Konło czekowe P, §C, O, Poznań 204, 252^
HcrłnCTA.iin. YXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBAZro g lo s z s jn ia p o b ie r a s .ię :-d p’ie r- a v z g x O & Z r tS iila . m m . (7 la m .) — 1 0 g r., z a :■ c k x .m y ,
n a s tro n ie 3 - la m o w e j w w ia d o n o ś c ic h p o to c z u y e h 3 0 g r . n a p ie rw s z e j s tro n ie 5 0 g r . R a h a tn u d z ie la s ię p - z y | c z ę s te m o g ła s z a n iu . „ C io s W ą b r z e s k i* 1 w s c h o d z i trz y | r a z y ty g o d n io w o i to w p o n ie d z ia łe k , w ś r o d ę i p ią te k | S k r z y n k a p o c z to w a 2 3 . — R e d a k c ja i a d m iu is -r a c je | ---- z n a jd u je s ię p r z y u l. M ic k ie w ic z a 1 1 . — T e ). 8 * 1 .---f P w w l n ł s f s i • w y n o s i n a m ię s iw e k » -
JTTZeupiaLA • p e d y c ji 1 ,5 0 z ł., z o d n o s z e n ie m p r z e s pocztę gr. w ię c e j. W w y p a d k a c h n ie n r z e w id z ia - pny w s tr z y m a n ia p r z e d s ię b io r s tw a z ło ż e n iu p r a - 035 przerwania k o m u n ik a c ji, o tr z y m u ją c y n ie m a p r a wo tgdaó p o z a te r m in o w y c h d o s ta rc z e ń g a z e ty , la b SWt&ia eeny — a b o n a m e n tu . Z a d z ia ł o g ło sz e ń rc -
—-— — — --- d a k c ja n io o d p o w ia d a . ---
Nr. 152 Wąbrzeźno, wtorek 29 grudnia 1925 r. Rok V.
Jakie mogą być bliższe przyczyny naszej katastrofy walutowej i gospodarczej?
K o r e s p o n d e n c ja w ła s n a .
P a n G ra b s k i p o n o w n ie o ś w ia d c z a ł, z e n a ^ z z lo ty m a 6 0 i p rz e s z ło p ro c e n t p o k ry c ia w z lo c ie i o b c y c h w a lu ta c h . N a ra z w y k a z u je s ię , ż e je s t p o k ry c ia ty lk o 3 4 p ro c .
D w ie s ą m o ż liw o ś c i k u w y ja ś n ie n iu ta k ic h s p rz e c z n o ś c i:
A lb o p . G ra b s k i ź le p o in fo rm o w a n y p rz e z B a n k P o lsk i, — a lb o p . G r. w c a le s ię n ie in f o r
m o w a ł g r u n to w n ie .
O ś w ia d c z y ł p . G r. w k o ń c u , ż e o b c e w a lu ty o d p ły n ę ły n a im p o rt.
N ie je s te m w ie lk im f in a n s is tą , le c z m o im p r o s ty m ro z u m e m ta k ie g o w y ja ś n ie n ia p o ją ć n ie m o g ę .
P rz e c ie ż to p a ń s tw o n ie im p o rto w a ło n a s w ó j k o s z t je d y n ie , a n i te ż n ie im p o rto w a ł B a n k P o ls k i, le c z c h y b a ty lk o f irm y im p o rto w e . A te p rz e c ie ż m u s ia ły b y p ła c ić s w o ją g o tó w k ą . T ę z a ś g o tó w k ę w ra z z z y s k ie m b r a ły o d ty c h , k tó rz y im p o rto w a n e to w a r y k u p o w a li.
J e ż e li z a tą g o tó w k ę n a z a p ła tę z a g ra n ic z n y c h w ie rz y te ln o ś c i k u p o w a li z B a n k u P o ls k ie g o o b c e w a lu ty , to z a n ie w p ła c a li z ło te , a w ię c te rn s a m e m z m n ie jsz a ć s ię m u s ia ła s u m a o b ie g o w e g o z ło te g o b e z n a r a ż a n ia p o k r y c ia z ło te g o ,
a z y s k p o w in ie n b y ł p o z o s ta ć w k r a ju . — C z y m o ż e im p o rte rz y , p rz e m y s ło w c y i w ie lc y k u p c y ta k ż e z a s w o je z y s k i k u p o w a li z B a n k u P o l
s k ie g o o b c e w a lu ty i c h o w a li ie w tre s o ra o h lu b w y s y ła li z a g ra n ic ę ! J e ż e lib y ta k b y ć m ia ło , to z a w in ili c i, k tó r z y n ie p o trz e b n ie w b re w p rz e p i
s o m w y d a w a li z a d u ż o o b c y c h w a lu t lu b p rz e p u s z c z a li je z a g ra n ic ę .
P a n G ra b s k i p o w in ie n b y l w ie d z ie ć w c z a s , ż e n a s z b ila n s h a n d lo w y k s z ta łtu je s ię u je m n ie . J e ż e lib y b y ł p rz e z o rn y m m in is tre m b y łb y p o w in ie n n a ty c h m ia s t z a p o b ie d z im p o rto w i/w s z y s t- k ie h z b y tk o w n y c h rz e c z y , ja k n p . o w o c ó w , k w ia tó w s a m o c h o d ó w , je d w a b i, k o s z to w n y c h c a c e k , d ro g ic h w in i lik ie ró w , p e rfu m ó w i t. p ., p o w in ie n b y ł s ta n o w c z o z a k a z a ć d o w o z u ty c h rz e c z y , k tó re m u n a s s ię w y ra b ia lu b w y ra b ia ć m o ż n a . B y łb y z a p o b ie g ł z a d łu ż e n iu s ię z a g r a n ic ą , b y łb y p o p a rł k ra jo w y p rz e m y s ł i d a l p r a c ę ty s ią c o m b e z ro b o tn y c h .
P a n G ra b s k i n ie m ia ł n a jm n ie js z e g o z ro z u m ie n ia d la n a jw ię k s z e g o p ro d u c e n ta i k o n s u m e n ta , ja k im je s t lu d n o ś ć ro ln ic z a . P r a w ił, ż e r o l
n ic tw o s ię d ź w ig a , ż e d o b rz e je s t z a g o s p o d a ro w a n e i t. p . W . lip e u 1 9 2 4 a u to r n in ie js z e g o p o s ła ł n a rę c e p . G r. m e m o rja ł, w k tó ry m w y k a z y w a ł, ż e lu d n o ś c i ro ln ic z e j g ro z i k a ta s tr o f a , ż e z a n ią p ó jd z ie u p a d e k h a n d lu i p rz e m y s łu i ź e w k o ń c u s ta w io n y m o c n y z ło ty w e b w e ź m ie . — A c o p . G r. u c z y n ił! N ik le , w y s o k o - p ro c . k ró tk o te rm in o w e k r e d y ty ro ln ic z e p o m o g ły ro ln ic tw u ty le , ile c ię ż k o c h o re m u m o rfin a .
W , p rz e s z ły m ro k u p o c z ą tk o w o p o z w o lił p . G r. n a w y w ó z z b ó ż ta k n ie o p a trz n ie , ź e p o te m k u p o w a ło n p . w o jsk o n a s z k r a jo w y o w ie s z N ie m ie c p o tr z y k r o ć w y ż s z e j c e n ie . N ie m c y o c z y ś c ili o w ie s , o d p a d k i p rz e ro b ili n a p a s z ę d la in w e n ta r z a s w y c h ro ln ik ó w — • u z y s k a li p o te m
za n a s z p r o d u k t u n a s 2 0 0 p ro c , z y s k u .
P a n G r. p o z w o lił s p ro w a d z ić z A m e ry k i ty le d ro g ie j m ą k i, ż g s ta r c z y ła w w ię k s z y c h m ia s ta c h a ż d o g r u d n ia i b o d a j je s z c z e je s t. O te rn je d n a k p . G r. z a p o m n ia ł, ź e k r a jo w y p ro d u ć e n t ro ln y p o ż n iw a c h c h c e s p rz e d a w a ć z b o ż a , b a m u s i, a b y p o p ła c ić w e k s le i z a le g a ją c e p o d a tk i.
A u to r n in ie js z e g o w z y w a ł fi. G r., a b y p ó - s ta r a ł s ię , b y in te n d a n tu r y , o k rę g i p rz e m y s ło w e i w ię k s z e m ia s ta z a o p a trz y ły s ię w z b o ż a p o c e n ie d o s to so w a n e j d o r y n k u w s z e c h ś w ia to w e g o , b y ro ln ic y u z y s k a li g o d z iw e c e n y , a b y m o g li
s w o im z o b o w ią z a n io m s p ro s ta ć . Z w ra c a łe m u * w a g ę -n a d o ś w ia d c z e n ie la t d a w n ie js z y c h , g d z ie to h a n d e l w y k o r z y s ty w a ł te r m in y n a jw ię k s z y c h p ła tn o ś c i, b y c e n y p ło d ó w ro ln y c h o b n iż a ć , a p o te m d la lic h w ia rs k ie g o z y s k u g łó w n ie h u r to w n ik ó w c e n y p o d n o s ić . P a n G r. w y d a l p o d o b n e ro z p o rz ą d z e n ie , g d y b y ło z a p ó ź n o . I d z iś m a m y d e n e r w u ją c y o b ja w s p e k u la c ji. Ż y d o w s c y h u r to w n ic y w p ią s tk ę s ię ś m ie ją , a p o ls k i ro ln ik i p o ls c y k o n s u m e n c i p rz e k lin a ją . Ż y d z i, w k tó ry c h rę k u je s t 9 5 p ro c , h u r to w n e g o h a n d lu z b o ż o w e g o p o d w ó jn ie s a a ją ^ k rw a w ic ę p o l
s k ie g o lu d u . A le ć im s ię je s z c z e k rz y w d a d z ie je , d la c z e g o p . G r. z a w ie ra ć m u s ia ł ja k ie ś u k ła d y z ż y d a m i, b o im n ie d o ś ć p ra w k o n s ty tu c y j
n y c h , ja k ie m a ją p o ró w n o z P o la k a m i, b o im n ie d o ś ć , ż e w h a n d lu i p rz e m y ś le o g ro m n ą m a ją p rz e w a g ę , ż e w Iz b a c h h a n d ł., a d w o k a tu rz e i w e w s ź y s tk ic h u rz ę d a c h , k tó re le p s z e z y s k i p rz y n o s z ą , s ie d z i n a d m ie r n y p ro c e n t ż y d ó w lu b p rz e e h rz tó w s e k c ia rsk ic h . — C z y n a s p . G r.
c h c ia l w z u p e łn ą n ie w o lę ż y d o w s k ą z a p r z e d a ć !
— A le ć w ró ć m y d o s p r a w y g o s p o d a rc z e j i w a lu to w e j.
K ra jo w e g o p la n u g o s p o d a rc z e g o p . G r. n ie m ia ł n ig d y — , le c z g o s p o d a ro w a ł n a ś le p y tr a f i w e d le f a n ta z ji. N ie d z iw , ż e z a p ro w a d z ił n a s n a k ra w ę d ź b a n k r u c tw a .
Z a p y ty w a n y p rz e z ró ż n y c h w c z a sie g d y o b ją ł r z ą d y i p rz y g o to w y w a ł s ta b iliz a c ję w a lu to w ą , c o o o . G r. s ą d z ę — p o w ie d z ia łe m : n ie m a m z b y tn ie g o z a u fa n ia , b o p . G r. to p ro fe s o r, a p ro fe s o ro w ie b y w a ją n ie r a z w c a le d o b ry m i te o re ty k a m i, le c z c z ę s to lic h y m i p ra k ty k a m i. P r o fe s o ro w ie c z ę s to k ro ć w p a trz ą s ię w je d e n p u n k t p o z a k tó r y m n ic z e g o n ie w id z ą , a s ta ją s ie u - p a r ty m i p e d a n ta m i. P . G r. w p a tr z y ł s ię w w a lu tę , u p a r ł s ię , ż e k r a j z n isz c z o n y o w ła s n y c h s ila c h m u s i u s ta b iliz o w a ć k u r s i u fu n d o w a ć z ło tą w a lu tę , le c z n ie m y ś la ł w id o c z n ie o te rn , ż e g łó w n ą p o d s ta w ą m u s i b y ć „ u s ta b iliz o w a n ie i ro z w ó j g o s p o d a rk i k ra jo w e j" . M o je z łe p r z e c z u c ia n ie s te ty s p e łn iły s ię .
P a n G r. p r z y c z y n ił s ię d a le j d o z a c h w ia n ia z ło te g o p rz e z to , ż e w y p u ś c ił ,n a d m ie r n ą ilo ś ć b ilo n u , k tó r y n ie m ia ł ż a d n e g o p o k ry c ia . — C z y ż te n m ą d ry c z y n n ie p o b ił n a jw ię c e j n a s z e j w a lu ty !
A d la c z e g o S e jm p o z w a la ł n a ta k ą z g u b n ą g o s p o d a r k ę !
C z y w y p u s z c z e n ie ta k ie j m a s y b ilo n u n ie b y ło in n ą f o r m ą in f la c ji i d e w a lu a c ji!
C z y ż w y p u ś c im y n a d m ie rn ą ilo ś ć p a p ie ro w y c h z ło ty c h b a n k n o tó w , c z y m o n e ty z d a w k o w e j i b ilo n u z a d u ż o , w is to c ie rz e c z y je s t to je d n o
P a n G r. p rz e z z a p ro w a d z e n ie m o n o p o ló w z a d łu ż a ł P o ls k ę u z a g ra n ic y ^ o b n iż y ł w s k u te k n ie u d o ln o ś c i g o s p o d a r k i m o n o p o lo w e j p ro k u c ję , o d e b ra ł m o ż n o ś ć ro z w o ju i e k s p o rtu , z a b r a ł p r a c ę m a s o m ro b o tn ik ó w i d o p ro w a d z ił, ż e n p . m o n o p o l ty to n io w y o g ro m n e m a sy c y g a r s p r o w a d z ił w c ię ż k im r o k u z N ie m ie c , G d a ń s k a i H o - la n d ji. A m im o m o n o p o lu z a p a łc z a n e g o w id u je m y z a p a łk i z a g ra n ic z n e .
A w ię c te ż m o n o p o le w g r u b e j m ie rz e p r z y c z y n ia ły s ię d o e k s p o r tu o ż y to o b c y c h w a lu t, c z y n a d m ie r n e j ilo ś c i z ło ty c h . A ż e m o n o p o le z y s k i w y k a z u ją , p o c h o d z i s tą d , ż e w e d le w id z im i
s ię p o d n o s z ą c e n y , — b o ć k o n k u r e n c ji n ie m a ją
— ż e d a ją lic h y — - „ b e z k o n k u re n c y jn y " to w a r , b o k o n k u r e n c ji n ie m a ją .
A o re fo rm ie k o le i i p o c z ty — w e d le o - ś w ia d c z e n ia p . G r. n a z a s a d a c h k u p ie c k ic h — le p ie j n ie m ó w ić . G d y b y ta k m ą d rz e , k tó r y k u p ie c s ię u rz ą d z a ł i k a lk u lo w a ł, a w p ro s t z a b ija ł m o ż liw o ś c i ro z w o ju i z y s k ó w , m u s ia łb y , w n e t
z b a n k ru to w a ć . N o r a tu je s ię je — p rz e z p o d w y ż s z a n ie o p ła t. T a k g o s p o d a ro w a ć m ó g łb y k a ż d y p ie rw s z y le p s z y n ie fa c h o w ie c , g d y b y m u w o ln o b y ło p o d w y ż s z a ć c e n y z p ra w e m p r z y m u s u ic h p ła c e n ia p rz e z in te re s e n tó w — o d b io rc ó w L e c z ju ż w s a m e m z a ło ż e n iu s ta b iliz a c ji i f u n d o w a n iu z ło te j w a lu ty p o p e łn ił p . G r. k a p i
ta ln y b łą d . P a n G ra b s k i p o d y k to w a ł, ż e je d e n z ło ty m a w a rto ś ć 1 .8 0 0 .0 0 0 m p . W te n s p o só b p rz e lic z a n o w ie rz y te ln o ś c i z e s z k o d ą s e te k ty s ię c y n a jc e n n ie js z y c h o b y w a te li, — le c z h a n d e l i p rz e m y s ł d o ta k ie g o d y k ta tu s ię n ie d o s to s o w a ły , je d n o ro ln ic tw o m u s ia łó u le d z d y k ta to ro w i, c o z a c h w ia ło z a ra z p o d s ta w y g o s p o d a rc z e r o ln i
c tw a . 1 .8 0 0 ,0 0 0 m p . m ia ły d a le k o w ię k s z ą w a r
to ś ć i s iłę g o s p o d a rc z ą n iż 1 z ł.
R z ą d p o z b y ł s ię w te n s p o s ó b b . ła tw o m il- ja r d ó w m a re k , a m iljo n y P o la k ó w s tr a c iły z d o l
n o ś ć i m o ż n o ś ć g o s p o d a rc z ą c o z n ó w o d b iło s ię n a s k a rb ie , k tó r y n ie m ó g ł w y e g z e k ro w a ć d o s t, p o d a tk ó w ta k , ż e b ila n s p a ń s tw o w y s ię z a c h w ia ł.
O p ró c z p o d y k to w a n e j d y k ta to r s k o s ta b iliz a c ji w a lu ty — n ie w ie m , c z y p . G r. c o ś d o d a tn ie g o z d z ia ła ł, le c z w ie m y w s z y s c y , ż e je g o d y k ta to r
s k ie r z ą d y s p ro w a d z iły n a s n a d z ia d y .
K a ż d y r o z u m n y c z ło w ie k p o tr z ą s a ł g ło w ą , g d y u s ły s z a ł, ż e k a p ita ł z a k ła d o w y B a n k u m a w y n o s ić ty lk o 1 0 0 m il. z ło ty c h . W e d le S ta tu tu B a n k m ó g ł p r a w n ie w y p u ś c ić ty lk o 3 3 0 m ilj.
z ło ty c h , je ż y li n a g ło w ę o k o ło 1 2 z ło ty c h . P r o s ty ro z u m p o w ia d a ł, ż e to je s t d a le k o z a m a ló d la u tr z y m a n ia g o s p o d a rk i k ra jo w e j i ro z w o ju je >
— A p o te m p . G ra b s k i ty le ż b ilo n u p u ś c ił w o - b ie g , b a w k o ń c u n a w e t w ię c e j — b e z p o k ry c ia .
Z a p e w n ie S k a r b p rz e k a z a ł B a n k o w i P o l.
„ s k a rb n a ro d o w y " w z lo c ie i k o s z to w n o ś c ia c h , ż e B a n k P o l. m ó g ł p u ś c ić w ię c e j z ło ty c h w o - b ie g . L e c z w ty m ra z ie B a n k P . n ie p ra c o w a ł w ła s n y m k a p ita łe m , le c z o b c y m , k tó r y m ó g ł b y ć w y c o fa n y ; to s a m o ty c z y p o ż y c z e k z a g r . k tó re r z ą d p rz e k a z y w a ł o d n . lo m b a rd o w a !, b y b ra ć p o ż y c z k i z B a n k u P o l.
A c z y ż m o ż e B . P . w y p u s z c z a ł z ło te n a p o d s ta w ie z ło ż o n y c h o b c y c h w a lu t z a g rą n ic z n y c h n ie lic z ą c s ię z te rn , ż e d e p o n e n c i m o g ą je w y c o fa ć !
G o s p o d a rk a B a n k u P o l. w y w o ły w a ła o d s a m e g o p ra w ie p o c z ą tk u w ą tp liw o śc i i n ie z a d o w o le n ie , le c z p . G r. z u w ie lb ie n ie m p a trz a ł n a s w e g o g a g a tk a . N a w e t d z ie n n ik i b lisk ie R z ą d o w i p . G r. d o ś ć o s tro k r y ty k o w a ły d z ia ła ln o ś ć B a n k u P o ls k ie g o i je g o p re z e sa p . K a rp iń s k ie g o . — D la c z e g o z a b ie r a ją s ię d o ro b o ty J k d z ie , k tó r z y n a n ie j s ię n ie z n a ją ! L e c z u n a s to n ie n o w i
n a ! K a ż d y c e n tr o le w ic o w y „ d e m o k ra ta " u w a ż a s ię z d o ln y m d o w s z y stk ie g o , a te rn z d o ln ie js z y m ile b liż e j s ta ł i s to i r a d y k a ln e j d e m o k ra c ji. K a ż d y r a d y k a ln ie js z y k rz y k a c z „ n o si“ te k ę m in is te r- ja ln ą w z a n a d rz u , ja k z a rz ą d ó w „ k o m e n d a n ta " o - tr z y m a ł c o ra z to w y ż s z e s z a rż e k a ż d y , k tó r y u - m ia ł p rz y m ilić s ię „ d z ia d k o w i" , a \c h o ć b y ty le m ia ł p o ję c ia o w o js k o w o ś c i, c o k o z ie ł o g w ia z d a c h . T a k ic h „ fa c h o w c ó w " n a m n o ż y ło s ię u n a s b e z lik u ; je ż e li ju ż n ie m o ż n a b y ło w is tn ie ją - c y ć h o d d z ia ła c h u m ie ś c ić d la z b y t ra ż ą c e j n ie u d o ln o ś c i tw o rz y ło s ię n o w e o d d z ia ły i u rz ę d y ta k p o trz e b n e , ja k p s u p ią ta n o g a — „ a lb o u d z ie la ło s ię p o ja k im ś c z a s ie „ n ie z a ję te g o z a ję c ia " d o b rą e m e r y tu r ę .
S tą d m a m y te m a s y e m e ry tó w -g e n e ra ls k ie b p u łk o w n ik ó w , d y re k to ró w , w ic e m in is tró w , m in i
s tró w , w o je w o d ó w itd ., k tó r z y n ie w ie le lu b n ic n ie z d z ia ła li lu b n a w e t z a sz k o d z ili s w ą n ie z d o l
n o ś c ią O jc z y ź n ie . — P a n G ra b s k i p r a w ił o r e d u k c ja c h . T a k z re d u k o w a n o c a łą m a s ę n iż s z y c h f u n k c jo n a r ju s z ó w i k o n tra k to w y c h , le c z w ś r e d n ic h i w y ż sz y c h k a te g o r ja e h p o m n a ż a ła s ię li
c z b a . O p a te n ty o d y p lo m y n ie b a rd z o p o trz e b a b y ło s ię k ło p o ta ć , b o ć a lb o ie h n ik t n ie w y m a g a ł, a lb o z n a la z ło s ię d o b ry c h p rz y ja c ió ł, k tó r z y
„ b e z in te re s o w n ie " p o ś w ia d c z a li, ż e N . N . z d a ł m a tu r ę , u z y s k a ł d y p lo m a k a d . i b y ł g d z ie ś ta m w g łę b i R o s ji ta k im i ta k im u rz ę d n ik ie m . — O
t e m m ó w i o n o p o c i c h u i g ł o ś n o , — o t e r n p i s a n o , u j a w n i e n i z o s t a li f a ł s z e r z e , l e c z n i e s ł y c h a ć , b y w e w s z y s t k i c h u r z ę d a c h p r z e p r o w a d z o n o g r u n t o w n ą e w id e n c j ę . O j! m ó g ł b y l i p o w m ie n b y b y ł p . d y k t a t o r G r a b s k i „ r e d u k o w a ć * ' — a l e n a j p r z ó d o d g ó r y t a k m i ę d z y „ o z y n n y m i,“ j a k t e ż m i ę d z y e m e r y to w a n y m i. D z i e s i ą t k i m il jo n ó w
b y ł y b y m o g ł y p o z o s t a ć w s k a r b i e , z n i e b y ł o b y p o t r z e b a d z i ś u s z c z u p l a ć i n w a li d o m , w d o w o m i s i e r o t o m p o b o r ó w l e c z o u s z c z u p l e n iu d j e t p o s e l
s k i c h n i e s ł y c h a ć . D u ż o j e s tb e z r o b o t n e ji n t e l i g e n c j i a m i ę d z y n i ą l u d z ie z d o l n i , — le c z p . G r . t o le r o w a ł , ż e a ż d o o s t . c z a s ó w z j e d n e j r o d z i n y 2 i w ię c e j o s ó b „ u r z ę d o w a ło * * i p e n s j e o d n . k a t e g o r j i p o b i e r a ł o b y l e b y m ia ł o s i ę d o b r e k o n e k c j e .
J e ż e l i d w i e l u b w i ę c e j p e n s y j p ł y n ie w j e d n ą r o d z i n ę , t o o c z y w i ś c i e m o ż n a ż y ć p o p a ń s k u . N i e d z i w , ż e m i m o b i e d y p o w s z e c h n e j w p e w n y c h l o k a la c h w i e l k o m i e j s k ic h p o d e jr z a n e j w a r t o ś c i s z a m p a n f r a n c u s k i i l i k i e r y f r a n c u s k i e l e ja s i ę s t r u m i e n ia m i, ż e s t o s y z a g r a n i c z n y c h s m a k o ł y k ó w z n i k a j ą w c h c iw y c h ż ą łą d k a c h , ż e d a n c i n g i s ą p r z e p e ł n i o n e , g d y t y m c z a s e m n a j l e p s i i n t e li g e n c i i m a s y r o b o t n ik ó w g ł o d u ją .
A n a c ó ż m y p o s ła l iś m y p o s ł ó w d o S e j m u i S e n a tu ? W s z a k i c h t o o b o w i ą z k i e m p i ę tn o w a ć i w y k o r z e n i a ć n a d u ż y c i a ? N i e s t e t y n a r o d o w i i p a - t r j o ty c z n i p o s ł o w ie s ą w m n i e j s z o ś c i, i c h p r z e s tr o g i, u p o m n i e n i a t a k s a m o s z ły n a w i a t r , j a k n a s z e r e z o l u c j e i m e m o r i a ły .
Z a ś c e n tr o l e w n i e n a r u s z y g n i a z d s z e r s z e n i c h , b o w n i c h z a s i e d z i a l i s ą „ ic h lu d z ie * * .
K t ó ż s i ę z n a jd z i e , b y b e z w z g lę d n i e , ł b y u - c i ą ł h y d r z e ? K t ó ż s i ę z n a jd z i e , b y s t a j n i ę A u - g j a s z a w y c z y ś c ił d o s z c z ę t n i e ?
C z y z n a j d z ie s i ę R z ą d n a p o d o b ie ń s tw o r z ą d u M u s s o li n i e g o ?
C z y n o w y R z ą d K o a li c y jn y p o d o ł a z a d a n iu j e ż e l i w n i m r a d y k a l n ie s p r z e c z n e z e s o b ą e l e m e n t y s i ę z e s z ły ? Z a n i k a w k r a j u z a u f a n i e d o S e j m u , d o s t r o n n ic t w , d o R z ą d u .
N i e m o g ę o p r z e ć s i ę w r a ż e n i u , ż e d a l e k o n i e s k o ń c z y ł a s i ę n a s z a b i e d a . C z y R z ą d K o a l ic y j n y z d o ł a c h o ć p o c z ą tk i u z d r o w ie n i a p r z e p r o w a d z i ć , c z y l e c z e n ie n i e p r z y r i e s i e — p r z y n a j m n i e j p r z e jś c i o w o — j e s z c z e w i ę k s z e g o o s ła b i e n i a ?
Z d a j e m i s i ę , ż e w e jd z i e m y d o p i e r o w te n c z a s n a p r a w d z iw ą d r o g ę , g d y n a j s z e r s z e w a r s t w y u z n a j ą: d o ś ć j u ż k ł ó tn i p a r ty j n y c h , d e ś ć j u ż r a d y k a l n y c h p o d j u d z a ć , d o ś ć o b ł u d n y c h f r a z e s ó w i o g ł u p ia n i a . Z g i n i e m y , j e ż e l i n i e u t w o r z y m y b e z r ó ż n ic y s t a n ó w j e d n e g o s i ln e g o f r o n t u n a r o d o w e g o , j e ż e l i n i e w y m u s i m y n a S e j m i e g r u n t o w n e j z m ia n y u s t a w y w y b o r c z e j , k t ó r a b y u m o ż l iw i ła 1 ) r e d u k c j ę l i c z b y p o s ł ó w d o S e j m u i S e n a t u 2 ) w p r o w a d z e n i e d o S e j m u i S e n a t u w ię k s z o ś c i p o l s k ie jp a t r j o t y c z n e i , k t ó r a d b a ć b ę d z i e o d o b r o c a ł e g o p o l s k i e g o n a r o d u , a n i e t y l k o o i n te r e s y p a r t y j , a w ła ś c i w i e p r z y w ó d c ó w i a g i t a t o r ó w p a r ty j n y c h i i c h b l i ż s z y c h p r z y j a c i ó ł.
Pożar w kopalni w Ameryce. । 8 górników zasypanych.
L o n d y n . J a k k o m u n i k u j ą z B e l ls i r w s t a ', n i e O h ió , w j e d n e j z t a m t e js z y c h k o p a l n i w ę g la w y b u c h ł g r o ź n y p o ż a r , s k u t k i e m k t ó r e g o n a s t ą p i ła e k s p lo z j a . O ś m i u g ó r n i k ó w z o s ta ł o z a s y p a n y c h .
Syberyjska Wigilja.
B y ł t o j e d e n z o w y c h z i m n y c h , p o n u r y c h i g r o ź n y c h d n i S y b e r j i . J a k d a l e k o o k o d o j r z e ć p o t r s f i , w s z y s tk o l e ż a ło o k r y t e b i a ł y m c a łu n e m ś n i e g u , o b j ę te s z a ł e m r o z w ś c i e k l o n e j z a w ie r u c h y . G w a łt o w n y w i c h e r — t o u n o s i ł ś n i e ż n e t u m a n y w g ó r ę , t o s u n ą ł j e p o r o z l e g ł y m s t e p ie , t o r o z - t r z e p y w a ł w p o w ie t r z u , s y p i ą c z i m n e k u r h a n y .
T o t e ż i n ę d z n e s c h r o n i s k o , w k t ó r y m z n a j
d o w a ł o s i ę t r z e c h p o l s k i c h w y g n a ń c ó w c h w i a ło s i ę z a k a ż d y m p o d m u c h e m - w i c h r u i g r e -
z i ło r u i n ą p o m im o t o j e d n a k s t a r y H i e r o n i m i m ł o d s z y J ó z e f K o w a l e w s c y p i l n i e k r z ą ta l i s i ę o - k o ł j k o m i n k a .
T y m c z a s e m s c h o r z a ły J a n W a r s z e w i c z s i e d z i a ł n i e r u c h o m y n a n ę d z n y m t a p c z a n i e i p a t r z ą c w o k n o , w s łu c h i w a ł s i ę w z ł o w r o g i e p o ś w is t y i j ę k i h u r a g a n u . G ł o w ę o p a r ł n a r ę k a c h , a m y ś l p o m k n ę ł a d a l e k o — d o s t r o n o j c z y s t y c h
— d o d n i s z c z ę ś l i w y c h . . .
T a k . . . z p i ę ć d z ie s ię c iu d z i a r s k i c h m ł o d z i e ń c ó w , c o o n g i , p r z e d k i lk u d z ie s ię c i u l a ty , ś w ię t ą w o b r o n i e w o l n o ś c i w i ą z a li s i ę p r z y s i ę g ą , d z i ś p o z o s t a ł o i c h c z t e r e c h . . . I n n i j u ź to s k o n a l i w p o n u r y c h l o c h a c h M o s k w y , j u ż t o u m a r z l i w ś r ó d z a ja d ł y c h m r o z ó w S y b i r u , j u ż to u p a d l i p r z y h a n i e b n y c h t a c z k a c h k a t o r g i , a n a j d z i e ln i e js z y c h , n a o s t a tn i ą w a lu t ę , ś w is n ę ł a w s k r o ń k u l a m o r d e r c z a . . .
N a g le w i a t r z p r z e r a ź li w y m ś w i s te m , r o z r z u c i ł n a i z b ę r o z p a lo n e o g n i s k o . O c k n ą ł s i ę z b o l e s n y c h m y ś li W a r s z e w i c z , a p a t r z ą c n a z a ję t y c h p r z y r z ą d z a n i e m p o t r a w w s p ó ł to w a r z y s z ó w , u ś m ie c h n ą ł s i ę r a d o ś n ie .
D z i s i a j p r z e c ie ż t o w i lj a B o ż e g o N a r o d z e n ia .
P o w a ż n e m „ m e m e n to * * d l a p o l s k i e g o n a r o d u j e s t n a d e r s m u t n y o b j a w w d z i a l e w o j s k o w o ś c i .
„ D z ia d e k i j e g o p r z y ja c ie le * * z a c z y n a ją z n ó w p i e r w s z e s k r z y p c e g r a ć . B .a d a C i , b i e d n a P o l s k o , b i a d a C i, p o l s k i l u d u , a s z c z e g ó l n i e b i a d a p o m o r s k i e m u l u d o w i , j e ż e l i t a m c i z n ó w b y m i e li u c h w y c i ć s t e r — i „ z w y c i ę s k i e s z a b le * * o d d a ć d o d y s p o z y c j i „ w ś c i e k łe m u r y z y k a n t o w i * * , j a k i m s a m s i ę n a z w a ł , k t ó r y k p i s o b ie z l o g i k i i
p r a w a .
C z y m o ż e w S u l e j ó w k u s ą p r z e c h o w a n e p o l
s k i e K o r o n y , k t ó r y c h w y z n a c z o n a K o m i s ja S e j m o w a b o d a j j e s z c z e n i e z n a la z ła , a b y j e w ł o ż y ć n a g ł o w ę K o m e n d a n ta s a m o w o l n i e t a k , j a k s a m o w o l n ie o d d a l i m u b u ł a w ę — c z y l a s k ę m a r s z a łk o w s k ą , k t ó r ą ł a s k a w i e r a c z y ł p r z y ją ć ? N o , t e d y b o d a j a n i M o r a c z e w s k i n a w e t a n i D a s z y ń s k i n i e o t r z y m a l ib y p r e m je r o s tw a i t e k , a n i W i to s , a n i R a ta j , a n i K i e r n i k , l e c z c h y b a P e r l , D i a m a n d , P o s n e r y , L o e w e n s t e i n y i r ó ż n e D u f t y , k t ó r y c h z a p a c h e m K o m e n d a n t i j e g o n a d w o r n i s i ę z a c h w y c a ją . D z ia ł a ln o ś ć P i ł s u d c z y z n y m o g ł a b y p o d k o p a ć z u p e ł n i e n a s z k r e d y t i d o s z c z ę tn i e n a s z n i s z c z y ć .
N a s z y m p a t r j o ty c z n y m p o s ł o m s z e r o k ie k o ł a j u ż t e ż n i e s z c z ę d z ą z a r z u t ó w , ż e b y l i i s ą z b y t u s t ę p li w i i w z g lę d n i , ż e n i e p i ę tn u j ą d o s t a t e c z n i e w y k r o c z e ń b ł ę d ó w i n a d u ż y ć , ż e n i e d o ś ć
o d k r y w a l i i o d k r y w a ją p r z e d n a r o d e m g r o ż ą - c y c h n i e b e z p i e c z e ń s t w , ż e n i e d o ś ć i n i e w c z e ś n i e a l a r m o w a l i o p i n ji n a r o d u .
W s z a k o n i t a m s ą p o s ł a n i , a b y n a k a ż d y m k r o k u n i e u g i ę c i e b r o n il i i n te r e s ó w p o l s k ie g o s p o ł e c z e ń s tw a , a b y p r z e c iw s t a w i a li s i ę z c a ł ą - s t a n o w c z o ś c ią s z k o d l i w y m z a m ia r o m i c z y n o m .
M ó w i s i ę j u ż c z ę s t o , ż e p o d o b n i e ś l a m a z a r
n i e b r o n i ł a i n te r e s ó w n a r o d u r o s y j s k i e g o K ie - r e m z c z y z a a — d e m o k r a c ja K i e r o ń s k i e g o i m d o p o m o g ł a d o w z r o s t u i r o z r o s tu m o lo c h a b o l s z e w ic k i e g o ,’ k t ó r y n a r ó d r o s y j s k i s t r ą c i ł w p r z e p a ś ć o s t a tn i e j n ę d z y , a w y w ió d ł n a t r o n ż y d ó w i b a n d y t ó w . A ż y d ó w , d e m o r a l iz u j ą c y c h i w y z y s k u j ą c y c h c a ł y k r e j p r o c e n t u a l n ie m a m y w i ę c e j , n i ż R o s j a n , a p a c h o ł k ó w ż y d o w s k ic h w W y z w o le n i u i s o c j a l i s t a c h w s z y s t k ic h o d c i e n i r ó w n i e ż m a m y p r o c e n t u a l n ie w i ę c e j. K a d r y b o l s z e w i c k i e s ą g o t o w e , — t y l k o o k a z j i p o t r z e b a , a t ę d a ć m o ż e b a n k r u c tw o g o s p o d a r c z e .
C z u j d u c h ! K t o m i łu j e B o g a , k o c h a O j c z y z n ę , d b a o p r z y s z ło ś ć n a r o d u , o s w o ją t e ż i d z i e c i s w y c h p r z y s z ło ś ć , n i e c h o c k n i e s ię , p o r z u c i k l a s o w e h a s ł a i s t a n i e w j e d n y m z g o d n y m s z e r e g u , k t ó r e g o h a s ł e m „ B ó g i O j c z y z n a ! T y l k o z g o d a i w s p ó l n y , z g o d n y w y s i łe k w y r a to w a ć n a s m o g ą z t o n i i z n i e w o l i ż y d o w s k o - m a s e ń s k i e j , w k t ó r ą n a s n i e u d o l n o ś ć — i z ł a w o l a w p r o w a d z ił y .
( P r z e d r u k z p o d a n i e m ź r ó d ła d o z w o lo n y ) F . Ł .
Śnieżyca w Anglji i Szwecji.
L o n d y n . W c i ą g u u b . t y g o d n ia p o d c z a s b u r z y z a n o t o w a n o n i e z w y k l e o b f i t e o p a d y ś n i e ż n e w p ó ł n o c n e j z a c h o d n ie j A n g l ji o r a z S z k o c j i . W n i e k t ó r y c hm ie j s c o w o ś c ia c h ś n i e ż y c a p r z e s z ł a w p r a w d z i w y h u r a g a n .
A , ż e p r z e d k i l k u m i e s i ą c a m i o t w a r ł y s i ę w i ę z i e n n e w r o t a i p o z w o lo n o i m t u t a j s i ę o s i e d l ić , p r z e t o p o t y l u l a t a c h n e d o l i o d b ę d ą j ą z n o w u p o l s k i m z w y c z a je m . A n a w e t w e ź m i e w n i e j u - d z i a ł k s . A d o l f , k t ó r y p u d p z r y b r a n e m n a z w is k i e m H o f s t e m a , w r o l i u c z o n e g o p o d r ó ż n i k a , p r z e b y w a w t y c h s t r o n a c h . . ♦
I p a s m o b ł o g i c h m y ś li s n u ł o s i ę p r z e d d u s z ą w y g n a ń c a i o s ł a d z a ł o m u c i ę ż k ie g o d z i n y . . .
W t e m n a d r o d z e z a m a j a c z y ł y m a łe s a n e c z k i , a w k r ó t c e j ę k li w y g ł o s d z w o n k a o z n a jm i ł p r z y b y c i e T a d e u s z a K o s z m o w s k ie g o , c z w a r te g o t o w a r z y s z a n i e d o l i. Z p o b l i s k i e g o m i a s te c z k a w r a c a ł z z a k u p n e m z a p a s ó w n a w i e c z o r n ą u r o c z y s t e ś ć .
W y b i e g l i n ap o d w ó r k o H i e r o n i m z J ó z e f e m , p o d ą ż y ł i J a n z a n i m i . L e c z o to z o b a c z y l i c o ś n i e s p o d z i e w a n e g o . W g ł ę b i s a n e k — k t o ś l e ż a ł , c z y s i e d z ia ł , c a ł y o w i n ię t y w f u t r o i s ł o m ą .
K o s z m o w s k i s k i n ą ł r ę k ą , a p o k i lk u m in u t a c h n i e z n a n y g o ś ć s p o c z y w a ł j u ż n a t a p c z a n ie w c i e p ł e j i z d e b c e .
B y ł t o s i w o w ł o s y s t a r z e c , o b l a d e j i k o ś c i
s t e j p o s t a c i . P o ż ó ł k ła t w a r z , z a p a d łe p o l ic z k i, z a m k n i ę te o c z y i t r u p ia b l a d o ś ć — z d a w a ły s i ę w s k a z y w a ć n a b r a k ż y c i a i d u c h a . L e k k i e j e d n a k f a l o w a n ie k o ś c i s t y c h p i e r s i i c i c h y o d d e c h d a w a ł y r ę k o j m i ę , iż t o j e s z c z e m i e s z k a n ie c t e j z i e m i .
— K u p o w a łe m u J a n k l a ś w i e c ie — z a c z ą ł K o s z m o w s k i — g d y n a g le d ł u g i s z e r e g p i e k i e l n y c h s a n e k w s u n ą ł s i ę w m i a s t o . N a t y c h m i a s t w y b ie g łe m i p r z e c h o d z ą c o b o k k i b i te k , u j r z a ł e m z n a n e g o n a m o f i c e r a N a p i e w a . D o w ie d z i a ł e m s i ę o d n i e g o , iż t y e h n i e s z c z ę ś l i w y c h w i o z ą d o N e r c z y ń s k a , l e c z p o d r o d z e u b y w a i c h s p o r o w s k u t e k c h o r ó b i m r o z ó w . W k o ń -
Jak sowiety przygotowują rewolucję w Po!sce i państwach bałtyckich.
Ostatnie icakazy dowódcy armji. — Uzupełnienia i wyposażenia armij.
R } g a . P i s m a r y s k ie z a m ie s z c z a ją s e n s a c y j
n e w i a d o m o ś c i, t y c z ą c e p r z y g o to w a ń w o j e n n y c h S o w i e t ó w , k t ó r e n a w i o s n ę p r z y s z ł ą g o t u ją p r z e w r ó t k o m u n is t y c z n y w p a ń s t w a c h b a ł t y c k i c h i w P o l s c e .
R y s k i e „ S ło w o * * p o d a j e r o z k a z c z e r w o n e g o s z t a b u g e n e r a ln e g o , k t ó r y m a z d n i e m 1 s t y c z n ia z r e o r g a n i z o w a ć a r m j ę s o w ie c k ą . D o k a ż d e g o b a t a lj o n u p i e c h o t y d o d a n ą b ę d z i e r o t a c i ę ż k i c h k a r a b i n ó w m a s z y n o w y c h i t a n k ó w . P r ó c z t e g o w s z y s t k i e j e d n o s t k i b o j o w e z o s t a ły w y p e ł -’ n i o n e n o w e m i o d d z i a ł a m i a u t o m o b y l i p a n c e r n y c h , t a n k ó w , g a z ó w t r o j ą c y c h . Z w ł a s z c z a w i e l e u w a g i p o ś w i ę c a s i ę o r g a n i z a c ji t a n k ó w .
R y s k i e „ S ie w o d n ia * * p o d a j e s z c z e g ó ł o w y r o z k a z d o w ó d c y a r m ji c z e r w o n e j z d n i a 2 1 g r u d n ia z a n r . 5 3 o p l a n o w e j a k c j i d y w e r s y j n o w y w r o t o w e j w p a ń s tw a c h b a ł t y c k i c h i w P o l s c e .
P l a n r e w o l u c j i p o l e g a p r z e d e w s z y s t k i e m n a z d e m o r a l i z o w a n i u a r m j i i s t e r o r y z o w a m u w ł a d z w o j s k o w y c h i o f i c e r ó w . W e d łu g , ,S ie w o d n ia * * w y z n a c z o n y j u ż d z i e ń w k t ó r y m w y b u c h r e w o l u c j i m a n a s t ą p i ć . T e r m in t e n t r z y m a n y j e s t w ś c i s ł e j t a j e m ic y , w s z a k ż e d n i e m r e w o l u c j i m a b y ć s o b o t a , k t ó r e g o ś z w i o s e n n y c h m i e s i ę c y .
Zawieszenie broni z Druzami.
B e r li n . N a p o d s t a w i e w i a d o m o ś c i , o t r z y m a n y c h p r z e z C h i c a g o T r y b u n ę z B a j r u t u , w ł a d z e w o j s k o w e f r a n c u s k i e z a w a r ł y z a w ie s z e n i e b r o n i z D r u z a m i.
D e J o u v e n e l k a z a ł w y p u ś c i ć n a w o l n o ś ć w s z y s t k ic h w i ę ź n i ó w p o l i ty c z n y c h . U r z ą d g u b e r n a t o r a k r a j u D r u z ó w z a p r o p o n o w a ł J o u v e n e d s z e l k o w i D r u z ó w T a j a d y n o w i .
Nowa encyklika papieska.
Ustanawia nowe święto „KrólestwaChrystusa".
R z y m . P a p ie ż w y d a ł e n c y k l ik ę n a c z e ś ć C h r y s t u s a j a k o k r ó l a l u d z k o ś c i . W e n c y k l ic e t e j p a p i e ż w z y w a n a r o d y d o u z n a n i a p a n o w a n i a C h r y s t u s a n a d l u d z k o ś c i ą , p r z y c z e m n a z n a k t e g o u s t a n a w ia o w e ś w ię t o n a o s t a tn i ą n i e d z ie l ę p a ź d z ie r n ik a k a ż d e g o r o k u , a m i a n o w ic i e ś w ię to k r ó l e s t w a C h r y s tu s a . W r o k u b i e ż ą c y m n o w e ś w ię t o b ę d z i e o b c h o d z o n e w d n i u 3 1g r u d n i a w e w s z y s t k ic h k o ś c io ł a c h . W R z y m i e c e l e b r o w a ć b ę d z i e p a p i e ż * w t y m d n i u u r o c z y s t ą m s z ę p o n - t y f i k a l n ą
RUCH WYDAWNICZY.
J u l j a n T u a i f n „ T y s i ą c d z i w ó w p r a w d z i w y c h " — j e s t t o 1 2 - a z r z ę d u k s i ą ż e c z k a „ R j u “ .
T r z e b a b y f o , z a i s t e , b e n e d y k t y ń s k i e j p r a c y a b y z g r o m a d z i ć t o k u d z i e j ó w t y l e f i k t ó w p r a w d z iw y * h , t y l e „ d z i w ó w " , j a k t o c z y n i p . T u w i m . T j C i ą o n e p r a w o d a w s t w a b o g a c t w a i z b y t k u , o s c h l i * o ś 'i w y z n a n i o w y c h , w o j s k o w j c h i w o j s k o w o ś ć’, s m a k o s z o s t w a p r ó ż a o s t e k c h o r ó b i l e k a r z y , a l k o h o l u , c u d ó w t e c h n i k i , m i a r t , m i e s z c t u c h ó w i m a g i s ’r a t d w , t r a f ó w p r z e r ó ż n y c h i o s o b li w o ś c i , k r s j ó w i o b y c z a j ó w .
N a k o ń c u k s i ą ż e c z k i p . T u w i m a z n a j d u j e m y o b s z e r n y y r o s u e k t w y d a w n i c tw a n a r o k p r z y s z ł y , z a p o w i a d a ją c y n a j c e l n i e j s z e p i ó r a , w ś r ó d k t ó r y c h w y b i j a s i ę n a z w i s k o W a c ł a w a S i e r o s z e w s k i e g o . B i b l i t e c z k a h i s t o r — g e o g r a f .* t r z y m a s i ę w d a l s z y m c :ą g u a m b i c j i — p o z o s t a ć n a j t a ń s z ą k s i ą ż k ą w P o l s c e
; s t o l n i c - 1 z ł 9 5 g r o s z y p r e n u m e r a t y k w a r t a l n e j w r a z z p r z e s y ł k ą d o d o m u — j e s t d o d o t y c h c z a s c e n a r e k e r d o w a
c u N a p i e w , w s k a z u j ą c n a l e ż ą e g o b e z p r z y t o m n o ś c i s t a r c a d o d a ł:
— I t e g o t r z e b a b ę d z i e z a m i a s t e m w y r z u c ić .
W ó w b z a s , w s u w a j ą c m u w r ę k ę k i l k a n a ś c i e r u b li , p r o s i łe m b y p o z w o li ł u m i e r a j ą c e g o , a m o ż e j u ż z m a r łe g o z a b r a ć i p o g r z e b a ć .
P i e n i ą d z d o p e ł n ił p r z y j a ź n i.
Z a b r a łe m s t a r c a i t y lk o s i ę t y l e o n i m d o w i e d z i a łe m , i ż j e s t P o l a k , A n d r z e j K i z o m i r s k i.
* *
* U p ł y n ę ło 5 g o d z i n .
C h o r y , o t o i z o n y t r o s k li w ą o p i e k ą i p o m o c ą l e k a r s k ą , n a k t ó r e j z n a ł s ię n i e c o J ó z e f K o w a ' l e w s k i , c h w i la m i z a s y p i a ł, t o b u d z ił s i ę z n o w u ; t o m ó w ił j a k i e ś n i e z r o z u m ia ł e s ł o w a , t o s z e p t a ł c i c h o , n i b y k o r n ą m o d l it w ę .
J u ż m r o k o g a r n ą ł i z d e b k ę ; j u ż u c i c h ł s z a l o n y w i c h e r , c o d o s n u w t ó r o w a ł c h o r e m u m a t
c z y n ą p i e ś ń , j u ż s ię o z w a ł y d z i k i e s z c z e k a n ia k r w io ż e r c z y c h w i lk ó w : g d y w t e m p o n a d ś n i e - ż n e m p u s t k o w i e m b ł y s n ę ł o b l a d e ś w i a t ł o g w i a z l i z w ia s t o w a ł o c i c h y m m i e s z k a ń c o m , iż c z a s j u ż r o z p o c z ą ć w i g il ij n ą u r o c z y s to ś ć .
Z a p a l o n o w i ę c ś w i e c ę p r z e d o b r a z e m M . B . C z ę s t o c h o w s k ie j , k t ó r y w i s i a ł n a d ł o ż e m c h o r e g o i z a c z ę t o o d m a w i a ć l i t a n ję d o N . P a n n y .
N a r a z s t a r z e c o t w o r z y ł o c z y . A w z r o k j e g o p a d ł n a o b r a z M a r y i, p o t e m n a i z d e b k ę , n a m o d lą c y c h s i ę i z n o w u s p o c z ą ł u s t ó p B o g a r o d z i c y .
A k i e d y p r z y s z ł o w e z w a n i e : „ P o c ie s z y c i e lk o u tr a p io n y c h * * — w ó w c z a s c h o r y o d p o w i e d z i a ł g ł o ś n o z i n n y m i: „ M ó d l s i ę z a n a m i* * .
G d y s k o ń c z o n o m o d l it w y , z a c z ą ł t o ś p i e w a ć :
„ W . ż ł o b ie le ż y * *. . .
( C i ą g d a l s z y n a s tą p i . )
