion albae
Zespół: Salicetum albae Klasa: Vaccinio-Piceetea
Rząd: Piceetalia excelsae
Związek: Dicrano-Pinion
Zbiorowisko zastępcze ze związku Dicrano-Pinion Klasa: Koelerio-Corynephoretalia
Rząd: Corynephoretalia canescentis Związek: Thero-Airion
Zespół: Armerio elongate-Festucetum ovinae Klasa: Molinio-Arrhenatheretea
Rząd: Trifolio repentis-Plantaginetalia majoris Związek: Cynosurion
Zespół: Lolio-Plantaginetum Rząd: Arrhenatheretalia
Związek: Arrhenatherion elatioris
Zespół: Arrhenathertum elatioris Klasa: Stellarietea mediae
Rząd: Sisymbrietalia
Związek: Salsolion ruthenicae Zespół: Erigeronto-Bryetum Związek: Sisymbrion
Zespół: Hordeeum murini
Zespół: Panico sanguinalis-Eragrostietum minoris Rząd: Aperetalia spicae-venti
Zbiorowisko kadłubowe z rzędu Aperetalia spicae-venti Klasa: Polygono-Poetea annuuae
Rząd: Polygono arenastri-Poetalia annuuae Związek: Saginion procumbentis
Zespół: Bryo argentei-Saginetum procumbentis
Związek: Polygono-Coronopodion squamati Zespół: Chenopodio glauci-Puccinellietum
Zespół: Matricario matricarioidis-Polygonetum arenastri Zespół: Poetum annuae
Biota porostów chronionych liczy 2 gatunki: Usnea hirta (1 stanowisko, ochrona częściowa) i Ramalia fraxinea (2, ścisła), natomiast brioflora cztery częściowo chronione - Pleurozium schreberi (2), Dicranum scoparium (2), Syntrichia latifolia (1), Orthotrichum lyellii (3) (tab.2). Stwierdzono jeden gatunek częściowo chronionej rośliny naczyniowej Helichrysum arenarium (1), natomiast z tej grupy zidentyfikowano również trzy gatunki z regionalnej czerwonej listy: Rosa tomentosa (kategoria VU narażony), Avenula pratensis (LC najmniejszej troski), Bromus secalinus (VU) oraz jeden z polskiej czerwonej księgi i listy: Allium scorodoprasum (VU).
Tabela 1. Wykaz gatunków mchów epifitycznych Lp. Numer
forofita
Nazwa gatunkowa Nazwa polska Ochrona
1. 1. Orthotrichum lyellii Hook. & Taylor Szurpek porosły Cz
2. 2. Hypnum cupressiforme Hedw. Rokiet cyprysowy
3. 3. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid Szurpek przeźroczysty 4. 4. Ceratodon purpureus (Hedw.) Brid. Zęboróg czerwony 5. 5. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty 6. 6. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty 7. 7. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty 8. 8. Orthodicranum montanum (Hedw.) Loeske Prostoząbek górski 9. 9. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid Szurpek przeźroczysty
10. 9. Hypnum cupressiforme Hedw. Rokiet cyprysowy
11. 10. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid Szurpek przeźroczysty 12. 10. Hypnum cupressiforme Hedw. Rokiet cyprysowy 13. 11. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid Szurpek przeźroczysty 14. 12. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty 15. 12. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty 16. 13. Ceratodon purpureus (Hedw.) Brid. Zęboróg czerwony 17. 13. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty 18. 13. Hypnum cupressiforme Hedw. Rokiet cyprysowy 19. 13. Brachythecium rutabulum (Hedw.) Schimp. Krótkosz pospolity 20. 14. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty 21. 14. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty 22. 14. Ceratodon purpureus (Hedw.) Brid. Zęboróg czerwony 23. 15. Ceratodon purpureus (Hedw.) Brid. Zęboróg czerwony 24. 16. Ceratodon purpureus (Hedw.) Brid. Zęboróg czerwony 25. 17. Ceratodon purpureus (Hedw.) Brid. Zęboróg czerwony 26. 18. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty
27 19. Orthodicranum montanum (Hedw.) Loeske Prostoząbek górski 28. 20 Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty 29. 21. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty
30. 21 Orthotrichum lyellii Hook. & Taylor Szurpek porosły Cz
31. 22. Orthotrichum lyellii Hook. & Taylor Szurpek porosły Cz 32. 23. Ceratodon purpureus (Hedw.) Brid. Zęboróg czerwony
33. 23. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty 34. 23. Ceratodon purpureus (Hedw.) Brid. Zęboróg czerwony 35. 23. Orthodicranum montanum (Hedw.) Loeske Prostoząbek górski 36. 24. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty 37. 25. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty
38. 25. Syntrichia latifolia (Bruch ex Hartm.) Huebener Pędzliczek szerokolistny Cz 39. 26. Ceratodon purpureus (Hedw.) Brid. Zęboróg czerwony
40. 26. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty 41. 27. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty 42. 28. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty 43. 29. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty 44. 30. Orthodicranum montanum (Hedw.) Loeske Prostoząbek górski 45. 31. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty 46. 32. Ceratodon purpureus (Hedw.) Brid. Zęboróg czerwony 47. 33. Brachythecium rutabulum (Hedw.) Schimp. Krótkosz pospolity 48. 33. Ceratodon purpureus (Hedw.) Brid. Zęboróg czerwony 49. 34. Ceratodon purpureus (Hedw.) Brid. Zęboróg czerwony 50. 35. Ceratodon purpureus (Hedw.) Brid. Zęboróg czerwony 51. 35. Hypnum cupressiforme Hedw. Rokiet cyprysowy 52. 36. Dicranoweisia cirrata (Hedw.) Lindb. Kędzierzawiec wąsaty 53. 37. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty 54. 37. Ceratodon purpureus (Hedw.) Brid. Zęboróg czerwony 55. 38. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty 56. 39. Dicranoweisia cirrata (Hedw.) Lindb. Kędzierzawiec wąsaty 57. 40. Orthotrichum diaphanum Schrad. ex Brid. Szurpek przeźroczysty 58. 41. Ceratodon purpureus (Hedw.) Brid. Zęboróg czerwony 59. 42. Orthodicranum montanum (Hedw.) Loeske Prostoząbek górski
Tabela 2. Wykaz epifitycznych gatunków mchów i porostów częściowo chronionych
Kolizja z istniejącą zielenią wysoką
Realizacja inwestycji powodowad będzie koniecznośd usunięcia drzew i krzewów kolidujących z jej przebiegiem. Zestawienie drzew znajdujących się w pasie inwestycyjnym prezentuje załącznik do niniej- szego raportu. W granicach inwestycji znajdują się 874 drzewa, z czego 641 drzew o 689 pniach posiada rozmiary wymagające uzyskania zezwolenia na wycinkę; oraz 774 m2 krzewów.
L.p. Nazwa łacioska Lokalizacja
Mchy 1. Orthotrichum lyellii
N51˚55.0134’, E017˚57.2751’
N51˚53.6997’, E017˚59.1999’
N51˚53.6991’, E017˚59.2002’
2. Syntrichia latifolia N51˚53.5661’, E017˚59.3292’
Porosty
1. Usnea hirta N51˚53.8553’, E017˚59.1311’
2. Ramalia fraxinea N51˚53.8553’, E017˚59.1311’
N51˚53.8643’, E017˚59.1329’
8.2. Herpetofauna
Płazy Amphibia są zwierzętami amfibiotycznymi – warunkiem ich przetrwania jest obecnośd siedlisk lądowych oraz wodnych, gdzie wszystkie polskie płazy rozmnażają się oraz niektóre z nich zimują. Wiosną, po przebudzeniu i pierwszych roztopach kierują się do zbiorników wodnych (stawów, oczek wodnych, starorzeczy itd.) w celu złożenia skrzeku. W tabeli 3. przedstawiono dane takie jak typowy i maksymalny zasięg migracji poszczególnych gatunków płazów (Kurek i wsp. 2011). Niektóre płazy pozostają w zbiornikach dłużej (np. traszka grzebieniasta Triturus cristatus, kumak nizinny Bombina bombina), inne natomiast niemalże od razu po godach rozpraszają się zasiedlając siedliska lądowe (np. żaby brunatne – Rana temporaria, Rana arvalis, ropucha szara Bufo bufo). Jesienią z kolei odbywane są wędrówki na zimowiska, które u znacznej większości gatunków są siedliskami lądowymi (sterty kamieni, liści, wykroty itd.).
Tabela 3. Wybrane informacje o krajowych płazach (Kurek i wsp. 2011).
Wszystkie polskie płazy na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. 2016 poz. 2183) są objęte ochroną g a-
tunkową. Zabronione jest więc m. in. niszczenie ich siedlisk, wyłapywanie ze środowiska natura l- nego oraz bezpośrednie okaleczanie.
W czasie wiosennych i jesiennych wędrówek płazy masowo giną na drogach. Oprócz śmiertelności drogowej, drugim kluczowym czynnikiem, który ogranicza ich liczebnośd jest fra g- mentacja siedlisk oraz osuszanie zbiorników wodnych, które jak wyżej wspomniano gwarantują rozród i powiększanie populacji. Zabezpieczanie terenów migracji oraz rozrodu podczas realizacji oraz eksploatacji przedsięwzięd (mogących negatywnie ingerowad w ww. aspekty ekologii pop u- lacji) jest obecnie jednym z kluczowych aspektów ochrony płazów, które obecnie są najbardziej
zagrożoną grupą kręgowców na świecie (Wake i Koo 2018).
Poniższe opracowanie ma na celu pomoc w pozbawionej szkód realizacji oraz eksploatacji przedsięwzięcia.
Metodyka
Wizja terenowa została przeprowadzona 04.06.2020 w godz. 15:00–19:30. Przed wizją usta- lono na podstawie map satelitarnych (maps.google.pl) najbardziej odpowiednie miejsca, w których mogą bytowad (migrowad) płazy. Do takich terenów należy zaliczyd wszystkie zbiorniki wodne wystę- pujące nie tylko w najbliższym otoczeniu realizowanego przedsięwzięcia, ale także oddalone nawet o kilkaset metrów (np. ropucha szara może odbywad corocznie masowe wędrówki o długości 3 km z miejsc zimowania do stawu) jeżeli w okolicy nie ma terenów bardziej zagrażających płazom aniżeli obecna inwestycja. Dodatkowymi ważnymi elementami krajobrazu są lasy i zadrzewienia oraz cieki wodne, które zapewniają płazom letnie miejsca bytowania oraz ułatwiają wędrówki wiosenne i je- sienne. Na częśd kontrolowanych zbiorników wodnych nie uzyskano zezwolenia na wstęp od właści- ciela (wówczas założono, że na danym terenie płazy występują).
Zaznaczyd należy także, że zalecenia ochronne stosowane były w pewnych miejscach mimo braku stwierdzenia płazów na wizji terenowej - jeśli ryzyko zaburzenia tras ich wędrówek lub miejsc bytowania wydawało się przynajmniej wysokie (zbiorniki/tereny odpowiednie dla c a- łorocznego bytowania) w sąsiedztwie realizacji inwestycji. Jest to zasadne dodatkowo z punktu widzenia obecności traszek (na niżu zwyczajnej oraz grzebieniastej), których wykrycie bez zasto- sowania specjalnie stworzonych do tego celu pułapek oraz odpowiedniego terminu badao (ksi ę- życ w nowiu) bywa problematyczne – szczególnie przy pojedynczej kontroli.
Na podstawie wizji terenowej oraz map satelitarnych zaznaczono na rycinach miejsca i odcinki, przy których należy zastosowad inżynieryjne oraz zapobiegawcze zalecenia ochronne.
Wyniki oraz zalecenia ochronne - Etap realizacji przedsięwzięcia
Na rycinach (1-8) kolorem żółtym przedstawiono miejsca, w których płazy potencjalnie mogą bytowad (migrowad) mimo braku ich stwierdzenia lub zakazu wstępu na teren; kolorem czerwonym miejsca odnotowania płazów (zbiorniki wodne); niebieskim miejsca, w których zalecono wprowadze- nie działao ochronnych.
Ryc. 1.
Ryc. 2.
Ryc. 3.
Ryc. 4.
Ryc. 5.
Ryc. 6.
Ryc. 7.
Ryc. 8.
Działania ochronne podczas realizacji przedsięwzięcia
Przez wprowadzenie działao ochronnych w miejscach zaznaczonych na niebiesko (linie na ry- cinach) rozumie się posadowienie ogrodzeo tymczasowych z agrotkaniny/folii równolegle do drogi (wysokośd 50 cm, przewieszka 10 cm, wkopane w ziemię na co najmniej 10 cm, ryc. 9.) podczas pro-
wadzenia robót ziemnych na danych odcinkach. Agrotkanina/folia powinna otaczad teren całej bu- dowy – tak by zminimalizowad ryzyko wtargnięcia płazów na teren budowy i poruszania się pojazdów mechanicznych do zera. Po realizacji danego odcinka należy zdemontowad ogrodzenie tymczasowe, które wykorzystad można również w innych miejscach inwestycji. Ogrodzenia należy wykonad po obu stronach drogi – w ten sposób zabezpieczy się potencjalne migracje z obu stron drogi. Kooce każdego ogrodzenia powinny kooczyd się kształtem litery „u” (ryc. 10.) by zapobiec omijania opłotowania przez płazy. Każdego dnia (co najmniej raz dziennie) należy kontrolowad opłotowanie po obu stro- nach drogi a ewentualne zniszczenia (przerwanie, przetarcia etc. agrotkaniny/folii) systematycznie naprawiad by pozostawało szczelne. Kontrole powinien wykonywad herpetolog lub pracownicy bu- dowy przez niego przeszkoleni, którzy przeniosą płazy na drugą stronę budowy zgodnie z kierunkiem migracji w bezpieczne i odpowiednie siedlisko. Na wysokości stawów (po obu stronach jezdni) ozna- czonych na rycinach numerami 1, 2, 6, 7, 8 i 9 zaleca się posadowienie pułapek łownych (jak na ryc.
9.), by ułatwid skuteczne przenoszenie potencjalnie dużej ilości migrujących płazów. Należy prowadzid regularne kontrole miejsc wyłapywania płazów, a w przypadku stwierdzenia obecności w nich zwierząt, wyłapać je ich i przenieść w odpowiednie siedliska. Poza tymi okresami najlepiej pułapki zdemontowad (jeśli ilośd płazów drastycznie się zmniejszyła) i wybierad płazy ręcznie z okolic opłotowania. Jako pułapkę łowną należy rozumied wiadro (ok. 15 L) wkopane w całości w ziemię tak, by górna krawędź pułapki nie wystawała ponad poziom gruntu. W wiadrze należy umieścid ziemię/
wytłaczanki/gąbkę/liście, które powinny zostad stale wilgotne na wypadek okresów suszy. W dnie pułapki powinno się nawiercid kilka otworów by zapewnid swobodny odpływ nadmiernej ilości wody.
Pułapki należy rozmieścid co 10-15 m.
Jeżeli w innych miejscach oznaczonych niebieskimi liniami (na rycinach 1-8) zauważymy duże mi- gracje płazów wówczas również skorzystanie z pułapek łownych jest zasadne wg wytycznych wymienio- nych wyżej. Pułapki nie są jednak wymogiem obligatoryjnym, szczególnie w przypadku, gdy w miesiącach wzmożonych migracji przez newralgiczny punkt będzie migrowad niewiele płazów (np. jeden osobnik na dzieo). W miesiącach czerwiec-sierpieo również należy byd szczególnie czujnym (permanentnie sprawdzad teren wzdłuż opłotowania), gdyż wówczas trwa dyspersja osobników młodocianych w okolice sąsiadujące ze stawem, w którym się przeobraziły. Dodatkowo, pod koniec sierpnia może rozpoczynad się jesienna migracja osobników dorosłych, która trwa często aż do listopada.
Ryc. 9. Schemat płotka wykonanego z agrotkaniny/folii.
Ryc. 10. „U” kształtne zakooczenie płotka skutecznie zapobiega opuszczeniu przez płazy terenu odgradzanego.
Ryc. 11. Migracje wiosenne oraz jesienne wybranych gatunków polskich płazów (osobniki dorosłe).
Prace modernizacyjne przy rowach odwodnieniowych w przypadku stwierdzenie dużej licz- by płazów powinny byd wykonywane pod nadzorem herpetologicznym (potencjalne siedliska tym- czasowe jak i siedliska rozrodcze). Herpetolog (bądź osoby przez niego przeszkolone) na drodze bez- pośredniego odłowu przeniesie płazy (jeżeli będą obecne) w bezpieczne, wyznaczone przez niego miejsce. Opłotowanie herpetologiczne należy posadowid w ten sposób (jeżeli to możliwe) by unie- możliwid płazom docieranie do modernizowanych rowów.
Rowy należy skonstruowad tak, by umożliwid płazom swobodne ich opuszczanie. Najlepiej jeśli nie będą one umacniane materiałem stałym (betonem etc.).
Nie planuje się montażu studni, niecek wpadowych oraz krat wpustowych studzienek kanalizacyjnych, które mogą stanowid pułapki dla płazów.
Przepusty powinny byd konstruowane w przekroju eliptycznym bądź prostokątnym z otwar- tym dnem, wypełnione gruntem. Wymiary zalecane (światło przekroju przejścia):
- szerokośd minimum 1 m, wysokośd minimum 75 cm przy obiektach długości do 20 m - szer. min. 1,5 m, wysokośd minimum 1 m przy obiektach długości do 30 m
- szer. min. 2 m, wysokośd minimum 1,5 m przy obiektach długości do 50 m - szer. min. 3,5 m, wysokośd minimum 1,5 m przy obiektach długości do 80 m
Projektowane przepusty w większości spełniają powyższe zalecenia, jedynie dwa przepusty o długości 14,53 i 17,97m posiadają średnicę 80 cm co stanowi wartośd zbliżoną do zalecanej. W przepustach będzie możliwośd zamontowania półek dla zwierząt wraz z ogrodzeniem ochronno naprowadzają-
cym. Na szczególną uwagę zasługuje przepust na wysokości stawu nr 2. oraz znajdujące się w bliskiej okolicy stawów 6, 7, 8 i 9 które w miarę możliwości będą zmodernizowane wg wytycznych wypisa- nych powyżej z ogrodzeniem ochronno-naprowadzającym (na rynku dostępne są ogrodzenia wyko- nane z np. prefabrykatów betonowych, laminatów) by nakierowad płazy na ww. przejścia. Ogrodze- nia nie powinny kooczyd się równo z linią stawów, lecz powinny sięgad co najmniej 50 m poza ich linię. Tak jak w przypadku ogrodzeo tymczasowych powinny one kooczyd się kształtem litery „u”.
Kluczowym aspektem przy budowie ogrodzeo stałych ochronno-naprowadzających jest ich szczelnośd (zarówno poszczególnych odcinków względem siebie oraz względem podłoża) oraz trwałośd.
Abstrahując od najbardziej kluczowych miejsc oznaczonych liniami niebieskimi na rycinach, wszystkie wykopy i roboty ziemne prowadzone na całej długości modernizowanej drogi należy co- dziennie kontrolowad, a potencjalne płazy, które się w nich znajdą wyjmowad i przenosid w bezpiecz- ne miejsce (w zależności od ustaleo uczyni to pracownik budowy lub herpetolog). Ze względu jednak na niskie prawdopodobieostwo migracji płazów przez drogę nieoznaczoną kolorem niebieskim co- dzienna obecnośd herpetologa lub osoby przez nią przeszkolonej na placu budowy nie jest konieczna, jednak powinna ona byd gotowa na doraźne interwencje. Na wszystkie czynności związane z przeno- szeniem płazów (chwytanie, przetrzymywanie etc.) konieczne jest uzyskanie zezwolenia właściwego Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.
Wypadki losowe:
- masowe ginięcie płazów na innym odcinku niż wyznaczone niebieską linią – wówczas ko- niecznym jest zbudowanie płotka po obu stronach drogi, na której dochodzi do śmiertelności (po wcześniejszym skontaktowaniu się z herpetologiem prowadzącym nadzór).
Wyniki wizji terenowej
Wyniki przedstawione są na rycinach przedstawiających poszczególne zbiorniki wodne wraz z opisem odnotowanych płazów.
Ryc. 12. Stanowisko nr 1 – odnotowane dorosłe żaby zielone (Pelophylax esculentus complex) oraz kijanki (najprawdopodobniej ropuchy szarej).
Ryc. 13. Zbiornik nr 1 – kijanka (prawdopodobnie ropuchy szarej*), świadcząca o skuteczności rozrodczej płazów.
*rozpoznawanie larw poszczególnych gatunków płazów wymaga (jeżeli nie są prowadzone wcześniejsze obser- wacje na zbiornikach gdy płazy godują) ich odłowienia (do czego konieczne jest zezwolenie RDOŚ) i oznaczenia za pomocą wzorów zębowych i szczególnych cech morfologicznych jak np. odległośd rozstawu oczu w stosunku do odległości rozstawu nozdrzy.
Ryc. 14. Zbiornik nr 2 – odnotowana obecnośd żab z kompleksu zielonych oraz kumaków nizinnych.
Ryc. 15. Zbiornik nr 2 –przebudowa istniejącego przepustu ułatwi swobodny przepływ genów między popula- cjami oraz migracje.
Ryc. 16. Zbiornik nr 3 – śródpolne oczka wodne są szczególnie ważne w odniesieniu do zachowania lokalnych populacji płazów. Na zbiornik ten nie uzyskano zezwolenia na wstęp.
Ryc. 17. Zbiornik nr 4 - śródpolne oczko wodne, gdzie nie stwierdzono obecności płazów. Wedle relacji mieszkaoca „płazów nie słychad od jakiegoś czasu, lecz były wcześniej”. Należy zatem zachowad również ostrożnośd przy ww. zbiorniku, gdyż przy gatunkach takich jak ropucha szara kilka następujących po sobie pokoleo może wracad do zbiornika macierzystego po osiągnięciu dojrzałości (tj. po 3-4 latach).
Ryc. 18. Zbiornik nr 6 – odnotowana obecnośd ropuchy zielonej Bufotes viridis (trelujący samiec). Prawdopo- dobna obecnośd żab zielonych. Ze względu na duże zdolności migracyjne zbiornik ten, zbiornik 7 oraz ich okolice należy traktowad ze szczególną ostrożnością.
Ryc. 19. Rozjechany osobnik ropuchy zielonej – okolice zbiornika nr 6.
Ryc. 20. Zbiornik nr 8 – odnotowana obecnośd żab zielonych.
Ryc. 21. Zbiornik nr 10 – odnotowana obecnośd żab zielonych.
Ochrona gadów
Wszystkie gady, podobnie jak i płazy podlegają na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. 2016 poz. 2183) ochronie ga- tunkowej. Koniecznym jest więc upewnienie się przed rozpoczęciem prac czy w planowanym pasie bu- dowy nie znajdują się np. jaszczurki zwinki Lacerta agilis, żyworodne Zootoca vivipara czy zaskrooce zwyczajne Natrix natrix i w razie ich obecności przeniesienie ich z dala od placu budowy (konieczne zezwolenie RDOŚ). Podczas wizji terenowej odnotowano jednego osobnika jaszczurki zwinki (między Graniczkami a Jankowem Pierwszym) oraz mijano odpowiednie siedliska dla tego gatunku (ryc. 22.).
Podobnie jak i u płazów, na etapie realizacji przedsięwzięcia każdorazowo należy sprawdzad, czy w wykopach nie znajdują się gady i systematycznie ułatwiad im ich opuszczenie.
Ryc. 22. Odpowiednie siedliska dla jaszczurki zwinki – miejsca szybko nagrzewające się (np. niewiel- kie wzniesienia), gdzie obecne są kamienie oraz krótka roślinnośd.
