Poznajemy poboczne części zdania pojedynczego
1. Cele lekcji
a) Wiadomości Uczeń:• zna główne i poboczne części zdania pojedynczego,
• zna zasady tworzenia związków w zdaniu pojedynczym.
b) Umiejętności Uczeń:
• potrafi wymienić główne i poboczne części zdania pojedynczego,
• umie wyszukać i nazwać części zdania pojedynczego,
• potrafi zbudować zdanie pojedyncze z użyciem wskazanych części zdania pojedynczego.
2. Metoda i forma pracy
• drama,
• praktyczne ćwiczenia językowe.
3. Środki dydaktyczne
• kartoniki z nazwami części mowy,
• szarfy lub skakanki.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Na wstępie nauczyciel poleca uczniom samodzielne ułożenie zdania pojedynczego nierozwiniętego (najlepiej, aby był tam podmiot i orzeczenie).
Następnie uczniowie mają rozwinąć to zdanie sześciokrotnie dodając po kolei:
• przymiotnik do podmiotu,
• rzeczownik do podmiotu,
• liczebnik do podmiotu,
• wyrażenie przyimkowe,
• rzeczownik do orzeczenia,
• przysłówek lub wyrażenie przyimkowe odpowiadające na pytania przysłówka do orzeczenia.
Wszystkie zdania zostają zapisane w zeszycie.
b) Faza realizacyjna
Następnie nauczyciel rozdaje (losowo) uczniom karteczki z nazwami części mowy.
W sali ułożone zostają na podłodze dwa koła. W tym celu były potrzebne szarfy i skakanki, które będą wyznaczać dwie grupy:
• grupę orzeczenia,
• grupę podmiotu.
Nauczyciel wyjaśnia uczniom ćwiczenie, które polegać będzie na tym, by każdy znalazł odpowiednie miejsce. Każdy po otrzymaniu karteczki z nazwą części mowy wchodzi w rolę tego wyrazu, na moment staje jedną z części mowy.
Uczący będzie czytał zdanie, zaś uczniowie posiadający kartkę z nazwą części mowy, powinni wejść do środka odpowiedniego koła. Jeśli któreś z dzieci wybierze niewłaściwe koło,
powinno wykonać jakieś ćwiczenie dodatkowe, np. odmienić według odpowiedniego schematu przykład części mowy, której nazwę ma na kartoniku.
Po przeczytaniu wszystkich 6 zdań nauczyciel prosi uczniów, by zastanowili się nad funkcją części zdania, które poznali. Powinni odpowiedzieć na pytanie, co potrafią dane części mowy w zdaniu pojedynczym (określają czasownik, czyli orzeczenie itp.)
Następnie uczniowie wypełniają tabelę (załącznik 1).
c) Faza podsumowująca
Na zakończenie nauczyciel przypomina wszystkie części mowy, jakie znane są uczniom i omawia pracę domową.
5. Bibliografia
E. i F. Przyłubscy, Język polski na co dzień, Wiedza Powszechna, Warszawa 1990.
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia
CZĘŚĆ MOWY CZĘŚĆ ZDANIA,
KTÓRĄ MOŻE OKREŚLAĆ
PYTANIE, NA JAKIE ODPOWIADA
NAZWA
PRZYMIOTNIK PODMIOT JAKI? KTÓRY?
CZYJ?
PRZYDAWKA
b) Zadanie domowe
Podaj przykłady następujących części zdania pojedynczego:
• przydawkę wyrażoną przymiotnikiem,
• podmiot wyrażony rzeczownikiem w M. l.p., r. męski,
• orzeczenie czasownikowe.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
Scenariusz przeznaczony jest do realizacji w klasie 5.
