I składanie sprawozdań i sankcje I monitoring jakości wody i ścieków I nowoczesne oczyszczalnie przemysłowe

(1)

Jak spełniamy normy

I składanie sprawozdań i sankcje I monitoring jakości wody i ścieków I nowoczesne oczyszczalnie przemysłowe

ochrona środowiska

nie tylko na papierze > 20 nowoczesna oczyszczalnia

w trzebini > 36 Geniusz metody ernesta solvaya w inowrocławiu > 76

T E M A T N U M E R U I G o s p o d a r k a w o d n o - ś c i e k o w a

Kwartalnik cena: 25,00 zł (w tym 8% vat) 58.14.12.0 ISSN 1734-8013

3/20 (759)

kierunekchemia.pl

(2)

FABRYKA PRZ YSZŁOŚCI

26-28 października, Sopot

REMONTY I UTRZYMANIE RUCHU W PRZEMYŚLE CHEMICZNYM

W programie:

- nowoczesne podejście do utrzymania ruchu - jak kształcić inżynierów przyszłości?

- systemy u narzędzia wspierające remonty i UR

- zarządzanie niezawodnością i bezpieczeństwem technicznym

HONOROWY PATRONAT HONOROWY GOSPODARZ ORGANIZATOR

PARTNERZY BRANŻOWI PATRONAT MERYTORYCZNY PATRONATY MEDIALNE

PARTNER GŁÓWNY

(3)

CHEMIA PRZEMYSŁOWA 3/2020 3 s p i s t r e ś c i

Chemia

P R Z E M Y S Ł O W A

Będziemy poważnym

graczem na rynku polipropylenu

Rozmowa z dr. Wojciechem Wardackim, Prezesem Zarządu Grupy Azoty S.A.

10

z ż y c i a b r a n ż y

SłużBa Bhp w okreSie pandemii

Mariusz Budzik

48

b e z p i e c z e ń s t w o

czy jeSt Się czego Bać?

Mikołaj Maśliński

14

t e m at n u m e r u :

G o s p o d a r k a w o d n o - ś c i e k o w a z ż y c i a b r a n ż y

10 i będziemy poważnym

graczem na rynku polipropylenu rozmowa z dr. wojciechem wardackim, prezesem zarządu grupy azoty S.a.

t e m a t n u m e r u :

G o s p o d a r k a w o d n o - ś c i e k o w a 14 i czy jest się czego bać?

mikołaj maśliński

20 i ochrona środowiska nie tylko na papierze rozmowa z elżbietą kutyłą, dyrektor Biura ochrony Środowiska pcc rokita Sa 24 i k₂Feo₄ – reagent przyszłości

krzysztof Barbusiński

28 i nowoczesne odsalanie wody w policach

paweł chodoruk 30 i bo liczy się każda kropla piotr czupryński

36 i nowoczesna oczyszczalnia w trzebini andrzej kogut

41 i w kierunku zielonej rafinerii adam pilecki

44 i ścieki w koksowni maria włodarczyk-makuła b e z p i e c z e ń s t w o

48 i służba bhp w okresie pandemii mariusz Budzik

52 i bezpieczeństwo

w zakładach przemysłowych koalicja Bezpieczni w pracy 55 i rozwiązania Hawle do przemysłowych sieci przeciwpożarowych

Fabryka armatury hawle Spółka z o.o.

56 i pytań ciąg dalszy… tym razem w odniesieniu do edukacji…

w obecnej sytuacji agnieszka gajek 58 i wczoraj i dziś. 50 lat

ratownictwa chemicznego w polsce wacław kozioł

e l e k t r o m o b i l n o ś ć

62 i przyszłość chemii napędzana bateriami elżbieta Spandel

U t r z y m a n i e r U c H U 66 i nadzór on-line stanu

technicznego sprężarek śrubowych ryszard nowicki

n o w o c z e s n e z a k ł a d y 76 i Geniusz metody ernesta solvaya w inowrocławiu aleksandra grądzka-walasz F e l i e t o n

81 i „łączy nas chemia”, czyli nauka z przymrużeniem oka alicja trojanowska-laskowska

Fot.: Grupa Azoty S.A.Fot. 123rfFot. 123rf

(4)

c

zy ktoś z nas na co dzień zastanawia się nad tym, gdzie trafiają nasze odpady, ścieki i co dzieje się z nimi „po- tem”? Pewnie nie, choć sytuacje – jak z kolejną awarią warszawskiej „Czajki”

– skłaniają do myślenia na ten temat.

w

takich momentach zdajemy sobie sprawę, jak ważna jest gospodarka wodno-ściekowa dla kraju, miasta, środowiska… Pewnie jednak nie zasta- nawiamy się, ile osób, działań, pracy stoi za tym, by oczyszczalnie funkcjonowały właściwe, by wody zużywało się jak naj- mniej, by w jak najmniejszym stopniu oddziaływać na otoczenie. W działach związanych z ochroną środowiska w du- żych zakładach przemysłowych trwa ciągłe dostosowywanie się do norm, przygotowywanie kolejnych sprawoz- dań, usuwanie usterek... Wspomina o tym w rozmowie Elżbieta Kutyła z PCC Rokita, przy okazji opowiadając o projektach, które podniosły efektywność gospodarki wodno-ściekowej na przestrzeni ostatnich lat.

d

zisiaj z trudnościami mierzą się wszystkie zakłady, każdy z nich

„walczy”, wprowadzając coraz to now- sze rozwiązania, technologie, moder- nizując instalacje. Przykładów takich działań nie musimy szukać daleko – w niniejszym numerze prezentujemy rozwiązania Grupy Azoty Police, która przeprowadzając modernizację roz-

wiązała problem zasolenia wód. Z kolei Grupa LotoS, dzięki systemowi CEMS, może dziś zdalnie, na bieżąco, moni- torować wpływ zakładu na środowisko („W kierunku zielonej rafinerii”, str. 41).

Popatrzmy jeszcze na najnowocześniej- szą oczyszczalnię ścieków w trzebini, o której pisze Andrzej Kogut z oRLEN Południe S.A. na str. 36. Wszystkie te przykłady pokazują, że dla zakładów przemysłowych, które zużywają znacz- ne ilości wody do produkcji, temat gospodarki wodno-ściekowej jest ważny i warto w niego inwestować.

S

poro miejsca w numerze poświęcamy też innemu istotnemu problemowi – kwestiom bezpieczeństwa. Koronawi- rus zmusił zakłady do wprowadzenia nowych zasad, również w zakresie właśnie bezpieczeństwa, zmieniając przy okazji odpowiedzialność służb bhp („Służba bhp w okresie pandemii”, str. 48).

p

andemia zmieniła również nas samych i nasze plany. Mam jednak nadzieję, że spotkamy się pod koniec września w Szczecinie na Konferencji Bezpieczeństwo Instalacji Przemysło- wych, gdzie świętować będziemy 50.

jubileusz ratownictwa chemicznego w Polsce, czy w Sopocie na Kongresie Gospodarki Wodno-Ściekowej.

Bez lania wody

aleksandra Grądzka-walasz redaktor wydania

tel. 32 415 97 74 wew. 20 tel. kom. 602 115 264

e-mail: aleksandra.walasz@e-bmp.pl

Wydawca:

BMP spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa

KRS: 0000406244, REGoN: 242 812 437 NIP: 639-20-03-478

ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel.: 32 415 29 21, 32 415 97 93 e-mail: biuro@e-bmp.pl www.kierunekchemia.pl

BMP to firma od 26 lat integrująca środowiska branżowe, proponująca nowe formy budowania porozumienia, integrator i moderator kontaktów biznesowych, wymiany wiedzy i doświadczeń. to organizator branżowych spotkań i wydarzeń – znanych i cenionych ogólnopolskich konferencji branżowych, wydawca profesjonalnych magazynów i portali.

Rada Programowa:

Adam S. Markowski – Katedra Inżynierii Systemów ochrony Środowiska, Wydział Inżynierii i ochrony Środowiska Politechniki Łódzkiej Tomasz Zieliński – Polska Izba Przemysłu Chemicznego

Czesław Bugaj

Andrzej Biskupski – Politechnika Wrocławska Krzysztof Romaniuk – Polska organizacja Przemysłu i Handlu Naftowego

Andrzej Szczęśniak – niezależny ekspert rynku paliw

Artur Kopeć – Grupa Azoty S.A.

Andrzej Sikora – Instytut Studiów Energetycznych Sp. z o.o., Akademia Górniczo-Hutnicza im. St.

Staszica w Krakowie

Agnieszka Gajek – Centralny Instytut ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy Arkadiusz Kamiński – PKN oRLEN S.A.

Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k.

Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redaktor wydania Aleksandra Grądzka-Walasz Redakcja techniczna Jerzy oślizły Prenumerata, kolportaż Aneta Jaroszewicz Sprzedaż:

Beata Fas, Ewa Dombek, Jolanta Mikołajec-Piela, Kalina Barlik, Marta Mazurek, Marta Mika

Cena 1 egzemplarza – 25,00 zł (w tym 8% VAt) Wpłaty kierować należy na konto:

Bank Spółdzielczy w Raciborzu Nr konta: 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 PKWiU: 58.14.12.0, ISSN: 1734-8013 Prenumerata krajowa:

Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/

Magazyn kierowany jest do prezesów, dyr.

ds. technicznych i głównych specjalistów (mechaników, automatyków, technologów) reprezentujących branżę chemiczną, organizatorów targów, sympozjów, imprez branżowych, urzędów, ministerstw, instytutów, wyższych uczelni oraz biur projektowych.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam.

Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma

Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach.

Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca.

Źródło grafiki na okładce: 123rf

Chemia

P R Z E M Y S Ł O W A

(5)

CHEMIA PRZEMYSŁOWA 3/2020 5 w o b i e k t y w i e

pÓł wieku na SłużBie

W roku 2020 mija 50 lat od chwili stworzenia ram organizacyjnych działającej na terenie całego kraju służby ratownictwa chemicznego, która dzisiaj jest kluczowym elementem systemu bezpieczeństwa w zakładach przemysłowych. na zdjęciu z 1970 roku – pomiar stężenia substancji niebezpiecznej w zakładach azotowych w Puławach.

Więcej o historii ratownictwa chemicznego na stronie 58 Źródło fot.: CERGA

(6)

pierwSza Farma

Fotowoltaiczna SynthoS

pierwsza przemysłowa farma fotowoltaiczna o mocy 1 mwp powstała na terenie zakładu produkcyjnego w oświęcimiu i została włączona w układ energetyczny synthos.

– uruchomienie tej farmy to początek rozwoju źródeł fotowoltaicznych w naszej spółce. analizujemy wykorzystanie tej technologii również w innych zakładach produkcyjnych naszej grupy – mówi zbigniew Warmuz, Prezes Synthos S.a.

o tym, że energetyka Synthos zmierza w przyjaznym dla środowiska kierunku świadczy kolejna realizowana w oświęcimiu inwestycja, tj. budowa bloku gazowo- -parowego (CCGt), której zakończenie planowane jest na koniec 2023 roku.

Źródło, fot.: Synthos

20 Biogazowni

orlen południe analizuje możliwość budowy 20 biogazowni rolniczych opartych o innowacyjną polską technologię.

Biogazownie umożliwią zagospodarowanie substratów z gospodarstw rolnych i ich przetworzenie na energię elektryczną oraz biometan. list intencyjny o współpracy w tym zakresie orlen Południe podpisało w ministerstwie rolnictwa i rozwoju Wsi ze spółką H.CeGielSki-PoznaŃ, krajowym ośrodkiem Wsparcia rolnictwa i uniwersytetem Przyrodniczym w Poznaniu.

– Produkcja energii elektrycznej i biometanu z biogazu to dla nas przede wszystkim rozwiązanie korzystne biznesowo. umożliwi nam także realizację narodowego Celu Wskaźnikowego i będzie odpowiedzią na potrzeby dzisiejszej europy. Biotechnologie to kierunek, w którym zmierzają nowoczesne gospodarki, w tym także polska. europejski zielony Ład zakłada osiągnięcie do 2050 roku neutralności klimatycznej, a to wymaga poszukiwania alternatywy dla tradycyjnych źródeł energii – podkreśla marcin rej, Prezes zarządu orlen Południe.

Źródło, fot.: ORLEN Południe

rurociąg pod wiSłą

pern rozpoczął prace przy budowie odcinka rurociągu paliwowego, który będzie przebiegał głęboko pod dnem rzeki wisły.

instalacja zostanie wykonana przy wykorzystaniu nowoczesnej technologii bezwykopowej HDD, polegającej na wykonywaniu poziomych przewiertów sterowanych. to rozwiązanie nie ingeruje w środowisko naturalne oraz nie narusza brzegów rzek czy wałów przeciwpowodziowych. Planowany odcinek rurociągu zastąpi tzw. rurociąg rezerwowy, który w 2018 roku z powodu uszkodzenia został wyłączony z eksploatacji.

Źródło: PERN r o z m a i t o ś c i

– tyle polski przemysł chemiczny przeznaczył na

inwestycje w 2019 roku Źródło: GUS

- Wykorzystanie gazu ziemnego jako paliwa

przejściowego, jak również infrastruktury gazowej w obszarze

tzw. gazów zdekarbonizowanych

(wodoru i biometanu), to szansa na wzrost wykorzystania gazu ziemnego i infrastruktury gazowej w drodze

do bezemisyjnej gospodarki – powiedział minister Michał Kurtyka.

Źródło:

Ministerstwo Klimatu

12 mld zł

razem dla rozwoju technologii wodorowej

w ramach porozumienia pomiędzy toyota motor poland oraz pGniG sa powstanie m.in.

pilotażowa stacja tankowania wodorem.

Spółki podpisały umowę o współpracy przy rozwoju technologii wodorowej w Polsce.

Wspólne działanie ma doprowadzić do wprowadzenia na polski rynek wodoru jako czystego paliwa dla bezemisyjnych pojazdów elektrycznych z ogniwami paliwowymi. Stacja tankowania pojazdów wodorem powstanie na warszawskiej Woli.

PGniG podpisało już umowę z konsorcjum polsko-brytyjskim na jej projekt i budowę.

Źródło i fot.: PGNiG

(7)

(8)

nowi członkowie zarządu nFoŚigw

minister klimatu michał kurtyka powołał 19 sierpnia nowych członków zarządu narodowego Funduszu ochrony środowiska i Gospodarki wodnej.

20 sierpnia stanowisko Prezesa zarządu nFoŚiGW objął prof. maciej Chorowski, a 10 września do zarządu nFoŚiGW dołączy Paweł mirowski.

– narodowy Fundusz ochrony Środowiska

Gospodarki Wodnej pełni istotną rolę w finansowaniu proekologicznych inwestycji w Polsce. W najbliższym czasie jego rola będzie szczególna ze względu na wyzwania, jakie czekają nas z zaprogramowaniem środków na Fundusz odbudowy i Fundusz Sprawiedliwej transformacji. Dlatego cieszy mnie fakt, że w skład zarządu nFoŚiGW powołane zostały osoby z tak dużą wiedzą i doświadczeniem, które będą nieocenione w tym procesie – podkreśla minister klimatu michał kurtyka.

Źródło: Ministerstwo Klimatu

300 mln złotych na innowacje w gazownictwie

na wsparcie rozwoju najlepszych projektów czeka aż 311 mln zł. wnioski można składać do 9 października 2020 roku.

inGa to program mający na celu poprawę konkurencyjności oraz innowacyjności sektora gazownictwa w Polsce.

Jego ważny wymiar to ekologia. konkurs to także szansa na wdrożenie innowacyjnych technologii w praktyce.

zwycięskie projekty zyskają wsparcie w postaci badań przemysłowych lub prac rozwojowych prowadzonych przez PGniG i Gaz-SYStem. konkurs, organizowany przez PGniG, Gaz-SYStem oraz narodowe Centrum Badań i rozwoju skierowany jest do przedsiębiorców i pracowników naukowych, którzy mają innowacyjny pomysł na rozwój polskiego sektora gazowego.

– Do realizacji tego celu przybliżamy się z miesiąca na miesiąc, w miarę postępu prac w projektach z pierwszego konkursu – mówi Wojciech kamieniecki, dyrektor narodowego Centrum Badań i rozwoju. – Wraz z naszymi partnerami w tym przedsięwzięciu bardzo liczymy na to, że nowe projekty, na które czekamy do 9 października br., wpiszą się w potrzeby branży i znacząco wpłyną na przyspieszenie wdrażania innowacji w gazownictwie.

Źródło: NCBR

ciekawoStka

największy żuraw o udźwigu nominalnym 180 t, posiadający wysięgnik o długości 64 m oraz dodatkowe kraty o łącznej wysokości wysięgnika 101 m, zasilił park maszynowy spółki lotoS Serwis. Dźwig Grove Gmk5180l-1 będzie wykorzystywany przy realizacji usług z zakresu utrzymania ruchu, obsługi urządzeń i instalacji, remontów oraz usług diagnostyczno- -pomiarowych na terenie rafinerii Grupy lotoS.

Źródło: Grupa LOTOS

nowa koncepcja energetyczna ma wykonawcę

budowę kotłowni szczytowo-rezerwowej na gaz ziemny na terenie Grupy azoty zak s.a. zrealizuje konsorcjum firm polimex energetyka sp. z o.o. i polimex mostostal s.a.

W ramach projektu powstanie kotłownia szczytowo- -rezerwowa z kotłem o wydajności 100 ton pary/h wraz z instalacjami pomocniczymi, umożliwiającymi podłączenie kotła o wydajności 50 ton pary/h. nowa jednostka będzie współpracować z kotłami parowymi w istniejącej elektrociepłowni, a w przypadku ich postoju pełnić funkcję rezerwowego źródła pary. realizacja zadania potrwa 36 miesięcy i pochłonie blisko 91,6 mln zł.

Budowa nowej kotłowni jest istotnym elementem tzw. nowej koncepcji energetycznej, zainicjowanej w kędzierzyńskiej spółce w 2019 roku. ukończenie inwestycji, składającej się z pakietu siedmiu zadań, planowane jest w 2023 roku.

Źródło, fot.: Grupa Azoty ZAK S.A.

Fot. 123rf

123rf.com

(9)

(10)

będziemy poważnym Graczem na rynkU polipropylenU

– „polimery police” to ogromna inwestycja o wartości blisko 7 mld zł.

w ostatnim czasie ważnym wydarzeniem w jej realizacji było podpisanie umów gwarantujących pełne finansowanie, zarówno kapitałowe,

jak i dłużne, które miało miejsce w ostatnim dniu maja

– mówi dr wojciech wardacki, prezes zarządu grupy azoty S.a.

dr wojciecH wardacki prezes zarządu grupy azoty S.a.

Fot.: Grupa Azoty

Grupa azoty stanie się

poważnym graczem na

rynku polipropylenu, a nasz

kraj przesunie się w europie

na pozycję 5. producenta

(11)

CHEMIA PRZEMYSŁOWA 3/2020 11 z ż y c i a b r a n ż y

aleksandra Grądzka-walasz:

na początku lipca Grupa azoty włączyła się w prace nad stwo- rzeniem „polskiego porozumie- nia wodorowego”. jakie korzyści przyniesie ta inicjatywa spółce?

wojciech wardacki: Jako przed- stawiciel firmy, która jest w Polsce największym producentem wodoru, i która będzie produkowała go jeszcze więcej po uruchomieniu w 2022 r. największej w polskim sektorze chemicznym inwestycji, jaką jest projekt Polimery Police, z pełnym przekonaniem złożyłem podpis pod listem intencyjnym, przygotowanym z inicjatywy Mi- nisterstwa Klimatu, dotyczącym

„Polskiego porozumienia wodorowego”. Grupa Azoty znalazła się w gronie sygnatariuszy tego listu, po- nieważ jest dla nas oczywiste, że to właściwa droga w kierunku wykorzystania krajowego potencjału naukowo-badawczego, a także do zwiększenia kon- kurencyjności polskich firm na rynkach międzyna- rodowych.

mówi się, że to porozumienie jest ważnym krokiem w kierunku rozwoju technologii wodorowych w na- szym kraju.

Rozwój technologii wodorowych jest jednym z klu- czowych elementów umożliwiających przeprowadze- nie procesu transformacji gospodarki w kierunku ni- sko- i zeroemisyjnym. Polska to jeden z największych producentów wodoru na świecie. Należy podkreślić, że połowa wodoru wytwarzanego w naszym kraju powstaje właśnie w fabrykach Grupy Azoty, w dużej mierze na potrzeby własnej syntezy chemicznej. Pro- dukowany przez nas wodór uzyskujemy z gazu ziemnego, jako produkt do syntezy amoniaku, ale z roku na rok sprzedajemy też coraz więcej wodoru partnerom zewnętrznym – dziś jest to ok. 600 ton rocznie. Wodór na sprzedaż oferują spółki Grupa Azoty Puławy oraz Grupa Azoty Kędzierzyn – obie mają plany rozbudowy zdolności produkcyjnych. Dodatkowo przygotowujemy się obecnie do modernizacji instalacji wodorowych, a także wprowadzenia na rynek wysokiej czystości wodoru, do zastosowań w ogniwach paliwowych.

to, że udało się skonkretyzować wolę podjęcia wspólnych działań mających na celu wypracowanie, podpisanie i realizację porozumienia sektorowego o współpracy na rzecz rozwoju gospodarki wodorowej w Polsce to bardzo dobry prognostyk na przyszłość.

Jestem o tym przekonany.

na jakim etapie są prowadzone przez Grupę azoty prace związane z rozwojem ogniw paliwowych?

W Grupie Azoty badamy możliwości zastosowania katalizatorów opartych na alternatywnych materia-

łach w ogniwach paliwowych, które stanowią obecnie jedno z perspektywicznych i alternatywnych źródeł prądu.

Zastosowanie danego materiału jako katalizatora w ogniwach paliwowych determinowane jest przede wszystkim jego właściwościami (m.in. aktywność, stabilność, odporność na zanieczyszczenia) oraz ceną. tradycyjne katalizatory oparte w głównej mierze na platynie są stosunkowo drogie w produkcji.

Prace badawcze realizowane w Grupie Azoty mają na celu zastąpienie platyny alternatywnym mate- riałem aktywnym, znacznie tańszym i powszechnie dostępnym.

wspomniał pan o projekcie „polimery police”. na jakim etapie jest budowa?

„Polimery Police” to ogromna inwestycja o war- tości blisko 7 mld zł. W ostatnim czasie ważnym wydarzeniem w jej realizacji było podpisanie umów gwarantujących pełne finansowanie, zarówno kapi- tałowe, jak i dłużne, które miało miejsce w ostatnim dniu maja. Ale plac budowy przekazaliśmy gene- ralnemu wykonawcy – koreańskiej firmie Hyundai Engineering – już w styczniu tego roku.

Aktualnie trwają prace budowlane na wszystkich pięciu podprojektach. Hyundai zakłada pozyska- nie 22 pozwoleń na budowę, przy czym dysponuje już wszystkimi pozwoleniami znajdującymi się na ścieżce krytycznej. Najbardziej zaawansowane prace prowadzone są na obszarze morskiego terminalu gazowego, gdzie przygotowane są fundamenty pod zbiorniki na propan i etylen, a generalny wykonawca

wypracowanie, podpisanie i realizację

porozumienia sektorowego o współpracy na rzecz rozwoju gospodarki wodorowej w polsce to bardzo dobry prognostyk na przyszłość

morski terminal Gazowy (terminal przeładunkowo- -magazynowy).

w ramach projektu polimery police przygotowywane są już fundamenty pod zbiorniki na propan i etylen

Fot.: Grupa Azoty

(12)

przystąpił już do montażu zbiorników. Ponadto na początku czerwca rozpoczęte zostały roboty hydro- techniczne związane z budową nabrzeża.

Na obszarze instalacji do produkcji propylenu (instalacja PDH), jak również w porcie widoczna jest już konstrukcja estakady, która będzie łączyła ze sobą poszczególne instalacje. Za nami jest również operacja betonowania fundamentów pod jedną z klu- czowych instalacji – budynek ekstrudera służącego do granulacji polipropylenu.

jak inwestycja wpłynie na polski, światowy rynek?

Moce produkcyjne Polimerów Police wyniosą 437 tys. ton rocznie. Grupa Azoty stanie się poważ- nym graczem na rynku polipropylenu, a nasz kraj przesunie się w Europie na pozycję 5. producenta.

Jednocześnie, dzięki sprzedaży części produkcji na rynek polski, zostanie częściowo zaspokojone rodzi- me zapotrzebowanie na ten surowiec.

Co warto podkreślić, bardzo korzystne jest poło- żenie kompleksu z punktu widzenia logistyki. Własny port morski pozwala na sprowadzanie gazu z różnych kierunków, w zależności od panujących warunków rynkowych.

w najbliższych latach Grupa azoty będzie więc skoncentrowana na polimerach police, ale i na bu- dowie elektrociepłowni w puławach. czy możemy spodziewać się jeszcze innych inwestycji?

Rzeczywiście, nasze dwie kluczowe inwestycje to Polimery Police i Elektrociepłownia Puławy. Prowa- dzimy też kilka inwestycji rozpoczętych w poprzednich latach, jak nowa wytwórnia nawozów saletrza- nych czy modernizacja i budowa nowych instalacji kwasu azotowego i produkcji nowych nawozów na jego bazie. We wszystkich spółkach modernizujemy też energetykę i inwestujemy w poprawę efektywno- ści produkcji.

Aktualnie pracujemy nad strategią do 2030 roku – kiedy będzie gotowa, powiemy coś więcej o naszych kolejnych planach inwestycyjnych, ale z pewnością nie będą to już tak spektakularne przedsięwzięcia jak Polimery Police.

mówił pan o pracach nad nową strategią do 2030 r.

czym może zaskoczyć?

Strategię – zgodnie z zapowiedziami – wkrótce zaprezentujemy. Ale nie należy spodziewać się tu żadnej rewolucji. Będziemy działali w tych obszarach, w których mamy kompetencje, czyli stawiamy na dalszy rozwój segmentów Nawozy/Agro, tworzywa i Chemikalia, takie jak pigmenty, plastyfikatory, nowy segment Poliolefiny.

Rozmawiała Aleksandra Grądzka-Walasz, redaktor czasopisma „Chemia Przemysłowa”

oraz portalu www.kierunekCHEMIA.pl

dr wojciech wardacki

prezes zarządu Grupy azoty s.a.:

– dobry strażnik pokazuje pracownikom, że zależy mu na bezpieczeństwie wszystkich, a kontrola nie jest nakierowana na karanie, ale na poprawę stanu bezpieczeństwa oraz spełnianie wymogów i zasad Bhp. taka postawa kierownictwa buduje kulturę bezpieczeństwa, w której każdy staje się „strażnikiem” nie tylko w stosunku do podwładnych, ale także w stosunku do siebie. z drugiej strony elementy bezpieczeństwa powinny być integralną częścią procesów realizowanych w naszych zakładach, tzn. procedury i praktyka winny zawierać stałe elementy zapewniające bezpieczeństwo. to powoduje, że po latach stają się one standardem, nawykiem.

co jest najważniejszym zadaniem lidera w zarządzaniu bezpieczeństwem?

– na szczeblu dużej korporacji, zwłaszcza takiej, która powstała z istniejących zakładów o wieloletniej tradycji w zarządzaniu

bezpieczeństwem, ważna jest pewna standaryzacja rozwiązań. można to pokazać na przykładzie zasad wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych przez podwykonawców. gdy wypracowaliśmy system, w którym w kilku naszych spółkach prace wykonują ci sami podwykonawcy, musieliśmy ujednolicić wymagania i zasady bezpieczeństwa w poszczególnych spółkach. takich obszarów jest więcej, np.

zagadnienia związane z awariami, współpraca służb ratowniczych, przepisy reach.

pojawiają się tu problemy dotyczące koniecznych zmian w funkcjonujących zakładach, ale wspólna dyskusja pozwala na dzielenie się doświadczeniami i wybór najlepszych rozwiązań.

pomocne są tu spotkania osób odpowiedzialnych w poszczególnych spółkach za dany obszar bezpieczeństwa.

w niektórych obszarach powstały korporacyjne zespoły koordynujące działania spółek, np. w obszarze strategii Bhp dla grupy.

d o b r y „ s t r a ż n i k b e z p i e c z e ń s t w a ” t o … ?

Fot.: Grupa Azoty

(13)

(14)

czy jest się czeGo bać?

System Bdo stał się zmorą dla wielu przedsiębiorców. o ile przy tym większość firm już uzyskała wpis do rejestru Bdo, o tyle teraz zbliża się termin na pierwsze sprawozdania. powstaje pytanie: do kiedy należy je złożyć i czy ten obowiązek dotyczy również zakładów przemysłowych?

mikołaj maśliński

prawnik, wydział prawa i administracji uam w poznaniu, mm doradztwo prawne

niezależnie od sprawozdania dotyczącego wytwarzanych odpadów, zakład przemysłowy może być obowiązany do składania rocznego sprawozdania o produktach, opakowaniach

i o gospodarowaniu odpadami z nich powstającymi

Fot. 123rf

(15)

t e m a t n U m e r U : G o S P o D a r k a W o D n o - Ś C i e k o W a

(16)

W

pis do BDo, czyli Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami, niesie ze sobą liczne obowiązki.

Jednym z nich jest składanie rocznych sprawozdań.

obowiązek ten dotyczy zarówno firmy wytwarzają- cych odpady, jak również wielu innych podmiotów i instytucji. Dotyczy to również różnego rodzaju zakładów przemysłowych.

Co istotne, ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 797 ze zm.) wymienia dwa podstawowe rodzaje sprawozdań:

a) roczne sprawozdania o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami z nich po- wstającymi;

b) roczne sprawozdanie o wytwarzanych odpadach i o gospodarowaniu odpadami.

Zgodnie z art. 76 ust. 2 ustawy o odpadach, wyżej wymienione sprawozdania składa się za pośrednic- twem BDo. Ponadto, od 1 stycznia 2020 r. w ramach systemu BDo prowadzi się również sprawozdawczość komunalną. Mowa tutaj m.in. o sprawozdaniach podmiotów odbierających odpady komunalne od wła- ścicieli nieruchomości, a także sprawozdania zbiera- jących odpady komunalne (oba sprawozdania składa się do 31 sierpnia 2020 r.). Niemniej jednak, z uwagi na ich charakter, wyżej wymienione sprawozdania co do zasady nie dotyczą zakładów przemysłowych.

jakie sprawozdania składa zakład przemysłowy?

Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi.

Wynika to z faktu, że działalność poszczególnych zakładów przemysłowych może być bardzo zróż- nicowana. Niewątpliwie natomiast podstawowym rodzajem sprawozdania, która składa większość tego rodzaju zakładów, jest sprawozdanie o wytwarzanych odpadach. Zgodnie z art. 75 ust. 1 ustawy o odpadach, roczne sprawozdanie o wytwarzanych odpadach i o gospodarowaniu odpadami sporządza:

1) wytwórca obowiązany do prowadzenia ewidencji odpadów;

2) prowadzący działalność polegającą na gospodarowaniu odpadami, z wyłączeniem prowa-

dzącego odbieranie odpadów komunalnych, w zakresie:

a) zbierania odpadów, b) przetwarzania odpadów;

- obowiązany do prowadzenia ewidencji

3) podmiot prowadzący działalność polegającą na wydobywaniu odpadów ze składowiska odpadów lub ze zwałowiska odpadów, na podstawie zgody na wydobywanie odpadów lub decyzji zatwierdzającej instrukcję prowadzenia składowiska odpadów w fazie poeksploatacyjnej.

W praktyce większość zakładów przemysłowych ma status wytwórcy odpadów. Jeżeli zatem dana firma posiada wpis do rejestru BDo jako wytwórca odpadów (Dział XII BDo), to w takiej sytuacji konieczne będzie złożenie rocznego sprawozdania o wytwarzanych odpadach i o gospodarowaniu odpadami. Nie ma przy tym znaczenia, czy dana firma prowadzi ewidencję pełną, czy uproszczoną. Ustawa o odpadach nie przewiduje również dolnego limitu odpadów, od którego należy składać sprawozdanie o wytwarzanych odpadach.

Ponadto, zakład przemysłowy może być obowią- zany do rozliczenia się z innej działalności w zakresie gospodarowania odpadami. Dotyczy to przede wszystkim tych podmiotów, które zbierają lub przetwarzają odpady. Jeżeli zatem dany podmiot posiada zezwolenia na zbieranie lub przetwarzanie odpadów albo pozwole- nie zintegrowane, to również powinien pamiętać o tym, aby złożyć stosowne sprawozdanie.

sprawozdania produktowe

Niezależnie od sprawozdania dotyczącego wytwarzanych odpadów, zakład przemysłowy może być obowiązany do składania rocznego sprawozdania o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami z nich powstającymi. Zakres podmiotów, które mają obowiązek składać tego rodzaju sprawozdanie, jest niezwykle szeroki. Szczegółowy ich wykaz został określony w art. 73 ustawy o odpadach.

W zależności od rodzaju działalności, dany zakład może być zakwalifikowany chociażby jako:

• wprowadzający na terytorium kraju produkty,

kara Grzywny niezłożenie sprawozdania w terminie jest zagrożone sankcją, która będzie polegała nie na drobnej karze grzywny, ale na konieczności uiszczenia zaległej opłaty produktowej wraz z odsetkami. każdy jednak przypadek należy oceniać indywidualnie

Fot. 123rf

(17)

CHEMIA PRZEMYSŁOWA 3/2020 17 t e m a t n U m e r U : G o S P o D a r k a W o D n o - Ś C i e k o W a

o których mowa w ustawie z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej;

• wprowadzający sprzęt lub autoryzowany przed- stawiciel;

• wprowadzający baterie lub akumulatory, o któ- rym mowa w ustawie z dnia 24 kwietnia 2009 r.

o bateriach i akumulatorach.

W praktyce wiele zakładów przemysłowych posiada status podmiotów wprowadzających produkty w opakowaniach rozumieniu ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Przykładowo, dotyczy to zakładów chemicznych i spożywczych, które oferu- ją produkty pakowane w opakowania (np. tabletki solne, granulaty, kleje, farby, produkty spożywcze i wszelkie inne produkty). Co istotne, za opakowanie może być uznana zarówno butelka, karton, worek

„big bag”, jak również paleta czy skrzynia, która służy do przechowywania i transportu produktów.

Warto przy tym zauważyć, że wskazane sprawozdanie dotyczy także podmiotów, które impor- tują do Polski towary w opakowaniach! Przykłado- wo, jeżeli do produkcji dana firma wykorzystuje półprodukt, który sprowadza z innego państwa UE lub z Chin w kartonach ułożonych na palecie i owiniętych folią stretch, to w takiej sytuacji należy rozliczyć się również z tych opakowań. Warto przy tym zauważyć, że obowiązki sprawozdawcze i inne obowiązki wynikające z ustawy o gospodarce opakowaniami można przekazać na rzecz organizacji odzysku opakowań.

termin na złożenie sprawozdań w bdo

Zasadniczo termin na złożenie rocznego sprawozdania o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami z nich powstającymi oraz rocznego sprawozdania o wytwarzanych odpadach i o gospodarowaniu odpadami mija 15 marca za poprzedni rok kalendarzowy (art. 76 ust. 1 ustawy o odpadach). Niemniej jednak sytuacja wygląda inaczej w przypadku sprawozdań za 2019 r. Wynika to z faktu, że w tym roku po raz pierwszy sprawozdania roczne są składane przez BDo. Już w styczniu 2020 r. stwierdzono, że złożenie sprawozdań przez BDo w terminie do 31 stycznia i 15 marca 2020 r. nie będzie możliwe. W związku z powyższym, na mocy ustawy z dnia 23 stycznia 2020¹ doszło do przedłu- żenia terminu na składanie sprawozdań BDo. Nowy termin wyznaczono na 30 czerwca 2020 r.

Dalsze komplikacje wywołane m.in. rozwojem epidemii, doprowadziły do konieczności wydłużenia pierwotnego terminu. I tak, na mocy ustawy z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenia- niem się wirusa SARS-CoV-2 doszło do kolejnego przesunięcia terminów sprawozdań BDo² .

sankcje

W tym miejscu należy zauważyć, że niezłożenie sprawozdania w terminie jest zagrożone sankcją w postaci grzywny. Jak bowiem stanowi art. 180a ustawy o odpadach, kto wbrew obowiązkowi nie składa sprawozdania, podlega karze grzywny. Zgodnie natomiast z art. 24 §1 Kodeksu wykroczeń, grzywnę wymierza się w tym wypadku w wysokości od 20 do nawet 5 000 złotych.

Na pozór zatem sankcja nie wydaje się być szcze- gólnie dotkliwa. W praktyce natomiast może być zupełnie inaczej. Wynika to z faktu, że wymienione wyżej sprawozdania, a w szczególności sprawozdania produktowe, pełnią funkcje fiskalne. Przykładowo, stanowią one podstawę do ustalenia wymaganych poziomów odzysku recyklingu odpadów opakowanio- wych, a pośrednio także opłat produktowych. Pojawie- nie się rejestru BDo, a tym samym rejestracja szeregu firm jako podmioty wprowadzające opakowania doprowadziło do tego, że wiele firm po raz pierwszy złoży sprawozdanie w BDo, mimo że obowiązki w tym zakresie powinny być już realizowane od prawie de- kady (sic!). W praktyce zatem sankcja za niezłożenie sprawozdania będzie polegała nie na drobnej karze grzywny, ale na konieczności uiszczenia zaległej opła- ty produktowej wraz z odsetkami. oczywiście, każdy przypadek należy oceniać indywidualnie. Natomiast

Ustawa o odpadach nie przewiduje dolnego limitu odpadów, od którego należy składać sprawozdanie o wytwarzanych odpadach

ostatecznie terminy składania sprawozdań kształtują się następująco:

• do 11 września 2020 r. – roczne sprawozdanie o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami,

• do 31 października 2020 r. – roczne sprawozdanie o wytwarzanych odpadach i o gospodarowaniu odpadami.

t e r m i n y s k ł a d a n i a s p r a w o z d a ń

Fot. 123rf

(18)

małe i średniej wielkości zakłady często mają spore zaniedbania w tym zakresie i powinny liczyć się rów- nież z tego typu dolegliwościami.

Na koniec warto również wspomnieć, że w myśl art. 78 ust. 4 ustawy o odpadach, „obowiązek spo- rządzenia sprawozdań przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, za który sprawozdania należało sporządzić”. o ile przy tym sprawozdanie za 2019 r. można złożyć wyłącznie w formie papierowej, to sprawozdanie za lata 2018 r.

i wcześniejsze należy złożyć na formularzach obowią- zujących w danym okresie sprawozdawczym.

czy jest się czego bać?

odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna.

tak naprawdę wszystko zależy od tego, czy dana firma rzetelnie realizuje obowiązki w zakresie ewidencji od- padów, ewidencji opakowań czy też ewidencji produk- tów wprowadzanych na polski rynek. W przypadku dużych zaniedbań złożenie sprawozdania może być niezwykle trudne. Skompletowanie bowiem pełnych danych będzie nie tylko problematyczne, ale także dość czasochłonne.

Z drugiej strony, system BDo stanowi wciąż „żywy organizm”. Instytut ochrony Środowiska odpowie- dzialny za jego przygotowanie oraz funkcjonowanie stale wprowadza zmiany i usprawnienia systemu.

W rezultacie z dnia na dzień, w sposób wręcz zaska-

kujący, pojawiają się nowe funkcjonalności i zmiany w systemie. Na domiar złego, nie ma co liczyć na au- tomatyczną kontrolę ze strony systemu BDo. Przykła- dowo, system nie liczy automatycznie wysokości opłat produktowych, a także nie podpowiada użytkowni- kowi, jakie tabele powinien uzupełnić. W rezultacie pierwszy kontakt z formularzem sprawozdawczym może przyprawiać o zawrót głowy. o ile przy tym Instytut ochrony Środowiska organizuje darmowe szkolenia w tym zakresie, to jednak brakuje w nich wnikliwego i praktycznego podejścia do obowiązków sprawozdawczych.

Wnioski nasuwają się zatem same. Pierwsze sprawozdanie w BDo zapowiada się dość ciężko. Natomiast to nie pierwszy raz kiedy ustawodawca uraczył nas trudnym do realizacji obowiązkiem. Dotychczas jakoś wszyscy sobie z tym radzili. Dlaczego zatem teraz miałoby być inaczej?

przypisy

1 Ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem CoVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywoła- nych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 568 ze zm.).

2 Za wyjątkiem przedsiębiorcy prowadzącego stację demontażu pojazdów oraz strzępiarkę, o której mowa w ustawie z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji. W tym wypadku sprawozdanie należy złożyć do dnia 11 września 2020 r.

reklama

(19)

IZOLACJA NA RURY PRZEMYSŁOWE

Systemy izolacji termicznej i akustycznej do

zastosowania na rurach i zbiornikach w przemyśle naftowo-gazowym i w energetyce.

Mniejsze ryzyko korozji, większe bezpieczeństwo, łatwiejsze utrzymanie ruchu.

Izolacja sprawdzona od lat w wielu projektach.

www.armacell.pl

Armacell Energy

(20)

aleksandra Grądzka-walasz: największym wyzwa- niem dla pcc w zakresie ochrony środowiska jest…?

elżbieta kutyła: Szeroko pojęta gospodarka odpadami. o ile z BDo już się oswoiliśmy i od początku roku prowadzimy ewidencję w bazie, tak zmiany w prze- pisach ustawy o odpadach spowodowały, że trudno obecnie znaleźć nam odbiorców dla naszych odpa- dów. Co więcej, koszt zagospodarowania odpadów jest kilkukrotnie wyższy niż w latach poprzednich.

W obszarze gospodarki wodno-ściekowej radzimy sobie dobrze – mam na myśli te obszary, na które mamy wpływ, np. właściwe oczyszczanie ścieków czy racjonalizację zużycia wody. Jednak coraz po- ważniejszym utrudnieniem staje się tu współpraca z niektórymi organami administracji publicznej.

dlaczego?

Mamy problemy z uzyskaniem zgody Wód Pol- skich na wzrost mocy produkcyjnych czy też przetwarzanie części odpadów powstających w naszym zakładzie.

z czego to wynika?

Uzasadniają to możliwością wzrostu stężeń wskaźników zasolenia w odrze. Chcemy część wła- snych odpadów, podatnych na rozkład biologiczny, przetwarzać w naszej oczyszczalni, co pozwoli nam uniknąć problemów związanych z aktualną sytuacją na rynku gospodarki odpadami. Nie robiliśmy tego do tej pory, ale wiemy, że w Polsce jest wiele instalacji, które takie procesy realizuje.

Jesteśmy jeszcze w trakcie oceny oddziaływania na środowisko tego projektu, ale już mamy kolejną odmowę uzgodnienia z Wód Polskich. Nie zgadzamy

ocHrona środowiska nie tylko na papierze

– to frustrujące, że jeszcze dziś niektórym się wydaje, iż ochronę środowiska „zrobimy na papierze”.

że wystarczy zapisać w planie czy programie bardzo restrykcyjne normy, aby zagwarantować czyste środowisko.

tymczasem czy to, co zapisaliśmy, jest realne i możliwe do osiągnięcia, to już inna sprawa – mówi

elżbieta kutyła, dyrektor Biura ochrony Środowiska pcc rokita Sa.

elżbieta kUtyła dyrektor Biura ochrony Środowiska pcc rokita Sa

Fot. PCC Rokita

(21)

się z uzasadnieniem tej odmowy, tym bardziej, iż planowane przez nas przedsięwzięcia nie powodo- wałyby przekroczeń parametrów, na jakie mamy zgodę w obecnym pozwoleniu wodnoprawnym.

Niestety, na taką odmowę zażalenie nie przysługu- je. Ubolewam, że nie ma możliwości prowadzenia negocjacji z organami wydającymi „zezwolenia śro- dowiskowe”. Brakuje mi kompleksowego podejścia w ocenie projektowanych działań. to frustrujące, że jeszcze dziś niektórym się wydaje, iż ochronę środowiska „zrobimy na papierze”. Że wystarczy zapisać w planie czy programie bardzo restrykcyjne normy, aby zagwarantować czyste środowisko. tymczasem czy to, co zapisaliśmy, jest realne i możliwe do osiągnięcia, to już inna sprawa. Mam nadzieję, że w kolejnej aktualizacji Planów Gospodarowania Wodami, która będzie przeprowadzona w przyszłym roku, przynajmniej niektóre cele środowiskowe zostaną urealnione.

wróćmy do tematu ścieków. w 2016 roku, podczas wywiadu dla „chemii przemysłowej”, mówiła pani o projekcie badawczym – trzystopniowym procesie oczyszczania ścieków opartym o złoże zawieszone.

czy projekt ten został zrealizowany?

Przeprowadziliśmy badania, z których wynikało, że istnieje potencjał do rozbudowy oczyszczalni o kolejny stopień oczyszczania biologicznego.

W międzyczasie wdrożyliśmy kilka rozwiązań na oczyszczalni, między innymi niewielkie zmiany w prowadzeniu procesów produkcyjnych, dzia-

łania systemowe polegające na monitorowaniu ścieków u źródeł, wdrożenie systemu komuni-

kowania o powstawaniu ścieków z operacji nie- standardowych (np. z przezbrajania instalacji) oraz ciągłe podnoszenie świadomości środo- wiskowej załogi poprzez cykliczne szkolenia.

Dzięki temu efektywność naszej gospodarki wodno-ściekowej na przestrzeni ostatnich lat bardzo wzrosła i aktualnie nie ma potrzeby rozbudowy naszej oczyszczalni. Dodam, że w roku 2016 ładunek zanieczyszczeń odprowadzonych z oczyszczalni wyniósł 825 778 kg ChZt, a w roku 2019 – 450 367 kg ChZt, przy jednoczesnym wzroście mocy produkcyjnych. to potwierdza, że inwestycje na

„końcu rury”, choć bardzo ważne, nie są jedyną drogą do poprawy parametrów środowiskowych. Nie bez znaczenia jest tu zaangażowanie całej załogi. Wiele pomysłów na zmiany, efektem których była poprawa w obszarze ochrony środowiska, wpłynęło bezpo- średnio od pracowników produkcyjnych w ramach programu „Mój pomysł na”.

mając bardzo dobre parametry na „końcu rury”, myślicie o kolejnych inwestycjach w zakresie go- spodarki wodno-ściekowej?

Biorąc pod uwagę fakt, że mamy doskonałe wyniki w zakresie ChZt na wylocie z oczyszczalni,

w najbliższych latach nie przewidujemy inwestycji redukujących ten parametr. Jeśli ostatecznie uzy- skamy zgodę na przetwarzanie naszych odpadów na oczyszczalni, to potrzebna będzie niewielka inwestycja z tym związana. Problemem dla przyszłego rozwoju niektórych naszych produktów mogą stać się chlorki, a konkretnie chlorek wapnia zawarty w naszych ściekach, którego odzysk byłby całkowicie nieracjonalny – nie tylko ze względów finansowych, ale i środowiskowych, gdyż ok. 90% ładunku soli w odrze pochodzi z górnictwa polskiego i czeskiego.

odzyskiwanie chlorku wapnia jest nieopłacalne z uwagi na brak popytu. Inaczej jest natomiast z za- soleniem pochodzącym z górnictwa, powodowanym przez chlorek sodu.

a inwestycje w obszarze ochrony środowiska?

W ostatnich latach przeprowadziliśmy kilka zna- czących inwestycji, między innymi przystosowując naszą energetykę do wymogów konkluzji Brefu LCP.

Rozpoczynamy też kolejny proces inwestycyjny po- legający na budowie kotła opalanego wodorem, co pozwoli na zmniejszenie zużycia paliw kopalnych, obniżając jednocześnie emisję Co₂.

wiele mówi się ostatnio o europejskim zielonym ładzie. jaka jest w nim rola gospodarki wodnej?

ogłoszone założenia Zielonego Ładu w niedużym stopniu odnoszą się do szeroko rozumianej gospodarki wodno-ściekowej, a raczej mogą dotyczyć jej wpły- wu na jakość wód. Wspomina się o niej w kontekście obszaru nazwanego „A zero pollution action plan”

poprzez wzmiankę o wdrożeniu planu jakości wód.

Nie ma jednak jeszcze żadnych konkretów, nie można więc ocenić, jak dużą rolę przypiszą decydenci unijni temu zagadnieniu w całym „Green Deal”. Bardziej chy- ba należy zwracać uwagę na ustalenia, które wynikną z zeszłorocznego przeglądu Ramowej Dyrektywy Wodnej. Chwytliwe hasła typu: „Zero zanieczyszczeń”

łatwo rzucać, a trudniej realizować. Mam nadzieję, że oczekiwania wobec przemysłu będą konkretne, a przede wszystkim – możliwe do spełnienia.

łatwiej za to realizować założenia Goz.

Gospodarka obiegu Zamkniętego daje ogromne możliwości rozwoju, zmiany myślenia i działania.

Już od kilku lat przy nowych projektach stosujemy zasadę GoZ i każde zadanie jest analizowane pod kątem ewentualnych wyjść procesowych i ich wtór- nego zagospodarowania w ramach danej instalacji.

Dotyczy to zarówno wody, jak i substancji ubocznych powstających w procesach produkcyjnych. W stosun-

mam nadzieję, że oczekiwania wobec

przemysłu będą konkretne, a przede

wszystkim – możliwe do spełnienia

(22)

ku do instalacji już istniejących ciągle doskonalimy procesy i optymalizujemy wyjścia, a z drugiej strony prowadzimy procesy badawcze nad powstałymi odpadami, aby nadać im „drugie życie”.

przykłady takich badań?

Do tej pory realizowane były one, w zakresie zagospodarowania odpadów, w firmach zewnętrznych współpracujących z nami; dziś sami zlecamy takie badania. Przykład – od kilku lat mamy w ofercie wapno nawozowe, które wytwarzane jest na bazie odpadu powstającego w naszej grupie. W procesach produkcyjnych zużywamy w większości wodę po

elżbieta kutyła, pcc rokita: – w naszej firmie, gdzie powstaje szeroki wachlarz chemikaliów dla odbiorców przemysłowych, nie ma problemu mikroplastiku, którego po prostu nie stosujemy. z produktów powstających w oparciu o nasze wyroby być może uwalniają się jakieś cząstki, które można za takowe uznać, ale zapowiadane restrykcje dotyczące zamierzonego (np. w niektórych kosmetykach), jak i niezamierzonego (np. z opon czy

tekstyliów) uwalniania mikroplastików do środowiska będą dotykać wyłącznie finalnych producentów tych wyrobów.

m i k r o p l a s t i k n i e j e s t d l a n a s p r o b l e m e m

więcej na temat projektu Greenline™

na blogu Grupy pcc

eFektywność gospodarki wodno-ściekowej na przestrzeni ostatnich lat w pcc rokita bardzo wzrosła.

przykładem może być ładunek zanieczyszczeń odprowadzonych z oczyszczalni – w roku 2016 wyniósł on 825 778 kg chzt, a w roku 2019, przy jednoczesnym wzroście mocy produkcyjnych – 450 367 kg ChZT

wcześniejszym jej wykorzystaniu do chłodzenia, eliminując w ten sposób konieczność dodatkowych zrzutów w celu „odświeżenia” wody chłodniczej.

ciekawe jest również projektowanie przez was wyrobów w zgodzie z filozofią „zielonej chemii”.

tym zajmują się głównie nasze działy badaw- czo-rozwojowe i już możemy pochwalić się bogatym i zróżnicowanym portfolio produktów GREENLINE™.

takie podejście do projektowania nowych wyrobów zapewnia ich bezpieczeństwo na etapie produkcji, jak również użytkowania; są one również zrównoważone środowiskowo.

patrząc na to, co robi pcc rokita dla środowiska, czy dzisiaj mechanizmy finansowania „ekorozwoju” ze strony państwa są wg pani skuteczne?

Zdecydowanie brakuje zachęt finansowych.

Brakuje również instalacji mogących przetwarzać odpady przemysłowe. ten problem stał się bardzo widoczny na przestrzeni ostatnich kilku lat. Z jednej strony należałoby pracować nad optymalizacją ilości powstających odpadów – i tu gospodarka o obiegu zamkniętym doskonale się do tego nadaje – ale jednocześnie powinny powstawać miejsca, gdzie to, czego nie da się zawrócić do obiegu, będzie zgodnie z wymogami środowiskowymi przetworzone. Nie wiem, czy dobrym pomysłem jest zmierzanie do tego, aby każdy sam we własnym zakresie rozwiązał problem odpadów.

___________________________________________________

Rozmawiała Aleksandra Grądzka-Walasz, redaktor czasopisma „Chemia Przemysłowa”

i portalu www.kierunekCHEMIA.pl

www.ase.com.pl

BEZPIECZNE TECHNOLOGIE

DLA PRZEMYSŁU I INFRASTRUKTURY

Doświadczenie i Kompetencje

Biuro Projektów i Obsługi Inwestycji

Biuro Projektów Budownictwa Morskiego

Dostawy i kompletacje urządzeń oraz systemy IT

dla przemysłu

Ekspertyzy, konsulting

i szkolenia techniczne Symulacje scenariuszy awaryjnych akcji ratowniczych

Bezzałogowe statki powietrzne (DRONY ) Raporty o oddziaływaniu

na środowisko, przeglądy ekologiczne

Fot. BMP Fot. 123rf

(23)

www.ase.com.pl

BEZPIECZNE TECHNOLOGIE

DLA PRZEMYSŁU I INFRASTRUKTURY

Doświadczenie i Kompetencje

Biuro Projektów i Obsługi Inwestycji

Biuro Projektów Budownictwa Morskiego

Dostawy i kompletacje urządzeń oraz systemy IT

dla przemysłu

Ekspertyzy, konsulting

i szkolenia techniczne Symulacje scenariuszy awaryjnych akcji ratowniczych

Bezzałogowe statki powietrzne (DRONY ) Raporty o oddziaływaniu

na środowisko, przeglądy ekologiczne

(24)

A

lternatywą lub uzupełnieniem konwencjonalnych metod oczyszczania wód i ścieków, a także alternatywą dla procesów pogłębio- nego utleniania, jest wykorzystanie w tym celu soli żelaza(VI), głównie żelazianu(VI) potasu.

żelazian(Vi) potasu

Żelazian(VI) potasu (K₂Feo₄) jest silnym utlenia- czem, którego potencjał utleniający E⁰=2,2V (w śro- dowisku kwaśnym) jest większy od ozonu E⁰=2,08V;

nadtlenku wodoru E⁰=1,78V, manganianów(VII) E⁰=1,68V i chromianów(VI) E⁰=1,33V; a jedynie mniej- szy od fluoru i rodnika hydroksylowego (oH^●) odpowiednio 2,87V i 2,76V. W optymalnych warunkach

stosowania K₂Feo₄ zanieczyszczenia degradowane są do H₂o i Co₂, a ewentualne uboczne produkty rozkładu są mniej lub nietoksyczne, co sprawia, że jest on przyjazny dla środowiska. Umożliwia to stosowanie K₂Feo₄ do degradacji wielu rodzajów związków organicznych oraz nieorganicznych. Przykładowo K₂Feo₄ nie reaguje z jonami bromkowymi, co pozwala uniknąć powstawania związków rakotwórczych. Po- nieważ podczas utleniania zanieczyszczeń następuje redukcja żelaza(VI) do żelaza(III), dodatkowo zacho- dzi koagulacja oraz adsorpcja tych zanieczyszczeń na powstających kłaczkach wodorotlenku żelaza(III).

Z uwagi na silne właściwości utleniające K₂Feo₄ działa też silnie dezynfekująco.

Żelazian(VI) potasu degraduje między innymi antybiotyki, hormony, środki endokrynnie czynne, produkty do higieny osobistej, barwniki, pestycydy, cyjanki i środki powierzchniowo czynne. Coraz większa ilość mikrozanieczyszczeń obecnych w ściekach, jak np. farmaceutyki, nie jest usuwana w komunalnych oczyszczalniach ścieków, które nie są przystosowane do ich degradacji. Żelazian(VI) potasu może być także stosowany do oczyszczania mocno zabarwionych lub mętnych wód, do których nie może przeniknąć promieniowanie UV, dzięki czemu idealnie nadaje się do rekultywacji terenów podmokłych, gdzie dodatkowo pozostałość żelaza z żelazianu stanowi niezbędny mikroelement dla prawidłowego wzrostu roślin.

degradacja wybranych zanieczyszczeń

Środki endokrynnie czynne (EDCs; Endocrine Disrupting Chemicals) są to związki chemiczne,

prof. dr hab. inż. krzysztof barbusiński

wydział inżynierii Środowiska i energetyki, politechnika Śląska

coraz większe wymagania odnośnie efektywności oczyszczania wód i ścieków, jak również przewidywania związane z koniecznością usuwania z nich w przyszłości mikrozanieczyszczeń, zmuszają do poszukiwania nowych rozwiązań technologicznych oraz stosowania innowacyjnych reagentów o szerokim spektrum działania. jednym z nich jest żelazian(Vi) potasu.

enViFer

techniczny żelazian(Vi) potasu (źródło: https://nanoiron.cz/en/products/potassium-ferrate)

k ₂ Feo ₄ – reaGent

przyszłości

(25)

które zaburzają gospodarkę hormonalną organi- zmu. Występują powszechnie w życiu codziennym, gdyż używane są do produkcji opakowań z tworzyw sztucznych, obecne są w środkach czyszczących i detergentach, wchodzą w skład leków lub środków ochrony roślin. EDCs są poważnym zagrożeniem dla zdrowia ludzi i zwierząt, szczególnie jeśli przedo- staną się do środowiska wodnego w sposób bezpo- średni (środki ochrony roślin, fekalia zwierząt) lub niekontrolowany. Poważnym problemem jest brak przystosowania technologii stosowanych w oczyszczalniach ścieków oraz w stacjach uzdatniania wody do usuwania tego typu związków.

Przykładowo K₂Feo₄ wykorzystano do degradacji Bisfenolu A (BPA) – stosowanego w produkcji opa- kowań z tworzyw sztucznych, papieru, kosmetyków i środków czystości oraz 17α-etynyloestradiolu (EE2) – składnika środków antykoncepcyjnych. Początko- we stężenie tych związków wynosiło 0,1 mM. Przy optymalnych parametrach technologicznych (pH 9,2;

czas 10 min; stężenie jonów żelaza(VI) 0,5 mM i 0,4 mM odpowiednio dla BPA oraz EE2) usunięto ze ście- ków obydwa związki z efektywnością 99,99%. Z kolei w najkorzystniejszych warunkach procesowych (pH 7, 30 min, 25^oC) osiągnięto degradację tetrabromo- bisfenolu A z efektywnością 99,06%.

Środki powierzchniowo czynne (SPC) są związka- mi powszechnie stosowanymi w wielu dziedzinach życia, takich jak gospodarka, przemysł, rolnictwo, farmacja, medycyna molekularna. Używane są również jako podstawowe składniki środków piorą- cych, czyszczących, pianotwórczych, emulgatorów oraz wchodzą w skład leków i gotowych formulacji środków ochrony roślin zawierających również herbicydy. Ze względu na znaczną trwałość i bardzo wolny rozkład stanowią duże zagrożenie dla środo- wiska naturalnego, stąd poszukiwania skutecznych metod ich degradacji. Wyniki dotychczasowych

badań dowodzą, że także w tym przypadku żela- zian(VI) potasu daje dobre efekty degradacji SPC.

Przykładowo, zastosowanie K₂Feo₄ do degradacji chlorku cetylopirydyniowego (CPC) o stężeniu 80,7 μM (metodą pośrednią, przez pomiar oWo) wykazało, że przy stosunku molowym K₂Feo₄ : CPC = 1:1 (czas 30 min; stężenie jonów Fe(VI) 80,8 μM; pH 9,2), usunięcie oWo wynosiło 78%, co świadczyło o dobrym stopniu degradacji tego surfaktantu.

Środki higieny osobistej (PCPs; Personal Care Products), stosowane w celu poprawy jakości życia, stanowią grupę nowych zanieczyszczeń środowiska, ze względu na ich naturalną zdolność wywoływania skutków fizjologicznych u ludzi już przy małych dawkach. Coraz więcej badań potwierdza obecność PCPs w różnych składnikach środowiska, co wywiera szkodliwy wpływ na ludzi i zwierzęta. Ryzyko środowiskowe, jakie stwarzają te zanieczyszczenia, ocenia się w świetle kryteriów ich trwałości, zdolności do bioakumulacji i toksyczności tych związków. Do PCPs zalicza się środki dezynfekujące, zapachowe, filtry UV oraz niektóre składniki kosmetyków (glicyna, glicylogli- cyna). Po zastosowaniu K₂Feo₄ (dawka 100 μM, pH 9, 10 min) uzyskano degradację glicyny i glicyloglicyny w 99% przy ich stężeniu początkowym 200 μM.

Farmaceutyki i ich metabolity są związkami z różnych grup chemicznych, dla których nie opra-

w przypadku wielu zastosowań koszty inwestycyjne i operacyjne związane ze stosowaniem żelazianu(Vi) potasu

mogą być porównywalne z innymi metodami oczyszczania

Ferrator

instalacja do zastosowań komunalnych i przemysłowych w skali technicznej – model Fe300 (źródło: http://ferratetreatment.com/)

(26)

cowano jednolitej metody ich degradacji i usuwania z wody oraz ścieków. Próbuje się stosować w tym celu metody pogłębionego utleniania (AoP), ale są to najczęściej badania w skali laboratoryjnej, gdyż nie ma jeszcze regulacji prawnych zmuszających eksploatatorów oczyszczalni do wdrożenia efektywnych metod usuwania farmaceutyków.

Jednym z ciekawszych rozwiązań może być zastosowanie K₂Feo₄ jako alternatywa dla metod AoP.

Związkiem często stosowanym w farmakoterapii jest Diklofenak, lek stosowany w medycynie rodzin- nej oraz reumatologii. Przy zastosowaniu K₂Feo₄ uzyskano usunięcie ze ścieków Diklofenaku z efek- tywnością 89%. Z kolei fluorochinolony należą do antybiotyków o szerokim spektrum działania. Sto- sowane są w leczeniu ciężkich infekcji bakteryjnych.

Fluorochinolony mają też działanie bakteriobójcze wobec patogenów atypowych wywołujących zapa- lenie płuc oraz zakażenia dróg moczowo-płciowych, a także wobec streptokoków, gronkowców i myko- bakterii. Wyniki badań podatności na utlenianie przy pomocy K₂Feo₄ pięciu różnych antybiotyków fluorochinolonowych (FQs): Enrofloksacyna, Nor- floksacyna, ofloksacyna, Marbofloksacyna oraz Flumechina (antybiotyk usunięty z zastosowania kli- nicznego) wykazały, że dla optymalnych stosunków molowych Fe(VI):FQs uzyskano całkowite usunięcie antybiotyków FQs.

Ścieki zawierające barwniki mogą pochodzić z różnych źródeł, w szczególności z procesów ich produkcji oraz operacji technologicznych towa- rzyszących produkcji tkanin, takich jak barwienie i drukowanie. Większość barwników jest związkami organicznymi o skomplikowanej budowie chemicznej, charakteryzującymi się różnym stopniem toksyczności w stosunku do organizmów wodnych, a ich stosowanie w przemyśle i w konsekwencji ich obecność w ściekach przemysłowych stanowi znaczny problem, również ze względu na ich niewielką po- datność na biodegradację. Do oczyszczania ścieków barwnych stosuje się wieloetapowe, fizykochemicz- ne metody, generujące stosunkowo wysokie koszty oraz znaczną koncentrację usuwanych barwników w powstających osadach. Wyniki badań z zasto- sowaniem K₂Feo₄ świadczą, że jest to skuteczny reagent także do degradacji barwników, np. Błękitu metylenowego, orange II oraz Brilliant Red X-3B.

Wykazano także, że K₂Feo₄efektywnie odbarwia ścieki i roztwory wodne zawierające barwniki Acid Green 16, Acid Red 27, Reactive Black 5, obniżając jednocześnie w dużym stopniu wartości ChZt.

Poza wymienionymi wyżej zanieczyszczeniami żelazian(VI) potasu utlenia i degraduje również cyjanki, siarczki, arsen, fenole, aniliny, pestycydy i inne, a także zabija wirusy i bakterie. Może też wspomagać oczyszczanie ekosystemów wodnych poprzez usuwanie naturalnej materii organicznej (w tym kwasu fulwowego) i glonów.

Przytoczone wyniki badań wskazują na znaczny charakter aplikacyjny żelazianu(VI) potasu do zastosowania w oczyszczaniu wód i ścieków. Wymaga to dalszych badań, jednak bardzo duża liczba publikacji w ostatnich latach na ten temat wskazuje na ogromne zainteresowanie i potencjał wdrożeniowy metod wykorzystujących żelazian(VI) potasu.

skala techniczna

Firma Ferrate treatment technologies opa- tentowała kilka typoszeregów tzw. Ferratora do zastosowań komunalnych i przemysłowych w skali technicznej. to różnej wielkości, przenośne instalacje do syntezy i dawkowania żelazianu, w postaci ciekłej, bezpośrednio do oczyszczanej wody lub ścieków. Ferrator może być w wersji mobilnej albo dostarczany w inny sposób do dowolnego miejsca czy obiektu. Jak podaje producent, jego zastosowanie wymaga minimalnej dodatkowej inwestycji kapita- łowej w porównaniu z metodami wykorzystującymi promieniowanie UV lub ozon. Monitorowanie pracy urządzenia oraz jego programowanie może odbywać się zdalnie, kiedy trzeba skorygować dawkę żela- zianu, z uwagi na wzrost natężenia przepływu lub zmianę parametrów oczyszczanych ścieków.

Inną alternatywą do badawczych i komercyjnych zastosowań soli żelaza (VI) jest wykorzystanie technicznego żelazianu(VI) potasu pod nazwą Envifer, zawierającego około 40% K₂Feo₄. Envifer jest pro- dukowany unikalną metodą i dostarczany w postaci proszku, który może być przechowywany przez długi czas w suchym środowisku. Produkt można wprowa- dzać bezpośrednio do zanieczyszczonego medium lub przygotować z niego roztwór roboczy.

* * *

Podsumowując, można stwierdzić, że żelazian(VI) potasu to przyszłościowy, efektywny reagent, który stanowi ekonomiczną i przyjazną dla środowiska alternatywę dla konwencjonalnych technologii oczyszczania wody i ścieków. W przypadku wielu zastosowań koszty inwestycyjne i operacyjne związane ze stosowaniem żelazianu(VI) potasu mogą być, w pewnych warunkach, porównywalne z innymi metodami oczyszczania. obecnie w syntezie żelazianów można już wykorzystać substancje chemiczne, które są niedrogie i łatwo dostępne. także pod względem wpływu na środowisko zastosowanie żelazianu(VI) potasu to skuteczna i ekologiczna technologia.

literatura

W publikacji wykorzystano częściowo informacje zawarte w pracach przeglądowych autora:

[1] Kliś S., Barbusiński K., thomas M., Mochnacka A.: Architecture, Civil Engineering, Environment, No. 1/2019.

[2] Kliś S., Barbusiński K., thomas M., Mochnacka A.: Architecture, Civil Engineering, Environment, No. 1/2020.

Cała literatura dostępna w redakcji

(27)