• Nie Znaleziono Wyników

Tomasz Kubicki. Prawo hipoteczne Królestwa Polskiego z 1825 roku i jego realizacja w powiecie brzezińskim do 1914 roku

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Tomasz Kubicki. Prawo hipoteczne Królestwa Polskiego z 1825 roku i jego realizacja w powiecie brzezińskim do 1914 roku"

Copied!
207
0
0

Pełen tekst

(1)

Tomasz Kubicki

Prawo hipoteczne Królestwa Polskiego z 1825 roku i jego realizacja w powiecie brzezińskim do 1914 roku

Wydawnictwo Uniwersyttetu Łódzkiego

Łódź 2012

(2)

90-232 Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12

RECENZENT Wojciech Witkowski

REDAKTOR WYDAWNICTWA UŁ Ewa Siwińska

SKŁAD I ŁAMANIE ESUS – Agnieszka Buszewska

PROJEKT OKŁADKI Barbara Grzejszczak

© Copyright by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2012

Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Wydanie I. Zam. 5052/2012

ISBN 978-83-7525-732-8

Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 90-131 Łódź, ul. Lindleya 8 www.wydawnictwo.uni.lodz.pl e-mail: ksiegarnia@uni.lodz.pl tel. (42) 665 58 63, faks (42) 665 58 62

(3)

Wykaz stosowanych skrótów ��������������������������������������������������������������������������������������������������������� 7 Wstęp������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 9 1� Ramychronologicznepracy������������������������������������������������������������������������������������������������������� 9 2� Zakresterytorialny�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 10 3� Brzezinywczasachzaborów�Charakterystykastosunkówwłasnościowych�Kwestie

demograficzne��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 12 4� Źródła���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 16 5� LiteraturaXIX-iXX-wiecznadotyczącaprawahipotecznego������������������������������������������������ 20 6� Celpracy����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 20 Rozdział I. Ustawodawstwo hipoteczne w Królestwie Polskim ������������������������������������������������ 23 1� Zagadnieniawstępne���������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 23 2� ŹródłaprawahipotecznegowKrólestwiePolskimokresukonstytucyjnego��������������������������� 24 2�1� Aktyprawnerangiustawowej������������������������������������������������������������������������������������������ 24

2�1�1� Prawooustaleniuwłasnościdóbrnieruchomych,oprzywilejachihipo-

tekachzroku1818���������������������������������������������������������������������������������������������� 24 2�1�2� Prawooprzywilejachihipotekachzroku1825������������������������������������������������� 26 2�1�3� KodekscywilnyKrólestwaPolskiegozroku1825�������������������������������������������� 27 2�2� Aktyprawnewydanewuzupełnieniuustawzroku1818i1825������������������������������������� 28 2�3� Aktyprawneniższegorzędu������������������������������������������������������������������������������������������� 30 2�3�1� Instrukcjehipoteczne������������������������������������������������������������������������������������������� 30

2�3�1�1� InstrukcjaKomisjiRządowejSprawiedliwościz30czerwca

1819r�dlabyłegowojewództwamazowieckiego,nr7408������������������ 30 2�3�1�2� InstrukcjaKomisjiRządowejSprawiedliwościz22grudnia

1825r�dlasądówpokojujakozwierzchnościhipotecznej

powiatowej,nr15054�������������������������������������������������������������������������� 31 2�3�1�3� InstrukcjaKomisjiRządowejSprawiedliwościz2/14maja

1835r�,nr10607��������������������������������������������������������������������������������� 32 2�3�1�4� InstrukcjaKomisjiRządowejSprawiedliwościz20marca

1819r�dlakonserwatorówwojewódzkich������������������������������������������� 33 2�3�1�5� Inneaktyprawneregulującekwestiepostępowaniahipotecznego����� 34 2�4� Ustawodawstworosyjskieporoku1866obowiązującenaziemiachpolskich���������������� 35 2�5� Zakresobowiązywaniapolskiegoprawaprzedrozbiorowego����������������������������������������� 38 Rozdział II. Księgi i akta hipoteczne. Praktyka w Brzezinach ������������������������������������������������� 41 1� Zagadnieniaogólne������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 41 2� Konstrukcjaksiągiaktówhipotecznych���������������������������������������������������������������������������������� 46 2�1� Wykazhipoteczny������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 47

(4)

2�2� Księgaumówwieczystych����������������������������������������������������������������������������������������������� 51 2�3� Zbiórdokumentów����������������������������������������������������������������������������������������������������������� 52 2�4� Aktahipoteczne��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 52 2�5� Księgiaaktahipoteczne–różnicekonstrukcyjne����������������������������������������������������������� 53 2�6� Inneksięgi,wykazyporządkującepostępowaniehipoteczneprowadzonewSądzie

Pokoju������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 54 2�7� AktahipotecznewzasobacharchiwumWydziałuKsiągWieczystychSąduRejo-

nowegowBrzezinach�Przepisyapraktyka�������������������������������������������������������������������� 58 2�7�1� Konstrukcjatechnicznaiukładwewnętrznyakthipotecznych�������������������������� 58 2�7�1�1� Układwewnętrznyakthipotecznych��������������������������������������������������� 59 2�7�1�2� Inneksięgi,wykazyporządkującepostępowaniehipoteczne

warchiwumWydziałuKsiągWieczystychSąduRejonowego

wBrzezinach���������������������������������������������������������������������������������������� 62 Rozdział III. Urzędy i urzędnicy hipoteczni powiatu brzezińskiego ���������������������������������������� 65 1� Zagadnieniawstępne���������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 65 2� Strukturasądownictwacywilnegoiurzędówhipotecznychwlatach1807–1914������������������� 67 2�1� OkresKsięstwaWarszawskiego��������������������������������������������������������������������������������������� 68 2�1�1� Powiat����������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 68 2�1�2� Departament������������������������������������������������������������������������������������������������������� 69 2�2� OkreszmianwczasachKrólestwaPolskiego������������������������������������������������������������������ 70 2�2�1� Powiat������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 70 2�2�2� Województwo������������������������������������������������������������������������������������������������������ 71 2�3� OkreswprowadzaniaprawarosyjskiegonaziemiachKrólestwaPolskiego������������������� 73 2�3�1� Ogólnastrukturasądownictwaporoku1875������������������������������������������������������ 74 2�3�2� Struktura,organizacjawydziałówhipotecznychpowprowadzeniuprawa

rosyjskiego���������������������������������������������������������������������������������������������������������� 74 3� Urzędyhipoteczne��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 75 3�1� Kancelariahipoteczna������������������������������������������������������������������������������������������������������ 75 3�1�1� Pisarzsądupokoju����������������������������������������������������������������������������������������������� 77 3�1�1�1� Wykształcenie�������������������������������������������������������������������������������������� 77 3�1�1�2� Kompetencjepisarzasądupokoju��������������������������������������������������������� 79 3�1�1�3� Obowiązkipisarzazwiązanezzasiadaniemwkancelariihipotecznej��� 79 3�1�1�4� Wynagrodzeniepisarza������������������������������������������������������������������������ 80 3�1�1�5� Odpowiedzialnośćpisarza��������������������������������������������������������������������� 82 3�1�1�6� PisarzeSąduPokojuwBrzezinach������������������������������������������������������ 83 3�1�2� Rejenciwkancelariachhipotecznych����������������������������������������������������������������� 86 3�1�2�1� Wykształcenie��������������������������������������������������������������������������������������� 86 3�1�2�2� Kompetencjerejentówkancelariihipotecznych���������������������������������� 87 3�1�2�3� Odpowiedzialnośćrejentówwświetleprzepisówhipotecznych���������� 89 3�1�2�4� Rejencikancelariihipotecznejbrzezińskiej,rejencipowiatu

brzezińskiego���������������������������������������������������������������������������������������� 90 4� WydziałHipoteczny����������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 92 4�1� KompetencjeWydziałuHipotecznego����������������������������������������������������������������������������� 92 4�2� CzłonkowieWydziałuHipotecznegoSąduPokoju��������������������������������������������������������� 93 4�2�1� Podsędek������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 93 4�2�2� Kompetencjepodsędkazwiązanezpostępowaniemhipotecznym��������������������� 93 4�2�2�1� PodsędekjakoczłonekWydziałuHipotecznego���������������������������������� 93 4�2�2�2� Innekompetencjepodsędkazwiązanezpostępowaniemhipote-

cznym��������������������������������������������������������������������������������������������������� 94

(5)

4�2�2�3� PodsędkowieSąduPokojuwBrzezinach�������������������������������������������� 94 4�3� Pisarz(sekretarz)jakoczłonekWydziałuHipotecznego������������������������������������������������� 96 4�4� Podpisarz�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 96 4�4�1� PodpisarzewSądziePokojuwBrzezinach��������������������������������������������������������� 97 4�5� SędziapokojujakoczłonekWydziałuHipotecznego������������������������������������������������������ 98 4�6� NieetatowiczłonkowieWydziałuHipotecznego�SkładosobowyWydziałuHipo-

tecznegowsytuacjachnadzwyczajnych������������������������������������������������������������������������ 100 4�6�1� Obrońcasądowy������������������������������������������������������������������������������������������������ 102 4�6�2� ZastępcywskładzieosobowymbrzezińskiegoWydziałuHipotecznego�

NadzwyczajniczłonkowieWydziałuHipotecznegowSądziePokoju

wBrzezinachwlatach1827–1914�������������������������������������������������������������������� 103 4�6�2�1� ZastępcywskładzieWydziałuHipotecznegoSąduPokoju

wBrzezinachdoroku1876���������������������������������������������������������������� 103 4�6�2�2� ZastępcywskładziebrzezińskiegoWydziałuHipotecznego

wokresiepowprowadzeniuprawarosyjskiegonaziemie

KrólestwaPolskiego1876–1914������������������������������������������������������� 105 5� Woźnisądowiiichrolawpostępowaniuhipotecznym���������������������������������������������������������� 107 Rozdział IV. Postępowanie przy zakładaniu akt hipotecznych – tak zwane pierwiastkowe regulacje hipoteczne ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 115 1� Zagadnieniawstępne�������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 115 2� Etappierwszy–rozpoczęciepostępowania��������������������������������������������������������������������������� 117 2�1� Właściwośćmiejscowa�������������������������������������������������������������������������������������������������� 117 2�2� Podmiotyuprawnionedożądaniaregulacjihipotecznej����������������������������������������������� 118 3� Wniosekozałożenieakthipotecznychiczynnościznimzwiązane�������������������������������������� 121 4� Protokółwniesionegożądaniaregulacjihipotecznej�������������������������������������������������������������� 127 5� Etapdrugi–obwieszczeniepubliczneijegoogłoszenie�������������������������������������������������������� 131 6� Rejestrterminówhipotecznych���������������������������������������������������������������������������������������������� 135 7� Etaptrzeci–zakończeniepostępowania�������������������������������������������������������������������������������� 135 8� Protokółpierwiastkowejregulacji������������������������������������������������������������������������������������������� 139 9� Projektdowykazuhipotecznego�������������������������������������������������������������������������������������������� 142 10�ObowiązkiZwierzchnościHipotecznej���������������������������������������������������������������������������������� 145 11�Rozpatrywanieżądaństron����������������������������������������������������������������������������������������������������� 146 12�RodzajedecyzjiZwierzchnościHipotecznejSąduPokoju���������������������������������������������������� 148 12�1�Decyzjezatwierdzające�������������������������������������������������������������������������������������������������� 149 12�2�Decyzjeodmowne��������������������������������������������������������������������������������������������������������� 150 12�3�Decyzjezawieszające���������������������������������������������������������������������������������������������������� 150 13�PodejmowaniedecyzjiprzezZwierzchnośćHipotecznąSąduPokojuwBrzezinach����������� 151 Rozdział V. Postępowanie w czynnościach hipotecznych�������������������������������������������������������� 155 1� Zagadnieniawstępne�������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 155 2� Ogólnezasadypostępowaniahipotecznego���������������������������������������������������������������������������� 156 2�1� Inicjowaniepostępowania���������������������������������������������������������������������������������������������� 156 2�2� Etappierwszypostępowania������������������������������������������������������������������������������������������ 158 2�3� Etapdrugipostępowania������������������������������������������������������������������������������������������������ 160 2�4� Postępowaniehipotecznewsprawachspadkowych������������������������������������������������������ 162 2�4�1� Przebiegpostępowaniaspadkowego����������������������������������������������������������������� 162

2�4�1�1� Otwarciepostępowania:wniosekowszczęciepostępowania

spadkowego���������������������������������������������������������������������������������������� 162

(6)

2�4�1�2� Ogłoszeniapubliczneotoczącymsiępostępowaniuspadkowym���� 164 2�4�1�3� Treśćogłoszenia��������������������������������������������������������������������������������� 164 2�4�2� Zakończeniepostępowaniaspadkowego����������������������������������������������������������� 165 2�4�3� Zamknięciepostępowaniaspadkowego������������������������������������������������������������ 166 3� Kwestiaustalaniaipotwierdzaniatożsamościuczestnikówpostępowaniahipotecznego������ 168 3�1� Ustalanietożsamościosóbwświetleakthipotecznychbrzezińskich���������������������������� 171 4� Kwestiatakzwanegozamieszkaniaobranego������������������������������������������������������������������������ 172 5� Zastrzeżeniaiostrzeżenia������������������������������������������������������������������������������������������������������� 176 5�1� Zastrzeżenia�Wpisywanieiwykreślaniezastrzeżeń����������������������������������������������������� 176 5�2� Ostrzeżenia�Wpisywanieiwykreślanieostrzeżeń�������������������������������������������������������� 178 6� OdwoływaniesięoddecyzjiWydziałuHipotecznego����������������������������������������������������������� 179 7� Prostowaniepomyłekibłędów����������������������������������������������������������������������������������������������� 180 8� Kwestiadostępudoaktimożliwościichprzeglądania�Realizacjaformalnejzasady

jawności��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 181 Zakończenie��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 183 Bibliografia����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 189 Źródłaarchiwalne�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 189 Źródładrukowane������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 191 Opracowania��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 192 Od Redakcji��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 207

(7)

AGAD – ArchiwumGłówneAktDawnychwWarszawie

AGZ – Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tzw. Bernardyńskiego we Lwowie

CPH – „CzasopismoPrawno-Historyczne”

Dz�P�K�P� – „DziennikPrawKrólestwaPolskiego”

Dz�P�K�W� – „DziennikPrawKsięstwaWarszawskiego”

f�pr�onot� – prawoonotariaciezroku1803

GSW – „GazetaSądowaWarszawska”

HPiPP – Historia państwa i prawa polskiego,t�I–IV,Warszawa1973–1982 instr�r�1825 – instrukcjahipotecznaz1825r�

instr� – instrukcjahipotecznaz1819r�

k�p�c� – kodekspostępowaniacywilnego

KCKP – KodeksCywilnyKrólestwaPolskiegoz1825r�

KKGiP – KodeksKarGłównychiPoprawczych

KN – KodeksCywilnyNapoleona

KRSpr� – KomisjaRządowaSprawiedliwości

KRSWiP – KomisjaRządowaSprawWewnętrznychiPolicji

KU – KomitetUrządzający

Not-Hip� – „Notariat-Hipoteka”

org�sąd�ros� – organizacjasądowarosyjska

org�sąd�cyw� – instrukcjaMinistraSprawiedliwościz13maja1808r�

PiP – „PaństwoiPrawo”

post�oapel� – PostanowienieKsięciaNamiestnikaoapelacjachz1822r�

RAdm� – RadaAdministracyjna

rep�hip� – repertoriumhipoteczne RŁ – „RocznikŁódzki”

rocz�sąd� – roczniksądowy

S�C� – orzeczenieCywilnegoDepartamentuSenatu S�IX� – orzeczenieIXDepartamentuSenatu

PPK – PowszechnePrawoKrajowe(AllgemeinesLandrechtfurdie

  PreussischenStaaten)z1794r�

PA – ZbiórprzepisówadministracyjnychKrólestwaPolskiego

TKZ – TowarzystwoKredytoweZiemskie

u�p�c� – ustawapostępowaniecywilnerosyjskiez1864r�

Uh – Prawooustaleniuwłasnościdóbrnieruchomychz1818r�

uh�1825r� – Prawooprzywilejachihipotekachz1825r�

ust�not�ros� – ustawanotarialnarosyjskaz1866r�

VL – Volumina Legum,t�I–VIII,wyd�J�Ohryzko,Petersburg1859–1860 Zbiórpraw – Zbiór Praw� Postanowienia i rozporządzenia Rządu w Guberniach

  Królestwa Polskiego obowiązujące i wydane po zniesieniu w 1871 roku

  urzędowego,,DziennikaPraw”KrólestwaPolskiego ZNUŁ – „ZeszytyNaukoweUniwersytetuŁódzkiego”

(8)
(9)

1. Ramy chronologiczne pracy

Ramy chronologiczne pracy zakreślone zostały przez źródła, stanowiące

podstawęopracowania�NajstarszezachowaneaktahipotecznewWydzialeKsiąg

WieczystychSąduRejonowegowBrzezinachpochodzązroku1827�Terminem

końcowymnaszychrozważańjestrok1914–wybuchIwojnyświatowej,która

położyłakresorganizacjisądownictwarosyjskiegonaziemiachpolskich�Zbadań

A�Korobowiczawynika,iżRosjanieostatecznieopuściliKrólestwowroku1915;

zarządzającplanowąewakuacjęwładziurzędówprzedewszystkimdogubernipo- łożonychnadWołgą

1

�Tadatajestpowszechnieprzyjmowanaliteraturzezakresich

panowaniawKrólestwie

2

�Niektórejednakurzędyisądyzaprzestałydziałalności

jużwpierwszychdniachdziałańwojennych

3

�Takbyłom�in�wBrzezinach�Jużna

przełomiewrześniaipaździernikaroku1914administracjarosyjskaewakuowała

sięzmiastaizostałoonozajęteprzezNiemców�Wpołowiepaździernikaoddziały

niemieckiewycofałysięiRosjanie27październikaobsadziliponownieBrzeziny

4

�

Powiatbrzezińskiisamomiastostałosięarenązaciekłych,wielodniowych,krwa- wychwalkprowadzonychwramachtzw�operacjiłódzkiejwlistopadzie1914r�

5

 Miastowtymczasiekilkakrotnieprzechodziłozrąkdorąk

6

�Późnymwieczorem

1 A�Korobowicz,Sądownictwo Królestwa Polskiego 1876–1915,Lublin1995,s�155–163�

2 Np�J�Bardach,B�Leśnodorski,M�Pietrzak,Historia ustroju i prawa polskiego,wyd�5,

Warszawa2005,s�447;D�Makiłła,Historia prawa w Polsce,Warszawa2008,s�376,380�

3 Do1/13VIIIprzerwałydziałalnośćiewakuowałysięsądyokręgowewKaliszu,Płocku,

Piotrkowie, Kielcach, Suwałkach i Radomiu oraz sądy pokoju w Łowiczu i Włocławku, zob�

A�Korobowicz,Sądownictwo Królestwa Polskiego…,s�155–156�

4 E�Kneifel,Das Kirchspiel Brzeziny; zur 100 jahrigen Jubilaumsfeier der evangelisch-lu- therischen Kirche in Brzeziny am 10 September 1933,Łódź1933,s�91–92�

5 OperacjałódzkazostałazainicjowanaprzezNiemców11XIimiałanaceluokrążenieiznisz- czenie2�i5�armiirosyjskiejorazprzesunięcieliniifrontunawschódodŁodzi�Byłaodpowiedziąna

planowaneprzezRosjanuderzenienazachód(operacjawalecparowy)�OoperacjiłódzkiejiBrzezinach

zob�T�Różycki, Brzeziny (19–24 XI 1914),„Bellona” 1936,nr1,s�52in�;K�Wulffen,Die Schlacht bei Lodz,Oldenburg1918,s�80;Mjr�Zglinitzki,Der Durchbuch bei Brzeziny,BerlinundLeipzig,b�r�w�,

s�13–27czyW�Bortnowski,Ziemia łódzka w ogniu (1 VIII–6 XII 1914 r.),Łódź1969,s�140in�

6 Tewydarzeniaopisujenp�E�Eilsberger,DerDurchbruch bei Brzeziny am 24 November 1914,Berlin1939;zestawieniepublikacjiopisującychtewalkizawierapraca:Brzeziny. Dzieje mia- sta do 1995 roku,red�K�Badziak,Łódź–Brzeziny1997,s�9,273–274�

(10)

23listopada1914r�oddziałyniemieckieostateczniezdobyłyBrzezinyiprzełamały

okrążenierosyjskie

7

�Naokrespółrocznystałysięmiastemprzyfrontowym

8

�Wta- kichwarunkachniesposóbwyobrazićsobiefunkcjonowaniajakichkolwiekinstytu- cjicywilnychwmieście�Niemożnarównieżspodziewaćsię,iżludziebędązaintere- sowanidokonywaniemtransakcjizwiązanychzobrotemziemią;będąbralikredyty

izakładaliksięgihipoteczne

9

�Potwierdzateprzypuszczeniazawartośćarchiwum

WydziałuHipotecznegowBrzezinach�Ostatniewpisydokonywanewksięgachhi- potecznychprzedwybuchemIwojnyświatowejpochodzązlipca1914r�;akolejne

oznaczonesąjużzdatą1917r�Wroku1915niezałożonorównieżżadnychnowych

ksiąghipotecznychwWydzialeHipotecznymsądubrzezińskiego�

2. Zakres terytorialny

Ramyterytorialnepracyobejmująobszardwóchmiast,Brzezin

10

iJeżowa

11

,

położonychwewłaściwościSąduPokojuPowiatuBrzezińskiego

12

�

7 Dowódcagen�KarlLitzmannobdarzonyzostałprzydomkiem„lewBrzezin”, T�Jakobs,Der Lowe von Brzeziny,Hamburg1938;H�Kraft,Brzeziny, die Zerstorung einer Legende. Das Problem des Feldzuges von Lodz,„WehrwissenschaftlicheRundschau”1966,Bd�16,s�635–644.WczasieII

wojnyświatowejod12IV1940r�BrzezinynosiłynazwęLowenstadt;A�Kargel,Die Stadt Brzeziny wurde Lowenstadt,„LitzmannstadterZeitung”,24IV1940,s�3�

8 Wpołowiegrudniaoddziałyrosyjskiecofnęłysięnacałejdługościfrontuizajęłystanowi- skaobronnewzdłużliniidolnaBzura,Rawka,Nida�UmocnieniarosyjskiewokolicachBolimowa

inadrzekąRawkąznajdowałysięwodległościokoło30kmodBrzezinwliniiprostej�Owydarze- niachnafronciewschodnimnaprzełomie1914–1915r�:H�Zieliński,Historia Polski 1914–1939,

Wrocław1985,s�9–11;J�Pajewski,Odbudowa państwa polskiego 1914–1918,Warszawa1980,

s�63i95(tu–mapyprzedstawiająceliniefrontuwschodniegow1914iw1915r�)�

9 NaczaswojnyzamarłarównieżzorganizowanaaktywnośćhandlowamieszkańcówBrzezin�

Dopierojesienią1918r�RadaMiejskaprzywróciłajarmarki�Brzeziny. Dzieje miasta…,s�244�

10 Statusmiejskiiistnieniekasztelaniibrzezińskiejpotwierdzadokumentzroku1332wy- stawiony przez kasztelana brzezińskiego Pomczowicza (?); R� Rosin, Rozwój polityczno-teryto- rialny Łęczyckiego, Sieradzkiego i Wieluńskiego (Do przełomu XIV i XV w.), RŁ, 1970, t� XIV

(XVII),s�293,295–296;tenże,Rozwój terytorialno-polityczny dawnych ziem województwa łódz- kiego (X–XV w.),„PraceiMateriałyMuzeumArcheologicznegoiEtnograficznegowŁodzi�Seria

Archeologiczna”1975,nr22,s�425;czyUrzędnicy łęczyccy, sieradzcy i wieluńscy XIII–XV wieku,

oprac�J�Bieniak,A�Szymczakowa,red�A�Gąsiorowski,Wrocław1985,s�35�

11 Jeżów uzyskał prawa miejskie przed rokiem 1334� R� Rosin, Miasta regionu łódzkie- go. Próba periodyzacji dziejów, RŁ,1971,t�I,s�128–129�PrzezJeżówbiegładrogadoRawy

MazowieckiejidalejprzezprzeprawynaPilicy,wNowymMieścielubBiałobrzegachdoRadomia;

Brzeziny. Dzieje miasta…, s� 39; zob� teżAGAD, Zbiór kartograficzny, sygn�AK – 96, K� de

Perthees,Mapa szczególna województwa łęczyckiego1:225000�

12 NajwcześniejszawzmiankaoBrzezinachjakosiedzibiepowiatuimiejscuposiedzeńsądu

pochodzizroku1386,A�Szymczakowa,Urzędnicy łęczyccy i sieradzcy do połowy XIV wieku,Łódź

1984,s�115�

(11)

SystemadministracjiterytorialnejnaziemiachpolskichnaprzełomieXVIIIw�

iwwiekuXIXpodlegałczęstymreformom�Wynikałyoneprzedewszystkimze

zmianwprzynależnościpaństwowejposzczególnychziem,dostosowanaadmini- stracjidosystemuzarządupaństwazaborcyczywreszcierepresjipopowstaniach

narodowych�Procestennieominąłtakżeziemwchodzącychwskładpowiatubrze- zińskiego;choćtuzmianydotyczyłybardziejnazwjednostkiterytorialnej,wskład

którejwchodziłyobamiasta:BrzezinyiJeżów,niżistotnychzmianterytorialnych�

Wroku1793,wwynikudrugiegorozbioru,powiatbrzezińskizBrzezinami

iJeżowemznalazłsiępodpanowaniempruskim,wchodzącwskładprowincji

Prusy Południowe� W tej prowincji wydzielono dwa departamenty: poznański

ipiotrkowski�Brzezinybyłymiastempowiatowymdepartamentupiotrkowskie- go

13

�Potrzecimrozbiorze,wwynikureorganizacjipodziałuterytorialnegoPrus

Południowych,powiatbrzezińskiznalazłsięwnowoutworzonymdepartamencie

warszawskim

14

�WKsięstwieWarszawskimdokonanozmianwpruskimpodziale

administracyjnym�PrzeniesionosiedzibęwładzpowiatubrzezińskiegozBrzezin

doStrykowa

15

�WKrólestwiePolskim,wdrugiejpołowie1816r�,rozpoczętoko- lejną reorganizację administracji� Nowy podział terytorialny kraju nawiązywał

doczasówIRzeczypospolitej–podziałupaństwanawojewództwa

16

�Wramach

województworganamiadministracjiogólnejbyłyobwodyobejmująceobszar1–3

powiatów�Zdotychczasowegopowiatubrzezińskiegoirawskiegoutworzonoob- wódrawski,wchodzącywskładwojewództwamazowieckiego�Siedzibąwładz

administracjiobwodowejbyłaRawaMazowiecka

17

�Wroku1837zniesionowoje-

13 Departamentpiotrkowskipodzielonyzostałna27powiatów�Powiatbrzezińskiobejmo- wał135miejscowości(miasta,osadywsie)�UrządlandratapiastowałKsaweryGorczyszewski;�

Podlegałymuwszystkiesprawyadministracyjno-finansowepowiatuzwyłączeniemsprawmiej- skich�Miastapoddanebyłynadzorowiradcypodatkowego(Steuerrath)�Stałonnaczeleinspek- cjipodatkowej�J�Wąsicki,Ziemie polskie pod zaborem pruskim. Prusy Południowe 1793–1806.

Studium historyczno prawne,Wrocław1957,s�129–130;K�Woźniak,Brzeziny w czasach zaborów, [w:]Brzeziny. Dzieje miasta…,s�191–192�

14 BrzezinywrazzBędkowem,Bolimowem,Głownem,Inowłodzem,Jeżowem,Łowiczem,

Skierniewicami, Sobotą, Strykowem i Ujazdem włączono do łowickiej inspekcji skarbowej�

Zob�A� Stebelski, Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego, „Rocznik Oddziału

ŁódzkiegoPTH”1928,t�1,s�19–23;Historia państwa i prawa Polski,t�III, Od rozbiorów do uwłaszczenia,red�J�BardachiM�Senkowska-Gluck,Warszawa1981,s�46–52�

15 StrykównapoczątkuXIXw�byłmiastemwiększymodBrzezin�Podstawowąwadątakie- gorozwiązaniabyłoniedogodne,boperyferyjnepołożenie,wstosunkudoobszarupowiatu,tego

miasta,coutrudniałodojazdikomunikowaniesięzumiejscowionymiwStrykowieinstytucjamipu- blicznymi,M�Bandurka, Zmiany administracyjne i terytorialne ziem województwa łódzkiego w XIX i XX w�,Warszawa1974,s�10–17�

16 Nowypodziałnawojewództwadostosowywanojednakdopoprzedniegopodziałunade- partamenty�ZdaniemW�Witkowskiegobyłtozabiegcelowy,bowtensposóbzapewnianociągłość

urzędowaniadlanowoinstalowanychwładzwojewódzkich;W�Witkowski,Historia administracji w Polsce 1764–1989,Warszawa2007,s�146–147�

17 M�Bandurka,Zmiany administracyjne…,s�26–31�

(12)

wództwa,zastępującjeguberniami,awroku1842dotychczasoweobwodyprze- mianowanonapowiat,powiatyzaśnaokręgi�Uzupełnieniemtychzmianbyła

reorganizacja guberni� Z połączenia guberni mazowieckiej z kaliską powstała

wówczasguberniawarszawska,obejmująca12powiatów�Brzeziny,wtymokre- sie,uzyskałystatusmiastaokręgowegowpowiecierawskimguberniwarszaw- skiej

18

�Poupadkupowstaniastyczniowegowładzecarskieukazemzroku1866

dokonałykolejnejreorganizacjiadministracji�Brzezinystałysięjednymzośmiu

miastpowiatowychwnowejguberniwarszawskiej�Podkoniec1914r�północno- zachodniaczęśćKrólestwaPolskiego,wtymtakżepowiatbrzeziński,znalazły

siępodokupacjąniemiecką�DlatychziempowołanoCesarsko-NiemieckiZarząd

CywilnydlaPolskipolewejstronieWisły

19

�Niemieckastrukturaadministracyjna

przetrwałabezistotnychzmiandolistopada1918r�

WokresieKsięstwaWarszawskiegoStrykówbyłnietylkoośrodkiemwładz

administracjiogólnejpowiatubrzezińskiego�Równieżtuteżswąsiedzibęmiał

SądPokojuPowiatuBrzezińskiego�DoBrzezinprzeniesionogodopiero31maja

1851r�Napewno,ażdokońca1860r,sądwBrzezinachniemiałwłasnejsiedziby

iurzędowałwwynajętychpomieszczeniach

20

�Niezależnieodzmianwpodziałach

terytorialnychadministracjiogólnejBrzezinydoschyłku1914r�pozostałysiedzi- bąSąduPokoju

21

Jeżówuzyskałprawamiejskieprzedrokiem1334

22

;utraciłjewroku1870

istałsięosadą

23

�

3. Brzeziny w czasach zaborów. Charakterystyka stosunków własnościowych. Kwestie demograficzne

Pierwsza, potwierdzona źródłowo, informacja dotycząca Brzezin po- chodzi z roku 1332

24

� Początkowo należały do dóbr królewskich, a od końca

18 Tamże,s�32–44�

19 PrzekształconypozajęciuWarszawywGenerał-GubernatorstwoWarszawskiewewrze- śniu1915r�Jednostkamiadministracjiogólnejzostaływnimdawnepowiaty–obwody(Kreise)�

Powiatbrzezińskiwrazzłaskimiłódzkim(bezŁodzi)połączonowjedenpowiatłódzki(ziemski)�

M�Bandurka,Zmiany administracyjne…,s�64–67�

20 Nr65,1860r�,czerwiec11Brzeziny,Opis miasta sporządzony przez burmistrza Franciszka Jaworskiego, s. 245–247, [w:]Źródła do historii miast łódzkiego okręgu przemysłowego w XIX w�,

oprac�R�Kaczmarek,Warszawa1958�]

21 Brzezinybyłyrównieżsiedzibąsądupolicjipoprawczej�

22 Brzeziny. Dzieje miasta…,s�39�WXIIw�istniałwJeżowiejużklasztorbenedyktynów�

23 ,,zpowodunieznacznejliczbymieszkańców,małegorozwojuhandluiniedostatecznych

dochodów,niemająwrzeczywistościznaczeniamiasta”,Dz�Pr�K�P�69,s�243–253,wpowiecie

brzezińskimtylkoBrzezinyiTomaszówzachowałystatusmiast�

24 W tym roku Władysław, książę łęczycki, nadał Borzwojowi, wojewodzie łęczyckiemu,

Brzeziny,zprzedmieściamiorazwsiamiBrzezinyiPaprotnia�AGAD,dok�perg�Nr7225z2IX

(13)

XIVw�znalazłysięwposiadaniuszlacheckim

25

�Brzeziny,dolatczterdziestych

XIXw�byłymiastemprywatnym

26

�Takjakwinnychmiastachprywatnych,tak

iwBrzezinachczęstodochodziłodokonfliktówpomiędzywłaścicielamimiasta

amieszczanamiprzedewszystkimnatleekonomicznym�Miałyoneswojeźródło

wcharakterystycznejdlafeudalizmukonstrukcjiwłasności–własnościpodzie- lonej

27

�Mieszczanieposiadaliprawoużytkowaniagruntu,któregowłaścicielem

zwierzchnimbyłpanmiasta

28

�Ztytułukorzystaniazeswoichprawobowiązani

byliświadczyćnarzeczpanafeudalnegoczynsz,ponosićopłatynp�zawyko- nywaniezawoduczyprowadzeniedziałalnościhandlowej

29

�Istotnym,zpunktu

widzenia mieszczan, ciężarem były różnorakie robocizny świadczone na rzecz

1339,tuprzytoczonotreśćdokumentuz18VII1332r�Zob�R�Rosin,Początki miasta Brzezin,

,,ZiemiaŁęczycka”1959,R�27,nr3,s�6�Owcześniejszej,rzekomo,genezieBrzezinpisząnp�

A�Szelewski,Wiadomość historyczno-archeologiczna o kościele parafialnym i innych w mieście Brzezinach, poprzedzona statystycznym opisem miasta,,,PamiętnikReligijno-Moralny”1851,t�XX,

s�93,204;S�Cercha, Miasto Brzeziny i jego ważniejsze zabytki,,,Ziemia”1913,t�IV,s�585,623�

WedługtradycjikościółiparafiabrzezińskamiałaistniećjużwXII–XIIIw�zob�E�O�Kossmann,

Die deutschrechtliche Siedlung In Polen, dargestellt am Lodzer Raum,Leipzig1937,s�58–59czy

A�Tomczak,Akta procesu mieszczan brzezińskich z dziedzicami w Assesorii Koronnej 1791 r. o po- gwałcenie służących im przywilejów miejskich,,,TekiArchiwalne”1957,t�V�s�336,przyp�5�Por�

J�Łaski,Liber beneficiorum archidyecezyji gnieźnieńskiej,t�II,Gniezno1881,s�398,402�

25 Źródła do historii miast łódzkiego okręgu przemysłowego w XIX wieku, oprac�

R�Kaczmarek,Warszawa1958,s�118–119,„Władysław IV, król polski, w r. 1390 darował był toż miasto Gniewoszowi”Zauważmyjednak,iżwroku1399Gniewosznazywanyjestwdokumentach

tenutariuszemwBrzezinach,aniewłaścicielem,Księgi sądowe łęczyckie od 1385 do 1419, ,,Teki

AdolfaPawińskiego”1897,cz�II,nr2159�

26 T�Sobczak,Zmiany w stanie posiadania dóbr ziemskich w województwie łęczyckim od XVI do XVIII wieku,,,RocznikDziejówSpołecznychiGospodarczych”1956,t�17,s�166–170�

27 ProblematykąwłasnościwmiastachdawnejPolskizajmowalisięm�in�:W�Ćwik,Spory o własność miast rządowych w Królestwie Polskim,CPH,1958,t�X,z�2;J�Mazurkiewicz,W�Ćwik,

Własność w miastach prywatnych Lubelszczyzny doby Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego (1809–1866),,,AnnalesUMSC”1957,vol�4,sectioG;J�Mazurkiewicz,O nie- których problemach prawno-ustrojowych miast prywatnych w dawnej Polsce,tamże,1964,vol�XI,

sectioG;tenże,Znaczenie akt notarialnych dla badań nad własnością,tamże,1965,vol�XX,sec- tio�F;W�Sobociński,Z badań nad miastami prywatnymi w Polsce,CPH,t�VII,z�2;A�Wyrobisz,

Rola miast prywatnych w Polsce w XVI i XVII wieku,,,PrzeglądHistoryczny”1964,t�64,z�1;czy

J�Goldberg,Stosunki agrarne w miastach ziemi wieluńskiej w drugiej połowie XVII i XVIII wie- ku, Łódź1960;T�Opas,Wolność osobista mieszczan miast szlacheckich województwa lubelskiego w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku,,,PrzeglądHistoryczny”1970,t�61,z�4�

28 Wedługmieszczanbrzezińskich(1791)przywilejelokacyjnemiastagwarantowałyimdzie- dzicznąwłasnośćgruntowąwmieście,zprawemalienacjinieruchomościmiejskichtakżeszlach- cie�Memoriałz21VII1791,[w:]A�Tomczak,Akta procesu mieszczan brzezińskich z dziedzicami w Assesorii Koronnej 1791 r. o pogwałcenie służących im przywilejów miejskich,,,TekiArchiwalne”

1957,t�V,s�346–347�PrzywilejeteniezachowałysięjednakdoXVIIIw�

29 Np�mieszczanieposiadający„kotłyigarncedowarzeniapiwaipaleniagorzałki”,według

inwentarzaStaregoMiastawBrzezinachzroku1654,płacilipo15groszyodkotłai1złodgarnca�

AGAD,ŁęczyckieGrodzkieRelacje,ks�130,k�551–551v�

(14)

panaidworuczydaninyuiszczanewnaturze

30

�Przedmiotemsporówbyłymo- nopole dworskie: propinacyjny, zbożowy, solny, skórowy

31

� Konflikt pomiędzy

mieszczanamiawłaścicielamidóbrbrzezińskich

32

zaostrzyłsięuschyłkuXVIII

iwpoczątkachXIXw�

33

Wczerwcu1839r�Brzezinystałysięformalniemiastem

rządowym

34

�Zadłużonedobrabrzezińskie,wrazzmiastem,nabyłnalicytacjipu- blicznejskarbKrólestwaPolskiegozasumę837000zł

35

�

Zmiana statusu miasta, połączona z regulacją gruntów i rozparcelowaniem

ziemfolwarcznych(Tadzin,Kałowizna),wymusiłakoniecznośćdokonanianowych

pomiarówdóbrimiasta

36

�Okazałosięwówczas,iżwiększośćterenówmiejskich

zajmowałyużytkirolne,coświadczyłowyraźnieorolniczymcharakterzemiasta

37

�

UschyłkuXIXw�Brzezinynależałydonajwiększych,powierzchniowo,miastgu- bernipiotrkowskiej

38

�UkładisiećulicwdziewiętnastowiecznychBrzezinachnie

30 Mieszczanieposesjonacibrzezińscyobowiązanibylistawiaćsiędopracpolowych3dni

wtygodniuwokresieżniw;zaśkomornicywtymczasieobowiązanibylipracować2dniwtygo- dniunapolui2dniwogrodzie–przypieleniu–tzw�plewiło�Brzeziny. Dzieje miasta…,s�158–

160;turównieżwieleprzykładówinnychświadczeńidaninmieszkańcówBrzezin�

31 Zob�A�Tomczak,Akta procesu…,s�345,347–348�

32 MiastoBrzezinywchodziłowskładdóbrbrzezińskich,zajmującychnapoczątkuXIXw�ob- szar373włóki5morgów(6265,5ha)�OpróczBrzezinobejmowaływsie:Lipiny,Polik,Grzmiąca,

Przanówka;folwarkiTadzin,Witkowice,Kałowizna;AGAD,CentralneWładzeWyznaniowe,sygn�

960,k�13�

33 Konflikt potęgowało rosnące zadłużanie się Antoniego Lasockiego i później (od roku

1798)IzabelliOgińskiej–jegocórki,właścicielidóbrbrzezińskich�Zob�np�ArchiwumPaństwowe

wPiotrkowie,OddziałwTomaszowieMazowieckim,aktanotariuszaG�Trzcińskiego:nr905,925,

927,929,935/1816,nr428,1303,1429/1819:aktanotariuszaA�Bogdańskiego,nr1307/1819�

WedługurzędnikówKomisjiRządowejSprawiedliwości(1839)dobraBrzezinyprzedstawiały„ob- razzniszczenia,jakiegotrudnoznaleźćgdzieindziej”,AGAD,KRSWiP,sygn�589,k�266�

34 Sytuacjamieszczannieuległajednakzmianie,ponieważpozostawionoIzabelliOgińskiej

dożywotniodotychczasoweprawadoBrzezin�I�Ogińskazmarławroku1852izdniem1VI1853r�

BrzezinyuzyskałystatusmiastarządowegoIVrzędu�Dopieroodtegoczasudochodyzpropinacji,

czynszówikwotyzprzeliczaniaosepunagotówkęzasilaćmiałykasęmiejską,zob�np�rep�hip�

8,s�5„Przedewszystkimstawający najprzódwłaścicielnazapytanieoświadczył…1�Złotyjeden

groszydwadzieściadziewięćjakokanondoDominiummiastaBrzezinytudzieżsepusześććwierci

owsadotegożDominiumnaŚ-tyMarcinrocznieczylidodnia11listopadaopłaca”(1851)irep�

hip�80,kartadwunasta,nr1„Propinacjaczyliwiadrowe…należy tylkodoKassymiastaBrzezin”

(1854)�

35 AGAD,KRSWiP,sygn�591,k�37�

36 Pierwszypomiar,powytyczeniugranic,dokonanyw1801r�przezmierniczegorządowego

LudwikaSchweitzera;uzupełnionyzostałpomiaramipołączonymizdelimitacjągruntówwramach

miastaprzezgeometręJanaLeśniewskiegowroku1828�W1830r�dokonanokolejnego,szczegó- łowegopomiarudóbrimiasta�Obszarmiastaliczyłwtedy3734morgi(2090ha)�

37 Z120włókmiejskich,tj�2014,8ha–1914hazajmowałyużytkirolne,cyt�zaBrzeziny.

Dzieje miasta…,s�201�

38 RozleglejszebyłoRadomsko,zbliżoneobszarowo:Piotrków,ZgierziŁódź�Pamiatnaja kniżka pietrkowskoj gubierni za 1894 god,Pietrkow1894,s�18;Pamiatnaja kniżka… za 1898 god,

Pietrkow1898,s�76�

(15)

ulegaładalekoidącymzmianom�Wroku1820wmieściebyło8ulicijedenrynek,

wroku1860–13ulici2rynki,aw1897–12ulic,2rynkii2skwery

39

�Dobudowy

domówmieszkalnych,stodółitp�,ażpolataosiemdziesiąteXIXw�używanoprzede

wszystkimdrewna

40

�Dopieroodschyłkulatdziewięćdziesiątychwidaćwyraźny

wzrost liczby budynków murowanych w mieście

41

� Zmiana sposobu budowania

nieprzyczyniłasięjednakdopoprawywarunkówmieszkaniowych�Nawetnajza- możniejsimieszkańcymiasta,mającydomyusytuowaneprzyRynku,zazwyczaj

dysponowalidwomaizbaminiekiedyzalkierzem

42

�Okreszaborówtoczasdość

gwałtownegoprzyrostuludnościBrzezin

43

�Zawzrostemliczbyosóbnienadążał

przyrostliczbymieszkań,cospowodowało,iżnaprzełomieXIX/XXw�prawie1/3

ludnościmiastamieszkaławwynajmowanych,przeludnionychlokalach

44

�

WokresiezaborówBrzezinybyłymiastemmieszanympodwzględemna- rodowościowymiwyznaniowym

45

�ObokPolaków,ŻydówpojawilisięNiemcy,

awdrugiejpołowieXIXw�takżeRosjanie�Wyjątkowoszybkowzrastaławmie- ścieliczbaludnościżydowskiej�Wynikałotozkilkuprzyczyn,przyczymdwie

wydająsięnajistotniejsze�Popierwsze,Brzezinynieotrzymałynigdyprzywileju

de non tolerandis Judaeis,co,wkonsekwencji,powodowałomożliwośćniczym

39 Źródła do historii miast łódzkiego okręgu przemysłowego w XIX wieku,oprac�R�Kaczmarek,

Warszawa1958,s�120,245;Pamiatnaja niżka… za 1898 god�,s�76�

40 Brzezinypołożonebyływśródlasów�Taniedrewno,pocenachtaksyleśnej,brzezinianie

moglinabywaćjeszczewlatachsześćdziesiątychXIXw�Zob�A�Szelewski,Wiadomość historycz- no-archeologiczna o kościele parafialnym i innych w mieście Brzezinach, poprzedzona statystycz- nym opisem miasta,,,PamiętnikReligijno-Moralny”1851,t�XX,s�2,4;Źródła do historii miast…,

s�246�

41 Wroku1913domymurowanestanowiłyokoło27,1%ogólnejliczbybudynkówwmieście�

E�Grabowski,Stan budowli w miastach Królestwa Kongresowego w 1913 r�,,,Ekonomista”1916,

R�16,t�1/2,s�146�

42 Archiwum Państwowe w Piotrkowie Oddział w Tomaszowie Mazowieckim, Not�

G�Trzciński,nr1114/1818;not�A�Lityński,nr2573/1847;Brzeziny. Dzieje miasta…,s�245–246�

43 W1810r�Brzezinyliczyły1756mieszkańców,awroku1914już17108codajeprawie

10-krotnywzrostludności;zob�J�B�Flatt,Opis Księstwa Warszawskiego,Poznań1809,s�113;

Źródła do historii miast…,s�120,243–244;W�Szymanowski,Królestwo Polskie czyli najdokład- niejszy obraz tego kraju pod względem statystycznym, geograficznym i historycznych wspomnień,

Warszawa1859,s�30;AGAD,KRSWiP,sygn�589,k�303;sygn�590,k�388;B�Kołodziński,

Geografia Królestwa Polskiego,Warszawa1862,s�33;A�Jelonek,Liczba ludności miast i osiedli w Polsce w latach 1810–1955,,,DokumentacjaGeograficzna”1956,z�5,s�25;J�L�deVerdmon,

Krótka monografia wszystkich miast i miasteczek w Królestwie Polskim,Warszawa1902,s�21;

Obzor pietrkowskoj guberni za 1889 god,Pietrkow1890,s�22;W�Wakar,Miasta prowincjonalne Królestwa Polskiego,,,Ekonomista”1916,R�16,t�3,s�155�

44 Brzeziny�Dzieje miasta…,s�246�

45 WBrzezinachstrukturawyznaniowamieszkańcówodpowiadaławzasadziestrukturzena- rodowościowej�G�Adamczewska,Rozwój miasta Brzezin w pierwszej połowie XIX w.,Łódź1958,

s�36–37(mpspracymagisterskiej);Rocznik statystyczny Królestwa Polskiego z uwzględnieniem in- nych ziem polskich,1915,oprac�E�Strasburger,Warszawa1916,s�48a,b;B�Wasiutyński,Ludność żydowska w Polsce w wiekach XIX i XX. Studium statystyczne,Warszawa1930,s�28�

(16)

nieograniczonegonapływustarozakonnychdomiasta�Podrugie,IzabellaOgińska

–ostatniawłaścicielkaBrzezin–bliskowspółpracowałazŻydami,licząc,iżto

przyczynisiędorozwojugospodarczegomiasta�Wroku1808Żydzistanowili

25%ludnościmiejskiejwBrzezinach,bywroku1914osiągnąćpoziom54,4%�

Wtymsamymczasiesystematyczniemalałodsetekludnościpolskiej�Przedwy- buchemIwojnyświatowejPolacystanowilitylko38,1%ogółuludnościBrzezin�

Trzecią,jużmniejliczną,grupęnarodowościowąstanowiłaludnośćpochodzenia

niemieckiego (od 12,3% w roku 1820 do 6,8% w roku 1914)

46

� Po powstaniu

styczniowympojawilisięwBrzezinachRosjanie

47

�Stanowilinajmniejszągrupę

wyznaniowąinarodowościowąwmieście

48

PrzezcałyokreszaborówBrzezinypozostawałymiastemocharakterzerolni- czo-rzemieślniczo-handlowym�Świadcząotymdobitniesłowaburmistrzabrze- zińskiego,którywdrugiejpołowieXIXw�napisał,że:„Mieszkańcyutrzymująsię

w1/5częścizrolnictwa,w2/5zrzemiosła,w1/5zhandlu,aresztazwyrobku”

49

�

Reasumując, Brzeziny były jednym z wielu typowych miast i miasteczek

KrólestwaPolskiego�Niewyróżniałysięwjakikolwieksposób,czytopodwzglę- demstosunkówwłasnościowych,gospodarczychczymaterialno-bytowychoraz

demograficznych�Wydajesięwzwiązkuztym,iżustaleniapoczynionedlatego

miastamogąmiećznaczenieogólne;pozwoląnawyciągnięciewnioskówowar- tościponadregionalnej�

4. Źródła

Ustawahipotecznazroku1818nakazywałazakładanieiprowadzenieksiąg

hipotecznych

50

 dla większej własności ziemskiej i nieruchomości położonych

wmiastachwojewódzkich�Każdorazowazmianawłasnościnieruchomości,jej

obciążenie(np�długamiczyograniczonymprawamirzeczowymi)musiałabyć

odnotowanawtychksięgachhipotecznychpodrygoremnieważności�Księgihi- poteczneprowadzonebyłyprzezwydziałyhipotecznesądówwojewódzkich(gu- bernialnewydziałyhipoteczne–poroku1876)�

46 Wliczbachbezwzględnychludnościpochodzenianiemieckiegoprzybywa(w1820r�300

osób,aw1914r�1163),alewzestawieniuzszybkoprzyrastającąliczbąludnościżydowskiejipol- skiejjejodsetekmaleje�

47 Pierwszychwyznawcówprawosławia(7osób)–Rosjan(?)odnotowaćmożnajużwroku

1860,zob�Kalendarz Obserwatorium Astronomicznego Warszawskiego,Warszawa1861;Rocznik statystyczny Królestwa Polskiego…1915,s�48a,b;W�Wakar,Miasta prowincjonalne…,s�155�

48 IchliczbauschyłkuXIXinapoczątkuXXw�nieprzekroczyła120osób–wroku1893–

120osób,wroku1914też120�Brzeziny. Dzieje miasta…,tab�5i6,s�224–225�

49 Źródła do historii miast…,s�244(rok1860)�

50 J�Glassuważa,żeksięgitepowinnynosićnazwęksiąggruntowych,boichtreśćwykracza

pozasamątylkoregulacjęobciążeń,czylihipoteksensu stricto�J�Glass,Zarys prawa hipotecznego w b. Królestwie Polskim,Warszawa1921,s�14–15�

Cytaty

Powiązane dokumenty

7. otrzymuje brzmienie: „5. wcześniejsze, niż przewiduje plan lekcji, zwolnienie uczniów jest możliwe jedynie w przypadkach, gdy o takim fakcie uczniowie zostali

[r]

6) dla pozostałych terenów na działce budowlanej budynek wolno stojący garażowy lub gospodarczy, o powierzchni zabudowy nie większej niż 50 m² i wysokości nie większej niż 6

„wstrzymujących się” nie oddano w ogóle, wobec czego Przewodniczący stwierdził, że uchwała nr 4 w sprawie zatwierdzenia sprawozdania Rady Nadzorczej z oceny

blachodachówka na rąbek stojący firmy Ruukki płyta poszycia dachu- Steico Uniwersal 35mm kontrłaty 22x45, łaty 45x36. Rynny metalowe 125mm ,powlekane

Anna Igielska – Centrum Rozwiązywania Problemów Dzieci i Młodzieży MZPiTU ……….... *na oryginale właściwe podpisy

3. Burmistrz przedstawi Radzie Miejskiej w Iławie oraz organizacjom pozarządowym sprawozdanie z realizacji: Rocznego Programu Współpracy Miasta Iławy z organizacjami

Jeśli jednak zablokowanie aplikacji ogranicza sprawdzanie poczty elektronicznej, korzystanie z kalendarza, kontaktów lub dostęp do WiFi oraz VPN, być może warto zastanowić się,