którykolwiekzewspółwłaścicielidanejnieruchomości 20 �

Wliteraturze,aprzedewszystkimnałamach„GazetySądowejWarszawskiej”

oraz„NotariatuiHipoteki”,przezwielelat,począwszyodroku1894ażporok

1934,toczyłasięburzliwadyskusja:Czywierzycielmożeżądaćwywołaniado

pierwiastkowej regulacji nieruchomości w zastępstwie dłużnika, a w skrajnym

przypadkunawetwbrewwolidłużnika?Wreszcie,czymożeskuteczniepostę-powanie to przeprowadzić? Zarysowały się dwa stanowiska� Reprezentantem

pierwszegobyłKarolWerkowski,któryuważał,żeregulacjahipotecznaprzez

osobętrzecią(wierzyciela)nieprzysługuje,awierzyciel,zgłaszającswojepra-wa, bez możliwości regulacji pierwiastkowej, może tylko żądać od Wydziału

Hipotecznegonałożeniagrzywnynaopornegowłaściciela–dłużnika

²¹

�Drugie

stanowisko, a raczej grupa stanowisk, dopuszczało możliwość pierwiastkowej

regulacji hipotecznej nieruchomości przez wierzyciela� I tak np� M� Pytlewski

twierdził,iżwierzyciel,oileprzypierwiastkowejregulacjiprzedstawiłpisarzowi

tytułwłasnościopiewającynarzeczdłużnika,ioiledłużnikzostałpowiadomiony

można przerachować pierwszeństwo hipoteczne,,,WspółczesnaMyślPrawnicza’’1935;J�Piasecki,

Sprawa o pierwszeństwo hipoteczne,GSW1880,nr4,s�58

–

59;B�Rakowiecki,O pierwszeństwie hipotecznym według ustaw sejmowych, Warszawa 1911; W� Szumański, O skutkach ustąpienia pierwszeństwa hipotecznego, GSW 1900, nr 21 i 22, s� 326 i 342;A�Tilles, Adnotacja stopnia pierwszeństwa hipotecznego,,,PrzeglądNotarialny’’1927,nr3;jakrównieżwyrokówSenatu,np�

GSW1901,nr11,s�170;1903,nr35,s�550;1904,nr19,s�300;1909,nr28,s�428;wyrokówIzby

SądowejWarszawskiej,np�GSW1891,nr17,s�272;1901,nr11,s�170�

16 Np�art�1Uhz1818,art�8instrukcjiz1825r�

17 Art�2Uhz1818iart�11uh�zroku1825lubwart�14instrukcjiz1825r�–innyinteresant�

18 Art�12instrukcjihipotecznejzroku1825�

19 Takjestw208aktachhipotecznychbrzezińskich�

20 WzasobacharchiwumhipotecznegowBrzezinachmamytylkojedentakiprzypadek– rep�

hip�9lit�J,Jeżów,ul�Piotrkowska96,PawełSawickiiStanisławMańkowski,20III1833,„stawa-jący[dopierwiastkowejregulacji]wespółwspółwłaściciele”,kartadwudziesta�

21 Dopuszczajedenwyjątek:Wierzycielmożeuregulowaćwzastępstwiedłużnika(nazasa- dzieart�1166KN)tytułwłasnościnieruchomościnależącejdodłużnikatylkowtedy,gdywłaści- ciel,zapisująchipotekęumowną,jednocześniezobowiązujesięwobecwierzycieladopierwiastko-wejregulacjihipotecznej�Zob�K�Werkowski,Odpowiedź,Not-Hip�1933,nr11–12�Stanowisko

K�WerkowskiegojednoznaczniepotwierdzająrozwiązaniawprowadzonenaKresachpoIwojnie

światowej,zob�XY,Instrukcja hipoteczna dla wydziałów powiatowych na Ziemiach Wschodnich,

tamże,nr10,s�482;por�L�Sumorak,Hipoteki powiatowe w województwach Wschodnich,,,Wileński

PrzeglądPrawniczy’’,1I1933,R�IV,s�4,par�27,regulacjipierwiastkowejdokonaćmożetylko

właściciel�

oterminieregulacji,otylewmyślart�17instrukcjiz1825r�,mógłuzyskaćdecy-zjęWydziałuHipotecznegozatwierdzającąpierwiastkowąregulację

²²

�M�Balicki

podkreślał, iż art� 29 instrukcji z roku 1825 wyraźnie nakazywał Wydziałowi

Hipotecznemu w przypadku niestawiennictwa właściciela w terminie do pier- wiastkowejregulacjiwydaniedecyzjizawieszającej�Wskazywałteż,żenawnio- sekwierzycielasąd(wydział)możenałożyćnawłaścicielakaręzaniestawien-nictwowwysokościod10ażdo50zł�Stwierdziłteż,iżwpraktyceWydziały

Hipoteczneprotokołypierwiastkowejregulacjijednakzatwierdzają

²³

�Moimzda- niem,zestawiającprzepisyart�1i2Uhzroku1818iart�17,20–22,29i30in-strukcjizroku1825,możemyjednoznaczniestwierdzić,iż:

1) nietylkowłaściciel,alekażdyintereswtymmający,awięciwierzyciel,

mógł żądać wywołania nieruchomości do pierwiastkowej regulacji (art� 17 in-strukcjiz1825r�);

2) pierwiastkowaregulacjabyłanastępstwemzłożonegowniosku–żądania;

jestnastępnymetapempostępowania,wktórymjużmusiałuczestniczyćwłaści-cielnieruchomości;

3) zupełnienatomiastodrębnąkwestiąbyłoto,czywłaścicielwterminie

doregulacjizainicjowanejnażądaniewierzycielasięstawił�Zgodniezart�29

instrukcjiWydziałHipotecznywprzypadkunieobecnościwłaścicielanierucho-mościpostępowaniemusiałzawiesić�TaksamozresztąmusiałpostąpićWydział,

gdyregulacjazostałazainicjowananażądaniewłaścicielanieruchomości,atenże

niepojawiłsięwterminiewyznaczonymdoregulacji�

Podsumowując:zwnioskiemopierwiastkowąregulacjęwystąpićmógłnie

tylkowłaścicieldanejnieruchomości,aletakżejegowierzyciel�Uregulowanie

tytułuwłasności–tzn�założenieakthipotecznychidokonaniewpisówwwykazie

22 M�Pytlewski,Uprawnienia wierzyciela z art. 1166 kc. przy pierwiastkowej regulacji hi-potecznej,Not-Hip�1932,nr11,s�307;zob�teżS�Paciorkowski,W kwestii urządzenia hipotek na żądanie wierzyciela,GSW1894,nr6,s�81;F�Jeziorański, O prawach wierzycieli do wykonywania praw i skarg dłużnika, tamże,nr29,s�499�

23 M� Balicki, Pierwiastkowa regulacja hipoteki przez zainteresowane osoby trzecie, Not--Hip�1933,nr20s�14

–

16�Wydziałyhipotecznezatwierdzałyprotokołypierwiastkowejregulacji

hipotecznej,powołującsięnaorzeczenieb�IzbySądowejwDepartamencieIIwWarszawieza-twierdzającewyrokSąduOkręgowegowLubliniez10I1892r�Izbaoddaliłaskargęwłaścicieli

osadywłościańskiej(drobnawłasność)TomaszaiAnnymałżonkówW�nadecyzjęzatwierdzają-cąpierwiastkowąregulacjęnażądaniewierzycieliznastępującychpobudek:1)skorowłościanie

drobnychosadmogązaciągaćpożyczkiizabezpieczaćjewdrodzehipotecznej,zatemmająprawo

urządzaćhipotekiswoichosad

–

zdanieRadyPaństwaz11VI1891r�;2)wedługart�11uh�zroku

1825iart�17instrukcjihipotecznejz1825r�każdywierzycielmaprawożądaćpierwiastkowego

urządzeniahipotekidlanieruchomościdłużnikainiestawiennictwotegożniemożewstrzymywać

postępowania,musijednakprzedłożyćtytułprawny,wskazującynaprawowłasnościdłużnikado

wzmiankowanejnieruchomości;3)jesttozgodnezart�1166KN,którystanowi,iżwierzyciele

mogąwykonywaćwszelkieprawaiskargidłużnika,zwyłączeniemtylkotakich,którewyłączniesą

związanezjegoprawamiosobistymi�

hipotecznym–wymagałoaktywnejroliwłaścicielaijegoobecnościwSądzie

Pokoju

²⁴

�Tutajobecnośćtylkowierzycielajużniewystarczyła

²⁵

�Wierzycielsam

bezzgodydłużnikaregulacjihipotecznejprzeprowadzićniemógł

²⁶

�Wsytuacji,

gdywterminieregulacjiniepojawisięwłaściciel,delegowanydoprzeprowa- dzeniaregulacjiczłoneksądu–zazwyczajpisarz,rzadkopodsędek–odnotowy-wałstawiennictwozgłaszającychsięiwówczaswierzycielmógłzgłaszaćswoje

wierzytelnościdoprotokołu,jakrównieżwnioskidotyczącepierwszeństwaipo-rządkumiędzywierzycielami

²⁷

�Tozgłoszenie,ażdoczasuostatecznejregulacji,

miałoskutekostrzeżeniacodojegoprawnietylkowzględemosóbtrzecich,ale

inieobecnegowłaściciela

²⁸

�WaktachhipotecznychSąduPokojuwBrzezinach

wierzyciel jako podmiot żądający regulacji hipotecznej nieruchomości dłużni-ka występował wyjątkowo rzadko – 7 razy

²⁹

� Stanowiło to tylko około 2,73%

wszystkich wniosków o pierwiastkową regulację hipoteczną� Tylko w jednym

ztychprzypadków,wbrewomawianymwyżejprzepisom,wierzycielnietylko

wystąpiłzwnioskiemopierwiastkowąregulację,alerównieżbezudziałuwła- ścicieleknieruchomościdoprowadziłdoregulacjihipotecznejiuzyskałzatwier-dzającądecyzjęWydziałuHipotecznego

³⁰

�Niewiadomo,dlaczegotaksięstało�

24 Prawo hipoteczne dopuszczało obecność przy czynnościach hipotecznych pełnomocni-kówdotegoszczególnieiurzędownieumocowanych�Zob�np�art�1i2Uhz1818r�

25 NaszakonstatacjazbliżanasbardziejdoustaleńK�Werkowskiego�

26 Wierzyciel zawsze pojawiał się w obecności właścicieli przy sporządzaniu projektu do

wykazu�Zob�przyp�29�

27 Przypierwiastkowejregulacjihipotecznejwierzytelnościzostawałyzabezpieczone,wza-sadzie,zrównympierwszeństwemhipotecznym�Wyjątki,zob�art�155Uhzroku1818,takżeart�

58Uhz1818r�,art�54i56instrukcjizroku1819i22instrukcjizroku1825;wyrokSenatuzroku

1899,GSW1899,nr35,s�553;wyrokSenatuz1901r�,GSW1901,nr35,s�553;wyrokIzby

Sądowej,Kronika Cywilna,GSW1888,nr20,s�336;wyrokIzbySądowej,Kronika Cywilna,GSW

1896,nr50,s�795;jakrównieżW�SzumańskiO skutkach ustąpienia pierwszeństwa hipotecznego,

GSW1900,nr21i22,s�326i342;M�Gutkowski,Ustąpienie pierwszeństwa hipotecznego przy nowym zaciąganiu pożyczek,GSW1902,nr51i52,s�810i826;L�Gajewicz,O ustępstwach pra-wa pierwszeństpra-wa hipotecznego z wpisami działu II wykazu hipotecznego dla pożyczek Topra-warzystw Kredytowych,GSW1913,nr41,s�614;W�Ś,Pierwszeństwo hipoteki przy pierwiastkowej regulacji hipoteki. Jurysprudecja Cywilna,GSW1937,nr49,s�683–684,tutakżeomówioneistotneorzecze-nieSNz28V1937dotycząceomówionychkwestii�

28 Art�26instrukcjihipotecznejzroku1825�

29 Zob�rep�hip�69,ul�Farna42,właścicieleWilhelmWaldauijegożonaAnnazSiewiertów

Waldau,wierzycieleFeigaRozenbergiMoszekSzpira;rep�hip�82ul�StareMiasto150,właściciel

EsteraKrell–wdowa,wierzycielBernhardKoenig;rep�hip�130ul�Rawska200,właścicielbyły

burmistrzbrzezińskiBenedyktKrzyżanowski,wierzycielAndrzejJarosiński;rep�hip�141,Rawska

339,właścicieleHersziEllazZygmuntówKalisz,wierzycielHajmMosiekNunburg;rep�hip�22

Jeżówul�Rynek2,właścicielFranciszekSiekierski,wierzycielSzlamaWeinberg;rep�hip�6,dom

ul�Piotrkowskanr45Jeżów,właścicielAugustynZychowicz,wierzycielSzlamaWeinberg�

30 Rep� hip� 13, Jeżów, ul� Piotrkowska 49, właścicielki Marianna i Ludwika siostry

Suwalskie,wierzycielJanasFrydmanwystępującywdokumentachurzędowychisamsiętytułujący

,,głównywierzycielorazzastawnik”�Np�kartapierwsza,27III/8IV1840�

Wyraźnyzakazprawnyprzeprowadzaniaregulacjihipotecznejdotyczyłnato-miastdzierżawcówwieczystych,posiadaczygruntówemfiteutycznych,młynów

iinnychnieruchomościznajdującychsięwdobrachrządowych(którychwłaści- cielemjestSkarbPaństwa)�Wszędzietam,gdzieżądającemuregulacjisłużytyl-kodominium utile,SądyPokojuobowiązanebyływydaćdecyzjęoddalającątakie

żądanie

³¹

�Przepistenniewyłączałmożliwościwystąpieniazżądaniempierwiast-kowejregulacjinieruchomościprzezwymienionepodmioty,jednaktakieżądanie

W dokumencie Tomasz Kubicki. Prawo hipoteczne Królestwa Polskiego z 1825 roku i jego realizacja w powiecie brzezińskim do 1914 roku (Stron 118-121)