Ł
T o r u ft Wysoka 12 Kuźnica Miejska lni' Kopernika
REDAKCJA WŁOCŁAWEK
Brzeska 29 ADMINIS TRACJA
Przedmiejska 20 Telefon Mi 11-00
soboto-niedzIeln-poniedzlałeK-wloreK Z4-25-2S-27 graKnla 1838 r.Ceno 10».
Express Kujawski
Redaktor w sprawach pisma przpjMuaje w Redakcji prap attap BraeakteJ Ab 26 od podatny I4«ej do podatny 1*-e| codatoanie aa wpHlldom alodolel i dwUW Redakcja rękopisów nłezasirseaoayah ido zwraca i zastrceo* oeMe prawo zmian.
fOKD aai*r*iae^ wtoctawush 15 gr. za aa. Ogtowcaic ssahanwy LKIsy dSllnlEllt prjK it 2, 3, 4, 5 szpad. Mas li pwy aa wyraz. Tendny druku mogą być przez Aclakdstrację zadsniaM óswel&ła.
ffiUFIinkl nFOnnmDFfltU' ml®8l^czaa 1 odoiorem ▼ Administracji sł. S.50 s odsic- WUIUilM pitlimiiciuiy. głeBiem dc doinu i XMkiejB0, st 3,- dla wrjckcwyok, arzędalków, urzędników emerytowanych, policji 1 robotników xi. 1 —
buUtom well!
Zbierzemy się dzisiaj znowu wszyscy jak co roku przy stole wigilijnym i przeła
miemy się tradycyjnym, tym naszym pol
skim, tak wielkie dla nas znaczenie sym
boliczne mającym opłatkiem. Przełamiemy się nim na naszą zgodę i jedność rodzinną, na naszą miłość i sprawiedliwość społecz
ną, na naszą największą z narodzenia Chry
stusa, który jest światłością świata, radość, Od chaty do chaty, od dworu do dworu, od wioski do wioski i od miasta do miasta płynie przepiękną melodią kolędową w świat szeroki i daleki ta nasza radość w noc Bożego Narodzenia na znak, że źyjemy, na dowód, że jesteśmy wiernymi synami Katolickiego Kościoła i nieodrodnymi dzie
ćmi chrześcijańskiej kultury, na żywe świa
dectwo przeszłym i przyszłym wiekom, że stoimy i stać będziemy twardo oraz niezło
mnie przy nauce Chrystusa — przy Jego boskiej, jedynej prawdzie, nad którą tylu materialnymi i duchowymi cierpieniami znękana ludzkość nie ma nic głębszego i wspanialszego.
Panował na świecie ucisk okropny, sza
lała dokoła nędza duchowa, była straszna niewola, przemoc i ciemność w ludzkiej społeczności. Zdeptane i sponiewierane człowieczeństwo najlepszych synów ziemi z tęsknotą i upragnieniem wyglądało przyj
ścia Króla i Siewcy nowego życia, Źródła prawdziwej radości i szczęścia, Zbawcy wzgardzonych i biednych.
Radykalny też przełom nastąpił w sto
sunkach świata z narodzeniem się Chrystus sa, z ekspansją Jego boskiej nauki, z Jego apostolstwem miłości i sprawiedliwości śpo łecznej jako najwyższego nakazu i prawa, obowiązującego bezwzględnie wszystkich W myślach i czynach ludzkich.
Dopiero pod wpływem i w promieniach nauki Chrystusa poczuli się ludzie braćmi i dziećmi jednej wielkiej rodziny, dopiero X Jego inspiracji rozpoczęli po dzień dzisiej-
szy trwającą budowę nowego, na funda-1 kich bez wyjątku do łona swego tulącego, mentach miłości i sprawiedliwości wspar- społecznego gmachu, któremu na imię
tego współżycia. I Ojczyzna.
Pojednanie zwaśnionych warstw i sta- W rozterkach i swoich burzach dzisiej- nów przyniosła światu boska ewangelia szych Ojczyzna nasza potrzebuje najwię
Misfrza z Nazaretu, przypominając wszyst
kim, biednym i bogatym, kalekom i zdro
wym, ciemnym i oświeconym ich boże sy
nostwo i Chrystusowe braterstwo. Stąd wi
tamy co roku dzień Bożego Narodzenia jako nasze największe święto rodzinne w najszerszym tego słowa znaczeniu — w znaczeniu domu rodzicielskiego, jak i te
go ogromnego, w granicach swoich wszyst-
cej zgody wewnętrznej i bratniego pojed
nania. Niech więc z łaski Bożej Dzieciny spływają dzisiaj do serc i dusz naszych te dwa najpotężniejsze zadatki lepszej przy
szłości i szczęścia narodu, niech w tę peł
ną uroku i tajemnic noc wigilijną ziszczą w nas na harmonii społecznej oparty cud zgody.
Ciężkie przeżywamy czasy i okropne
dzieją się dokoła nas na każdym kroku rzeczy. Wielkie niedomagania w przemyśle i handlu, dalszy zastój w rolnictwie, ogól
ne zubożenie i tragiczne w swoich skutkach bezrobocie, w sumie zaś powszechna demo
ralizacja, upiorna nędza duchovra i z wszel
kiego człowieczeństwa wyzuteP najpotwor
niejsze zbrodnie — oto bynajmniej nie prze
sadzony obraz dzisiejszej chwali. Ponadto dokoła nas, wśród nas i nad ipsami słychać złowrogi pomnik nadchodzącego buntu i przewrotu, który zagraża wszystkim i wszy stkiemu nieuniknioną zagładą.
Ale nie byłby Chrystus Zbawicielem świata, gdyby nas nie wyprowadził z tego piekła dzisiejszego na łono lepszego, jaś
niejszego jutra, nie byłby Bogiem, gdyby nas w Swojej bezgranicznej miłości ojcow
skiej nie obdarzył niezbędnym w walce życiowej hartem ducha, nieugiętą wolą zwycięstwa i niezachwianą wiarą w spokoj
niejszą przyszłość.
Pokój ludziom dobrej woli! Pokój cha
tom i pałacom, pokój nędzarzom i boga
czom, którzy mimo różnic stanowych nie pod przymusem, ale na drodze dobrowol
nego, wzajemnego porozumienia dążą w myśl nauki Chrystusa do usunięcia z ży
cia społecznego krzywdy ludzkiej, do tri
umfu sprawiedliwości, do bożego, na praw
dziwej miłości bliźniego i na prawdzie zbudowanego królestwa.
Pokój ludziom dobrej woli! Nienawiść, złość i zbrodnia wszelka niech w ten świę
ty wieczór wigilijny omija nasze progi i serca! Niech zapanuje w nich niepodziel
nie zgoda i miłość w Chrystusie! Zgoda powszechna i szczera, która waśniami we
wnętrznymi skołatanym narodom niesie dla wywalczenia lepszej przyszłości tak niezbędne uspokojenie i która jest także dla nas najważniejszym, moralnym filarem, na którym możemy śmiało oprzeć potęgę i szczęście odrodzonej Ojczyzny! J. K*
4
Str. 2KJIHGFEDCBA N ied ziela, dnia 25 frn d n ia 1938 r. N r. 295
h,
ri
O d w et w ład z p o lsk ich
ONMLKJIHGFEDCBAza ak cję bojów ek czeskich
C ieszvn , 24. 12. (P A T ) Z Ł azów donoszą: U b. nocy k oło godz.
24-tej czesk a bojów ka, która przekradła się p rzez granicę, obrzuciła granatam i dom za
m ieszk ały p rzez znanego d ziałacza i p osła na Sejm śląsk i dr F ranciszka B ajorka. T e- roryści u siłow ali rzucić k ilk a granatów do m ieszkania, k tóre jednakże odbiły się od ra m y okiennej. W ybuch sp ow od ow ał w yp ad
n ięcie w szystk ich szyb. C złon k ow ie rodzi
n y dr B ajorka zostali ogłuszeni.
W zw iązk u z m asow ym w ydaleniem P o lak ów przez w ład ze czesk ie oraz w zw iąz
ku z k ierow an ą z terenu czesk osłow ack ie- go terorystyczn ą akcją b ojów ek czesk ich na Śląsku Z aolziaóskim , a w szczególn ości z p ow od u dokonania w n ocy z 22 na 23 bm . podrzucenia m ateriałów w yb u ch ow ych pod p osteru n ek p olicji w oj. śląsk iego w D zieć- m orow icach, oraz pod m ieszk an ie dr B ajor
ka w Ł azach, urząd w ojew ód zk i śląsk i za
rząd ził w dn. 23 bm . iakó od w et natychm ia
stow e w ysied len ie 50 ob yw ateli czesk ich D ziećm orow ic i 50 ob yw ateli czesk ich Ł azów .
z z
C zeski terror w zrasta
K atow ice, 24. 12. (P A T ) Ludność pogranicza czeskiego w zburzo
na jest do głębi now ą falą represji ze stro
ny w ład z czesk ich w stosunku do ludności polskiej, zam ieszkałej po stronie granicy.
Liczba przybyw ających ze strony cze
skiej obyw ateli polskich, w ydalonych przez tam tejsze w ładze, w zrasta z dnia na dzień.
M im o silnych m rozów przybywający Pola
cy nieiednokrotnie nie m ogą zabrać ze sobą nie tylko nainiezbędnieiszego dobytku ale naw et dostatecznie ciepłego ubrania. Przy
czyną tego są bezw zględne m etody, stoso
w ane przy w ydalaniu Polaków ł W ładze czeskie bow iem pozostaw iają im tylko kil- kogodzlnny term in na op u szczen ie C zech o
słow acji.
Przybyw ający opow iadają o trw ających po stronie czeskiej nieustannych zam achach na ludność, in stytu cje i p oszczególn e dom y, stan ow iące w łasn ość P olak ów . D ok on yw u -
G en. F ran co zach orow ał
P aryż, 24. 12. (PA T)
„Figaro" donosi z G ibraltaru, iakoby gen. F ranco zach orow ał na grypę. D otych czas nie ogłoszono żadnego biuletynu urzę dow ego w tej spraw ie.
P rogram podróży D alad iera
P aryż, 24. 12. (PA T ).
A gencja H avasa donosi, że w nadcho
dzący poniedziałek po południu zostanie definitvw nie ustalony program podróży pre m iera D aladier do Tunisu i na K orsykę.
G eneralny prezydent Tunisu Erik La- bonne przybyw a do Paryża w poniedziałek rano, aby om ów ić szczegóły podróży z pre
m ierem D aladier.
S tan zb iórki n a F .O .W .
W arszaw a, 24. 12. (P A T ) Stan zbiórki na Fundusz O brony M or
sk iej na dzień 20 grudnia w yraża się kw otą zł 7.814.295.91. Łącznie ze zbiórką, przepro w adzoną oddzielnie w śród korpusu oficer
skiego i podoficerskiego arm ii i floty, k ap i
tał w yn osi zł 10.464.295,91.
Po potrąceniu kosztów budow y okrętu podw odnego „O rzeł" na budow ę ścigaczy p ozostaje zł 2.264.295,91.
W listopadzie br. w pływ y na F. O. M . w ynoszą zł 155.457,31. W porów naniu ze zbiórką w listopadzie r. ub. w pływ y za li
stop ad w r. b. w ykazują w zrost o sum ę sł 60.021,09.
S tatek łotew sk i ton ie
R yga, 24. 12. (P A T ) Łotew ski parow iec tow arow y „L aim d o ta" w drodze z M urmarska do Rygi u p ółn ocn ych b rzegów N orw egii najechał na p od w od n e sk ały, odnosząc tak p ow ażn e u- szk od zen ia, że istn ieje m ała tylk o nadzieją uratow ania go.
N a m iejsce w ypadku p rzyb yły dw a stat
k i n orw esk ie, k tóre w raz z załogą „L aim - oraz w sp ółp racy gospodarczej C hin z Jap o- dota" usiłują w yratow ać statek , k tóry jest nią i M andżukuo, u w ażan e jest za rodzaj jednym z n ajw ięk szych w m arynarce han-1 sform ułow ania p rzez Japonię w arunków po d low ej Ł otw y. | kojow ych pod adresem C hin.
jące stałych napadów bojów ki czesk ie zao
p atrzon e są w granaty ręczn e i karabiny.
N ajbardziej jaskraw y terror czesk i p a
nuje w rejonie G ruszow a i M uglinow a. Stan p od n iecen ia w śród ludności czesk iej po d n i
IV ota p o lsk a w P ra d ze
P raga, 24.12. (P A T ) W dniu 23 bm . p oseł R . P . w P rad ze m in. K azim ierz P ap ee dokonał osob iście in
terw en cji u m inistra spraw zagranicznych C h valk ow sk iego w sp raw ie stanu rzeczy, panującego nad granicą p olsk ą na Śląsku.
M in. P ap ee d oręczył m inistrow i C hval- k ow sk iem u n otę, zw racając u w agę na dzia-
$6zy6tkim Jbz^actofoin, Czytelnikom i ^Apólpcacoomikom serdeczne zoczenia
l Wesołek świąt
óklada
W ydaw nictw o, R ed ak cja, A dm inistracja i P ersonel T echniczny „N ow ego K u rjera46
P . P rezydent R . P . w Jaw orzynie
Uroczyste powitanie na dawnej granicy
Z akopane, 24. 12. (PA T).
W czoraj o godz. 9 rano przybył do Z a
kopanego specjalnym pociągiem z W arsza
w y P an P rezyd en t R . P . w raz z m ałżonką.
N a dw orcu kolejow ym oczekiw ali przy
bycia Pana Prezydenta kapelan przybocz
ny Pana Prezydenta ks. płk. H um pola, płk.
Szum ski, tam tejszy proboszcz ks. dziekan D obola, w icestarosta m gr. W roński i bur
m istrz Zakopanego inż. Zaczyński. Po po
w itaniu przez oczekujących P an P rezydent R . P . w raz z otoczen iem udał się b ezp ośre-
S trajk g en era ln y
p rok lam ow any p rzez A rab ów w P alestyn ie
Jerozolim a, 24. 12. (PA T).
N a m arach m iast P alestyn y ukazała się od ezw a p rzew ód cy p ow stań ców arabskich, proklam ująca strajk generalny jako pro
test p rzeciw k o zarządzeniom w ojskow ym i akcji od d ziałów brytyjskich w ok olicy Je
rozolim y.
A czk olw iek do żadnych rozruchów je
szcze n ie doszło, tym nie m niej w ład ze
G w iazd k a
Uroczyste wieczory gwiazdkowe dla dzieci, żołnierzy 1 robotników
C ieszyn, 24. 12. (PA T ).
W Cieszynie i na całym Zaolziu zapa
now ał w ostatnich dniach nastrój przed
św iąteczny. Ruch w pociągach i autobu
sach w zm ożony. W centralnych punktach m iast i osąd ustaw ione są w ielkie choinki,
W a ru n k i p ok ojow e J a p o n ii
D od atn ie w rażen ie w C h in ach w yw ołało p rzem ów ien ie k s.k o n o y e
P aryż, 24. 12. (PA T ) H avas donosi z Tokio, iż w czorajsze ośw iadczenie prem iera ks. K onoye, w któ
rym prem ier zapow iedział, iż now y p orzą
dek na D alek im W sch od zie oraz popraw a stosu n k ów chińsko-japońskich w ym agają u- znania M andżukuo p rzez C hiny, p rzystąp ie
nia C hin do paktu antykom internow skiego
kojow ych pod adresem C hin.
giej stron ie granicy w zm aga coraz bardziej sztu czn ie podtrzym ana kam pania prasy cze
skiej, szerzącej przy tym alarm ujące i n ie
d orzeczn e p oltki na tem at Śląska Z aolziań- sk iego.
łaln ość czesk ich b ojów ek , prasy i radio
stacji aa tych terenach 1 zaw ierającą sta
n ow cze żądanie zlik w idow an ia w krótkim czasie tego stanu rzeczy, sp rzeczn ego z d e
klaracjam i oficjalnych czyn n ik ów praskich, a utrudniającego rządow i R zeczyp osp olitej P olskiej uregulow anie dobrych stosunków sąsied zk ich z now ą C zecho-Słow acją.
dnio z dw orca k olejow ego sam ochodem do Jaw orzyny.
N a daw nej granicy przy m oście na Ł y
sej P olan ie p ow itała serd eczn ie P ana P re
zyd en ta R . P . liczn ie zgrom adzona tam tej
sza ludność. Specjalna delegacja w ręczyła P anu P rezyd en tow i chleb i sól.
Pan Prezydent udał się następnie w dalszą drogę do zam eczku m yśliw skiego w Jaw orzyn ie, gdzie pow itany został przez inspektora lasów państw ow ych Lew ickiego i nadleśniczego inż. M archlew skiego.
p rzed sięw zięły n iezb ęd n e środki zm ierza
jące do zap ew n ien ia spokoju.
M ussolinii n a n artach
: Rzym , 24. 12. (PAT) M ussolini w yjechał do Rocca D ella Cam m inate, skąd uda się w A peniny na sporty, zimow e.
n a Z aolziu
rzęsiście ośw ietlon e.
Staraniem zarządów mia>st i gm in ©•raz kom itetów i orgarijzacyj odbyw ają się w e w szystk ich m iejscow ościach gw iazdki dla bezrobotnych i d zieci biednych. Ludność urządziła rów nież uroczyste w ieczory
M imo, iż ośw iadczenie japońskiego pre
m iera zaw iera postulat utrzyfńania w ojsk japońskich w niektórych punktach teryto
rium chińskiego, celem obrony przeciw ko kom unizm ow i, oraz zorganizow ania w M on golii w ew nętrznej bazy antykom unistycz
nej — w kołach politycznych zw racają u- w agę na słow a prem iera ks. K onoye, że
„Japonia n ie żąda od C hin ani terytorium ani odszkodow ania i n ie tylk o b ęd zie sza
n ow ała su w eren n ość C hin, lecz gotow a jest p rzyczyn ić się p ozytyw n ie do obalenia ek s-
gw iazdk ow e dla żołnierzy stacjonow anych na Zaolziu oddziałów w ojskow ych.
W szk ołach po ostatnich lekcjach od
były się rów nież gw iazdkow e uroczystości, przy czym d zieci zostały obdarow ane prak
tycznym i podarunkam i w postaci ubranek, butów itp. oraz łakociam i.
W Cieszynie staraniem zarządu m iasta odbyła się w czoraj w św ietlicy dla bezro
botnych gw iazdka dla sezonow ych robotni
ków , zajętych przy robotach m iejskich na terenie Cieszyna Zachodniego. Robotnicy w liczbie około 130 obdarow ani zostali pro
w iantami. Podobna gw iazdka odbyła się dla 200 robotników , zatrudnionych na terenie Cieszyna w schodniego, oraz dla chorych
szpitalnych. <
Z ad ym ka w K ielecczyzn ie
K ielce, 24. 12. (PAT) Przez całą ubiegłą noc na K ielecczyznie szalała b. silna zadym ka śnieżna, pow odu
jąc na drogach m etrow e zaspy. Zaspy te u- trudniają znacznie szeroko rozgałęzioną w K ielecczyźnie kom unikację autobusow ą, po w odując na liniach dalekobieżnych znaczne opóźnienia autobusów pasażerskich, docho
dząc do półtory godziny. W kom unikacji kolejow ej posiągi dalekobieżne przychodzą w dalszym ciągu z opóźnieniam i, przekra
czającymi niejednokrotnie 2 godziny.
W dniu w czorajszym w iatr ustał i śnieg przestał padać.
O fensyw a p ow stań cza
Burgos, 24. 12. (PA T).
K orespondent A gencji R eutera donosi, w ojska pow stańcze przerw ały w czoraj że
linie od d ziałów rządow ych w czterech ró
żnych punktach na froncie katalońskim .
P laga w ilków w R u m u n ii
C zern iow ce, 24. 12. (PA T).
Z pow odu silnych m rozów na Bukow inie stada zgłodniałych w ilków opuszczają lasy, podchodzą do m iasteczek i w si i czynią w ielkie spustoszenia w śród ow iec i bydła.
W ładzę urządzają specjalne polow ania, z nagonką celem tępienia szkodników.
P rezes k olejarzy w ypad!
z p ociągu
Londyn, 24. 12. (PAT) W pobliżu Sw indon na torze kolejow ym znaleziono zw łoki prezesa angielskiego zw iązku kolejarzy W altera G riffithsa, któ
ry praw dopodobnie przez nieostrożność w y padł z pociągu w drodze z Londynu dp po
łudniow ej W alii.
M rozy n a Ł otw ie
Ryga, 24. 12. (PAT) Fala m rozów , która ogarnęła Łotw ę, w y w ołała duże utrudnienia w kom unikacji ko- leiowej i telefonicznej. Pociągi m iędzyna
rodow e przychodzą z dużym i opóźnieniam i.
W dniu w czorajszym nord-express spóźnił się o 6 godzin.
W czoraj kom unikacja telefoniczna prze
rw ana była przez pół dnia z W arszawą i Berlinem z pow odu uszkodzenia linii.
B an d yta sk azan y n a śm ierć
Radom, 24 12 (PAT) Sąd O kręgow y w Radomiu na sesji w y
jazdow ej w O pocznie skazał na karę śm ier
ci bandytę M ieczysław a O końskiego, który w dn. 26 w rześnia br. dokonał napadu z bronią w ręku na am bulans pocztow y, za
bijając Tom asza K ozeraw skiego oraz jadącą rów nież am bulansem M arię Eljaszow ą.
terytorialn ości oraz likw idacji k on cesji cu
dzoziem skich, co jest k on ieczn e z punktu w id zen ia całk ow itej n iepod ległości C hin".
W spomniane w arunki m iały być przez rząd japoński ustalone jeszcze w listopadzie i w dniu 30 listc pada uzyskały aprobatę cesarza.
Jak słychać, przem ów ienie ks. K onoye w yw ołało dodatnie w rażen ie w k ołach chiń skich, k tóre m ają p ow yższe w arunki trak
tow ać jako n od staw ę do dyskusji.
4
Nr. 295FEDCBA N i e d z i e l a , d n i a 2 5 g r u d n i a 1 9 3 8 r « Str. 3
„ P Ł A S K I E E X T R A "
TSRQPONMLKJIHGFEDCBAJ E S Z C Z E L E P S Z E O D
„ P Ł A S K IC H "
(w ig il) P o g łę b o k im w strz ąsie z d a je się n ę trz n e w n o w y c h g ra n ic a ch i w n o w y c h C z e ch o - S ło w a c ja o d z y sk iw a ć ró w n o w a g ęw e w n ę trz n ą . S z e re g w y d a rz e ń n a tu ry fo r-
Z e z e m
J a s n y w n io s e k z w y b o r ó w Jałowa dyskusja wokół sprawy ostar tnich wyborów samorządowych w naj
większych miastach polskich daje jed
nak kilka pozytywnych stwierdzeń i wniosków, rzucających snop światła na różne zaciemnione dotąd problemy na
szego życia.
Jednym z takich pouczających i ot
wierających nam oczy faktów — z któ rego wysnuć należy pozytywny wniosek na przyszłość — jest skupienie głosów żydowskich na żydowskie listy Bundu.
Poza Krakowem, gdzie sjoniści zyskali kilka mandatów — prawie wszystkie glo sy żydowskie podły w Warszawie i w Łodzi na listy Bundu — więc organi zacji socjalistyczna - komunizującej i stojącej w żywej opozycji wobec sjoni- stów. Innymi słowy: głosowanie żydów na listę Bundu było wyraźną demonstra cją szerokich mas żydostwa przeciw ide
ologii sjonizmu czyli przeciw wszelkim próbom, projektom i planom żydowskiej emigracji z Polski!
Fakt ten powinien otworzyć oczy na
szemu społeczeństwu na trudności, na ja kie natknie się każde u nas poczynanie związane z planową emigracją żydów.
Określano wprawdzie sjonizm u nas w dowcipny sposób, że polega on na tym, iż jeden żyd umanńa się z drugim żydem że należy tego trzeciego żyda wysłać do Palestyny *— ale bądź co bądź leżało w programie sjonizmu utworzenie odręb nego państwa żydowskiego. Natomiast ideologia Bundu głosi hasła podporząd kowania potrzebom żydostwa interesów miejscowej ludności, i wytworzenie ta kich form życia i organizacji państwo wej, w której międzynarodowe żydostwo miałoby pierwszy i decydujący głos.
Jeżeli zatem jakich 80 procent ży
dowskich wyborców w największych mia stach polskich skupiło się wokół haseł Bundu (a reszta głosów poszła na po
parcie socjalistycznej międzynarodówki)
— to jest rzeczą oczywistą i ponad wszel । ką wątpliwość jasną — dokąd zmierza- i
ją te masy żydostwa w Polsce i na co । liczą w swym masowym uporze. . Tendencjom żydostwa pozostania w j
Polsce i utrzymania stanu swego posia- ( dania za wszelką cenę sprzyja rozwój , wypadków ostatnich, który doprowadził do monstrualnego stanu rzeczy, że naj większe nasze miasta, prócz Poznania, nie będą miały polskiej większości w ra
dach miejskich i gospodarka ich zależna będzie od dobrej czy zlej woli zjednoczo nej z Bundem polskiej lewicy.
Można trzymaćsię od „polityki11 zda
ła, ale najbardziej apolityczny człowiek wobec takich faktów dojść musi wresz cie do przeświadczenia, że stanęło przed nami pytanie: być albo nie być? Musi- my na nie odpowiedzieć. —wicz—
P o z n a ń , 2 3 . 1 2 . •
GŁOSY 1 ODGŁOSY
m a ln o - p ra w n e j w sk a z u je p rz y n a jm n ie j n a M ach y , p o w o ła n o n o w y rz ą d p o d p rz e w o d - to . P o c h a o sie , w ja k i p o p a d ło ż y c ie C z e - i ‘ 7 n...J".
c h o - S ło w ac ji p o M o n a c h iu m , p o p rz y ję - rz ą d z e n ia tró jd z ie ln y m p a ń stw e m i sk o n - c iu ż ą d a ń P o lsk i i p o a rb itra ż u w ie d e ń sk im stru o w an o n a w e t c o ś w ro d z a ju p ro g ra m u n a te m a t ż ą d a ń te ry to ria ln y c h W ę g ie r — w e w n ę trz n e g o o d ro d z e n ia . P ro g ra m o w i te -
N in ie jsz y m p o d a je m y n a szy m S z a n . O d b io rc o m d o ła sk a w ej w ia d o m o śc i, ż e z d n ie m 3 1 g ru d n ia b r. likwidujemy nasi ozial prod> kcii i sprzedaży
M y d ł a R e g e r a
p o le ca jąc w z a m ia n za to ogó InI e uznane wysuszone
M y d ł o T u k a n
k tó re jakościowo p o d ż a d n y m
Rogera. — Wysuszone
M y d ł o T u k a n
w y ra b ia m y z najszlachetniejszych surowców tłuszczowych wypróbowanym i najlepsze wyniki dającym systemem Rogera, g w a r a n tu ją c y m najwyższą jakość m y d ła.
D z ię k u ją c z a d o ty c h c z as o k a z y w a n ą n a m ż y c z liw o ść i z a u fa n ie , p o le c am y się d a lsz y m ła sk a w y m w z g lę d o m .
Fabryka Cfiemiczna Tukan
Karol Sander właJc. K. Sander
Poznań-Starołęta
O b s k u r n a p r o p a g a n d a R o z g o rz a ła w o jn a p ro p a g a n d o w a w p ra sie z a p rz y jaź n io n e j z P o lsk ą p rz e c iw k o P o lsc e i to w ła śn ie w e F ran c ji. „ Ih T e m p s"
z a m ie sz c z a 1 5 g ru d n ia a rty k u ł „ U k ra in a "
o ra z sz c z eg ó ło w ą m a p ę te g o k ra ju . G ra n ic e te są d o sy ć „ sk ro m n e " , b o n ie d o c h o d z ą je sz cz e d o O c e a n u S p o k o jn e g o i n ie o b e jm u ją K a n a d y , g d z ie ja k w ia d o m o , m ie sz k a ją ta k ż e U k ra iń c y , a o d c z a su d o c z a su p rz e z O c e a n n a ja k im ś s ta tk u p a s a ż e r
sk im ta k ż e się p rz e jeż d ż a ją . „ L e T e m p s"
je d n a k n a ty m n ie p o p rz e sta je i p o m ie sz c z a d ru g i a rty k u ł p . t. „ P o c h ó d n a W s c h ó d i w i e l k a U k r a i n a " , tw ie rd z ą c :
„ D n ia 9 lu te g o 1 9 1 8, w d n iu p o d p isa n ia p o k o ju z U k ra in ą ro sy jsk ą , A u stria z o b o w ią
z a ła się d o stw o rz e n ia w ra m a c h m o n a rc h ii k ra ju a u to n o m ic z n e g o , z ło ż o n e g o z G a lic ji W sc h o d n ie j i c z ę śc i B u k o w in y w ę g iersk ie j.
D n ia 1 lis to p a d a je d n o stk i g a lic y jsk ie z b u n
to w a ły się w e L w o w ie i w c a łe j G a lic ji W sc h o d n ie j. D n ia 2 2 listo p a d a p o w sta ła z k o le i lu d n o ść p o lsk a i p rz e p ę d z iła rz ą d U k ra in y z a c h o d n ie j, k tó ry n a p ró ż n o d n ia 3 sty c z n ia 1 9 1 9 o g ło sił sw e z je d n o cz e n ie z ro sy jsk ą re p u b lik ą u k ra iń sk ą . W m a ju o d d z ia
ły p o lsk ie o s ta te c z n ie g o z lik w id o w a ły ."
A w ię c s tw ie rd z a te n sa m d z ien n ik , ż e M a ło p o lsc e W sc h o d n ie j s ą j e d n a k P o l a - w
c y , s k o r o w p o t r z e b i e p o t r a f i l i p r z e p ę d z i ć r z ą d u k r a i ń s k i , z a n im p rz y sz ły z p o m o c ą w m a ju w o jsk a p o lsk ie . „ L e T e m p s" je d n a k w y c ią g a in n e w n io sk i z te g o , n iż n a k a z y w a ła b y lo g ik a . O to m ó w ią c o d e m a rc h e p o sła so w ie c k ie g o w P ra d z e w z w ią zk u z k a m p a n ią, p ro w a d z o n ą p rz e z p e w n e d z ie n n ik i c z e sk ie n a rz e c z w ie lk ie j U k ra in y , „ L e T e m p s" d a je ju ż d n ia 1 6 g ru d n ia w ia d o m o ść , ż e P o lsk a b ę d z ie ta k ż e p ro te sto w a ła p rz e c iw k o „ w ielk ie j U k ra in ie ", i z ło śliw ie p rz y ta c z a ró w n o c z e śn ie i tę w ia d o m o ść:
„ N a d w a d z ie śc ia i je d n ą sz k o łę n ie m iec
k ą n a ty m te ry to riu m o sta ło się ty lk o p ię ć i w d o d a tk u ic h d y re k to ra m i i w w ię k sz o śc i w y p a d k ó w — n a u c z y c ie la m i są P o la c y . N ie m c y b y li le p ie j tra k to w a n i p o d p a n o w a n ie m c z esk im , u w a ż a n y m z a w ro g i N ie m c o m , a n i
ż e li p rz e z P o la k ó w , o b e c n ie p rz y jac ió ł R z e sz y ."
A w ię c z a p rz y ja ź n io n e g o p a ń stw a p ra s a u d e rz a w P o lsk ę z d w u stro n — o d stro n y u k ra iń sk ie j i n ie m ie c k ie j.
„ P o lsk a Z b ro jn a " p isz ąc o ty m , ta k k o -
P o p r a w y b y t u d o m a g a j ą s ię s a m o r z ą d o w c y
W ty c h d n ia ch o d b y ło się w W a rsz a w ie p o sied z e n ie C e n traln e g o Z a rz ą d u Z w ią z k u P ra c o w n ik ó w S a m o rz ąd u T ery to rialn e g o . N a p o sie d ze n iu ty m - - ja k p o d a je a g e n c ja K a b e l — b . p o se ł P a - c h o lcz y k z ło ż y ł o b sz ern e sp raw o z d a n ie z b ie ż ą c y c h p ra c. W c za sie d y sk u sji o - n ió w io n o sz cz e g ó ło w o p o ło ż e n ie m a te ria ln e p ra co w n ik ó w sa m o rz ą d o w y c h o - ra z s p raw y p e rso n aln e w sa m o rz ą d zie . Z a rz ą d stw ie rd z ił, że s y tu a cja p ra c o w n ik ó w sa m o rz ą d o w y ch p rz ed s taw ia się b a rd z o źle i w y m a g a o n a ra d y k a ln e j p o p ra w y . W w y n ik u d y sk u sji p o stan o w io n o p o c z y n ić s ta ra n ia u w ła d z p a ń stw o w y c h o ra z n a te re n ie sa m o rz ą d u w k ie ru n k u p o p raw y b y tu p ra c o w n ik ó w s a m o rz ą d o w y c h . P o n a d to p o sta n o w io n o
w y stą p ić o u re g u lo w an ie p e w n y c h | m e n tu je te n a ta k :
s p ra w p e rso n a ln y c h k tó re b y z a p e w n i T ak a w a d zienn iŁ a fran cn A i p rac o w n ik o m n o rm a ln y c z a s p ra c y v i w o b cc sp raw p o lsk Ich n ic m o .e j n a p e£ . U rz ęd a c h , m o ż n o ść k o rz y sta n ia Z u rlo - I n o n ie je s t p o d y k to w a n a a n i lo g ic z n y m , a n i p ó w w y p o c z y n k o w y c h itp » I u c z c iw y m - - a je d n o z d ru g ie g o w y p ły w a
Ocf ściany tio ściany..
C z e c h o s ł o w a c j a u z y s k u j e r ó w n o w a g ę w e w n ę t r z n ą
u r z ą d z a C z e c h o - S ł o w a c j a s w e ż y c i e w e w -
ra m a ch k o n sty tu c y jn o p ra w n y c h . D o k o n a n o w y b o ru p re z y d e n ta w o so b ie d r. E m ila
n i c t w e m d r . B e r a n a , u s t a l o n o z a s a d y w s p ó ł -
w z g lę d e m n ie u stęp u je mydłu
M e s p i e s z ą s i ę z g o t ó w k ą
„ K u rie r P o ra n n y " , o m a w ia ją c sp ra w ę ż y d o w sk ą , ta k ie p o d a je Jej p o d m a lo w a n ie :
„ T rze b a p rz y z n a ć, ż e m a sy ż y d o w sk ie są b ie d n e , a le n ie z a p o m in a jm y , ż e ic h w sp ó ł
w y z n a w c y ro z p o rz ą d za ją o lb rz y m im i k a p i
ta ła m i. W y sta rc z y d la p rz y k ła d u w sk a z a ć ż y d ó w a n g ie lsk ich i a m e ry k a ń sk ic h , W id o c z n ie je d n a k n ie sp ie sz ą się o n i z w y ło ż e n ie m o d p o w ie d n ic h su m , sk o ro n a p u b li
c z n y c h z e b ra n ia c h z w o le n n ic y i p ro p a g a to rz y e m ig ra c ji w c iąż a p e lu ją d o „ ż y d o stw a św iato w e g o " o p o m o c fin a n so w ą.
Z n o w u w ię c sp ra w d za się w y raż o n y n a ty m m ie jsc u n a p o c z ą tk u d y sk u sji e m ig ra c y jn e j p o g lą d , ż e ż y d o stw o św ia to w e ty lk o ro z d zie ra sz a ty z ra c ji p rz e śla d o w a ń ż y d ó w , a le n ie c h c e n a ru sz y ć sw o ic h k a p ita łó w . C z y ż y d z i c z e k a ją, a ż k to ś je sz c z ę d o ło ż y w ła sn e fu n d u sz e , a b y w y sła ć ż y d ó w d o P a le s ty n y ? "
— u sto su n k o w a n iem się d o n ic h . J e s t c h y b a z g ó ry n a rz u c o n a, a m o ż e n a w e t i z a p ła c o n a .
P rz y ty m n o si c e c h y a k c ji, z o rg a n iz o w a
n e j n a w ie lk ą sk a lę . N ie ty lk o b o w ie m „ L e T e m p s" , z e sfe ra m i rz ą d o w y m i sp o k re w n io
n y , a le i in n e p ism a fran c u sk ie tę sa m ą p ro p ag a n d ę p rz e c iw p o lsk ą p ro w a d z ą .
N ie m a m y tu n a m y śli k o m u n isty c z n o - ż y d o w sk ic h c z a so p ism , k tó re o d w ie lu la t b e z p rz erw y sie ją ja d e m n ie n a w iśc i n a w sz y stk o , c o p o lsk ie . T o n a s n ie d z iw i: w ie m y , z ja k ic h ź ró d e ł p ły n ą i ja k się d o te g o u s to
su n k o w a ć .
A le n a jc ie k a w sz e , ż e i „ L a F ra n c e M ili- ta ire " , p ism o c h a ra k tere m i n a w et ty tu łe m p o k re w n e „ P o lsce Z b ro jn e j", k ro c z y w ty m sa m y m sz e reg u . P o słu g u je się ta k im i s a m y m i a rg u m e n ta m i (n ie lo g ic z n y m i), c o i in n e c z aso p ism a . N p . w n u m e rze z d n ia 1 0 g ru d n ia rb . w y p o m in a P o lsc e , ż e n ie d o trz y m a ła o b ie tn ic y , d a n e j ra d z ie a m b a sa d o ró w , p rz y z n an ia a u to n o m ii sz e śc iu m ilio n o m U k ra iń c ó w i k o ń c z y liry c z n ie:
„ W o b e c o lb rz y m ich p la n ó w h itle ro w sk ic h , ty c z ą c y c h U k ra in y , c ó ż z n a c z y a n e k - sja p o lsk a Ś lą sk a C ie sz y ń sk ie g o i k ilk u p o w ia tó w sło w a ck ic h w K a rp a ta c h ? " .
Ż y w o to n a m p rz y p o m in a m a p ę w ie lk iej U k ra in y , k tó rą je sz c z e ta k n ie d a w n o C z e si w y sta w ia li w p o b liż u n a sz e j g ra n ic y i n o c a m i ja sn o o św ie tla li, n ie w ie d z ie ć , c z y a b y n a s n a stra sz y ć , c z y te ż so b ie d o d a w a ć o d w a g i."
O t o s ą m e t o d y p o s t ę p o w a n i a p r z y j a c i ó ł
’ o l s k i . Ś w i a d c z y t o , ż e c a ł a t a p r o p a g a n d a p r z e c i w p o l s k ą z j e d n e g o w y p ł y w a ź r ó d ł a , d o j e d n e g o z d ą ż a c e l u , s z e r z ą c s i ę j a k z ł o ś l i w y t y f u s .
D o b rz e trz e b a się ro z g lą d a ć ; a b y w śró d se rd e c z n y c h p rz y ja c ió ł p sy z a ją ca .n ie z ja d - iy . P o lsk a m a je d n a k i n a to sp o so b y !
m u d a ł w y ra z p re m ie r d r. B e ra n w sw y m e x p o sć w stę p n y m , z ło ż o n y m p rz e d p a rla m e n te m p ra sk im .
A n a liz a w y w o d ó w sz e fa n o w e g o rz ą d u C z e c h o -S ło w a c ji k a ź e p rz y z n a ć , ż e z n a n y w ż y c iu p o lity c z n y m n ie o d d z iś z re sz tą d łu g o le tn i p rz y w ó d c a stro n n ic tw a a g ra riu - sz ó w o d z n a c z a się d u ż ą d o z ą p o c z u c ia rz e c z y w isto śc i i z m y słu p ra k ty c z n e g o . Z a k re ślił o n d z ia ła n io m z a ró w n o rz ą d u c e n tra ln e g o , p ra sk ie g o , ja k i rz ą d o m d w ó c h a u to n o m icz n y c h k ra jó w — S ło w a c ji i R u si P o d k a rp a c k ie j p ro g ra m d z ia ła ń g o sp o d a rc z y ch i sp o łe c z n y c h , ra c z ej sk ro m n y w ro z m ia
ra c h , a le b e z sp rz e c zn ie d o sto so w a n y d o p o r trz e b i m o ż liw o śc i, d o sto so w a n y d o m o ż li
w o śc i — p o w ia d a m y — w y łą c z a jąc o c z y w i
śc ie o w ą n ie sz c z ę sn ą R u ś P rz y k arp a c k ą, k tó re j a n i ro z m ia ry a n i p o ło ż e n ie , a n i w y so c e n ie sz c z ę śliw ie d o b ra n e k ie ro w n ictw o n ic z e g o d o b re g o n ie w ró ż y .
A le n ie w ty m rz e c z , k ie d y c h o d zi o o - c e n ę p ie rw sz y c h p o c z y n ań c z e c h o -sło w a c - k ic h p u b lik a c y j p ra so w y c h o ra z w słu ch a n ie w k tó ry m p o z o sta w a ło sp o łec z e ń stw o c z e s
k ie p o stra sz liw y m p a ź d z ie rn ik o w y m „ u d e rz e n iu p a łk ą w łe b " . R z e c z w ty m , ż e ró w n o c z e śn ie z p e w n y m i o b ja w a m i b e z sp rz ec z n ie d o d a tn im i, ja k n . p . p ro g ra m d r. B e ra n a , d o strz e g a m y w C z e c h o -S ło w a c ji p e w n e o b ja w y d a le k o m n iej p o z y ty w n e , a b ę d ą c e ja k g d y b y re flek sa m i rz e c z y p rz e ży ty c h o s ta t
n io , a le i stary c h n a w y k ó w p o lity c z n y c h . S ą m ian o w ic ie z a w sze je sz c z e w P ra d z e i w p o m n ie jszy c h m ia sta c h trialisty c z n ej re p u b lik i ja k ie ś „ k o ła p o lity c z n e " , k tó re n ie z re z y g n o w a ły z o d g ry w a n ia w ie lk ie j ro li e u ro p e jsk ie j p rz e z C z e ch o -S ło w a c ję. K o n ty n u a c ja z b a n k ru to w a n y c h a m b icji d r. E d w a rd a B e n e sz a w ty m rz ę d z ie w y d a je się ty m „ k o ło m p o lity c z n y m " b y ć rz e c z ą c e lo w ą i — n a w e t o sią g a ln ą . N ie p o tra fią c ią g le je sz cz e p o g o d z ić się ta m z k o n ie c z n o śc ią d o sto so w a n ia a m b icji d o m o ż liw o śc i, p ra g n ie ń d o rz e c z y w isto śc i, a e k sp a n sji m y ślo
w e j d o ... w ła sn y c h g ra n ic. N ie p o tra fią się w y rz e c c h ę c i m o n to w a n ia c z e g o ś p rz e ciw k o k o m u ś i d la k o g o ś. P o tra fią n a jw y ż ej, n a k s z ta łt w a h a d ła , p rz e rzu c ić się z e s tro n y le w ej n a p ra w ą, o d je d n e j śc ia n y p rz e le c ie ć d o d ru g ie j i n a d staw ia ć g ło w y d la p e w n y c h c u d z y ch in te re só w ta k , ja k n ie d a w n o n a d sta w iali k a rk u d la in n y c h . J e s t to p rz e d z iw n a k o m b in a c ja (a k to rstw a z w y g ó ro w a n ą a m b ic ją , p rz e d z iw n a p rz y ty m z d o ln o ść d o p rz e k rę c e n ia w ła sn e j p o lity k i o 1 8 0 sto p n i w o k re sie k ilk u ty g o d n i.
D o w n io sk ó w ty c h p ro w a d z i n a jp o b ie ź - n ie jsz a n a w e t o b se rw a c ja c z e c h o - sło w a c - k jc h p u b lik a cy j p ra so w y ch o ra z w słu c h a n ie się w te g ło sy , k tó re d o c h o d z ą z P ra g i, z B rn a , B ra ty sła w y i M o ra w sk ie j O stra w y . W z ię ły ta m m ia n o w icie n a sie b ie p e w n e c z y n n ik i c z e ch o - sło w a c k ie ro lę p ro te k to ra a sp ira c y j i p o c z y n a ń u k ra iń sk ic h . T a k , ja k d o n ie d a w n a śc ią g a ły n a sie b ie o d iu m z a w y słu g iw an ie się p ro p a g a n d z ie je d n y c h in te re só w — ta k o b e c n ie n ie z a w a h a ły się p rz e d w e jśc ie m n a d ro g ę , w sk a z y w a n ą p rz e z c z y n n ik i p rz e c iw sta w n e ty m , k tó ry m u le g a n o w P ra d z e d o ty c h c z a s. O d śc ia n y — d o śc ia n y ... O d w sc h o d u n a z a c h ó d ...
R o z u m iem y , ż e u d e rz e n ie , ja k ie w y m ie
rz o n o p o lity k o m i sp o łe c z e ń stw u c z e ch o sło w a c k ie m u n a p rz e ło m ie la ta i je sie n i 1 9 3 8 ro k u b y ło ta k siln e , ż e z a w ró t g ło w y p o n im p o z o sta ł n a c z a s d łu ż sz y . B a rd z o je st
— rz e c z y w iście — tru d n o o trz ą sn ą ć s ę z z a m ro c z e n ia . T u szy m y je d n a k , ż e z a m ro c z e n ie b ę d z ie p rz e jśc io w e i n ie p rz e jd z ie — B ro ń B o ż e ! — w s ta n c h ro n ic z n y , b o to b y ju ż n a p ra w d ę m o g ła b y ć c h o ro b a b a rd z o p o w a ż n a , m ą c ą c a p ra w id ło w o ść fu n k c jo n o w a n ia — ja k ż e c e n n y c h sz cz e g ó ln ie d la p o lity k ó w — c e n tra ln y ch o śro d k ó w m y śle n ia i d z ia ła n ia . M u sia łb y się ta k i trw a ły sta n z a m ro c z e n ia , p c h a ją c y d o a k c ji p rz e c iw k o in te reso m p e w n y c h p a ń s tw są sie d zk ic h , sk o ń c z y ć ta k im sa m y m u d e rz e n ie m w z a m ro c z o n ą g ło w ę , ja k to p o p rz e d n ie z w rz e ś
n ia i p a ź d z ie rn ik a r. b
K iw an ie się o d śc ia n y d o śc ian y z k a ż d o ra z o w y m w y rż n ię cie m się o n ią m o g ło b y z a ś m ie ć n a p ra w d ę w y n ik w rę c z k a ta stro fa ln y d la o rg a n iz m u k iw a ją c e g o się ... D la te g o te ż m a m y n a d z ie ję , ż e k ie ro w n ic y te g o o rg a n iz m u „ z ła p ią p io n ", ja k p o w ia d a ją m a ry n a rz e i z a jm ą się u trz y m an ie m w ła sn e j ró w n o w a g i w z a k re ślo n y c h w ła sn y rfi in te re se m g ra n ic a c h . W ó w c z a s z a ś m o g ą b y ć p e w n i, ż e d o u trz y m a n ia te j p o z y c ji w y c ią g n ą się d o n ic h p o m o c n e d ło n ią .
