io2o‘ ig4
WIADOMOŚCI BRUKOWE
Wilno w Sobotę
[ W Y J Ą T E K Z P O D R Ó Ż Y N A 'W Y S P Ę B A L N IB A R B I.
N a wyspie Balnibarbi, otyłość, szczególniey w kobietach , uważana iest za wielką przywarę ciała ; i dlatego Balnibarbianki naymocniey się
0 to staraią, żeby mieć kibić iak jtrzcina w y smukłą. W strzym ują się przeto od wielu po
karmów f a natomiast dekokty z ziół i lekarstwa różne p iią , snu się pozbawiaią, i wpół ciała moeno krępuią się paskami rzemiennemi i źelaznemi obręczam i: co nietylko że im mo
cno dolega, ale nawet wolnie oddychać nie dozwala. T ak skrępowane, przez kilka godzin, a czasem i całemi nocami hasaią i wkółko się kręcą prawie bez odpoczynku, co do tego Btopnia ie morduie , że od zmysłów niekiedy odchodzą; co w iększa, wiele Balnibarbianek dostaie z tego różnych piersiowych chorób i w kwiecie wieku umiera. Nie zrażają się one tem iedrjak , a wyszedłszy nawet zpod dozoru 1 opieki rodziców , krępować się tak i wiązać nie przestają; częstokroć w tym wieku nawet, kiedy powaby ciała więdnąć i niknąć zw ykły.
Balmbarbiankóm nie zbyw a cale na wdziękach przyrodzonych , ale te bynaymniey tam nie- popłacaią, tak, że zamiast^wydobycia ich i w y
kształcenia , staraią się, żeby ani ślad żaden ich nie pozostał. Naprzód więc matki i mi
strzynie prostuią ie , łopadki w tył wychylaią, głowę podnoszą, ręce w dół pociągaią; potym rodzay ludzi z professyi skoczków zaymuie się ukształceniem ich ciała. Ci przez kilka lub w ięcey miesięcy uczą je s ta ć , chodzić, sie
dzieć i witać , a ciągiem musztrowaniem i w y
kręcaniem członków , nietylko że udatności i wdzięku postawie nie nadaią, ale często prze
twarzają ie na żyiące machinki i stworzenia całkiem do siebie niepodobne. Jakoż w eałey postawie Balnibarbianek widać przymus i sztu
kę, w każdem poruszeniu przysadę i dobro
Dnia 21 Sierpnia.
wolne ^cierpienie; łopatki maią sterczące, a ramiona tak w ty ł wygięte, że łokcie niemal się z sobą stykaią.— Również w ubiorach nie ma
ią względu na naturalność' i prostotę , a wy- kwintnemi ozdobami i1 nieskładnem ich do
braniem , rażą i ćmią resztę wdzięków swoich.
W szystkie prawie bez braku lubią wytworność, a w odzieży nie trwałość i wygodę, ale większą wziętość maią na baczeniu;i dla tego wszytko nie zmiernie drogo przepłacaią. Kiedy się kilka Balnibarbianek z sobą zeydzte, natychmiast na- wzaiem sobie przypatrywać się zaczynają i o- glądaią na wszystkie strony. T a obserwacya zaczynać się zwykła od koszów słomianych ró « źnego koloru, kształtu i ubrania, które na głowach noszą j a byle co nowego u drugich postrzegły, wszystkie natychmiast swoie da
wne odzienie zarzu cają, lub też za bardzo nizką cenę Szaclieróm zb yw aią, a nowe sku
pują (i). Lecz za niczem z większym zapę
dem Balnibarbianki się nie uganiają, nic dro- żey niepłacą, iak rodzay pięknych płacht z mięk- kiey wełny tk an ych , formy podłużney, które na szyi nosić zw ykły. K u pcy znaiąc gust ko
biet tam ecznych, z dalekich bardzo stron ie sprowadzają, i za bardzo wysoką cenę prze- daią. W łaśnie kiedym bawił na wyspie, kilku kupców z takiemi płachtami p rzyb yło ; na tychmiast wiadomość rozeszła się o tem po-, całey wyspie a Balnibarbianki nie posiadały się z radości. W gospodzie, do którey zasze-- dłem , iedna zawołała do siebie dwie atacherki i widziałem iak im wielki tłómok różney odzieży ---
( 1 ) Szncherowie'. ie s t to n aród od d aw n a na w y s p ie Balni-.
b a r b i o s ia d ły : r ó ż n ią s ię o n i c a łk ie m 00 m ie s zk a ń c ó w m o w ą s o b ie w ła ś c iw ą i u b io re m ; n o sz ą b r o d y i d łu g ie cz a rn e p ła s z c z e , a na g ło w ie k a p e lu s z e z b r z e g a m i ie s z c z e s ze rsze m i ia k w n a s z y ch boliwarach\ ba w i ą s ię p ok ątn em b a n d la rs tw e m i k r ę c ie ls t w e m , ia k o i w y r a z te n szac/ier w ię z y k u ta m e c z n y m a n a cz y w i*
r u tn c g o k ręciela »
— i34
oddała; poszła poterts $o kupca blizko mieszka
jącego , zaniosła n u kilka płacht większych i spory worek złota, i powróciła z tryumfuiącą tw arzą do domu, rnaiąc Ha szyi płachtę bar
dzo małą i cale, iak mi się z da wal o, niepozor
ną , którą zaraz skwapliwie wszystkim sąsiad
kom pokazywała. Przeciwnie Balnibarbianie, przez cały czas pobytu tych kupców , byli bardzo w myślach ponurzeni i sm utni; szeptali aobie do ucha, ścisły post zachowywali i bar
dzo mało bawili w domu. Kiedym stąd iedne- mu mieszkańcowi moie podziwienie w yraził, tak mi odpowiedział: “ widać źe iesteś cudzo
ziemcem , bo u nas co rok podobne rzeczy się odnawiaią, a to co widzisz niczem iest w po
równaniu z tem co się wewnątrz, domów dzie- ie. Kupcy ci są klęską na nasze dobytki, i od dawna m yślim y, iakby złemu zagrodzić?
Nieieden iuź ziemię swoię z domem i całem zabudowaniem za iednę taką płachtę oddał!
Nie ieden zupełnie się w yzuł « majątku ido o- łtatniey nędzy przyszedł-.« A po między łBalni- barbiankatni są takie co gotowe sobie, dzie
ciom , czeladzi wygód potrzebnych u ią ć , byle się tylko na iednę płachtę taką zdobyć.*.—M y, m ężczyźn i, mówił daley, cale tego nie żąda
m y , ani nawet cenić tego nie umiemy, i one tea cale nie dla nas to robią , ale nay więcey dla sąsiadek swoich , żeby się przed niemi po- k z a ć , popisać i uniknąć ich wzgardy i potrą
cania. Trzeba ci bowiem wiedzieć, źe bez takiey płachty i kosza słomianego na gło w ie, żadna z kobiet do poufałości rów nych .sobie stanem przypuszczona bydź nre moie. , A iak te dwie rzeczy są pierwszym do zabrania znaiomości i zaprzyiaźnienia się sposobem, tak nayczę- ściey staią się pierwszą do iey zerwania pod
nietą; iedna bowiem stara się uprzedzić drugą, iedna drugą przesadzie, a czy dokaże swego lub n ie , zawsze z jedney lub z drugiey strony nieporozumienia, niesnaski i gniewy.” — To- mówiąc pożegnał m ię , a. ia sobie pomyśliłem:
ehwała B ogu , że w moim kraiu kobiety , da
lekie są od podobnych uroień , śmieszności i dziwactw! . . .
Do n i e s i e n i e o No w o o t w o r z o n y m s a n k u n a s
R zeką B. . . * *
Gdy w tćraznieyszych krytycznych czasach kredyt utonął w exdyw izyach, i prawdziwie potrzebni grosza dostać nie m ogą; gdy poza
mykały się Wszystkie banki, a nawet i na_\le
pimy urządzone, iakife utrzym ywały kompaniie szulerów i lichwiarzy? gdy nakoniec rolnictwo dla wielu przeszkód kwitnąć nie może , i sam tylko przemysł zdaie się utrzym yw ać cyrku- lacyą gotowizny : my sąd sprawny, iako marny bliższą do przemyślania zręczność i sposobność, zebrawszy się w kompletney kom panii, posta
nowiliśmy otw orzyć bank przemysłowo-dobro- czynny: dla tego ostatni ten przymiotnik przyy»
m u iąc, iż nie wszystkim będziemy udzielać łask n aszych , lecz tylko dla prawdziwie nie
szczęśliwych, i to w następuiących zdarzeniach.
Naprzód tym,} którzy nie mogą się wykupić od kwaterunku w p o licyi; żydom, którzy zechcą trzymać gorzelnie, a nie są wstanie opłacenia kotłowego 5 obywatelom na poforsowanie spra- w y k u ‘zjednaniu przyćhylney większości) i tym wszystkim, którzy muszą zakupić dla siebie do*
brą sławę w czasie popisów, otw arty będzie bank nasz, i mogą udawać się śmiało , byleby byli opatrzeni świadectwem od p o lic y i, pod którey dozorem mieszkaią : iż na* t e , nie na inne przedmioty potrzebuią pieniędzy. — Spo
dziewać się powinniśmy, iż publiczność łaska
wie bank nasz przyymie, i między dobroczynne zakłady p o liczy, a osoby nasze do Dzieiów Dobroczynności poda.— L ecz gdy wszystkie podobne zakłady polegaią na wielkiey massie zaufania, a to zjednywa się rzetelnem ukaza
niem kapitałów , i sposobem ich odnawiania, i odradzania : mamy przeto za św ięty obowią
zek przełożyć publiczności tak ilość kapitału a iego zrzó d ło , iako i dalsze środki utrzym y
wania. — K a p ita ł, który tymczasowie prze
znaczamy do Banku, wynosi dwa tysiące ru
b l i : lecz łatwo podwoi się , ipotroi, ieżeli my na przyszłe tryennium przy placu zostaniemy, lub podobni nam następcy jyeydą w spółką:
— i35 —
starać się o to jest interesem wszystkich dobro
czynnych mieszkańców naseey gubernii, a szcee- gfclniey powiatu. Kapitał ten urósł z nastę
pnych o k o liczn o ściw ia d o m o całemu światu, że i my naprawiamy d ro gi, i na nie mnóztwo chłopów * taczkami i rydlami wyprawuiemy, a szlachtę przeznaczamy na strażników : wiado
mo teź i otem , ze kto uchybi z ludźm i, na tego szczot, ożyli rachunek, naymuiemy robotni
kó w : na tych dwóch nieodmiennych prawi
dłach oparliśmy teoryą naszego banku , iak na dwóch mocnych filarach — Naprzód więc, uży
liśmy na drogi dwa razy tyle ludzi ile nam zwierzchniczy rozkaz przepisał, i z tey massy trsy części robotników puściliśmy na licytacyą, a czw arta część została przy drodze. L>cy- tacya ta ufundowała pierwszy zakład banku;
a lubo ilość zgromadzoney summy nip była sb yt w ie lk ą , bo nie wszyscy obywatele w y- kupowali swoich ; wszakże bank na tem zyskał;
bo kompania użyła tych ludzi na zabudowanie folwarku, dla pierwszego kompaniaty, ną miey- scu zniesioney wioski. Kompaniia stawią® fol
w ark S... . .. s. dla swoiego kollegi, m i ała w ■za
miarze ustanowić punkt stały ncgocyacyy prze
m ysłow ych, do którego w szyscy interessowani udawać się mogą. — T ak pomyślnie rozpoczą- w szy dzieło, nabrała w ięcey odwagi, i w przed- pisaniu swoiem o drogach bardzo zręcznie ry
dle i siekiery przypięła do szlachty okohczney.
Spodziewała się kompaniia , iż rozkaz ten znay- dzie opór : bo Szlachta zaufana w swoich pre
rogatywach , a do tego w ięcey z dawnych cza
sów przywykła do 1 n»e pozwalam'’ , niż do rydla, nie tak łatwo przyzw yczai się do kopania ro
w ów . Jakoż wniosek ten przedziwnie się spraw
d z ił; nie usłuchała -szlachta ro zkazu , i tylko iak na strażników przybyła . . . Osądziliśmy w ię c , że iest w in n ą, i że na iey koszt naiąć trzeba ludzi ; a że w czasie żniwa drogi iest robotnik , prztdpisaliimy aby każdy -szlachcic
■od głowy po trzy ruble zapłacił, i postawiliśmy exekucyą. Musiała szlachta starać się pieniędzy, aby się pozbyć miłego tow arzystw a: puszczała w ięc w zastawę W oły, k r o w y , kon ie, prze- dawała sprzęty, z czego lompaniia bankowa nie zaniedbała skorzystać. -Złożononakoniec p rze
znaczoną ilość, która aby się została w bantu, niedostatek ludzi potrzebnych do dróg, obywa
tele za nowem przedpisaniem dopełnili. Kom
paniia tak chwalebnie postępując w czynności, spodziewała się pożywać owoce trudów, i wdzię
czność pozyskać w korzyści. L ecz rozpatruiąc się w historyi, gdy postrzegła, że dobroczynne nawet zamiary byw ały pomawiane ; gdy tu i nawet z pewnością dowiedziała się, że szlachta, przewrotnie rzecz p oiąw szy, oskarżyć kom
panii^ przed zwierzchnością miałam kompaniia maiąc użytek ludzkości na c e lu , zapobiezeć grożącym okolicznościom źąda-ąc, rozkazała pochwytać z domu celnieyszych hersztów , a nadewszystko iednego rowiennika konfederacyi barskiey, który, iako s ta r y , gdyrał zanadto wiele, a trzech rubli do kasy nie wniósł. Kiedy roztrząśniono postępowanie iego; uznano, że człow iek, który na dobroczynność żałuie trzech rubli, wart iest aby siedział między łotrami;
iakoż zamknięto go do iedney z nimi turm y i siedział tak długo, że przez ozas iego by
tności dwudziestu-trzech łotrów u ciekło , a trzech było osądzonych. Już wszystko szło pomyślnie dla kompanii; iuż nawet nie którzy, wykupiąc się od kozy, składali nowe sumki do ban ku , alio iedna nieostrożność, albo raczey zbyteczna łagodność, ciężkiego ią nabawiła żalu, i ieżeli nie zniszczyła chwalebnego zakładu, uszczupliła go znacznie.. P an‘ Konfederat miał syn ó w , którym zostawiono wolność, dla tego, aby zapłacili należne tr z y ruble i postarali się
<o wykup oyca. Niewdzięczne dzieci! zamiast nayrychleyszego uwolnienia rodzica , udali się do zw ierzchności, ze skargą: i wkrótce przy- iechsł urzędnik dla odbycia shdzstwa. W tak -krytyczney pozycyi ^trzeba było albo w yrzec się zamiaru, albo, poświęcić częśYś składki;
przedstawiono w ięc urzędnikowi połowę kapi
tału , Jctóry wziąwszy go na ro zw a g ę , bez
■dalszey kwerendy osądził, i postanowił: że
•skarga była fałszyw ą; że nigdy kompaniia nie rozkazywała szlachcie iśdź na drogi z r y dlem, lecz tylko z instrumentem właściwym do zapędzania robotników; że szlachta nie usłu
chała wezwania ; przeto nieposłuszną rozkazał oddać na rekolekcje iedno-tygodniowe , o kon-
}i/
federacie przekonał się , że on przez sen chyba siedział między łotram i, i że sen wziął za rzeczyw istość— . Zdawało się kompanii, że po takim dekrecie spokoyność nastąpi, lecz z ża
lem dowiedziała się , źe szlachta postanowiła udać się daley; trzeba Więc było narzucić iey do domów tyle zatrudnień, aby nie miała czasu myslió o Obcych in t e r e s a c h w tym ce
lu posłała im konrpaniia na zabawkę szwadron ieźdzców f —z rozkazem ich karmienia. Ten środek udał się w ybornie; wszystkie szko
dliwe zamiary i instygacye upadły, a kompa
nia ma sprawiedliwą itadzieię, iż się ztąd utwo
rz y nowy rodzay spekulacyi zwiększający ka«
p-tal bankowy.— Takie były początkowe usi
łowania kompanii, i ta iest historya rzetelna nastania kapitału : dowodzi ona iaki znayduią opor liayużytecznieysze dla społeczności zakła
dy. Bank, któryśmy założyli, na włosku tylko w isiał, i gdy by przeznaczony urzędnik do śle
dzenia nie był poczciwy człowiek, kompaniia nie miałaby uciechy przyłożyć się do dobra ogólnego. Kompaniia powodowana uczuciami ludzkości, nie szuka próżney chwały z uczci
w ości; przekłada ona pożytek ogolny , nad za
letę szczególną ;_.a przy tey moralney pobudce, i przy wykładzie iak przemyśjnemi sposobami zgromadziła kapitał i iak go utrzym ywać i rozszerzać umie , spodziewać się powinna, że publiczność maiąic zakład w uczciwości kom- panistów i doznanym ich przemyśle , przeko
naną będzie , że bank ten upasdź nie może dla licznych źródeł, któte są pod ręką kompanii, a przeto, iż go wesprzeć wdaniem się swoiem nie zaniedba.
— 156
M ości Panie Redaktorze!
Ponieważ Wiadomości Brukowe W ileńskie czytane są od wszystkich powszechnie, którzy tylko czytać um ieią, przeto dla ogłoszenia ta
bel! i różnych opłat sądowych, nowo ustanowio
nych w Bredulii, nie anayduię prz3'zwoitszego miesca iak też Wiadomości, i na ten koniec u- praszam naypokorniey WMPana, abyś poniższą tabelkę W swoiem pisnue peryodycznem ogłosić raczył.
Tabella opłat karnych za nieprzyzwoite w są
dzie znaydowanie się adwokatów i stron pra- wuiących się ( nie naruszając bynaymniey
sztrąfow i kar pwawem przepisanych), przez sąd ułożona•
Za rozparcie się na stole sądowym w czasie in- dukty sprawy, i kiwani* sądowi sprawiedliwe-*
mu pod nos . . . . groszy (*) 5 Za oparcie się na krześle za sędzią i B-pzdma-
chanie mu włosów na głowie, lub też szepta
nie do ucha . . . . ... gr. 2 Za probowanie na swoim nosie okularów sę
dziowskich , i zażywanie tabaki z tabakiery sędziego . ... gr. 2 Za maczanie pióra w kałamarzu sądowym i
pisanie różnych korrespondencyy w czasie sessyi na stole sądowym . . . . gr. § Za nadeptanie nogi sędziemu w czasie wycho
dzenia i izby sąd ow ey, i ciśnienie się we drzwiach . . . gr. 1 Za głośne kichanie ...ar. S.
Za wyrywanie z rąk sędziego papierów, iuz pc indukcie sprawy W sądzie złożn ych, i ude
rzenie z passyi ręką o stół sądowy . gr. 8 Za przebudzenie zasypiającego sędziego w cza
sie indukty . . . ...gr. <2 Z a podsłuchy pode drzwiami sądowemi, pod
czas zmowy lub ńamowy, i roznoszenie wie
ści , który z sędziów za którą stroną obsta
wał ... . . . gr. 4 Z a otwieranie drzwi wtenczas , kiedy sędzio
wie na namowie w Izbie sądowey śniadanie iedzą, tyiuń palą i w karty graią . gr. 6 Z a natarcie uszu sądowi i w ytarcie kapituły,
co podług zrozumialszego stylu znaczy: po
wiedzenie śmiałe słów prawdy . . gr. 8 Za niepotrzebne włóczenie się po mieszkaniach
sędziowskich, dla prowadzenia intryg i ba
dania opinii sędziów , iak się maią wzglę
dem iakiey s p r a w y ? ...gr. 8 Za przypomnienie sądowi w czasie indukty
przepisów praw a, a przeto ubliżenie rozu*
mówi i pamięci sęriziowskiey . . . gr. 12 Za podsuwariie sądowi do przeczytania jakie
go kolwiek bądź numerku Wiadomości Bru
kow ych, w którym by nawet o sędziach nić nie w sp o m n ia n o ... ... gr. 1$
Za zaproszenie sędziów na zły obiad i złe wino, oraz uchybienie etykiety stosowney dogo
dności tych osób . . . gr. lft Zgodno z Tabellą przez sąd pełny podpi
saną i na drzwiach sądowych zawiesaoną. Świad
czę :
Joannes Skrobayło, Regent aktowy m. p:
W s z y s t k ie kary dla te g o na g r o s z e są p o lic z o n e , iz za mnóztwo nie przyzwoitości , ia k ic h się a d w o k a c i w są
d ach d o p n s za i§ . g d y b y s u r o w i e y k a ra ć p rzj^ szło , to wszy stkie ic h d o c h o d y przeniosłyby się d o s k r z y n k i s ą c lo w e y t i wielu, z o s ta ło b y b e z spo so b u u tr z y m a
n ia s ię .
Dozwala się drukować z warunkiem dostawienia do KomUetu Cenzury siedmiu exeniplarzy dla miesc prawem, wyznaczonych.
F . N. G dański Kom. C en tu ry C ii.
%> Wilnie w drukami Redakcyi pism peryodycznycn.
