Załącznik do uchwały Nr 2019/18 Zarządu Województwa Małopolskiego z dnia 30 października 2018 r.

(1)

Zarządu Województwa Małopolskiego z dnia 30 października 2018 r.

Raport z wykonania wojewódzkiego programu ochrony środowiska

Województwa Małopolskiego za lata 2016-2017 –

tj. Programu Strategicznego Ochrona

Środowiska

(2)

za lata 2016-2017 - tj. Programu Strategicznego Ochrona Środowiska

Wykonawca:

Lemtech Konsulting sp. z o.o.

ul. Lubelska 24/6, 30-003 Kraków tel. 48 12/ 429 40 31, 429 40 39 fax. 48 12/ 429 40 65

www.lemtech.krakow.pl

Autorzy opracowania:

mgr inż. Jolanta Dalman

mgr inż. Aneta Dwernicka –Rosa mgr inż. Ewa Kalinowska

mgr Łukasz Iwancio dr inż. Krzysztof Muszyński mgr inż. Agnieszka Polek

(3)

Spis treści

1 Wstęp ... 7

1.1 Cel i zakres Raportu ... 7

1.2 Podstawa prawna ... 8

1.3 Okres, jaki obejmuje Raport ... 8

1.4 Metodyka opracowania Raportu ... 8

2 Ocena stanu środowiska ... 9

2.1 Powietrze atmosferyczne... 9

2.1.1 Emisje zanieczyszczeń ... 9

2.1.2 Jakość powietrza ... 16

2.2 Hałas ... 23

2.3 Promieniowanie elektromagnetyczne ... 28

2.4 Gospodarka wodna ... 30

2.4.1 Zasoby wodne ... 30

2.4.2 Użytkowanie wód ... 32

2.4.3 Jakość wód ... 38

2.5 Gospodarka odpadami ... 43

2.5.1 Gospodarka odpadami komunalnymi ... 43

2.5.2 Gospodarka odpadami powstającymi w wyniku prowadzenia działalności gospodarczej ... 50

2.6 Klimat i zagrożenia naturalne ... 56

2.6.1 Klimat ... 56

2.6.2 Powodzie ... 56

2.6.1 Susze ... 59

2.6.2 Procesy geodynamiczne ... 59

2.7 Energia odnawialna ... 61

2.8 Środowisko przyrodnicze ... 63

2.8.1 System obszarów i obiektów prawnie chronionych ... 63

2.8.2 Stan zasobów leśnych ... 70

2.9 Zasoby surowców mineralnych ... 71

2.10 Gleby ... 77

2.10.1 Stan i jakość gleb ... 77

2.10.2 Struktura użytkowania gleb ... 78

2.10.3 Rolnictwo ekologiczne ... 79

3 Ocena realizacji celów i działań zapisanych w Programie ... 79

3.1 Poprawa jakości powietrza, ochrona przed hałasem oraz zapewnienie informacji o źródłach pól elektromagnetycznych ... 79

3.2 Ochrona zasobów wodnych ... 86

3.3 Rozwijanie systemu gospodarki odpadami ... 91

3.4 Przeciwdziałanie występowaniu i minimalizowanie skutków negatywnych zjawisk atmosferycznych, geodynamicznych i awarii przemysłowych ... 93

3.5 Regionalna polityka energetyczna ... 98

3.6 Ochrona i zachowanie środowiska przyrodniczego ... 101

3.7 Wsparcie systemu zarządzania bezpieczeństwem publicznym ... 109

(4)

za lata 2016-2017 - tj. Programu Strategicznego Ochrona Środowiska 3.8 Edukacja ekologiczna, kształtowanie i promocja postaw w zakresie ochrony

środowiska i bezpieczeństwa publicznego oraz usprawnienie mechanizmów

administracyjno-prawnych i ekonomicznych ... 112

4 Ocena realizowanych przedsięwzięć strategicznych ... 116

4.1 Poprawa jakości powietrza, ochrona przed hałasem oraz zapewnienie informacji o źródłach pól elektromagnetycznych ... 116

4.2 Ochrona zasobów wodnych ... 125

4.3 Rozwĳanie systemu gospodarki odpadami ... 126

4.4 Przeciwdziałanie występowaniu i minimalizowanie skutków negatywnych zjawisk atmosferycznych, geodynamicznych i awarii przemysłowych ... 130

4.5 Regionalna polityka energetyczna ... 133

4.6 Ochrona i zachowanie środowiska przyrodniczego ... 136

4.7 Wsparcie systemu zarządzania bezpieczeństwem publicznym ... 138

4.8 Edukacja ekologiczna, kształtowanie i promocja postaw w zakresie ochrony środowiska i bezpieczeństwa publicznego oraz usprawnienie mechanizmów administracyjno-prawnych i ekonomicznych ... 144

5 Weryfikacja systemu monitoringu wdrażania PSOŚ ... 144

6 Analiza finansowania zadań środowiskowych na terenie województwa ... 153

7 Podsumowanie ... 163

8 Wnioski i zalecenia ... 164

9 Załącznik nr 1. Wykaz wybranych działań edukacyjnych prowadzonych na terenie województwa małopolskiego ... 169

(5)

Wykaz skrótów

ARiMR Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa b.d. brak danych

CRFOP Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody GDDKiA Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad GDOŚ Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska GIOŚ Główny Inspektorat Ochrony Środowiska GUS Główny Urząd Statystyczny

GZWP Główny Zbiornik Wód Podziemnych

IMGW PIB Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Państwowy Instytut Badawczy JCWP Jednolita Część Wód Powierzchniowych

JCWPd Jednolita Część Wód Podziemnych KPGO Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014

KPOŚK Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych

LDWN długookresowy poziom dźwięku dla pory dziennej, wieczornej i nocnej

LN długookresowy średniego poziom dźwięku wyznaczony podczas wszystkich pór nocy MRPO Małopolski Regionalny Program Operacyjny

NFOŚiGW Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ODR Ośrodek Doradztwa Rolniczego

OSO Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków PAP Poważne Awarie Przemysłowe

PGOWM Plan Gospodarki Odpadami Województwa Małopolskiego na lata 2016 – 2022 PZPWM Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego

PIG Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa PKP Polskie Koleje Państwowe

POIiŚ Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko

POP Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego PSOŚ Program Strategiczny Ochrona Środowiska

Raport PSOŚ Raport z wykonania wojewódzkiego programu ochrony środowiska Województwa Małopolskiego za lata 2016-2017 - tj. Programu Strategicznego Ochrona Środowiska RDLP Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych

RDOŚ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie

RDW Ramowa Dyrektywa Wodna - Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz. Urz. WE L 327 z 22.12.2000)

RPOWM Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2014 - 2012

(6)

RZGW Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie

SOO Specjalne Obszary Ochrony siedlisk

WBZŚ Wojewódzki Bank Zanieczyszczeń Środowiska

WFOŚiGW Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie WIOŚ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie

WODR Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego WSO Wojewódzki System Odpadowy

ZPKWM Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego

(7)

1 Wstęp

1.1 Cel i zakres Raportu

Opracowanie „Raport z wykonania wojewódzkiego programu ochrony środowiska Województwa Małopolskiego za lata 2016-2017 tj. Programu Strategicznego Ochrona Środowiska”, zwanego dalej Raport PSOŚ, ma na celu ocenę stopnia zaawansowania prac związanych z wykonywaniem działań wyznaczonych w Programie Strategicznym Ochrona Środowiska¹ (dalej PSOŚ).

Zakres Raportu PSOŚ obejmuje cele i działania przewidziane do realizacji w latach 2016 – 2017 oraz działania ekologiczne, które nie zostały ujęte w PSOŚ, a zostały zrealizowane w latach 2016 – 2017.

Raport PSOŚ zawiera ocenę stanu następujących komponentów środowiska:

 powietrze atmosferyczne,

 hałas,

 promieniowanie elektromagnetyczne,

 gospodarka wodna,

 gospodarka odpadami,

 klimat i zagrożenia naturalne,

 energia odnawialna,

 środowisko przyrodnicze,

 zasoby surowców mineralnych,

 gleby.

Ponadto w Raporcie PSOŚ dokonano oceny celów, działań i przedsięwzięć strategicznych określonych w priorytetach:

1. Poprawa jakości powietrza, ochrona przed hałasem oraz zapewnienie informacji o źródłach pól elektromagnetycznych.

2. Ochrona zasobów wodnych.

3. Rozwijane systemu gospodarki odpadami.

4. Przeciwdziałanie występowaniu i minimalizacji skutków negatywnych zjawisk atmosferycznych, geodynamicznych i awarii przemysłowych.

5. Regionalna polityka energetyczna.

6. Ochrona i zachowanie środowiska naturalnego.

7. Wsparcie systemu zarządzania bezpieczeństwem publicznym.

8. Edukacja ekologiczna, kształtowanie i promocja postaw w zakresie ochrony środowiska i bezpieczeństwa publicznego oraz usprawnienie mechanizmów administracyjno-prawnych i ekonomicznych.

Raport PSOŚ uwzględnia zmiany przepisów prawa ochrony środowiska, tzn. zmiany ustaw oraz rozporządzeń wykonawczych do tych ustaw, jakie miały miejsce w okresie sprawozdawczym.

1 Program Strategiczny Ochrona Środowiska został przyjęty uchwałą nr LVI/894/14 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 27 października 2014 r. Dokument znajduje się na stronie internetowej:

https://www.malopolska.pl/urzad-marszalkowski/departamenty/departament-srodowiska/program-ochrony- srodowiska

(8)

1.2 Podstawa prawna

Obowiązek wykonania Raportów z realizacji zdań wynikających z uchwalonych programów ochrony środowiska wynika z prawa ochrony środowiska. Zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tj. Dz. U. z 2018 r. poz. 799, zwaną dalej POŚ), organy opracowujące programy ochrony środowiska zobowiązane są do opracowania raportów z realizacji zadań określonych w uchwalonych programach ochrony środowiska. Organem odpowiedzialnym za opracowanie programów ochrony środowiska, a następnie wykonania raportów z realizacji wyznaczonych zadań, w województwie małopolskim jest Zarząd województwa.

Niniejszy Raport PSOŚ opracowany został dla celów i działań wyznaczonych w zatwierdzonym uchwałą nr LVI/894/14 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 27 października 2014r. w sprawie zmiany uchwały Nr XXXVI/443/05 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 29 sierpnia 2005 roku w sprawie „Programu Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014”

Raport z realizacji zadań określonych w PSOŚ opracowany został przez firmę LEMTECH Konsulting sp.

z o.o. z siedzibą w Krakowie, na podstawie umowy (nr I/971/SR/1335/18 z dnia 18.05.2018r.) zawartej z Województwem Małopolskim, reprezentowanym przez Zarząd Województwa Małopolskiego.

1.3 Okres, jaki obejmuje Raport

Raporty z realizacji działań określonych w Programie strategicznym ochrony środowiska przygotowuje się, zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. POŚ (tj. Dz. U. z 2018 r. poz. 799), w cyklach dwuletnich. Niniejszy Raport z realizacji celów, działań i przedsięwzięć strategicznych określonych w PSOŚ obejmuje lata 2016 - 2017.

1.4 Metodyka opracowania Raportu

Aktualnie brak jest umocowanych prawnie wymagań, w zakresie sporządzania i zawartości Raportów z realizacji programów ochrony środowiska, w związku z tym metodyka wykonania Raportu PSOŚ została opracowana w oparciu o zasady monitoringu wdrażania celów i działań PSOŚ, wskaźniki efektywności opisane w PSOŚ oraz wyniki analizy:

 przyjętych do realizacji celów, działań i przedsięwzięć priorytetowych,

 kompetencji podmiotów uczestniczących w organizacji i zarządzaniu PSOŚ, realizujących zadania z PSOŚ, kontrolujących przebieg realizacji i efekty wykonania PSOŚ.

Prace nad Raportem zostały podzielone na następujące etapy:

ETAP I - Prace studyjne, podczas których:

 przeanalizowane zostały cele, działania oraz harmonogram zadań przyjęte do realizacji w ramach PSOŚ oraz przyjęty do realizacji sposób i monitoring wdrażania Programu

 opracowane zostały pisma na potrzeby zebrania danych i informacji do Raportu PSOŚ.

ETAP II - Prace studyjne, podczas których rozesłano pisma z prośbą o udostępnienie informacji niezbędnych do opracowania Raportu PSOŚ, do następujących podmiotów z terenu województwa małopolskiego:

a) do urzędów miast i gmin, starostw, wojewódzkich jednostek organizacyjnych;

b) do Zarządców Lasów Państwowych, Komend Straży Pożarnej, Komend Policji, Zarządów Parków Narodowych, RDOŚ, ZPKWM, itp.;

(9)

c) do podmiotów gospodarczych, tj. przedsiębiorstwa, w tym przedsiębiorstwa podlegające pod pozwolenia zintegrowane, zakładów komunalnych, oczyszczalni ścieków, eksploatatorów składowisk odpadów, elektrowni i elektrociepłowni, zakładów wodno-kanalizacyjnych, zarządców dróg.

W ramach tego etapu wysłane zostały również prośby o udostępnienie informacji na temat stanu środowiska województwa małopolskiego w latach 2016 - 2017. Pisma skierowane zostaną m.in.

do: Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, Urzędu Marszałkowskiego, itd.

ETAP III - Prace studyjne związane z analizą danych i informacji przesłanych przez podmioty. Pozyskane dane zostały ujęte w zestawienia tabelaryczne, które podzielone zostały tematycznie, zgodnie z obszarami interwencji, zadaniami operacyjnymi oraz źródłem finansowania.

W Raporcie PSOŚ dokonano odrębnej analizy sposobów i źródeł finansowania oraz efektów realizacji PSOŚ w oparciu o wskaźniki efektywności w nim zawarte, z uwzględnieniem tendencji zmian.

ETAP IV - Wykonanie oceny eksperckiej polegającej na analizie tabel podsumowujących realizację poszczególnych zadań oraz efektów wdrażania zapisów PSOŚ w kontekście wcześniej zidentyfikowanych potrzeb, a także analizie przyczyn niewykonania lub opóźnienia w wykonaniu działań. Przeprowadzona analiza pozwoliła na:

 opisowe i tabelaryczne zestawienie wskaźników środowiska (presji, stanu i reakcji) w poszczególnych latach w czasie realizacji PSOŚ wraz z określeniem tendencji zmian poszczególnych wskaźników,

 sformułowanie wniosków,

 pisemne podsumowania wyników prac.

ETAP V - Poddanie wstępnego projektu Raportu PSOŚ ocenie przez Zamawiającego, a następnie przyjęcie dokumentu przez Zarząd Województwa Małopolskiego i przedstawienie wyników Raportu PSOŚ na sesji Sejmiku Województwa.

2 Ocena stanu środowiska

2.1 Powietrze atmosferyczne

2.1.1 Emisje zanieczyszczeń

Na stan jakości powietrza w województwie małopolskim ma wpływ wielkość emisji zanieczyszczeń emitowanych do środowiska. Emisję zanieczyszczeń można podzielić na:

 Emisję punktową, której źródłem są procesy energetycznego spalania paliw oraz procesy technologiczne prowadzone w zakładach przemysłowych,

 Emisję liniową, której źródłem jest transport samochodowy, kolejowy i lotniczy,

 Emisję powierzchniową, tzn. emisję pochodzącą z procesów spalania zachodzących w paleniskach domowych, gromadzenia i utylizacji ścieków oraz odpadów, hałd górniczych, rolnictwa, itp.

W ramach opracowywania Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego przeprowadzono inwentaryzację wielkości emisji z poszczególnych grup źródeł. Na podstawie dokonanej oceny wyznaczono obszary przekroczeń stężeń dopuszczalnych i docelowych. W wyniku

(10)

modelowania matematycznego, dla obszarów przekroczeń, określono w tabelach poniżej (Tabela 2.1, Tabela 2.2, Tabela 2.3, Tabela 2.4) udział każdej grupy źródeł w podziale na źródła lokalne:

powierzchniowe, liniowe, punktowe, rolnictwo i emisja naturalna oraz źródła zlokalizowane poza granicami województwa.

Tabela 2.1Udział źródeł w stężeniach średniorocznych PM10 [%] w województwie małopolskim (dane za rok 2015)

Kod stacji Źródła

powierzchniowe

Źródła liniowe

Źródła

punktowe Źródła inne Napływ spoza województwa

Kraków, Al. Krasińskiego 55,90% 22,30% 1,00% 0,80% 19,90%

Kraków, ul. Bujaka (Kurdwanów) 49,70% 18,40% 1,60% 1,60% 28,70%

Kraków, ul. Bulwarowa (Nowa Huta) 53,40% 12,60% 6,20% 1,90% 26,00%

Tarnów, ul. Bitwy pod Studziankami 39,90% 16,50% 2,50% 3,30% 37,80%

Bochnia, ul. Konfederatów Barskich 44,70% 17,30% 1,40% 2,30% 34,30%

MpBukowKolejMOB 32,00% 8,10% 1,20% 16,30% 42,50%

Gorlice, ul. Krasińskiego 27,10% 13,50% 14,40% 2,00% 43,00%

MpKetyWyspiaMOB 49,20% 10,60% 0,80% 2,00% 37,40%

MpLimanoBoleMOB 47,10% 13,90% 1,20% 1,90% 36,00%

MpMysleRynekMOB 47,80% 18,30% 0,50% 1,40% 32,00%

Niepołomice, ul. 3 Maja 50,00% 14,20% 1,50% 3,90% 30,40%

Nowy Sącz, ul. Nadbrzeżna 61,80% 12,70% 1,50% 1,30% 22,80%

Olkusz, ul. Francesco Nullo 31,00% 16,50% 1,00% 5,60% 46,00%

Skawina, oś. Ogrody 57,30% 9,80% 1,40% 2,40% 29,10%

MpSlomWolnosMOB 42,70% 7,90% 0,90% 18,20% 30,30%

MpSzczawJanaMOB 56,80% 6,30% 0,30% 0,50% 36,10%

Szymbark 23,50% 6,20% 2,10% 3,30% 64,80%

Trzebinia, oś. ZWM 35,80% 13,10% 1,20% 2,50% 47,30%

Tuchów, ul. Chopina 57,20% 10,20% 0,80% 2,80% 29,00%

Zakopane, ul. Sienkiewicza 58,20% 10,50% 0,20% 0,20% 30,80%

Źródło: Uzasadnienie POP z 2017 r.

Tabela 2.2 Udział źródeł w stężeniach średniorocznych PM2,5 [%] w województwie małopolskim (dane za rok 2015)

powierzchniowe

Źródła

punktowe Źródła inne Napływ spoza województwa

Szymbark 28,10% 7,10% 2,10% 0,60% 62,10%

Trzebinia, oś. ZWM 40,70% 14,00% 1,10% 1,00% 43,20%

(11)

Tabela 2.3Udział źródeł w stężeniach średniorocznych BaP [%] w województwie małopolskim (dane za rok 2015)

powierzchniowe

Źródła

punktowe Źródła inne

Napływ spoza województ

wa

Szymbark 71,00% 0,10% 2,30% 0,00% 26,60%

Trzebinia, oś. ZWM 77,70% 0,20% 1,30% 0,00% 20,90%

Tabela 2.4Udział źródeł w stężeniach średniorocznych NO2 [%]

Kod stacji Źródła

powierzchniowe

Źródła liniowe

Źródła punktowe

Źródła inne

Napływ spoza województwa

Na podstawie udziałów w poszczególnych punktach stacjach pomiarowych wskazanych w powyższych tabelach, określono średni udział źródeł w stężeniach średniorocznych w strefach województwa małopolskiego, który został przedstawiony na wykresach poniżej.

(12)

za lata 2016-2017 - tj. Programu Strategicznego Ochrona Środowiska Rysunek 2.1 Średni udział źródeł w stężeniach

średniorocznych pyłu PM10 w Aglomeracji Kraków w 2015 r.

Rysunek 2.2 Średni udział źródeł w stężeniach średniorocznych pyłu PM10 w mieście Tarnów w 2015 r.

Rysunek 2.3 Średni udział źródeł w stężeniach średniorocznych pyłu PM10 w strefie małopolskiej w 2015 r.

Rysunek 2.4 Średni udział źródeł w stężeniach średniorocznych pyłu PM2,5 w Aglomeracji Kraków w 2015 r.

Rysunek 2.5 Średni udział źródeł w stężeniach średniorocznych pyłu PM2,5 w mieście Tarnów w 2015 r.

Rysunek 2.6 Średni udział źródeł w stężeniach średniorocznych pyłu PM2,5 w strefie małopolskiej w 2015 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie uzasadnienia POP z 2017 r.

(13)

Rysunek 2.7 Średni udział źródeł w stężeniach średniorocznych bezno(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 w Aglomeracji Kraków w 2015 r.

(14)

Rysunek 2.10 Średni udział źródeł w stężeniach średniorocznych dwutlenku azotu w Aglomeracji Kraków w 2015 r.

Źródło opracowanie własne na podstawie uzasadnienia POP z 2017 r.

W ostatnich dwóch latach zaobserwować można spadek wielkości emisji zanieczyszczeń z zakładów szczególnie uciążliwych. W przypadku emisji zanieczyszczeń gazowych w sposób niezorganizowany do powietrza, w roku bazowym 2012 wielkość emisji kształtowała się na poziomie 56 231 Mg/rok, a w 2017 na poziomie 1 505 Mg/rok, co wskazuje na spadek o 97,32%. Znaczący spadek emisji zaobserwować można również w przypadku zanieczyszczeń pyłowych oraz dwutlenku siarki. Nastąpił spadek o 47,62% emisji zanieczyszczeń pyłowych, a w szczególności zanieczyszczeń pyłowych pochodzących ze spalania paliw (spadek o 59,48%). Znacząco zmniejszyła się (o ok. 57,68%) również emisja zanieczyszczeń pyłowych przedostająca się do powietrza w sposób niezorganizowany. Spośród zanieczyszczeń gazowych największy spadek (o ok. 54,85%) zaobserwować można w przypadku dwutlenku siarki oraz tlenku azotu (o ok. 26,09%).

Zmienność w wielkości emisji zaobserwować można w przypadku emisji tlenków węgla i dwutlenku węgla, co przedkłada się na zmienność emisji zanieczyszczeń gazowych do powietrza. Spadki i wzrosty wielkości emisji tlenków węgla przy porównaniu z rokiem wcześniejszym sięgały nawet ok. 28%.

Mniejsze różnice w wielkościach emisji w poszczególnych latach wykazuje dwutlenek węgla.

Największe spadki kształtowały się na poziomie ok. 7% i wystąpiły w 2014 i 2016 r., a największy wzrost na poziomie 8,7% zaobserwowano w 2017r. W przypadku dwutlenku węgla zaobserwowano wzrost o 3,6% wielkości emisji w porównaniu z rokiem bazowym, tzn. z 2012 r. Emisja dwutlenku węgla do powietrza stanowi ok. 99% całkowitej emisji zanieczyszczeń gazowych do powietrza, co powoduje, że nastąpił wzrost o ok. 3,3% całkowitej emisji zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych.

Rozkład wielkości emisji zanieczyszczeń pochodząca z zakładów szczególnie uciążliwych w latach 2012- 2017 przedstawiony został w tabeli poniżej (Tabela 2.5).

(15)

za lata 2016-2017 - tj. Programu Strategicznego Ochrona Środowiska Tabela 2.5 Wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza pochodząca z zakładów szczególnie uciążliwych

Lp. Nazwa wskaźnika Emisja w

2012r.

Emisja w 2013r.

Emisja w 2014r.

Emisja w 2015r.

Emisja w 2016r.

Emisja w 2017r.

Zmiana emisji w 2017r.

w stosunku do 2012r. w %

Trend

1 Emisja zanieczyszczeń pyłowych z

zakładów szczególnie uciążliwych [Mg/rok] 3 929 3 592 3 032 2 830 2 067 2 057 -47,65% spadek

2

Emisja zanieczyszczeń pyłowych ze spalania paliw z zakładów szczególnie uciążliwych [Mg/rok]

2 315 2 151 1 828 1 703 1 006 938 -59,48% spadek

3

Emisja zanieczyszczeń pyłowych

niezorganizowana z zakładów szczególnie uciążliwych [Mg/rok]

319 291 209 131 100 135 -57,68% spadek

4

Emisja zanieczyszczeń gazowych do powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych [Mg/rok]

10 581 600 11 001 246 10 238 076 10 841 885 10 059 451 10 927 841 3,27% spadek

5

Emisja zanieczyszczeń gazowych

niezorganizowana z zakładów szczególnie uciążliwych [Mg/rok]

56 231 74 020 32 954 6 340 5 318 1 505 -97,32% spadek

6 Emisja dwutlenku siarki z zakładów

szczególnie uciążliwych [Mg/rok] 28 583 29 833 29 585 30 394 12 633 12 904 -54,85% spadek

7 Emisja tlenku azotu z zakładów szczególnie

uciążliwych [Mg/rok] 20 365 20 393 21 570 20 154 14 989 15 052 -26,09% spadek

8 Emisja tlenku węgla z zakładów

szczególnie uciążliwych [Mg/rok] 16 898 12 201 14 049 17 967 14 676 16 412 -2,88% wzrost

9 Emisja dwutlenku węgla z zakładów

szczególnie uciążliwych [Mg/rok] 10 462 727 10 892 685 10 129 113 10 738 076 9 977 646 10 840 787 3,61% spadek 10 Emisja metanu z zakładów szczególnie

uciążliwych [Mg/rok] 48 528 41 936 40 076 31 506 36 486 39 894 -17,79% spadek

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

(16)

Dane GUS przedstawiają wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza pochodzące jedynie z zakładów szczególnie uciążliwych, które przekazują sprawozdania do Głównego Urzędu Statystycznego. Dane te nie stanowią pełnej bazy informacji na temat wielkości emisji ze źródeł punktowych zlokalizowanych na terenie województwa małopolskiego. Dokładniejsze informacje zawiera Wojewódzki Bank Zanieczyszczeń Środowiska prowadzony przez Marszałka Województwa Małopolskiego, ponieważ uwzględnia nie tylko zakłady szczególnie uciążliwe, ale również mniejsze zakłady przemysłowe, jednostki organizacyjne oraz osoby fizyczne niebędące podmiotem, a korzystające ze środowiska w zakresie, w jakim korzystanie ze środowiska wymaga pozwolenia. Dane zawarte w WBZŚ pochodzą z rocznych wykazów zawierający informacje o ilości i rodzajach gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza, dane, na podstawie których określono te ilości, oraz informacje o wysokości należnych opłat za korzystanie ze środowiska.

Wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza pochodząca z podmiotów składających wykaz informacji o wielkości i rodzajach gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza oraz wielkości pochodzące z danych GUS przedstawiono w tabeli poniżej (Tabela 2.6).

Tabela 2.6 Wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza pochodząca z WBZŚ

Lp. Nazwa wskaźnika Emisja w 2016r. Emisja w 2017r.

Wg GUS Wg WBZŚ Wg GUS Wg WBZŚ

1 Emisja zanieczyszczeń pyłowych [Mg/rok] 2 067 2 310 2 057 2 212 2 Emisja zanieczyszczeń pyłowych ze spalania

paliw [Mg/rok] 1 006 1 102 938 1 025

3 Emisja zanieczyszczeń gazowych [Mg/rok] 10 059 451 10 302 910 10 927 841 10 393 252

4 Emisja dwutlenku siarki [Mg/rok] 12 633 12 781 12 904 12 974

5 Emisja tlenku azotu [Mg/rok] 14 989 15 431 15 052 15 381

6 Emisja tlenku węgla [Mg/rok] 14 676 15 509 16 412 17 214

7 Emisja dwutlenku węgla [Mg/rok] 9 977 646 10 217 563 10 840 787 10 314 768

8 Emisja metanu [Mg/rok] 36 486 37 450 39 894 40 590

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych WBZŚ Urzędu Marszałkowskiego oraz danych GUS

2.1.2 Jakość powietrza

Stan jakości powietrza w województwie małopolskim oceniany jest na podstawie badań wykonywanych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Małopolskiego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie. Instytucja ta prowadzi badania w automatycznych, manualnych lub mobilnych punktach pomiarowych. W tabelach poniżej (Tabela 2.7, Tabela 2.8) przedstawiono średnioroczne stężenia zanieczyszczeń w punktach pomiarowych w latach 2016 i 2017. Na wykresach poniżej przedstawiono stężenia średnioroczne emisji zanieczyszczeń, które w latach 2016-2017 przekraczały dopuszczalne wartości. Na wykresach uwzględniono średnioroczne stężenia zanieczyszczeń z lat 2013-2015 ze stacji pomiarowych funkcjonujących w 2016 i 2017 r. Pominięto natomiast wyniki ze stacji pomiarowych, które w okresie sprawozdawczym raportu były zamknięte.

(17)

Tabela 2.7 Stężenia średnioroczne emisji zanieczyszczeń oraz liczba dni z przekroczeniem wartości dopuszczalnych stężeń pyłu PM 10 w roku 2016

Stacja pomiarowa

2016 r.

SO2 NO2 CO C6H6 O3 PM10

Liczba dni z przekroczeniami

PM10

PM2,5 Pb As Cd Ni B(a)P

µg/m³ µg/m³ mg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ szt. µg/m³ µg/m³ ng/m³ ng/m³ ng/m³ ng/m³

Kraków, ul. Bujaka (Kurdwanów) 6,3 32,8 - 2,6 33,6 39,4 78 30,2 0,019 1,34 0,61 1,28 5,2

Kraków, Al. Krasińskiego - 59,3 0,8 2,3 - 56,7 165 37,9 - - - - -

Kraków, ul. Bulwarowa (Nowa Huta) 6,4 27,5 0,6 1,8 - 39,9 74 29,1 0,028 1,49 0,81 1,59 5

Kraków, ul. Dietla - 44,6 - - - 48,6 118 - - - - - -

Kraków, ul. Złoty Róg - - - - - 40,7 85 - - - - - -

Kraków, os. Piastów - - - - - 36,7 69 - - - - - -

Tarnów, ul. Bitwy pod Studziankami 6,4 21,3 - - 45,7 30,6 39 24,4 0,015 0,91 0,43 0,93 4,2

Tarnów, ul. Ks. Romana Sitko - 30,7 0,5 2,1 - 36,9 65 - - - - - -

Nowy Sącz, ul. Nadbrzeżna 7,9 24,3 - 3,4 - 40,9 82 31,5 0,018 1 0,51 1,24 9,7

Bochnia, ul. Konfederatów Barskich - 17,8 - - - 34,8 62 29,2 - - - - 5,9

Trzebinia, oś. ZWM 9,9 18 0,4 - 50 34,4 59 27,2 0,026 1,52 0,79 1,41 5,5

Olkusz, ul. Francesco Nullo 14,1 - - - - 30,9 43 - - - - - -

Tuchów, ul. Chopina - - - - - 39 74 - - - - - 8,1

Gorlice, ul. Krasińskiego - - - - - 26,1 33 - - - - - 2,5

Szymbark 3,3 7,8 - - 50,8 - - - - - - - -

Skawina, oś. Ogrody 7,4 21,3 - - - 42,5 87 - - - - - -

Niepołomice, ul. 3 Maja - - - - - 34,5 62 - - - - - 5,6

Szarów, ul. Spokojna - 15 - - 45,2 - - - - - - - -

Kaszów, ul. Bór - 18,2 - - 46 - - - - - - - -

Nowy Targ, Pl. Słowackiego - - - - - 35,9 42 - - - - - 8,3

Zakopane, ul. Sienkiewicza 11,6 18,6 0,5 52,3 30,8 44 25,6 - - - - 6,2

Chrzanów, Pl. Tysiąclecia 13,6 - - - - 31,7 14 - - - - - 5

Dobczyce, ul. Szkolna 8,6 - - - - 28,6 14 - - - - - 4,4

Kalwaria Zebrzydowska, Rynek 16,6 - - - - 43,2 27 - - - - - 9,9

Muszyna, ul. Kity 9,2 - - - - 27,9 15 - - - - - 6

Piwniczna–Zdrój, ul. Zdrojowa 8,4 - - - - 24 10 - - - - - 6,6

Wieliczka, ul. Dembowskiego - - - - 33,9 18 - - - - - 6,2

Dopuszczalna wartość 20 40 10 5 120 40 35 25 0,5 6 5 20 1

Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie.

(18)

Tabela 2.8 Stężenia średnioroczne emisji zanieczyszczeń oraz liczba dni z przekroczeniem wartości dopuszczalnych stężeń pyłu PM 10 w roku 2017

Stacja pomiarowa

2017 r.

SO2 NO2 CO C6H6 O3 PM10

Liczba dni z przekroczeniami

PM10

PM2,5 Pb As Cd Ni B(a)P

µg/m³ µg/m³ mg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ szt. µg/m³ µg/m³ ng/m³ ng/m³ ng/m³ ng/m³

Kraków, ul. Bujaka (Kurdwanów) 7,1 32,5 - 2,5 38 42,1 71 31,9 0,017 1,3 0,5 1,5 5

Kraków, Al. Krasińskiego - 60,5 0,9 2,3 - 55,2 130 40,1 - - - - -

Kraków, ul. Bulwarowa (Nowa Huta) 7,3 29,5 0,6 2,0 - 43,6 85 28,4 0,024 1,7 0,8 1,7 6

Kraków, ul. Dietla - 41,6 - - - 48,6 103 - - - - - -

Kraków, ul. Złoty Róg - - - - - 45 86 - - - - - 5,6

Kraków, os. Piastów - - - - - 38,1 69 - - - - - 4,7

Kraków, os. Wadów - - - - - 39,7 71 - - 1,1 0,5 1,1 3,6

Kraków, ul. Telimeny - - - - - 41,3 76 - - 5,6

Tarnów, ul. Bitwy pod Studziankami 7,3 22,7 - - 47,9 31,8 53 25,8 0,016 1 0,7 1 3,8

Tarnów, ul. Ks. Romana Sitko - 31,8 0,6 2,3 - 37,7 74 29 - - - - -

Nowy Sącz, ul. Nadbrzeżna 6,8 25,5 - - - 43,1 91 34,1 0,018 1 0,5 1,1 10

Bochnia, ul. Konfederatów Barskich - - - - - 37,9 65 30,6 - - - - 7

Trzebinia, oś. ZWM 13,1 18,2 0,4 2,2 49,5 36,2 58 27,6 0,026 1,8 0,8 1,4 5,6

Olkusz, ul. Francesco Nullo - - - - - 35,1 50 - - - - - -

Tuchów, ul. Chopina - - - - - 42,5 82 - - - - - 9,3

Gorlice, ul. Krasińskiego - - - - - 27,3 47 - - - - - 3,1

Szymbark 3,4 6,9 - - 58 - - - - - - - -

Skawina, oś. Ogrody 8,8 20,5 - - - 45,4 82 - - - - - -

Niepołomice, ul. 3 Maja - - - - - 38,5 71 - - - - - 7,4

Szarów, ul. Spokojna - 16,8 - - 47,9 - - - - - - - -

Kaszów, ul. Bór - 16,4 - - 52,7 - - - - - - - -

Nowy Targ, Pl. Słowackiego 14,5 - - - - 47,4 100 - - - - - 14,6

Zakopane, ul. Sienkiewicza 10,8 20,4 0,5 - 51,9 30,2 55 24,7 - - - - 6,2

Muszyna, ul. Kity - - - - - 29,4 45 - - - - - 5,5

Brzeszcze, ul. Kościelna - - - - - 64,3 130 - - - - - 22,7

Rabka-Zdrój, ul. Orkana - - - - - 34,8 66 - - - - - 8

Dopuszczalna wartość 20 40 10 5 120 40 35 25 0,5 6 5 20 1

Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie.

(19)

Rysunek 2.11 Stężenia średnioroczne emisji zanieczyszczeń pyłu zawieszonego PM10 w latach 2016-2017 z uwzględnieniem danych z lat 2013-2015

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych WIOŚ

(20)

Rysunek 2.12 Stężenia średnioroczne emisji zanieczyszczeń pyłu zawieszonego PM2,5 w latach 2016- 2017 z uwzględnieniem danych z lat 2013-2015

Rysunek 2.13 Stężenia średnioroczne emisji zanieczyszczeń B(a)P w latach 2016-2017 z uwzględnieniem danych z lat 2013-2015

(21)

Rysunek 2.14 Stężenia średnioroczne emisji zanieczyszczeń NO2 w latach 2016-2017 z uwzględnieniem danych z lat 2013-2015

Na podstawie przeprowadzonych badań coroczne dokonywana jest przez WIOŚ w Krakowie ocena jakości powietrza w wyznaczonych strefach. Województwo małopolskie podzielone jest na 3 strefy:

Aglomeracja Kraków, miasto Tarnów oraz strefa małopolska. W każdej ze stref dokonywana jest kwalifikacja w podziale na poszczególne zanieczyszczenia. W ostatnich latach klasyfikacja ta nie uległa znaczącym zmianom.

Począwszy od roku 2012, Aglomeracja Kraków kwalifikuje się do klasy C ze względu na przekroczone parametry: dwutlenku azotu, pyłu zawieszonego PM10, pyłu zawieszonego PM2,5 oraz benzo(a)pirenu zawartego w pyle zawieszonym PM10.

W latach 2012-2017, w strefie miasto Tarnów zmianie ulegało jedynie stężenie pyłu zawieszonego PM2,5 zawartego w powietrzu. W latach 2014-2016 nastąpiła poprawa jakości powietrza i w tych latach nie dochodziło do przekroczeń dopuszczalnych stężeń pyłu PM2,5. W 2017 r. nastąpiło pogorszenie stanu jakości powietrza i wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych poziomów, co spowodowało zakwalifikowanie miasta Tarnów do klasy C. Pozostałe zanieczyszczenia, które kwalifikują strefę do klasy C nie uległy zmianie i są nimi: pył zawieszony PM10 oraz benzo(a)piren zawarty w pyle zawieszonym PM10.

Strefa małopolska od roku bazowego kwalifikuje się do klasy C ze względu na przekroczone parametry:

pyłu zawieszonego PM10, pyłu zawieszonego PM2,5 oraz benzo(a)pirenu zawartego w pyle zawieszonym PM10. Dodatkowo w 2012 r. wystąpiło przekroczenie dopuszczalnych poziomów dwutlenku siarki, a w 2015 r. – ozonu.

(22)

W poniżej tabeli (Tabela 2.9) przedstawiono klasyfikację stref jakości powietrza w województwie małopolskim z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia w latach 2016-2017 Tabela 2.9 Klasyfikacja stref jakości powietrza w województwie małopolskim z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia w latach 2016-2017

Nazwa strefy

Kod strefy

Klasa strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń – ochrona zdrowia ludzi SO2 NO2 CO C6H6 O3 PM10 PM2,5 Pb As Cd Ni B(a)P

2016 r.

Aglomeracja

Krakowska PL1201 A C A A A C C A A A A C

miasto

Tarnów PL1202 A A A A A C A A A A A C

strefa

małopolska PL1203 A A A A A C C A A A A C

2017 r.

Aglomeracja

Krakowska PL1201 A C A A A C C A A A A C

miasto

Tarnów PL1202 A A A A A C C A A A A C

strefa

małopolska PL1203 A A A A A C C A A A A C

Źródło: opracowanie własne na podstawie Ocen jakości powietrza w województwie małopolskim w 2016 r. oraz w 2017 r., WIOŚ w Krakowie.

Dla zanieczyszczeń, które zakwalifikowano do klasy C opracowywany jest program ochrony powietrza.

W 2017 r. uchwałą nr XXXII/451/17 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 23 stycznia 2017 r.

w sprawie zmiany uchwały Nr XXXIX/612/09 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 21 grudnia 2009 r. w sprawie „Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego” zmienionej uchwałą Nr VI/70/11 z dnia 28 lutego 2011 r. oraz uchwałą Nr XLII/662/13 z dnia 30 września 2013 r., uaktualniony została program z 2013 r.²

2 Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego został przyjęty uchwałą nr XXXII/451/17 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 23 stycznia 2017 r. Dokument znajduje się na stronie internetowej:

https://www.malopolska.pl/dla-mieszkanca/srodowisko/jakosc-powietrza

(23)

2.2 Hałas

Najbardziej uciążliwymi źródłami emisji hałasu, jakie mają wpływ na klimat akustyczny Małopolski jest bardzo dynamiczny i zmienny w czasie hałas komunikacyjny, w tym hałas lotniczy oraz hałas generowany przez zakłady przemysłowe i gospodarcze; obiekty publiczne oraz place budowy.

Podstawowymi narzędziami w walce z emisją hałasu do środowiska, są między innymi instrumenty planowania przestrzennego oraz instrumenty ochrony środowiska (zabezpieczenia akustyczne, dobrze zaprojektowane i wykonane drogi linie kolejowe i porty lotnicze oraz plany i programy walki z hałasem).

W z dnia 3 lipca 2009 roku, uchwałą Nr XXXIV/494/09 Sejmiku Województwa Małopolskiego został przyjęty do realizacji pierwszy Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa małopolskiego, który został zaktualizowany uchwałą Nr XLII663/13 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 30 września 2013r. Programu przyjęty do realizacji uchwałą z dnia 30 września 2013r., swoim zakresem obejmował tereny poza aglomeracyjne, wzdłuż odcinków dróg o łącznej długości 803,15km, dla których natężenie ruchu w 2010roku wynosiło 3 mln pojazdów rocznie oraz tereny wzdłuż 130km linii kolejowych, o natężeniu ruchu powyżej 30 tys., pociągów rocznie.

Na drogach, które zostały objęte aktualizacją przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu dotyczyły 126 km dróg. W celu poprawy jakości klimatu akustycznego na terenach położonych w obszarze oddziaływania dróg, program zakładał budowę 5 km ekranów akustycznych oraz wymianę nawierzchni, na nawierzchnię o obniżonym poziomie wytwarzanego hałasu, na odcinku ok 120 km dróg. Termin realizacji tych zadań został wyznaczony na koniec 2033roku.

Podmiotami zobowiązanymi do wykonania przyjętych w programie celów i działań są zarządcy dróg i linii kolejowych, tj. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Zarząd Dróg Wojewódzkich w Krakowie, PKP Polskie Linie Kolejowe sp. z o. o oraz Stalexport Autostrada Małopolska S.A. Organem kontrolnym dla wykonawców działań wyznaczony został Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Krakowie.

Zgodnie z informacją zawartą w przyjętą uchwałą Nr XLIV/678/17/663/1330 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 28 grudnia 2017r., aktualizację „Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa małopolskiego”, w latach 2013-2016, wykonano ok.4,43km ekranów akustycznych i wymieniono nawierzchnię na odcinku 28km, co stanowi ok. 88,5% wykonania prac związanych z budową ekranów akustycznych oraz ok 23% wymienionej nawierzchni dróg.

Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska, w latach 2012-2016, w ramach „Programu Państwowego monitoringu emisji hałasu”, wykonał pomiary hałasu komunikacyjnego, w tym hałasu drogowego, kolejowego i lotniczego oraz przemysłowego na terenie Województwa Małopolskiego, pomiary hałasu komunikacyjnego realizowane były również w roku 2017. Prowadzone pomiary miały określić warunki akustyczne panujące w bezpośrednim sąsiedztwie tras komunikacyjnych oraz przedstawić dane o uciążliwości akustycznej analizowanych miejsc.

Hałas drogowy

Pomiary klimat akustycznego hałasu drogowego w latach 2012- 2017 przeprowadzono dla dróg krajowych i wojewódzkich. Pomiary określające poziomy krótkookresowe (dobowe), wykonano w 69 punktach, a określające poziomy długookresowe przeprowadzono w 19 punktach. Głównym celem prowadzonych pomiarów było wyznaczenie oraz zewidencjonowanie miejsc, w których przekroczone są dopuszczalne wartości hałasu oraz określenie warunków jakie panują w bezpośrednim sąsiedztwie tras komunikacyjnych. Pomiary prowadzone były na terenie całego województwa.