Fala : kwartalnik 1994, nr 4 (17).

Bierdzany • Kadłub Turawski * Kotórz Mały* Kotórz Wiatki * Li­

gota • Osowiec • Rzędów • Tura­

wa * Węgry * Zakrzów • Zawada

NR 4/17/94 KWARTALNIK GMINY TURAWA CENA

pirygoM»

w anir placów ki flo roz­

poczęcia roku szkolnego wymagało dużego wysiłku ze stro n y p raco w n ik ó w p rz e d s z k o la . M ieliśm y dwa ty g o d n ie czasu na u porządkow anie p o m ie­

szczeń. W tym czasie koń­

czono rem o n t oraz trwało m alow anie w n ętrza b u ­ dynku. Powodowało to, że niektóre sale sprzątaliśmy kilka razy."

O remoncie przedzhola w Turawie

Str. J

"Chęć szybkiego i ła­

twego zarobku, powoduje całkowity indolencję w za­

kresie ochrony środowis­

ka. O grom ne ilości odpa­

dów stałych wywożone są d o okolicznych lasów, a ciekłe niejednokrotnie wy- poinpowywane |xxl osłona nocy bezpośrednio d o je ­ zior. Postępującą degrada­

cja nie stanowi okolicz­

ności zachęcających tu ­ rystę d o wypoczynku. Kry­

tyczne informacje serwo­

wane przez środki masowe­

go przekazu, o bakterio­

logicznym skażeniu wody oraz zaśmieconych i śmier­

dzących fekaliami lasach nie stanowią najlepszej re­

klamy."

Str.

9

Co p is a ł dr K a rl Jürgens z o k a zji 150 rocznicy p o w s ta n ia Fabryki W yrobów M etalo w ych

w O sowcu w 1935 r.

K ró l P r u s F r y d e r y k W ie l­

k i d o s z e d ł d o w n io s k u , ż e n a p o d l e g ł y c h m u d o b r a c h - d o t y c z y ł o t o s z c z e g ó l n i e Ś lą s k a - n i e p o s i a d a ta k p o ­ t r z e b n e j g a ł ę z i p r z e m y s ł u , j a k ą je s t p r o d u k c j a d r o b n y c h n a r z ę d z i g o s p o d a r s t w a d o ­ m o w e g o .

O g r o m n e środki p rzezna­

czało się b o w iem na sprow a­

d za n ie ich z sąsied n ich kra­

j ó w , t y m c z a s e m r e a ln e m o ż liw o ś c i u r u c h o m i e n ia p rodukcji kos, siekier, łop at i szpadli istniały u sieb ie.

Tym s p o s o b e m j u ż 11 w rześnia 1783 r. Król wydał

Kościół drewniany wybudowany dla osiedla robotniczego w Osowcu, a rozebrany w 1928 roku.

skali m o r a ln e i m a te r ia ln e wsparcie Fryderyka Wielkiego.

p olecen ie wybudowania o d p o ­ wiedniej fabryki. Realizacji cie­

kaw ego za d a n ia p o d ję li się

kupcy wrocławscy, którzy uzy-

Strona 2

G m inne D ożynki 94

O d rana o rg a n iza to rzy z n iep o k o jem sp ogląd ali w n ie­

b o , p o n iew a ż p o g o d a w tym d n iu była b a rd zo z m ie n n a . J e d n a k lo s okazał się łaskawy i n ie zniw eczył w ielk ieg o tru­

d u o r g a n i z a c y j n e g o m i e ­ szk ań ców wsi Węgry. O god z.

1 3 .3 0 św ie c iło s ło ń c e i d o ­ żynki ro z p o c z ę ły się krótką m o d litw ą i p o ś w ię c e n i e m k o r o n d o ż y n k o w y c h p r z e z m iejsco w eg o prob oszcza. Po ce r e m o n i p ośw ięcen ia, w kie­

r u n k u w si, ruszyły p ię k n ie

p rzy b ra n e p lo n a m i z t e g o ­ roczn ych zbiorów , korow od y d ożyn k ow e i grupy p rzeb ie­

rańców , aby za p rezen to w a ć

się m ieszk a ń co m i zebranej p u b liczn o ści. Całej tej wypra-

Strona 4

2_________________

CO PISAŁ DR KARL ...

Listpoad 1994

Dokończenie ze strony 1

Akt pozwalający na budow ę fabryki p od ­ pisał Król 18 czerw ca 1785 r. Początki były jed n a k trudne. Kupcy z Wrocławia 12 października 1785 r. wystosowali pi­

sm o d o ministra Grafa von H oym a, w którym skarżyli się na nikłą dostawę su­

ro w ca o r a z n a to , ż e k o n c e s j ę n a p o d o b n ą p r o d u k c ję u zy sk a ły in n e p r z e d s ię b io r s t w a o r a z d r o b n i rze-

audiencji u Króla, który wykazał daleko idącą zn ajom ość spraw zw iązanych z budową fabryki.

Podejm ując tem at budow y kanału, Król w spom niał o tym, że ze w zględu na d u żą ilo ś ć s p ła w ia n e g o d r e w n a d o Wrocławia, koncepcja budow y kanału m ogłaby okazać się niekorzystną właśnie dla ow ego transportu. W ątpliwości je d -

Kojdól I szkoła ewangelicka w Osowcu.

Redaktorzy skargi nie czekając na sto­

sow ną o d p o w ied ź, 3 g ru d n ia 1785 r.

założyli sp ó łk ę akcyjną, by p arę d n i później 78 firm kupieck ich d ok o n a ło sto so w n eg o w pisu d o księgi akcyjnej, która znajdowała się jeszcze w archiwum w O sowcu w latach trzydziestych nasze­

go stulecia.

Dla ciekawości podam , że akcjonariu­

sze u zg o d n ili, że m ajątek składać się b ęd zie z 300 udziałów d la 3 00 udzia­

łowców, natom iast udziały nie podlegały sprzedaży lub czasow em u przekazaniu.

Zarząd utw orzono z 10 czł. Spółki, na­

tom iast statut przyjęto 22 grudnia 1790 r. który został osobiście podpisany przez Fryderyka W ilhelm a Ii-go.

Decyzję o lokalizacji fabryki podjęli dwaj najstarsi c zło n k o w ie k u p ieck iej spółki H ielscb er i Kopisch. U znali, że prawy brzeg Małej Panwi b ęd zie najko­

rzystniejszym m iejscem dla przyszłego przedsiębiorstw a, że w ody rzeki będą m ogły zostać wykorzystane przy budowie p lanow anego kanału.

Z o d p o w ied n im i propozycjam i d o Poczdam u wyjechali delegow ani przez Spółkę Kopisch i Schaade. Tam 24 stycz­

nia 1785 r. zostali przyjęci na specjalnej

cji i plan, z którym przyjechali został za­

akceptowany. Król p on ad to przyobiecał, że na potrzeby polnych przeznaczy 428 m órg terenu, potrzebną ilość drew na i stali, a także p ieniądze na zakup młyna w o d n e g o w K o la n o w ic a c h , k tó ry w późniejszym okresie m iał u lec likwida­

cji.

C elem zintensyfikow ania prac przy budow ie obiektów fabrycznych Król zo­

bowiązał ów czesnego m inistra G órn ego Śląska grafa von H oym a d o szczególn e­

g o z a in tereso w a n ia się b u d o w ą , aby przez u ru chom ienie tak potrzebnej pro­

dukcji środki p ien iężn e kiedyś wydane na jej zakup pozostały w kraju, aby zie­

m ia dotąd niezagospodarow ana została zabudowana, aby powstało życie i d obro­

byt w m iejscu, które dotąd pustynią na­

zwać było m ożna.

Karl Jü rgen s przytacza bardzo c ie ­ kawą jak na ów czesne czasy treść kore­

spondencji Króla d o ministra H oym a w sprawie uzyskania przywileju wyłączności produkcji dla Osowca. Brzmi ona w przy­

b liż e n iu tak: “że żelazo i stal produko­

w ana b ędzie w kraju je s t rzeczą dobrą, ale m o n o p o lu n ie przyjm uję je d n a k ch ętn ie. M on op ol nie wywołuje o d p o ­

w iedniej pracow itości i gospodarności, poniew aż n ie m a ob ok siebie konkuren­

cji, a to p ow od u je że wytwarza się złej jakości produkty".

W trzeciej d e k a d z ie m aja 1 7 8 6 r.

p od jęto decyzję o w ydzieleniu 428 m órg ziem i p o d przyszłą zabudow ę. W tym c elu sp row ad zon o g e o d e tę nazwiskiem R óm iscłi, który przygotował szczegółową lo k a liz a c ję fabryki i o b ie k tó w tow a­

rzyszących. N a podstaw ie dokum entów g e o d e z y jn y c h o p r a c o w a n y c h p rzez R óm ischa wynika, że wstępna koncep­

cja przewidywała b u d ow ę p o d o b n e g o o b iek tu fabrycznego w Kolanowicach, który jed n a k ze w zględu na śm ierć Króla n ie doszła d o skutku.

Jedną z ważniejszych dat w historii O sowca należy uznać maj 1788 r., w tym to c z a s ie p r z y s t ą p io n o d o b u d o w y g łów n ego budynku fabrycznego.

Przypatrzmy się zatem jak rozwijały się inwestycje w O sow cu na przestrzeni kolejnych jed en a stu lat, poniew aż taki okres upłynął o d wyżej wym ienionej daty r o z p o c z ę c i a b u d o w y d o c z a su sporządzenia inwentaryzacji majątku w lip cu 1789 r. W tejże inwentaryzacji wy­

czytać m ożn a było, że fabryka wówczas d ysponow ała jed n y m ja zem nad Małą Panwią o d łu gości 150 stóp i o pięciu s to p a c h sp ię tr z e n ia , trzem a śluzam i, w ięk szą ilo ś c ią m o s tó w i ro w a m i o łącznej długości 10.000 stóp.

_________ Najstarsza czyść Fabryki Wyrobów Metalowych w O s w c u

W obiektach naziem nych znajdowały się dwie stalow nie o dw óch paleniskach

Listopad 1994 3

i dw óch m iotach a druga także o dw óch m łotach i czterech paleniskach. O d n o ­ to w a n o j e d n ą h a lę d o k u c ia k o s z pięciom a m łotam i i z p ięciom a ogniska­

mi. Dalej przytacza się istnienie czterech szop d o sk ład ow an ia w ęgla i n ie dp końca wybudowany m agazyn, d ziesięć \ b u d yn k ów m ie s z k a ln y c h , z k tó ry ch każdy posiadał cztery mieszkania. Część budynków byłojeszcze n iezagospodaro­

wanych. Warto także w spom nieć o struk­

turze zatrudnienia w zakładzie w owym

czasie. Otóż w stalowni pracowało dwóch m istrzów i p ię c iu u czniów . C zterech uczniów zatrudniono w hali kucia kos.

O b o k n ic h c ią g le p ra co w a ła g ru p a niezbędnych fachow ców z zakresu sto­

larstwa i kowalstwa.

F ry d ery k W ie lk i z e w z g lę d u na p od eszły wiek n ie m ó g ł pod ejm ow ać ryzyka wyjazdów na dalsze od ległości, w ten sposób n ie doszło jttż d o je g o wizyty w tworzącym się przedsiębiorstwie.

D okonał tego d o p iero je g o następca

Fryderyk W ilhelm II w sierpniu 1789 r.

k tórego podejm ow ał wówczas dyrektor Vop. Zwiedzający fabrykę Król bacznie obserw ował pracę załogi, rów nocześnie pozytyw nie ocen iając m ożliw ości pro­

dukcyjne zakładu. Wyrażał się także bar­

d zo p o ch leb n ie o tworzącej się osadzie robotniczej. Oficjalną nazwę Knigshuld”

osada uzyskała właśnie z j e g o woli 27 li­

stopada 1789 r.

O pracow ał W alter Św ierc c.d.n.

P racow nia Językow a w n a s ze j szkoło.

Szkoła Podstaw ow a w W ęgrach je s t szkołą w g m in ie o śred n iej w ielkości.

Uczy się w niej 124-130 u czn ió w przy z a tr u d n io n y c h 11 n a u c z y c ie la c h , w tym ksiądz F ra n cisze k L ercli i k ate­

ch etk a T eresa G alus. Specyfiką szkoły j e s t to , ż e d z ie c i z K o la n o w ic g m . Ł ubniany p o u k o ń c z e n iu trzech klas kontynuują dalszą n a u k ę w W ęgrach , gdzie n ie m a żad n ych p o d zia łó w ani różn ic m ięd zy d z ie ć m i d w ó ch gm in . W szystkie d z ie c i są n asze, a w ym aga­

nia staw iane p rzed n im i je d n a k o w e . W o k r e s ie o s ta tn ic h c z te r e c li la t b u d y n e k sz k o ln y i o t o c z e n ie w o k ó ł n ie g o u le g ły zm ia n o m . D obudow any, a w zasadzie d o k o ń c z o n y został o b ie k t przy szk o le, w którym na d o le m ieści się k o tło w n ia C O , n a g ó r z e b ib lio tek a i w ew n ętrzn e ubikacje.

M ożn a liczyć n a ro d zicó w i wszyst­

kich m ieszk a ń có w wsi w p rzychylności n a rzecz p op raw y w aru n k ów pracy i w yglądu e ste ty c z n e g o szkoły. To rod zi­

c e przy zn aczn ej inicjatyw ie sołtysa wsi Pana W. K am py i O S P w W ęgrach wy­

m alow ali elew a cję zew n ętrzn ą szkoły i zn aczn ie wsparli fin a n so w o m alow anie w ew n ętrzn e. Z r o b io n e z o sta ło n o w e o g r o d z e n ie i bram y w jazdow e, c h o d n i­

ki i w iata na row ery d la d zieci.

D o zn acznej popraw y w yglądu w e­

w n ętrzn eg o o b ie k tu i w aru n k ów n a u ­ ki przyczyniają się wszyscy n a u czy ciele tutejszej szkoły. To o n i w c o d z ie n n y m trudzie zdobyw ają p o m o c e n a u k o w e, dbają o estetyczn y w ygląd sal lekcyj­

n ych, korytarzy i o to c z e n ia . Każdy z n ich p ra g n ie pracow ać w ja k n ajlep ­ szych w arunkach. Id e a łe m je s t, by na­

u czyciel “specjalista” p o sia d a ł w łasną p ra co w n ię w p e łn i w yposażoną w p o ­ m o c e i sp rzęt d o k a żd eg o p rzed m io ­

tu. J e d n a k szkoła nasza, m im o trud­

nych w arunków n ie tylko d la oświaty, p o sia d a cztery p racow nie: język a p o l­

s k ieg o - o p ie k u n Pani m g r E. Szenk, fizyk o-ch em iczn a - o p ie k u n Pani m gr A. Sujata, m atem atyki - o p ie k u n Pani m g r U . D u d a, p racow n ia język ow a - o p ie k u n Pani J ó rg en s. L em ke-P redi- g e r oraz k lasopracow nie d o n au czan ia p o czą tk o w eg o .

P rzed ro zp o częciem n o w eg o 1 9 9 4 / 9 5 roku szk o ln eg o pow stała pracow nia ję z y k o w a , w k tó r e j u c z ą s ię d z ie c i j ę z y k a n i e m i e c k i e g o . J e s t e ś m y pierw szą szkołą W g m in ie , a m o że i w w o j e w ó d z t w ie o p o l s k i m , g d z ie j ę z y k i e m d o d a tk o w y m i o b o w ią z ­ kowym w klasacłi o d I d o VIII jestjęzy k n iem ieck i, k tó reg o uczy wykwalifiko­

w ana n auczycielka z N ie m ie c Pani J o ­ h a n n a L em ke-Prediger.

Pani J. L em k e-P red iger pracuje ju ż w naszej szk o le czwarty rok. Przyjęta została d o b rze p rzez rodziców , dyrek­

tora szkoły i n au czycielki. J e st je d n ą z n as p e d a g o g ó w dbających o w szech­

s tr o n n y rozw ój i w y ch o w a n ie d z ie c i n asze m iejscow ości i szkoły. To dzięki staran iom Pani Jó rg en s. L em ke-Predi- ger, je j w yjazdom i k on tak tom z K on­

su la te m N ie m ie c k im w e W rocław iu, szkoła nasza zn a czn ie w zbogaciła się w sp rzęt i p o m o c e n au k ow e. W u zg o ­ d n ie n iu z d y rek to rem szkoły i Radą P e d a g o g ic z n ą - p o sta n o w io n o zorga­

nizow ać p ra co w n ię językow ą. N im d o te g o d o sz ło , n a leża ło p oczyn ić p ew n e p rzygotow an ia - a to wym alow ać dw ie sale lekcyjne. I tutaj z p o m o c ą szkole i Pani L em k e-P red ig er przyszło Towa­

rzystwo K u lturalne DFK w W ęgrach.

C zynnie w tą p o m o c zaangażow ał się Zarząd Tow arzystw a DFK z P an am i S o c h o r e m K r y s tia n e m , O r lik ie m Paw łem i K o m o rem K arolem . To o n i p o d jęli d ecyzję o p rzezn a czen iu kwo-

Dokończenie na stronie 5

Na zctędu uczniowie w pficowri językowej.

Ji&faf______________________________ Lisłpoad 1994 GkHHNE DOŻYNKI ...

Dokończenie ze strony 1

II m iejsce - “Zdrowa Ż yw ność”

III m iejsce - “W óz z R a n czo ” Brawa zeb ran ej p u b lic z n o śc i p o d ­ cza s w r ę c z a n ia n a g r ó d p r z e z w ójta gm iny, były po tw ierd zen iem słu szn eg o w erdyktu K om isji K onkursow ej.

D rugą częścią d o ży n ek były występy artystyczne w których brały ud ział ok o ­ lic z n e i m iejsco w e zespoły, jak: “O so ­ w ie c ”, “Jaźw in k i”, d z ie c ię c y z e sp ó ł ze S. P. w W ęgrach i ze sp ó ł śpiew aczy koła M n iejszości N iem ieck iej.

W p r z e r w ie m i ę d z y w y s tę p a m i o d b y ł s i ę j e s z c z e k o n k u r s p ic i a oran żad y n a czas. Zw ycięzca otrzym ał spory kaw ałek kiełbasy dębickiej, u fu n ­ d ow an ej p rzez firm ę m ającą sied zib ę w W ęgrach .

C zęść artystyczną zakończył zesp ó ł śp iew aczy k oła M n iejszości N ie m ie c ­ kiej, przy zn ik o m ej p u b liczn o ści, p o ­ niew aż gw a łto w n ie spadająca te m p e ­ ratura, zm u szała p u b liczn o ść d o o p u ­ szczen ia w idow iska.

Pow rotow i k o ro w o d ó w przyglądała się kom isja, p ow ołan a z przedstaw icieli wsi u czestn iczących w im p rezie, która o c e n iła najciekaw iej p rezentujący się k orow ód oraz p om ysłow ość w ykonaw­

ców.

C zęść oficjaln ą d ożyn ek rozp oczął sołtys, p o w ita n iem m ieszk ań ców i ze­

branej p u b liczn o ści. N a stę p n ie staro­

s t o w i e d o ż y n e k w r ę c z y li p r z e w o ­ d n iczą cem u Rady G m iny b o c h e n c h le ­

bliższym ok resie, przew od n iczący Ko­

m isji K onkursow ej o g ło sił wyniki o c e ­ ny korony, k orow od ów dożynkow ych i przebierańców .

W kategorii koron przyznano:

I m iejsce - K otórz W ielki II m iejsce - W ęgry III m iejsce - K otórz Mały IV m iejsce - B ierdzany

W kategorii korow odów przyznano:

I m iejsce - “Żniw iarze”

P o d su m o w u ją c p r z e b ie g teg o ro cz­

nych d o ży n ek , trzeba przyznać, że p o d w zg lęd em organizacyjnym , w idow isko­

wym, rozryw kow ym , były to najlepiej zo rg a n izo w a n e d ożyn k i n a naszym te­

r e n ie .

M n o g o ść konkursów , n agród , uczy­

n iło im p r e z ę , w której każdy znalazł c o ś d la s ie b ie . N a tym n ie k o n ie c . O rganizatorzy, sp ecjaln ie na ten dzień , sp row ad zili trzy k aru zele, strzeln ic ę, k o n ie z e sz k ó łk i j e ź d z ie c k ie j , a d la k a żd eg o d zieck a sp on sorzy u fu n d ow a­

li lizaki i g u m y d o żucia. Miłym g estem , było przyznanie wszystkim zgłoszon ym k o ro w o d o m n agród p o cieszen ia , przy­

z n a n ie trzech n a g ró d za najciekaw iej p r z y str o jo n e o b e j ś c ie i n a g r ó d d la n a jm ło d szeg o i n ajstarszego p rzeb ie­

rańca. Tak zn a czn ą p u lę n a g ró d uzy­

sk a n o w łączając praw ie wszystkich rze­

m ie śln ik ó w i m iejsco w y ch h a n d lo w ­ ców ja k o sp o n s o r ó w im prezy. To c ie ­ k a w e r o z w ią z a n ie p r o p o n u j e m y przyszłym o rg a n iza to ro m d o ży n ek , a także p r o p o n u je m y łą cze n ie im prezy k u ltu raln ej z festy n em . M ożna w tedy liczyć na d u żą frek w en cję, a to p rze­

cież najbardziej zadaw ala organ izato­

rów.

R. B orkow ski w ie towarzyszyły r a d o sn e okrzyki p rze­

b iera ń có w i śpiew y u cześtn ik ó w k o ro ­ w odów .

P o p rzejech a n iu głów n ym i u licam i wsi W ęgry, korow od y w róciły n a m iej­

sce zbiórki tj. b o isk o sp ortow e o b o k rem izy OSP.

ba z teg o ro czn y ch zbiorów , życząc ad­

m inistracji lok aln ej, by z uw agą i spra­

w iedliw ie g o dzieliła. Po krótkim prze­

m ó w ien iu w ójta gm iny, w którym na­

wiązał d o historii pow stania wsi, je j tra­

dycji, struktury m iejscow ego rolnictw a, z a m i e r z e ń in w e s t y c y j n y c h w n a j-

Listopad 1994 5

N ow e p rzed szko le w starym budynku.

in n ym i p ę k n ię c ia ścian , w z m o c n io n o konstrukcje n o ś n e , p o p ra w io n o now e p o łą c z e n ie z sz a m b e m , w yrów n an o posadzkę, u szczeln io n o tłach na d o b u ­ d ó w ce, z r o b io n o p o d ło g ę na p o d d a ­ szu, a w łaściciel firm y “W itraterm ” bez- i n t e r e s o w n i e w y m ie n ił w s z y s tk ie u szk o d z o n e szyby.

P o n a d to pan H e lm u t W eber korzy­

sta ją c z e sw o ic h m o ż liw o ś c i, z o b o ­ w iązał się w ykonać zlew d o k u ch n i z b lach y k w a so o d p o rn ej. W cześniej wy­

k o n a ł p o d o b n e u rząd zen ie d la Szkoły P odstaw ow ej w Turaw ie i b ard zo się cieszę, że zaoferow ał swoją p o m o c rów­

n ież d la n a sz e g o p rzedszkola. Nowy, e s t e t y c z n y w y g lą d p la c ó w k a z a ­ w d z ię c z a r ó w n ie ż b e z in t e r e s o w n e j p o m o r y n iek tórych mieszknrtrów Tb- rawy, którzyjuż wcześniej przekazali na rzecz p rzed szk ola firany d o o k ie n , za­

bawki i in n e rzeczy p o trzeb n e w przed­

szkolu.

O sta teczn e p rzygotow an ie placów ­ ki d o ro z p o c z ę c ia rok u szk o ln eg o wy­

m agało d u ż e g o wysiłku ze strony pra­

cow n ik ów p rzedszkola. M ieliśm y dwa ty g o d n ie cza su na u p o rzą d k o w a n ie p o m ie sz c z e ń . W tym czasie k o ń c z o n o r e m o n t o r a z tr w a ło m a lo w a n ie w nętrza b udynku. P ow od ow ało to, że n iek tó re sale sprzątaliśm y kilka razy.

D zięki d u żem u zaangażow aniu ze stro­

n y p r a c o w n ik ó w p r z e d s z k o l a 1 w rześnia placów ka była gotow a d o roz­

p o c zęcia roku szk o ln eg o . Korzystając z okazji p ra g n ę p odziękow ać'w szyst- kim , którzy p o m o g li w p rzeprow adze­

n iu te g o r e m o n tu : w ład zom G m in y Turawa, w ykonaw com , ro d zico m d zie­

ci uczęszczających d o p rzed szk ola w Turawie i p racow n ik om przedszkola.

B. M ach Po d łu g o oczek iw an ym r e m o n c ie ,

1 w rześnia br. r o z p o c z ę ło p racę Pu­

b liczn e P rzedszkole w Turawie. Przy-

P rzeb y w a n ie w tym b u d y n k u za­

grażało b ezp ieczeń stw u znajdujących się tam d z ie c i i o s ó b d orosłych . W ójt

w italiśm y d zieci i rod ziców w czystych, w y rem o n to w a n y ch i p o m a lo w a n y c h p o m ieszczen ia ch . D o p ro w a d zen ie pla­

ców ki d o takiego stan u n ie było sprawą łatwą. O d kilku lat o b serw o w a n o p o ­ suw ające się p ę k n ię c ia ścian bu d yn k u o r a z in n e u s z k o d z e n ia e le m e n t ó w n o śn y ch . W io sn ą te g o ro k u , n a m ój w n io se k , z o sta ła p o w o ła n a k om isja, składająca się z p rzed staw icieli rodzi­

có w i p e r so n e lu , m ająca o c e n ić stan te c h n ic z n y b u d y n k u . S tw ie r d z o n o : p ęk n ięcia konstrukcji n o śn y ch , zapa­

d an ia się posadzki, u szk o d zen ia stro­

p u , z n a c z n e d r g a n ie p o d ło g i w sali zabaw d zieci n a 1 p iętrze oraz sze r e g in n ych usterek.

G m in y T u ra w a r o z w a ż a ł k ilk a m ożliw ości d a lszeg o fu n k cjon ow an ia przed szk ola, łą czn ie z p r z e n ie sie n ie m p la c ó w k i d o b u d y n k u p o b y ły m O środku Zdrowia w Turawie. O statecz­

n ie , p o d k o n ie c c z e r w c a , p o d ję t a z o s ta ła d e c y z ja o p r z e p r o w a d z e n iu r e m o n tu p la c ó w k i, w c ią g u d w ó c h m ie s ię c y w a k a cy jn y ch . D o p ra c p r z y stą p io n o n a ty c h ­ m iast, a r e m o n t prow adzony przez Zakład Murarski p. Ma­

riana S ok ołow sk iego z Klucz­

b o r k a , p r z e b ie g a ł b a r d z o spraw nie. P od n a d zo rem p.

Kuliga zlikw idow ano m ied zy

CHIRURG ORTOPEDA Janusz Różański

Gminny Ośrodek Zdrowia

w Turawie środy 16.00-17.00

PRACOWNIA JĘZYKOWA ...

_________________________ Dokończenie ze strony 3

ty p o n a d 3 m in . zł. n a farby d o m alo­

w ania. O n i też zorgan izow ali m alarzy z W ęgier, którzy p o swojej pracy zaw o­

dow ej w czynie sp o łeczn y m w ym alowa­

li d w ie s a l e le k c y j n e - p r a c o w n ię językow ą i m atem atyczn ą. P rzez cały p r z e d o s t a tn i ty d z ie ń w ak acyjn y d o p óźn ych g o d z in w ieczorn ych P anow ie Sw ierc H en ry k , W ie c z o r e k R o la n d i K om or G rzegorz p racow ali przy m a­

low aniu tak, aby zdążyć d o ro zp oczęcia n o w e g o ro k u sz k o ln e g o .

N a r o z p o c z ę c i e r o k u s z k o ln e g o 1 9 9 4 /9 5 przybyli:

o s o b i ś c ie W ó jt G m in y P a n m g r W alter Sw ierc, p rzed staw iciel DFK w W ęg ra ch , Pan P aw eł O rlik , Pan dyr GZEAS B en ed y k t K ulig. W ich o b e ­ c n o ś c i zo sta ła o tw arta i o d d a n a d o użytku s z k o ln e g o - p r a c o w n ia ję z y ­ k ow a. P o u r o c z y s t o ś c ia c h o tw a r c ia

n o w eg o roku szk o ln eg o wszystkie d zie­

ci i ro d zice klasy I-szej zap roszen i z o ­ stali d o o b ejrzen ia w yposażenia now ej pracow ni.

W pierw szym m iesią cu nauki sala d o nauki języka n ie m ie c k ie g o w ypo­

sażon a została w wysokiej klasy sprzęt au d iow izu aln y przekazany p rzez K on­

su lat N ie m ie c k i, a to: duży telew izor kolorow y, m a g n eto w id , rzutnik pism a, g ło ś n ik m a g n e to fo n o w y z m ik r o fo ­ n em . Z a k u p io n e zostały szafki i regały.

W p óźn iejszym c za sie p la n u je się z a k u p ie n i e d o p r a c o w n i s t o lik ó w u c z n io w s k ic h i k r z e s e ł. N a w y p o ­ sa żen iu pracow ni są słow niki p olsk o- n i e m i e c k i e i n i e m i e c k o - p o l s k i e , k s ią ż k i, il u s t r a c j e , m a p y . W szy scy u c z n io w ie p o s ia d a ją p o d r ę c z n ik i , które otrzym ali b ezp ła tn ie. P oczyna­

n ia te stwarzają d o b r e warunki d o n a­

uki i o sią g n ię c ia ja k najlepszych'w yni­

ków. S p e łn io n e też zostały o czek iw a­

n ia ro d zicó w i u czn ió w w tym zakre­

sie.

Listpoad 1994

o b ie k t odzyskał wygląd d a w n ej św ietności.

D zięki d o b rz e z ro z u m ia n e j ro li g o s p o ­ d a r z a o r a z o d p o w ie d z ia ln o ś c i, j a k ą n a s ie b ie b ie rz e p ro ljo s z c z n ic m o ż n a n ie ty lk o u trzy m y w a ć o b ie k t w istn ie ją c y m s ta n ie a le w d o s k o n a ły s p o s ó b j e w zb o g a­

cać.

W o m aw ia n y m p rz y p a d k u m a m y d o c z y n ie n ia tak że z p e łn y m z r o z u m ie n ie m p o t r z e b ze s tr o n y m ie js c o w e g o s p o łe ­ c z e ń s tw a . O g r o m n a w ra ż liw o ść i p i e ­

czo ło w ito ść m iejsco w y ch rz e m ie śln ik ó w i ro b o tn ik ó w p o z w o liła n a u zy sk a n ie tak po zy ty w n y ch e fe k tó w w ykonaw czych.

K ościół, a ta k ż e j e g o o to c z e n ie staje się d u m ą całej sp o łe c z n o śc i gm iny, b ę d z ie to tak ż e ciek aw y a k c e n t w zb liżający ch się o b c h o d a c h 7 0 0 -lec ia K o lo rz a W ielk ieg o .

Z a m ie s z c z o n e z d ję c ia p rz e d s ta w ia ją f r a g m e n t y o d n o w i o n e g o w n ę t r z a k o śc io ła .

W ójt G m iny

K o śció ł w K otorzu W ielkim w n o w e j s za c ie -

e ___________________________ jm .

K a m ie ń w ę g ieln y p o d b u d o w ę d z iś ist­

n ie ją c e g o k o ś c io ła w K o to rz u W ie lk im p o ło ż o n o 13 k w ie tn ia 1782 r.

D ziś 2 1 2 la t p o ta k d o n io s ły m w yda­

r z e n iu p r z e p r o w a d z o n o w n im p r a c e re ­ n o w acy jn e. P o d k ie ro w n ic tw e m m ie jsc o ­ w e g o p r o b o s z c z a J ó z e f a S w o la n e g o

Listopad 1994 ßsa&

T u raw a w g ra fic e Mf. Ś w lerca

K o b ie ty n a s z e j g m in y b y ły z aw sze g ł ę b o k o r e li g i jn e - k o ś c ió ł tra k to w a ły tak ż e w w ie lu w y p a d k a c h j a k o m ie js c e to w a rzy sk ic h s p o tk a ń . R y s u n e k u tr w a la k o b ie ty w s tr o ja c h lu d o w y c h - ślą sk ich .

9 0 la t iy c la n aj­

starszego s tra ża k a

Z h is t o r ią O c h o t n i c z e j S tra ży Pożarnej w L ig o c ie Turawskiej n iero z­

erw a ln ie zw iązana jest o so b a Wawrzy- na W od n iok a.

U r o d z o n y 10 sierp n ia 1904 roku, o b e c n ie z a słu ż o n y e m e r y t, d o O SP w stąpił 14 maja 1930 r.

W sw e j d ł u g o l e t n i e j k a r ie r z e strażaka o trzy m a ł w szystkie m o żliw e o d z n a c z e n ia :

w 1970 r. “Srebrny M e d a l Zasługi dla P o ża rn ictw a ”

w 1971 r. “O d zn a k ę H o n o ro w ą Z.a urysługę X la t d la P ożarnictw a ”

W 1975 r. “Złoty M e d a l Zasługi dla P o ża rn ic tw a ”

w 1977 r. “Srebrny M e d a l Zasługi dla P o ża rn ic tw a ”

w 1984 r. Z łota O d zn a k a H onorow a

“D rużyna M łodzieżow a O S P ”

których u k o r o n o w a n ie m j e s t n ad a­

n a w d n iu o t w a r c ia r e m i z y O S P 2 6 .X. 1992 r. “Złota O d znaka Zasługi dla P o ża rn ictw a ”.

O d 10 l i s t o p a d a 1 9 8 7 r. j e s t czło n k iem h onorow ym O SP w L ig o cie Turawskiej.

D .M a tysek

Kopia obrazu Ł. C ranacha w k o ściele b le rd zan o w s k lm .

K ościół w B ierd z an a c li p o d w ezw aniem Św. Jad w ig i księżnej śląskiej należy d o g r u ­ py p o n a d 120 kościołów d rew n ian y ch teg o re g io n u . U sy tu o w an y n a p la n ie krzyża g re ck ieg o -ró w n o ram ie n n e g o w tran sep c ie p o s ia d a dw ie k ap lice: o d p ó łn o c y k ap licę Św. Jad w ig i, o d p o łu d n ia k a p lic ę Św. W a­

le n te g o . O b o k w ielu osobliw ości te g o za­

b y tk o w e g o o b ie k tu s z c z e g ó ln ie n a le ż y zw rócić uw agę n a b o czn y o łta rz w kaplicy Św. W alen teg o . W o łta rzu tym z n ajd u je się k o p ia o b r a z u " N ie p o k a l a n e p o c z ę c ie N M P" L u casa C ra n a c h a Starszego! L ucas C ra n a c h (1472-1553) był czołow ym m a la ­ rz em n ie m ie c k ie g o re n e s a n s u , w ybitnym p o rtre c is tą M a rc in a L u tra i jeg o żo n y Ka­

tarzyny. W P olsce z n a n e są zwłaszcza jego m i n i a t u r o w e p o r t r e t y J a g i e l l o n ó w u d o s tę p n io n e o b e c n ie w krakow skim M u­

z e u m C z a r to r y s k ic h . O b e c n o ś ć k o p ii d z ie ła C ra n a c h a w b ie rd z a ń s k ie j św iątyni n a p e ry fe ria c h r e g io n u je s t w ym ow nym d o w o d e m w ysokiego p o z io m u estety cz n e ­ g o jej fu n d a to ró w (K rau se W alter, A ns d e r V e rg a n g e n h e it von B ierd z au , W: O p p e l­

n e r Ile im a tb l H e im a tb la tt, n r 8, 1 9 2 7 / 1928.

O b ra z “N ie p o k a la n e p o częcie N M P" w k ościele w B ierd z an a c li jest d ato w an y n a p rzelo tu XVII i XVIII wieku. N a pierw szym p la n ie m alo w id ła klęczą r o d z ic e M atki Bożej - Sw. A n n a i J o a c h im . Głowy ich są w zn iesio n e ku c ó rce . A n n a u b r a n a j e s t w p u rp u ro w y płaszcz, z ie lo n ą s u k n ię i ja - sn o b rązo w ą ch u stk ę. J o a c h im j e s t w b r u ­ natn y m płaszczu, ugierow ej szacie i w czer­

wonym n ak ry ciu głowy p rz y p o m in ający m re n esa n so w e czapki w sp ó łczesn e C ra u a- chow i. Z. piersi tych dw ojga wyrasta łodyga b iałeg o , w ielkiego kw iatu lilii - sy m bolu czystości i n ie p o k a la u ia . N a k ie lic h u lilii klęczy M aryja p o d o b n a d o m alej dziew ­ czynki. J e s t w b iałe j s u k n i i b łę k itn y m p łaszczu , lewą rę k ę trzy m ając n a se rcu . G ło w a je j o to c z o n a je s t św ietlistą a u re o lą . P o b o k a c h N M P sie d zą C h ry stu s i Bóg O jciec. N ad M aryją u n o si się D u c h Św. w p o sta c i białej gołębicy. J e s t to a p o te o z a m atk i Bożej w o to c z e n iu T rójcy Świętej.

Zbaw iciel je s t w czerw o n atn płaszczu i trzy­

m a krzyż, B óg O jciec w jasnoftoletow ej sza­

cie z d łu g ą b ro d ą o p ie r a lew icę n a kuli z ie m s k ie j. P ra w ą rę k ę u n o s i w g e ś c ie błogosław ieństw a n a d M aryją. T ró jk ąt n a d głow ą B oga O jca z n a m io n u je a b so lu t, d o ­ sk o n ało ść i p e łn ię . T ło o b ra z u je s t in te n ­ sy w n ie n i e b i e s k i e , k o lo r y s ty k a żyw a, n a ło ż e n ie o lejn e j farb y r e g u la rn e .

U d o łu d zieła w praw ym ro g u klęczą

n a m a lo w a n e cztery p o sta cie. K o b ieta, za n ią m ężczy zn a i p a r a dzieci. W iem y, że o łta rz te n fu n d o w a ła A n n a J u s ty n a v o n L ö w e n c r o n c ó r k a m a r t i n a S c h o lz v o n L ö w e n c ro n - b u d o w n ic z e g o p a ła c u w T u ­ rawie.

P o d d a tą 1758 r. j e s t zapis tej fu n d acji.

(K atalo g zabytków sztuki w Polsce, T. VII, z. 11, W arszaw a 1960, s. 4 6 ; / Pillaw a G o tt­

frie d , W as d ie St. H e d w ig sk irch e in Bier- d z a n u n s e r z j t , / w : / H edw igs K allendcr, 1930, s. 4 4 ;/ Das M ajorat Turaw a, Studie..., v o n C arl K ahl 1825-1887, T uraw a 1978, s.

5 5 ).

A n n a Ju s ty n a von L ö w e n cro n z T u ra ­ wy b y ła w ła śc ic ie lk ą B ie rd z a u w la ta c h 1746-1754. W 1754 r. o d sp rz ed a ła wieś swo­

je m u b r a tu A n to n ie m u von L ö w e n cro n . N ie o d n o t o w a n o w ź r ó d ł a c h j e j zatn ążp ó jścia. Wierny, że z m arła m ając lat 36. (D as M ajo rat... s. 5 5 ). P rzypuszczam , że n a m a lo w a n ą k o b ietą w ro g u o b ra z u je s t w łaśnie A n n a Ju s ty n a v o n IxVwencron. a m ężczyzną jej b ra t A n to n i 7. d ziećm i.

O łta rz był w ykonany w praw dzie cztery la ta p o sp rz e d a ż y B ie rd z a u A n to n ie m u v o n L ö w e n c ro n . W o b ec teg o , je ż e li k o ­ b i e t ą tą n i e j e s t A n n a J u s t y n a v o n L ö w e n c ro n to m o że n ią tylko być ż o n a A n to n ie g o v o n L ö w e n c ro n - A n n a B a rb a ­ ra v o n G a r n ie r (zasłu żo n a f u n d a to r k a w o k o licy ). (K rau se W alter, G ru n d ris s e in e s L ex ik o n s b ild e n - d e r K ü n s tle r u n d K u n ­ s th a n d w e rk e r in O b e rs c h le s ie n , O p p e ln

1935, s. 163).

P o s ta c ie są u b r a n e w s k ro m n e stro je m ieszczańskie.

R o d z in a v o n L ö w e n cro n z T uraw y jako sz lac h ta k a to lick a p o czy n iła w iele fu n d a ­ cji n a rzecz ko ścio ła w B ierd zan acli. D o­

m in a c je p ro te s ta n c k ie n ie przywiązywały d u ż ej wagi d o w ystroju zborów -kościołów . P o p rz e d n i w łaściciele B ierd zau z ro d u von D u b ro w k a byli p ro te s ta n ta m i i n ie zabie­

gali o p rz e p y c h o b cy d u c h o w i re fo rm a cji.

K ościół w B ie rd z a n a c li j e s t c en n y m za­

b y tk iem całej g m in y T u raw a p o p rz e z swo­

j e niezw ykłe b o g actw o treści ik o n o g raficz­

n ej i p ię k n o arty zm u , a przeszłości czer­

p iąc z h o jn o śc i sw oicli d o b ro d z ie jó w - Pa­

n ó w z Turawy.

N iezw ykłe i ciekaw e dow o d y n a to kry­

je św iątynia w B ierd z an a c h . P rag n ęłab y m się z c zy teln ik am i p o d z ie lić w n a stęp n y m a rty k u le in fo rm a c ja m i n a te m a t zag in io ­ n e g o try p ty k u z I p o ł. XVI w. ze szkoły k ra ­ kow skiej, k tó ry kiedyś z d o b ił tę Św iątynię.

Ew a Cichoń

8 _____

O ś w ia ta w now ym roku szkolnym

Listpoad 1994

W d n iu 1 w rześnia 1994 roku we­

szliśmy w nowy, czwarty ju ż p ełn y rok ośw iatowy p o p rzejęciu p rzed szk oli i sz k ó ł p rzez S a m o r z ą d . O r g a n iz a c ja przedszkoli ustabilizowała się i przed­

stawia się następująco:

Przedszkola P u b liczn e w Turawie, Zawadzie, W ęgracli i O sow cu p o dwa oddziały, w su m ie 8 oddziałów , nato­

m iast w P r z e d sz k o la c h P u b lic z n y c h Bierdzany, Kotórz Mały, Kotórz W ielki i Zakrzów Turawski p o 1 o d d zia le, ra­

z em 4 o d d zia ły , a w g m in ie 12 o d ­ d zia łó w , w k tó r y c łi j e s t 2 5 0 d z ie c i.

O p ie k ę p e d a g o g ic z n ą n ad d z ie ć m i sprawuje 19 nauczycielek dobrze zawo­

d ow o przygotow anych d o tej pracy, 7 nauczycielek ukoń czyło studia wyższe, 10 nauczycielek u k oń czyło SN , tylko 3 nauczycielki są p o szkole średniej. Trzy nauczycielki studiują. U z u p ełn ien iem pracy przedszkoli są trzy ogniska przed­

szkolne w R zędow ie, K adłubie Turaw- skiin i L igocie Turawskiej dla 40 d zieci z trzem a nauczycielkam i, w tym 1 p o studiach wyższych, a dw ie p o SN-ie.

Już o d d o b ry ch kilku lat turawski D o m D zieck a boryka się z pow ażnym i tru d n ościam i finansow ym i. W sytuacji, kiedy państw o n ie za b ezp iecza w p ełn i środ k ów b u d żeto w y ch n a u trzym an ie placów ki, z p o m o c ą p rzychodzą lu d zie dob rej w oli. L u d zie, którym lo s p rze­

b y w a ją c y c h ta m d z i e c i n i e j e s t o b o jętn y . N ie u le g a w ą tp liw o ści, że braki fin a n s o w e są o g r o m n e , a le i o g r o m n a jest lu d zk a c h ę ć n ie s ie n ia b e z in te r e so w n e j p o m o c y . D zięk i tej p o m o c y d ziew częta i c h ło p c y z turaw- sk ieg o d o m u m o g ą n o r m a ln ie żyć i praw idłow o się rozw ijać. P o m o c ta n ie m a ch a ra k teru o k a zjo n a ln y ch aktów d o b ro ci, le c z sta n o w i w zasad zie syste­

m atyczną p o m o c w p o k o n y w a n iu tru­

dów d n ia c o d z ie n n e g o . Takiej w łaśnie p o m o c y u d z i e l a j ą o d d a w n a M ałgorzata i C ezary S o b a n tk o w ie. Sy­

stem atyczn ie zaopatrują o n i placów kę w m ąkę. W ła ściciele sk lep ów : T eresa O leśn iew icz, M aria Kula i W itold Kała d o s t a r c z a j ą tu r a w s k im d z i e c i o m różn orod n ych artykułów spożywczych.

O rg a n iza cja sz k ó ł p o d sta w o w y ch rów nież się ustabilizowała i przedstawia się następująco:

w Turaw ie, O sow cu , B ierd zan ach , W ęgrach i Zawadzie mam y p e łn e szkoły 8-klasowe o rozdzielnym system ie nau­

czania, natom iast w L igocie Turawskiej, K adłubie Turawskim i Zakrzowie Tu­

raw sk im m a m y r ó w n ie ż 8 -k la so w e szkoły, jed n a k z uwagi na liczbę uczniów poniżej 100, o łączonym system ie nau­

czania niektórych klas i przedm iotów . Z uwagi na ilość u czn iów w od d ziałach w Kolorzu Małym, utrzym uje się szkołę z klasam i I-III. Ł ącznie m am y 64 o d ­ działy, w których zatrudnionych je s t 82 n a u c z y c ie li, w tym 5 8 p o s t u d ia c h wyższych, 17 p o SN -ie, a tylko 7 z wy­

kształceniem średnim pedagogicznym . Sied m iu nauczycieli kształci się. N au­

czycieli niew ykw alifikow anych nie za­

t r u d n i o n o . D o s z k ó ł w g m i n ie uczęszcza 1206 uczniów . W szkołacłi, przedszkolach i oddziałacli przedszkol­

nych op iek ą dydaktyczno-opiekuńczą ob jęto łącznie 1496 d zieci. Baza m ate­

rialna placów ek nadal popraw ia się w

W śród b o g a te g o a sortym en tu n ie bra­

kuje rów n ież sm akołyków , k tóre spra­

wiają d z ie c io m najw ięcej radości.

W ła ś c ic ie le za k ła d ó w sto la r sk ic h R u d o lf S yb oń i H en ryk D u d e k p rze­

kazują system atycznie o d p a d y drew na na op ał. O p ró cz te g o w spom agają pla­

c ó w k ę z n a c z n y m i k w o t a m i p i e ­ n iężn y m i. Z n a czn e kw oty p ie n ię ż n e przezn acza też d z ie c io m d o m u d z ie c ­ ka J o a c h im M a tu s z e w s k i. B a r d z o często p o d rzu ca im g o r ą c e b u łeczk i p rosto ze swojej p iek arn i. W k ręgu lu ­ dzi życzliw ych tu raw skiem u d o m o w i znajduje się J ó z e f H a lu p czo k z W ęgier.

W sw oim zakładzie u słu gow ym “H a- l i o n ” w O z im k u n a p ra w ił te le w iz o r czarno-biały oraz przekazał d z ie c io m telew izor kolorow y.

W szystkim n ależą się g o r ą c e słow a p o d z ię k o w a n ia . N a p o d z ię k o w a n ie zasługuje n iezliczo n a gru p a a n o n im o ­ w ych o fia r o d a w c ó w . D z ię k u je m y w im ien iu w ychow anków i pracow ników .

W .D zieszko w ski

m iarę m o żliw o ści fin a n so w y ch Rady G m iny. W tym rok u rem o n to w a n o i m o d ern izo w a n o o b iek ty przedszkolne w T u r a w ie , Z a k r z o w ie T u ra w sk im , O sow cu , B ierd zan ach , K olorzu Małym i W ęgrach. O biekty szk oln e p o d d a n o re m o n to m i m o d ern iza cjo m w Tura­

w ie, O s o w c u , B ie r d z a n a c h , L ig o c ie Turawskiej i K otorzu Małym.

O d r em o n to w a n o D o m N auczyciela w Turawie. N a dalsze p iln e prace przy o b e c n y c h m o ż liw o ś c ia c h w yk on aw ­ c z y c h i m a t e r ia ło w y c h z a b r a k ło środków . R em o n ty b ęd ą kontynuow a­

n e w 1995 roku.

Prace r em o n to w e kontynuow ać się b ęd zie w ob iek tach szkolnych w Tura­

w ie, O sow cu , Zawadzie oraz ob iek tach przedszkolnych Zawady i Kotorza W iel­

k iego.

W 1995 roku p lan u je się zwiększe­

n ie wydatków na u z u p e łn ie n ie w ypo­

sa ż e n ia sz k ó ł i p r z e d sz k o li w sp rzęt szkolny i p o m o c e dydaktyczne, których brak jest o b e c n ie dotkliw ie odczuw al- ny.

______________________________ B. K ulig

T e le fo n iz a c ja g m in y

W r e s z c ie r u s z y ła . D w a p r z e d ­ s i ę b i o r s t w a t e l e k o m u n i k a c y j n e z W rocław ia p ro w a d zą ro b o ty z ie m n e p r z e d u ł o ż e n i e m k a b li ś w ia tło w o ­ d o w y ch n a o d c in k a c h lin ii O p o le - K luczbork i O p o le - Z ębow ice.

W d n iu 5 p aźd ziern ik a o d b y ło się sp o tk a n ie dyrektora Zakładu T elek o­

m u n ik a c ji E d w a rd a Ł ę c z y c k ie g o z sołtysam i i c z ło n k a m i k o m itetó w tele­

f o n iz a c j i. W d n iu 13 p a ź d z ie r n ik a o d b y ło się k o le jn e sp o tk a n ie z dyrek­

to rem PEERT Przedsiębiorstw a R obót T e le k o m u n ik a c y jn y c h SA w e W ro­

cław iu M ariuszem Ładyszem . W edług za p ew n ień w ykonaw ców lin ie św iatło­

w o d o w e zo sta n ą w yk on an e d o k o ń ca te g o roku. Pierw sze n o w e te le fo n y zo­

staną p o d łą c z o n e d o cen tra lek au to­

m a ty c z n y c h w k w ie tn iu p r z y sz łe g o roku, o sta tn ie d o k o ń ca czerw ca. M iej­

m y n a d zieję, ż e te term in y b ęd ą d o ­ trzym ane.

E.Mcilisz

W kręgu ży c zliw o ś c i

Listopad 1994 M z . D y s k o te k i a za ch o w a n ie m łodzieży

N ajp op u larn iejszą form ą rozrywki przeważającej grupy mloclzież.y są dysko­

teki. M łodzi lu d zie jadą czasem d zie­

siątki kilometrów, aby znaleźć się na zna­

nej w ok olicy dyskotece.

Zauważa się, że najw iększe w zięcie mają dyskoteki d u że (500-1000 o só b ).

Wynika to stąd, że w tak dużym skupi­

sku m łodzieży łatwiej zacłiować a n o n i­

m ow ość. O sob y n ie u m ieją ce d ob rze tańczyć gubią się w tłum ie, a ele m e n t przestępczy, czy agresyw ne grupy p o d ­ pitych ch łop ców dają ujście swojej ener­

gii w różny sp osób , n ie bojąc się rozp o­

znania.

I to jest p rob lem nękający ostatnio n ie tylko organizatorów dyskotek, ale r ó w n ie ż m ie s z k a ń c ó w ( z a k łó c a n ie

porządku, dem olow anie ogrodzeń itp .), policji (wypadki sam och od ow e p o pija­

n em u , pobicia, gwałty itp.) i nas, adm i­

nistracji samorządowej odpow iedzialnej za ład i porządek na tym terenie. W myśl ustawy o p u b licznej działalności arty­

stycznej i sportow ej na organizatorze spoczyw a o b o w ią zek z a b e z p ie c z e n ia ładu i porządku w o b iek cie i w okół n ie­

g o podczas trwania imprezy.

Są dyskoteki, gdzie m łodzież bawi się sp o k o jn ie i kulturalnie. Z obserw acji wynika, że o “tem peraturze” na dysko­

tece, a często zachow aniu m łodzieży d e­

cyduje sam organizator. O n w inien w ram ach dostępnych m u środków zabez­

pieczyć porządek na im prezie.

Jego zaangażowanie i aktywność shiżb

porządkowych ustala warunki zachowa­

nia m łodzieży i kształtuje o p in ię o da­

nej dyskotece. Jak z pow yższego wynika, głów ny ciężar od p ow iedzialności za n e­

gatyw n e za ch o w a n ia m ło d zieży na i cz ę sto p o d y sk otek ach , spoczyw a na organizatorze. Taki sam pnnkt widzenia ma administracja samorządowa. Podjęte ostatn io przez nas działania, ma razie łagod n e, zmierzają d o obarczenia o d p o­

w ied zialn ością organizatora za skutki (głów n ie finansow e) ekscesów w czasie i p o dyskotekach.

W o b ec o r g a n iz a to r ó w n ie p o tr a ­ fiących zabezpieczyć ładu i porządku, stosować b ędziem y bardziej represyjne form y nacisku, d o cofn ięcia zezw oleń w łącznie. R R „ r k o » s k i

R e fle k s je po sezonie letn im

Oceniając m iniony sezon turystyczny należy stwierdzić, że ch ociaż lato było upalne, to osiągnięte wyniki finansowe, są w opinii poszczególnych gestorów nie- zadawalające. I ten argum ent generalnie skłania d o szukania przyczyn takiego sta­

nu rzeczy.

Z m oich obserwacji wynika, że jest ich kilka. Myślę, że główną przyczyną jest fakt z n a c z n e g o z u b o ż e n ia n a s z e g o społeczeństwa. W okresie postępujących przem ian gospodarczych zniknęła tzw.

ś r e d n ia k la sa , k tó ra była g łó w n y m odbiorcą oferty turystycznej naszego re­

gionu. Jeszcze kilka lat tem u górnicy i hutnicy ju ż w czerwcu zapełniali dom y w c za so w e i p la ż e . K rzą ta n in a w Ośrodkach Wczasowych trwała do połowy

października, a w niektórych przez cały rok. W ostatnich trzech latach sezon tu­

rystyczny trwał jedynie od 1 lipca do 20- go sierpnia. Po tym term inie zapotrze­

bow anie na usługi turystyczne malało praktycznie do zera. Jest to drugi powód, że turystyka przestaje być op łacaln a.

Osiągane dochody starczają na pokrycie kosztów utrzymania i niewielkie m oder­

nizacje. Brak środków na inwestycje i na wprowadzenie nowych form wypoczyn­

ku, powoduje, że dotychczas istniejące przestają być. atrakcyjne.

Zakładowe ośrodki w ypoczynkowe, które do niedawna były chlubą zakładów, dziś stanowią dla nich jed yn ie dodatko­

wy balast. D latego oddają je osobom fi­

zycznym w ajencję lub w najem. Nowi

Widok J Średniego i bazy żegiarskiej

gestorzy nie są zupełnie zainteresowani inw estow aniem w turystykę i przejęte obiekty, lecz tylko icli eksploatacją. Chęć szybkiego i łatwego zarobku, powoduje całkowitą indolencję w zakresie ochrony środowiska. O grom n e ilości odpadów stałych wywożone są do okolicznych la­

sów, a ciekle niejednokrotnie wypompo­

wywane pod osłoną nocy bezpośrednio do jezior. Postępująca degradacja nie sta­

nowi okoliczności zachęcających turystę do wypoczynku. Krytyczne inform acje serwowane przez środki masowego prze­

kazu, o bakteriologicznym skażeniu wody oraz zaśm ieconych i śmierdzących feka­

liami lasach nie stanowią najlepszej re­

klamy. Służby, którymi dysponuje Wójt Gminy Turawa nie są w stanie zapobiec tem u procederowi. Koordynacja działań jest utrudniona z powodu podziału tere­

n ów w o k ó ł je z io r p o m ię d z y kilku właścicieli i zarządców. R ozdzielenie na mapie terenów komunalnych będących własnością Urzędu Gminy od np. tere­

nów ODGW - Wrocław bez wypełniania o b o w ią z k ó w w yn ik ających z te g o podziału nie sprzyja prawidłowemu zago­

spodarow aniu obrzeży jezior. O gólna nieznajom ość tego faktu powoduje, że krytyka ze wszystko co złe kierowana jest pod adresem Urzędu Gminy i OSiR-u.

Pisząc ten artykuł starałem się wska­

zać tylko kilka barier, które władze Gmi­

ny Turawa muszą w ciągu najbliższych lat pokonać, aby Turawa stała się atrakcyj­

nym m iejscem wypoczynku.

J. Stonoga

10 Listpoad 1994

B a c u tll - z a k ła d m a ło znany.

W yw iad z k le ro w n lk la m za k ła d u p a n ią D a n u tą W ajs-

- P ani kierownik, czy P ani potw ierdzi, ie za kła d którym P ani kieruje je s t mało znany w śród m ieszkańców naszej gm iny?

Są takie rodziny, które n ie w iedzą o is tn ie n iu Z ak ład u U ty liz a c y jn e g o w W ę g r a c h . Z a k ła d U ty liz a c y jn y w W ę g ra ch z b u d o w a n y z o sta ł w 1941 roku, a je g o pierwszym w łaścicielem był pan A p p el i stąd zakład znany je s t w środow isku ja k o “Opel".

Zakład został zbudow any zg o d n ie 7.

przepisam i i u m iejsco w io n o g o w o d ­ ległości 300-500 m o d najbliższych za­

budow ań m ieszkalnych. M ieści się o n w W ęgrach przy ul. Pustkowskiej. Jest to uliczka ślep a, a p o łą czo n a je s t wąską d r o g ą a s f a lto w ą j e d y n ie z u lic ą O polską. Zakład o to c z o n y je s t polam i i małym laskiem .

Zakład zo sta ł z b u d o w a n y d la p o ­ trzeb rolnictw a i b ezp o śred n io z nim jest związany i w dużym sto p n iu od pro­

dukcji roln ej uzależn ion y. Sw oim za­

się g ie m o b e jm u je te r e n y p ó łn o c n o - w s c h o d n ie w ojew ód ztw a o p o ls k ie g o oraz obszar województwa częstoch ow ­ skiego, który w od ległych latacłi należał d o w ojewództwa o p o lsk ieg o .

N a teren ie w ojew ództw a op o lsk ieg o zakład o tej sam ej sp ecjaln ości funkcjo­

n u je w m ie jsc o w o śc i G r o b n ik i k o ło G łubczyc.

- W ja k im celu został zbudow any “Ba- c u til” w Węgrach i ja k ie za d a n ia spełnia obecnie?

Zakład Utylizacyjny w W ęgrach zo­

s t a ł z b u d o w a n y w c e lu p r z e r o b u zwierząt padłycb i od p a d ó w p o u b o jo ­ wych. Rola sanitarna, jaką zakład speł­

nia jest bard zo w ażna w środow isku.

D ziałalność zakładu ch ro n i środow isko p rzed r o z szerza n iem się c h o r ó b za­

kaźnych, ro zn o szen iem tych ch o ró b , a p op rzez to u n ik an ie e p id e m ii ch o ró b zakaźnych w śród zwierząt i ludzi. Jest to j e d n o z n a jw a ż n ie js z y c h z a d a ń z a k ła d u . Brak d z ia ła ln o ś c i ta k ie g o z a k ła d u s p o w o d o w a łb y w y r z u c a n ie padłycb zwierząt i od p a d ó w ubojow ych na śm ietniki, czasam i zakopyw anie icli d o ziem i zbyt płytko i zbyt blisko cie­

ków w odnych, a n a stęp n ie zjadanie i ro zn o szen ie przez p tactw o, zw ierzęta leśn e i d om ow e oraz spożyw anie wody skażonej. Pozyskiwana w p ro cesie pro­

dukcyjnym m ączka kostn a i tłu szcze

utylizacyjn e, służą ja k o sk ład n ik i d o produkcji pasz stosow anych w hodow li d rob iu i zwierząt. T łuszcze m o g ą być wykorzystywane rów nież d o produkcji w zakładach c h e m ic z n y c h . N ow ością produkcyjną zakładu je s t natłuszczanie otrąb, przeznaczonych na paszę w h o ­ dow li drobiu.

- U jeżdżając na teren zakładu zmuszo­

ny byłem przejechać przez płytki dołek z w odą um iejscowiony p rzed bram ą. Czy w oda ta spehtia określone zadanie i ja k i je s t proces technologiczny w cyklu produk­

cyjnym?

Proces produkcyjny zakładu oparty jest na te ch n o lo g ii H artm ana. Proces ten p o leg a na sterylizacji, obgotow ywa- niu i o d p arow an iu oraz o d d z ie le n iu m iazgi i tłuszczów . Zakład p rzerabia m iesięczn ie 200-270 ton od p ad ów p o ­ ubojow ych i padłycli zwierząt. Każdy r o ln ik p ro d u k ty p o u b o jo w e i p ad łą zwierzynę m oże dostarczyć d o zakładu 0 każdej porze dn ia, a nawet w g o d zi­

nach n o cn ych . R olnik za d ostarczen ie wyżej w y m ien io n y ch p ro d u k tó w n ie p o n o si żadnej opłaty. D o trzecli d n i od d aty p o w ia d o m ie n ia za k ła d sw o im transportem zabiera padłe sztuki bez obciążania kosztem rolnika. W krajacb Z achodniej Europy za p o d o b n e usługi płacą zain teresow an i rolnicy. Trzeba zaznaczyć, że o b e c n ie n ie m a reżim u oddaw ania chorych i padłycb zwierząt.

O b e c n ie r o ln ik n ie m a o b o w ią z k u u b ezp ieczan ia zwierząt h o d ow lan ych , a w dod atk u u b ezp iecze n ia te są sto­

sunkow o d rogie. P ow oduje to, że rol­

n icy n ie są zm u sza n i d o o d d a w a n ia padłycli sztuk d o zakładów utylizacyj­

n y c h . W o s t a t n ic h la t a c h u p a d e k p ań stw ow ych g o sp o d a r s tw r o ln y c h , sp ółd zieln i produkcyjnych i spadek li­

cz e b n o śc i p o g ło w ia trzody ch lew n ej, bydła i koni ograniczył dostaw ę masy towarowej d o p rodukcji w zakładach utylizacyjnych. N ie znaczy to, że zakłady teg o typu stają się bezu żyteczn e i w naj­

b liż sz y c h la ta c h p r z e s t a n ą is t n ie ć . Zakłady utylizacyjne są zw iązane z pro­

dukcją rolną, a że ta musi istnieć, aby z a s p o k o ić z a p o t r z e b o w a n ie s p o ł e ­ czeństw a na produkty żyw nościow e, to 1 zakłady teg o typu n ie m ogą zaprze­

stać swej działalności.

D ołek z w odą przed bram ą, to tak

zwana m ata d ezynfekcyjna. P o d o b n e m aty istn ieją przed w jazdam i d o o d ­ d ziałów zakaźnych. S a m o ch ó d lub koła in n e g o p ojazdu wyjeżdżające z zakładu m uszą być o p łu k a n e, aby ch orob y za­

kaźne n ie były ro zn o szo n e tą drogą.

- Zapach roznoszący się po najbliższej okolicy nie sp raw ia przyjem ności ludności zam ieszkałej w sąsiedztwie “B a a itilu ”. Co robi za kła d , aby uciążliwość tą złagodzić?

T rzeba przyznać, że zapacłi u n o szo ­ ny wraz z op aram i je s t nieprzyjem ny, ch o cia ż n ie jest o n szkodliwy dla zdro­

wia człow ieka. Z n an e są przypadki p o ­ tw ierd zon e przez lekarzy, że d zieci c h o ­ re na astm ę oskrzelow ą p o zam ieszka­

n iu w o k o licy zakładu utylizacyjnego, pozbyły się tej d olegliw ości. N ie m ożn a tych p rzyp ad k ów łączyć z m e to d a m i leczen ia astm y oskrzelow ej, a tylko trak­

to w a ć jak o p r z y p a d k i, k tó r e d o p o ­ m ogły w le c z e n iu tych d o leg liw o ści u d zieci. N ie ob serw u je się też wzrostu zach orow ań u lu d zi m ieszkających w b ezp o śred n im sąsiedztw ie zakładu uty­

lizacyjnego. R o zc h o d z e n ie się przykre­

g o zap ach u z zakładu często zależy od stan u p ogod y. Z apacłi oparów utyliza­

cyjnych je s t intensyw ny, gdy pow ietrze j e s t c ię ż k ie , d u sz n e i trzyma się p o ­ w ierzch n i ziem i. Zakład opracow ał w 1992 roku projekt budow y oczyszczal­

ni ścieków , a jeg o w d rożen ie d o p roce­

su te c h n o lo g ic z n e g o w in n o znaczn ie zm n iejszy ć w yd ob yw an ie się oparów u ty liza cy jn y ch . O czyszczaln ia ta p o ­ p rzez d e z o d e r y z a c ję - u su w an ie n ie ­ p o ż ą d a n e g o z a p a c h u , w yłap yw an ie o p a r ó w i o czy szcza n ie w ody - w in n a złagod zić p ro b lem przykrego zapachu.

Z akład m a już. z g o d ę U rzęd u W oje­

w ód zk iego w O p o lu na realizację w spo­

m n ia n e g o projek tu . R ozp oczęcie bu ­ d ow y o c zy szcza ln i w in n o nastąpić w 1995 r., a w łączenie jej d o procesu pro­

d u k cy jn eg o zm in im alizu je wydobywa­

n ie s i ę o p a r ó w u ty liz a c y jn y c h . W bieżącym roku w celu p o d n iesien ia sta­

n u sa n ita rn eg o w czasie transportu m a­

teriału d o produkcji, zakład zakupił za m iliard złotych sa m o ch ó d szczeln ie za­

m ykany oraz p ojem n ik i typu Schaper.

W p ro cesie produkcyjnym zw iększono sch ła d za n ie, c o zm niejszyło ilość w ydo­

bywających się oparów .W ostatn ich la­

tach z różnych przyczyn zakład ogran i­