Nafta : miesięcznik poświęcony nauce, technice, statystyce oraz organizacji w polskim przemyśle naftowym, R. 2, Nr 10

(1)

MIESIĘCZNIK POŚWIĘCONY NAUCE, TECHNICE, STATYSTYCE ORAZ ORGANIZACJI W POLSKIM PRZEMYŚLE NAFTOWYM

PAŹDZIERNIK 19 4 6

Nr 10 R O C Z N I K II

(2)

T R E Ś Ć :

1. I n ż . Z d z i s ł a w W i l k : P o ls k i p rz e m y s ł n a ito w y n a tle p la n u t r z y

le tn ie g o 1947— 1949 : . . . 337

2. I n ż . B r o n i s ł a w N a r t o w s k i : P a liw a s y n te ty c z n e w Polsce . . 344

3. I n ż . T a d e u s z R e g u ł a : O d b u d o w a g ó rn ic z a z łó ż ro p n y c h (D okończ.) 345 4. P a m ię c i ty c h , k t ó r z y o d e s z li... 352

5. I n ż . Z d z i s ł a w Z i ó ł k o w s k i : S e le k ty w n a e k s tra k c ja f u r fu r o le m d e s ty la tó w z ro p p a r a f i n o w y c h ... 362

6. Z ż y c ia S to w . In ż y n ie r ó w i T e c h n ik ó w P rz e m y s łu P a liw P ły n n y c h . . . 365

7. P rz e g lą d z a g r a n i c z n y 4 . 1 368 8. D z ia ł s p r a w o z d a w c z y . 372 9. W ia d o m o ś c i b i e ż ą c e ...374

10. S ta ty s ty k a n a f t o w a ... 353

Strona „H e t|)T b “ M 10. OkTHÓpb 1946. He(J)T. Hh c t h t y t I lo jib iiia , K p a ito B , y ji. 71o68oncKan 49 O T J I A B J I E H H E : CTp. 1. H h 5K . 3 . B m j i k : IIoJiCbKafl nccbTiiHan np oM b iiu jie m rocT b b T p e x a e m e M njrawe 1947— 1949 r ...337

2. M h j k . B. H a p t o b c k m : Cm iTcm iH ecK ne T o r u u m a ...344

3. M u jk. T . P c r y ji a : P y g m iu n a a po3paóoTKa are<t>THHbix mecTopojKgeHMfi (Ok o h h. ) ...345

4. na.MHTM y i n ą ą m n x ... 352

5. M i i j k . 3 . 3 w j i k o b c k h : C c J i e K T i i B n a n e K c r p a K i p i a n a p a < J > n n M C T b i x necjjTeii c j j y p c b y p o n o M ... 362

6. X pO H iiK a OônecTBa MuJKWHepoB m TexjnncoB npOMbi im ieH n o c n i j k m a k m x TonjiMB ... 365

7. MaoCTpaHHaH x p o iH M K a ... 368

8. OTflCJI C B C A C H M ił... 372

9. T e x y u p ie n 3 B e c m a ...374

10. H e tb im ia H c r a T H C T H K a ... 353

„P e tro le u m “ N r 10. October 1946. P etro leu m In s titu te P o la n d , K r a k ó w , Ło b zo w sk a 49 C O N T E N T S : 1. Z. W i 1 k : P o lis h O il In d u s t r y in v ie w o f the 3-years P la n e 1947— 1949 . . 337

2. B. N a r t o w s k i : S y n th e tic F u e l i n P o l a n d ... 344

3. T . R e g u ł a : U n d e rg ro u n d O il M i n i n g ... 345

4. I n M e m o ria m ... 352

5. Z. Z i ó ł k o w s k i : S e le c tiv e E x tr a c tio n o f th e D is tilla te s fr o m P a r a ffin C ru d e O il b y m eans o f f u r f u r o l ... 362

6. A c t iv it y o f th e E n g in e e rs and T e c h n ic ia n s A s s o c ia tio n o f L iq u id F u e l I n d u s t r y ... 365

7. F o re ig n R e v i e w ... 368

8. R e p o rtin g P a r t ...372

9. C u r r e n t N e w s ... 374

10. O il S t a t i s t i c s ... 353

(3)

NAFTA

M I E S I Ę C Z N I K P O Ś W I Ę C O N Y N A U C E , T E C H N I C E , S T A T Y S T Y C E O R A Z O R G A N I Z A C J I W P O L S K I M P R Z E M Y Ś L E N A F T O W Y M

R E D A G U JE IN S T Y T U T N A F T O W Y

R o k U P a ź d z i e r n i k 1 9 4 6 r. N r 10

Inż. Zdzisław Wilk Nacz. Dyrektor CZPPP

Polski przemysł naftowy na tle

Referat wygłoszony na Zjeżdzle Stow. Inżynierów I Techników

Z a p o t r z e b o w a n ie p a liw p ł y n n y c h w P o ls c e w r o k u 1 9 4 7 o c e n ia m y n a 4 5 0 0 0 0 t o n , zaś w la ta c h 1 9 4 8 i 1 9 4 9 p o 6 0 0 0 0 0 t o n r o c z n ie .

W r o k u 1 9 4 6 z u ż y c ie w y n ie s ie p r a w d o p o d o b n ie 3 6 0 0 0 0 t o n , a t o z p r o d u k c ji k r a jo w e j 1 5 0 0 0 0 t o n , w t y m o k o ło 1 2 5 0 0 0 t o n r o p y , 5 0 0 0 t o n g a z o lin y i 2 2 0 0 0 t o n b e n z o lu , za ś i m p o r t w ilo ś c i o k o ło 2 1 0 0 0 0 t o n p o k r y je re s z tę z a p o tr z e b o w a n ia .

C h c ą c m ó w ić p o w a ż n ie o „ p l a n i e " w p r z e m y ś le n a f t o w y m , m u s im y u w y p u k lić w y b it n ą r ó ż n ic ę , ja k a z a c h o d z i m ię d z y n a ftą , p r z e d e w s z y s t k im n a f tą p o ls k ą , a i n n y m i p r z e m y s ła m i.

N a f t a n ie o p e r u je b o w ie m z a p a s a m i s u r o w c a t a k im i , ja k n p . w ę g ie l lu b r u d a , n ie m a m y t a k ic h o d k r y t y c h z a p a s ó w r o p y , ja k ie p o s ia d a n p . I r a k w d o r z e c z u r z e k i T y g r y s , o c e n io n y c h n a 5 0 0 m il io n ó w t o n . Z z a p a s ó w t y c h w y d o b y w a ło s ię t a m d o r o k u 1 9 3 9 z a le d w ie 4 m i l i o n y t o n r o c z n ie . M a ł o je s t p ó l n a f t o w y c h t a k ic h , ja k w I r a k u , g d z ie w y m ie n io n ą p r o d u k c ję u z y s k a n o z a le d w ie z 5 0 o t w o r ó w o g łę b o k o ś c i 8 0 0 m , a p ie r w s z y d o w ie r - c o n y o t w ó r p r o d u k o w a ł p o c z ą tk o w o 12 ty s ię c y t o n d z ie n n ie .

M a ją c t a k ie p o le d o d y s p o z y c ji, m o ż n a w y d o b y c ie p la n o w a ć w z n a c z e n iu a n a lo g ic z n y m d o p la n o w a n ia w in n y c h p r z e m y s ła c h . U n a s s t o s u n k i są z u p e łn ie r ó ż n e . R o z p o r z ą d z a m y d z ie d z ic t w e m w p o s t a c i 2 3 0 0 o t w o r ó w w i e r t n ic z y c h i s ta r a m y s ię w y d o b y w a ć r o p ę z w s z y s t k ic h o t w o r ó w w m a k s y m a ln e j ilo ś c i, o t r z y m u ją c o b e c n ie o k o ło 5 5 0 t o n d z ie n n ie , c z y li 1 6 0 k g n a d o b ę z je d n e g o o t w o r u .

N a t y m s t a r y m te r e n ie p r o w a d z im y c ię ż k ą w a lk ę p o d ja z d o w ą w k a ż d y m k ie r u n k u i n a t y m o d c in k u — ja k d o t ą d — z d o b r y m i w y n ik a m i , a lb o w ie m k r z y w a p r o d u k c ji n ie t y l k o n ie s p a d a , le c z s ta le w z n o s i s ię .

Nasz plan uzupełniam y prawdopodobieństwem odkrycia nowych, większych pól ropnych, w czym różni się zasadniczo od zasad planowania w innych przem ysłach; możemy bowiem odkryć bardzo dużo, albo też tylko nieznaczne ilości ropy.

T a k ie p o s ta w ie n ie s p r a w y n a k a z u je n a m na sza u c z c iw o ś ć z a w o d o w a .

planu trzyletniego 1 9 4 7 — 1 9 4 9 Przemyślu Paliw Płynnych

w

dniu 28 wrzeinia 1946 r.

N i e n a le ż y je d n a k s ą d z ić , że s y tu a c ja je s t b e z n a d z ie jn a , a lb o o p a r t a l i t y lk o n a ś le p y m h a z a r d z ie . R o z p a t r z m y k il k a p r z y k ła d ó w z n a jb liż s z e g o o t o c z e n ia i w w a r u n k a c h z b liż o n y c h d o n a s z y c h , je ż e li c h o d z i o r z ą d w ie lk o ś c i n a s in t e r e s u ją c y c h .

P o m ija m t u t a j s z k ic h is t o r y c z n y n a s z e g o k o p a l

n ic t w a n a f to w e g o , ja k r ó w n ie ż d a n e s ta ty s ty c z n e w i e lk i c h p r o d u c e n t ó w r o p n y c h , g d y ż n ie m a to o b e c n ie d la n a s ż a d n e g o z n a c z e n ia .

N a w y k r e s ie n r 1 w i d z im y , ja k r o z w ija ło s ię w y d o b y c ie r o p y w P o ls c e , N ie m c z e c h , A u s t r i i i n a W ę g r z e c h . U d e r z a t u t a j p r z e d e w s z y s t k im f a k t , że k o p a ln ic t w o n a f to w e N ie m ie c je s t z a le d w ie 0 k il k a la t m ło d s z e o d p o ls k ie g o , je s t je d n a k w y b it n a i b a r d z o w a ż n a r ó ż n ic a w r o z w o ju p r o d u k c ji t y c h d w u k r a jó w .

P o d c z a s g d y w P o ls c e w i d z i m y s z y b k i w z r o s t w la ta c h p o c z ą t k o w y c h d o 2 m il i o n ó w t o n i p o t e m s p a d e k d o p ó ł m il io n a , t o w N ie m c z e c h p r z e z d łu g ie la ta p r o d u k c ja b y ła n ie z n a c z n a i d o p ie r o p o d k o n ie c r o z p a t r y w a n e g o o k r e s u d o s ię g ła r z ę d u p r o d u k c ji w t y m s a m y m c z a s ie w P o ls c e .

T a z a s a d n ic z a r ó ż n ic a p o c h o d z i s tą d , że w P o ls c e o g r a n ic z o n o s ię d o K a r p a t , g d z ie n a s k u t e k z a b u r z e ń t e k t o n ic z n y c h u t w o r z y ły s ię w y c ie k i r o p y n a p o w ie r z c h n ię z ie m i, w o b e c c z e g o b e z g e o lo g a , b e z g e o f iz y k i i b e z o d w ie r c a n ia s y s te m a ty c z n e g o w n ie z n a n y c h te r e n a c h , a w ię c i b e z w ię k s z e g o r y z y k a n a w ie r c o n o s z y b k o i s z c z ę ś liw ie d u ż e il o ś c i r o p y , a ż p r z y s z e d ł c z a s , k ie d y t a k ie ła t w e t e r e n y z w ie r c o n o , n o w y c h p o s z u k iw a ń w s z e r s z y m s t y lu n ie w y k o n y w a n o i p r o d u k c ja z a c z ę ła g w a łt o w n ie s p a d a ć .

W N ie m c z e c h n a t o m ia s t, w t e r e n ie p ła s k im , t a k ic h w y c ie k ó w p r a w ie że n ie b y ło i d o p ó k i w i e r c o n o w e d łu g s t a r y c h z a s a d , d o p ó k i o b a w ia n o s ię in w e s to w a ć , p r o d u k c ja b y ła z n ik o m a i d o p ie r o k ie d y r z u c o n o d u ż e k a p it a ły , d la s y s te m a ty c z n e g o p o s z u k iw a n ia n a n o w o c z e s n y c h z a s a d a c h , d o w ie r - c o n o s ię p o k a ź n e j p r o d u k c ji.

J e s z c z e b a r d z ie j p o u c z a ją c y m je s t p r z y k ła d A u s t r i i 1 W ę g ie r . T a m w je s z c z e k r ó t s z y m c z a s ie u z y s k a n o o l b r z y m ie p r o d u k c je ( W ę g r y p o n a d m i l i o n t o n

(4)

Str. 3 38 N A F T A N r ro

Rys. 1. Wydobycie ropy w Polsce,

^w

Niemczech,

^w

Austrii i na Węgrzech

r o p y r o c z n ie ) , a t o l i t y lk o n a s k u t e k in t e n s y w n y c h w ie r c e ń p o s z u k iw a w c z y c h z d u ż y m n a k ła d e m k a p i t a łu .

C h c ą c z a te m p la n o w a ć u n a s , m u s im y s ta n o w c z o w t e j d r u g ie j c z ę ś c i p la n o w a n ia p r o d u k c ji k r a jo w e j u w z g lę d n ić k o n ie c z n o ś ć in t e n s y w n y c h w ie r c e ń c z y s to p o s z u k iw a w c z y c h , p o s t a r a m y s ię je d n a k u d o w o d n ić , że n ie je s t t o r y z y k o , n a ra ż a ją c e s k a r b p a ń s t w a n a n ie u z a s a d n io n e s t r a t y .

P r z e d t e m je d n a k s c h a r a k t e r y z u je m y p o k r ó t c e n a s z o b e c n y P r z e m y s ł N a f t o w y .

O d z ie d z ic z y liś m y z a te m p o n a d 2 3 0 0 o t w o r ó w o m a łe j p r o d u k c j i i p r z e w a ż n ie z u r z ą d z e n ia m i t e c h n ic z n y m i, u r ą

g a ją c y m i w s z e lk im z a s a d o m n o w o c z e s n e j t e c h n ik i n a f t o w e j.

P r z y w y d o b y c iu 1 1 0 0 0 t o n r o p y m ie s ię c z n ie z a t r u d n ia m y o k o ło 7 0 0 0 p r a c o w n ik ó w f i z y c z n y c h , c z y li n a je d n e g o r o b o t n ik a w y p a d a o k r ą g ło 2 0 t o n , a n ie , ja k to n i e k t ó r z y m y ln ie p o d a ją , S t o n r o c z n ie .

W r o k u 1 9 3 9 je d e n p r a c o w n ik f i z y c z n y w y d o b y w a ł o k o ło 3 7 t o n r o p y r o c z n ie , n a le ż y je d -

r ia k u w z g lę d n ić f a k t , ż e m ie liś m y w ó w c z a s z n a c z n ą ilo ś ć s z y b ó w , k t ó r e p r o d u k o w a ły w ie lo k r o t n o ś ć te g o , c o p r o d u k u ją n a s z e o t w o r y d z iś , g d y ż te o s ta tn ie m a ją w y b i t n y c h a r a k t e r s z y b ó w o n is k ie j p r o d u k c ji, a o t o n ie m o ż n a w i n i ć a n i p r a c o w n ik a f iz y c z n e g o , a n i u m y s ło w e g o . U w z g lę d n iłe m p o w y ż e j

n :

^{1 1 i} a ISO

C71

4

140 2 120 0 100

1 1 i i 1 gazollna

z

^gazol.w

1 1 1 t 1 fgi.

kor d*n co

►ac co

O/

tr OJ

3

CD _OJ

n

^c

\ -n-fil

0/

X= / 5 80

6 BO i5. Ul0

0)

CD /

40 1

n

OJ

£

0 r- J

tO 0 O JÜ 1

§ 2?’ł)

OJco . .

2 20 vn 1^/

n

S!^CD

&

^c

v_

N to - a/

D 0 c

01 3

i PJ0 O’ O

a,

<0 9 /

2 OJ

■a?

c e lo w o t y lk o p r a c o w n ik ó w f iz y c z n y c h , p o n ie w a ż w d z is ie js z e j s t r u k t u r z e ilo ś ć u m y s ło w y c h p r a c o w n ik ó w n ie n a d a je s ię d o p o r ó w n a n ia z o k r e s e m p r z e d w o je n n y m .

Ś c iś le b io r ą c , n a le ż a ło b y i z t e j l i c z b y 7 0 0 0 p r a c o w n ik ó w f iz y c z n y c h , p o t r ą c ić d o ś ć p o w a ż n ą ilo ś ć t y c h r o b o t n i k ó w , k t ó r z y n ie o d e s z li n a e m e r y tu r ę , a n ie p r z y c z y n ia ją s ię d o z w ię k s z e n ia p r o d u k c ji, t y c h , k t ó r z y są z a ję c i a p r o w iz a c ją , s p r a w a m i s o c ja ln y m i , z n a c z n ą c z ę ś ć c z ło n k ó w R a d Z a k ła d o w y c h i i , , t a k , że w r z e c z y w is t o ś c i n a je d n e g o p r a c o w n ik a f iz y c z n e g o p r z y p a d n ie w y d o b y c ie w ilo ś c i o k o ło 2 5 t o n / r o k , c o z u w a g i n a c h a r a k t e r n a s z y c h

s z y b ó w n ie je s t a ż ta k z a s tra s z a ją c e , ja k t o d o ty c h c z a s m y ln ie p r z e d s ta w ia n o .

5 ę 0

Rys.

Z

Produkcja ropy i gazoliny

w

Polsce

N i e c h c ę p r z e z to p o w ie d z ie ć , że n ie n a le ż y d a le j k o n t y n u o w a ć r o z p o c z ę te j a k c ji o s z c z ę d n o ś c i w m a t e r ia le l u d z k i m — a k c ja ta s ta le p o s tę p u je i w y d a p o ż ą d a n e w y n i k i , n a to m ia s t c y f r y p o w y ż s z e n a ś w ie tla ją n a le ż y c ie ta k o k r z y - c z a n y p r o b l e m n a d m ia r u p r a c o w n i k ó w w P r z e m y ś le N a f t o w y m , z w ła s z c z a , je ż e li w e ź m ie m y p o d u w a g ę n ie s ły c h a n ie t r u d n e w a r u n k i p r a c y w r e jo n a c h p o łu d n i o w y c h , g d z ie z n a r a ż e n ie m ż y c ia n a s z r o b o t n i k w a lc z y d o s ło w n ie o k a ż d y k il o g r a m r o p y .

S t w ie r d z ić n a le ż y , ż e s ta le o d b y w a ją s ię p r z e s u n ię c ia z t e r e n u k o p a lń s t a r y c h d o in n y c h d z ia

(5)

N r io N A F T A Str. 339

ł ó w a p r z e d e w s z y s t k im d o P o s z u k iw a ń N a f t o w y c h .

O b e c n y s ta n n a s z e g o p r z e m y s łu n a fto w e g o p r z e d s ta w ia g r a fic z n ie z a łą c z o n y r y s u n e k N r 2 .

W y d o b y w a m y m ie s ię c z n ie : 1 0 5 0 0 t o n r o p y ,

3 0 0 t o n g a z o lin y , 10 m il i o n ó w m 3 g a z u ,

R o z p r o w a d z a m y t e n g a z o r a z 6 m il io n ó w m 3 im p o r t o w y c h r u r o c ią g a m i o d łu g o ś c i 7 8 0 k m .

R o z p r o w a d z a m y o k o ło 3 5 t y s . t o n p r o d u k t ó w n a f t o w y c h p o c a ły m k r a j u . W y ła d o w u je m y p o n a d t o w G d a ń s k u i S z c z e c in ie r o p ę i p r o d u k t y z im p o r t u z a g r a n ic z n e g o d r o g ą m o r s k ą , o r a z w C z e c h o w ic a c h i J a ś le r o p ę z t r a n s p o r t u lą d o w e g o z Z S R R , Z W ę g ie r , A u s t r i i i R u m u n ii, p o n a d t o m a g a z y n u je m y n a d w y ż k i p r o d u k t ó w w r ó ż n y c h c z ę ś c ia c h k r a ju .

W i e r c i m y r ó w n o c z e ś n ie o k o ło 5 0 o t w o r ó w , b u d u je m y n o w e s ie c i g a z o c ią g ó w , g a z o lin o c ią g ó w , n o w e f a b r y k i g a z o lin y , r e m o n t u je m y i m o d e r n i

z u je m y r a f in e r ie , o d b u d o w u je m y w a r s z ta ty i F a b r y k ę M a s z y n w G l i n i k u M a r i a m p o ls k i m .

P r o w a d z im y in te n s y w n e b a d a n ia g e o lo g ic z n e , g e o fiz y c z n e i w o g ó le p ra c e p o s z u k iw a w c z e .

D o ty c h c z a s k ie r o w a liś m y i w s p ó łp r a c o w a liś m y w o d b u d o w ie Z a k ła d ó w S y n t e t y c z n y c h w O ś w ię c im i u , o r a z w p r z e n ie s ie n iu f a b r y k i ze S c h w a r z - h e id e p o d D r e z n e m .

N i e p r z y t a c z a m t u s z c z e g ó ło w y c h d a t, g d y ż te m o ż n a z n a le ź ć w n a s z y c h s ta ty s ty k a c h .

S ta n z a t r u d n ie n ia w e w r z e ś n iu b r . b y ł n a s tę p u ją c y :

N a s z e n a jw a ż n ie js z e p r o b le m y t o in te n s y w n e p ra c e e k s p lo a ta c y jn e n a s t a r y c h t e r e n a c h , u z u p e ł

n ia n ie i o d b u d o w a s p r z ę tu w ie r t n ic z e g o , o d b u d o w a g ó r n ic z a w S t a r e j W s i, w y z n a c z a n ie n o w y c h o t w o r ó w . N i e z a n ie d b u je m y ż a d n e g o ś r o d k a d la p o w ię k s z e n ia p r o d u k c ji.

P o n a d to s z k o lim y p r a c o w n ik ó w f iz y c z n y c h w z a k r e s ie a d m in is t r a c y jn y m , a b y u m o ż liw ić i m o b ję c ie k ie r o w n ic z y c h s t a n o w is k , p r z e s z k a la m y t e c h n ic z n ie s ta r s z y c h p r a c o w n ik ó w , u r z ą d z a m y k u r s y d la m ło d y c h , o r a z p o w a ż n e s t u d ia k il k u le t n ie d la w y k s z t a łc e n ia k a d r w z o r o w y c h fa c h o w c ó w w d z ia le w i e r t n ic z y m , g a z o w y m i r a f in e r y jn y m .

P r z y s t ę p u je m y d o p o w a ż n e j a k c ji o s z c z ę d n o ś c io w e j i r a c jo n a liz a c ji w d z ie d z in ie e n e r g e t y k i, a p r z y t y m w s z y s t k im o d d a liś m y p o w a ż n y k o n t y n g e n t in ż y n ie r ó w d la P a ń s t w o w y c h Z a k ła d ó w S y n t e t y c z n y c h w O ś w ię c im iu .

P r o w a d z im y a k c ję r e w in d y k a c y jn ą , o r a z u p a ń s t w o w ie n ia p r z e d s ię b io r s t w a .

W s z y s tk o t o d z ie je s ię p r z y n ie s k r y s t a liz o w a n y m k o ś ć c u o r g a n iz a c y jn y m — n ie s t e t y n ie z n a s z e j w i n y .

P r z y jr z y j m y s ię te r a z d o k ła d n ie j n a s z e j k r z y w e j p r o d u k c ji.

W p la n ie n a r o k 1 9 4 6 w y z n a c z y łe m 1 3 0 0 0 0 t o n r o p y i u w a ż a m , że b y ł t o p la n s k r o m n y . N i e s t e t y o s ią g n ie m y t y lk o m o ż e 1 2 5 0 0 0 t o n . J e d n a k ż e n a w e t t y c h 1 2 5 0 0 0 t o n je s t d u ż y m s u k c e s e m , p r z y p o m n ę b o w ie m r a z je s z c z e p r z e w id y w a n ia n a Z je ź - d z ie w K r o ś n ie , g d z ie t o r o k t e m u m ó w io n o , że b e z b a r d z o in t e n s y w n y c h d o w ie r c e ń m ie s ię c z n a p r o d u k c ja r o p y s p a d n ie d o 7 0 0 0 t o n .

F a k t e m je s t, ż e ju ż o s ią g n ę liś m y 8 0 % p r z e d w o je n n e j p r o d u k c ji z o b e c n y c h te r e n ó w .

D z iś p o z w o lę s o b ie p r z y p o m n ie ć K o le g o m c o in n e g o , a m ia n o w ic ie n a s z e r o z m o w y z r o k u 1 9 3 7 , 1 9 3 8 , 1 9 3 9 , k ie d y to w y b i t n i f a c h o w c y z Z a c h o d u , Z K r o s n a , p o k p iw a li s o b ie z B o r y s ła w ia , n a z y w a ją c g o t r u p e m n a w y k o ń c z e n iu , a w i d z i e l i w ie lk ą p r z y s z ło ś ć n a Z a c h o d z ie .

J u ż p r z e d i p o d c z a s w o jn y p r o d u k c ja z w y ż k o w a ła ( p a tr z I n s t . N a f t . S t a t y s ty k a N a f t o w a ) , o s ią g a ją c m a k s im u m 1 6 0 0 0 0 t o n w 1 9 3 8 i 1 9 3 9 r . , je d n a k n ie b y ł y t o p r o d u k c je d u ż e , n ie b y ło to t o , o c z y m g e o lo g o w ie z Z a c h o d u s ta le m ó w i l i k o le g o m z B o r y s ła w ia i S ta n is ła w o w a , że p r z y s z ło ś ć p r z e m y s łu p o ls k ie g o le ż y n a z a c h o d z ie .

C o g o rs z a , t u ż p r z e d i w c z a s ie w o jn y , b y ł y t u p ię k n e d o w ie r c e n ia , o b e c n ie zaś n ie m a m y a n i je d n e g o le p s z e g o d o w ie r c e n ia w s t y lu „ E w y “ , lu b p o d o b n y m .

T y m , k t ó r z y t w ie r d z ą , że t y lk o w ie r c e n ia m i m o ż n a p o d t r z y m a ć p r o d u k c je , o d p o w ia d a m , że są w b łę d z ie , a lb o w ie m t u n a Z a c h o d z ie m o ż n a w ie le o s ią g n ą ć p r z y p o m o c y m e t o d r a c jo n a ln e j e k s p lo a t a c ji, d o k t ó r y c h te t e r e n y s ię n a d a ją , a n a k t ó r y c h te m e t o d y n ie b y ł y s to s o w a n e w o d p o w ie d n io s z e r o k im z a k re s ie . M u s i m y n a d r o b ić z a n ie d b a n ia n a t y m o d c in k u n ie z a le ż n ie o d p r o je k t o w a n y c h w ie r c e ń o d k r y w c z y c h .

T e o s ta tn ie , ja k r ó w n ie ż w ie r c e n ia p o s z u k iw a w cze n a w e t n a s t a r y c h , lu b w s ą s ie d z tw ie s t a r y c h te r e n ó w , n ie z a le ż n ie o d n a s z y c h p la n ó w n a N i ż u , m u s z ą d a ć p o z y t y w n e w y n i k i , t y m b a r d z ie j, ż e d o - Umy

słowi Fi-

2yczni Razem

I . C Z P P P ... 56 17 73 I I . Z P N i G Z ...

D yre kcja Z jednocz. P N i G Z 140 163 303

R a fineria Czechowice . . . 40 470 510

„ J e d lic z e ... 58 407 465

„ J a s ł o ... 38 184 222

„ L ig o t a ... 10 38 48

„ L im a n o w a . . . . 13 113 126

„ G lin ik M ... 54 466 520

,, T rz e b in ia . . . . 63 485 548

S ektor K o p a lń K r o s n o . . . 218 2349 2567

„ „ G o r lic e . . . 165 1928 2093

„ „ Sanok . . . 167 1676 1843

E le k tro w n ia M ę c in k a . . . . 1S 73 91

S ekto r G azow y T a rn ó w . . 62 162 224

K ie r. Gaz. D a l. Sandom ierz . 8 36 44

Fabryka M aszyn G lin ik M . . 94 731 825

Z akła dy Ceram iczne P olan ka. 5 241 246

Placówka R e w in d yk. W ro c ła w 2 4 6

In s ty tu t Badań P a liw P łyn .

w T r z e b i n i... .... 1 2 3 F -ka S m arów B ia ła -C ho rzów -

Z a b r z e ... .... 12 33 45 I I I . Z akła dy S yntetyczne . . . . 290 2580 2870 I V . In s ty tu t N a fto w y w K ro ś n ie . 30 6 36 V . C entrala P ro d u k tó w N a f t . . . 988 1138 2126 V I . C entrala A pro w iza cyjn a PP P . 35 43 78 V I I . Poszukiw ania N a fto w e . . . 78 295 373

R a z e m . . . . 2647 13638 16285

(6)

Kra śm

Chęciny Opatbw

Sandomierz ojgdrzejow

ramobrzeg

'Nisko

Wójcza

LXJ

Będzin

i ochów

‘ csXihorzt)\

)Katowłco\

Gliwice < osnowiec

fi

Olkusz Nowy Korcjyji-

^----

siSzucm Mielećn Cyranka /

^V

\oKolbuszowa

Jaworzno Trzebinia Wojslaw\ Leżajski

o

Dąbrowa

'KRAKÓ

^I _VJis(ok

Ti

Walki >ędfiszt>\

Moście e

A

Tarnd\ ^L&A

cu

T

Przeworską

'Skawina faroslaw

Pilzno

^.

Czechowice uadowica

Dębowiec <

Cieszyiy Wiśniowa Przemyśl

tchwatd^. Ciężkowice Stara Wieś

?\Brzoz6\

>anowa

^„

j

\ Ł S

Mszana Dl. Jedlicze Grabownica

Radziechowy Lio/nki

Tyrawa Solna coiusz Równe

Sękowa BaZ a nówka uiiizwa.

Zakopane Libusza Siedziby Zjednoczeń i Centrali

Sanok Sektory Po[ok Sekcje

Poszukiwania naftowe Kopalnie produkcyjne K Odbudowa górnicza

'

Elektrownia

2?

Zakłady ceramiczne

O

Pabryka maszyn

I

beczek

Rafinerie b Fabryki smarów

O

Gazotlnlarnie

HEL

Zakłady Paliw Syntetycznych

Gazociatgi dalekosiężne

—

istniejące

...

projektowane w budowie

—-

Linie kotejowe

Janów

_o

Biłgoraj

Oświqćinv Pszczyna

Rys. 3. Przemyśl Naftowy w Polsce

(7)

N r io N A F T A Str. 3 4 1

ty c h c z a s w t y m k ie r u n k u z r o b io n o n ie w ie le , o g r a n ic z a ją c s ię d o w ie r c e ń , c o d o k t ó r y c h w z n a c z n y m p r o c e n c ie m o ż n a b y ł o s p o d z ie w a ć s ię z g ó r y d u ż e j s t r a t y c z a s u , a m a łe j p r o d u k c ji.

N i e b ę d ę z a te m a n a liz o w a ł k r z y w e j s p a d k u p r o d u k c ji, g d y ż ja k p o w ie d z ia łe m , b r a k t u p o d s t a w o w e g o e le m e n t u d la te j a n a liz y , t j . p r a w d z iw y c h d a t p r o d u k c y jn y c h d la p o s z c z e g ó ln y c h o t w o r ó w , b e z c z e g o w s z e lk ie r a p o r t y są b e z w a r to ś c io w ą r o b o tą p a p ie r o w ą , u b r a n ą w c e c h y n a u k o w y c h b a d a ń . N a t o m ia s t k o n ie c z n y m je s t i w d a n y c h w a r u n k a c h je d y n y m w y jś c ie m d o k ła d n a a n a liz a m e t o d p r o d u k c ji i s a m y c h p r a c w y d o b y w c z y c h .

P o p r a w a w y b it n a m u s i b y ć i b ę d z ie o s ią g n ię ta p r z e z :

1. S y s te m a ty c z n e p o d c z y s z c z a n ie o t w o r ó w . 2 . T o r p e d o w a n ie .

5 . O d b u d o w ę c iś n ie n ia . 4 . W y p łu k iw a n i e w o d ą . 5 . O d b u d o w a g ó r n ic z a .

6 . K o n ie c z n e w ie r c e n ia e k s p lo a ta c y jn e i p o g łę b ia n ie .

7 . W z o r o w e f u n k c jo n o w a n ie p o m p w g łę b n y c h i u s p r a w n ie n ie te c h n ic z n e in n y c h u r z ą d z e ń . 8 . O g ó ln e z w ię k s z e n ie w y d a jn o ś c i p r a c o w n ik a

n a f to w e g o .

9 . S t a ły n a d z ó r n a k o p a ln i w d z ie ń i w n o c . 1 0 . K o n s e k w e n t n e w y k o n a n ie d o k o ń c a r a z u s ta

lo n e g o p la n u i n ie z m ie n ia n ie g o b e z b a r d z o p o w a ż n y c h p r z y c z y n .

W y d a jn o ś ć p r a c o w n ik a o b e c n ie z a m a ła m .. i . ta k ż e z p o w o d u p r z e c ią ż e n ia p o w o je n n e g o , s p e c ja ln ie c ię ż k ic h w a r u n k ó w w te r e n a c h p o łu d n i o w y c h , o r a z Z b r a k u o d p o w ie d n ic h n a r z ę d z i. J e d n a k i n a t y m o d c in k u w i d z i m y s ta łą p o p r a w ę .

R e c e p tę p o w y ż s z ą p o w t a r z a łe m w i e lo k r o t n i e ; n ie s t e t y n ie je s t o n a z a s to s o w a n a p o w s z e c h n ie , je s t je d n a k n ie z a w o d n a i s p o w o d u je n a p e w n o w y b i t n y w z r o s t w y d o b y c ia n a o k r e s n a jb liż s z y , a p o w s t r z y m a s p a d e k w o k r e s ie p ó ź n ie js z y m .

N a s z a o b e c n a k r z y w a p r o d u k c ji je s t w y n ik ie m p r z e w a ż n ie w ie r c e ń e k s p lo a t a c y jn y c h , je ż e li je d n a k z a s t o s u je m y in t e n s y w n ą i p la n o w o p r z e p r o w a d z o n ą e k s p lo a ta c ję n a s z e rs z ą s k a lę , to o p ie r a ją c s ię n i p r z y k ła d z ie S c h o d n ic y i U r y c z a , g d z ie w ła ś n ie b y ł y p o d o b n e w a r u n k i ja k u n a s , m o ż e m y ś m ia ło lic z y ć p r z e jś c io w o n a o s ią g n ię c ie 1 2 0 0 0 t o n r o p y m ie s ię c z n ie , a n a w e t w ię c e j n a o b e c n y c h s t a r y c h te r e n a c h , W n a s z y m d o r o b k u z o s ta tn ie g o r o k u m o ż e m y p o s z c z y c ić s ię je d n y m b a r d z o p o w a ż n y m s u k c e s e m , a t y m je s t u t w o r z e n ie n o w e g o d z ia łu P o s z u k iw a ń N a f t o w y c h , k t ó r y r o z w ija s ię n a s k a lę n ie s p o t y k a n ą d o ty c h c z a s w P o ls c e .

P o ls k i p r z e m y s ł p r z e d w o je n n y , r o z p o r z ą d z a ją c y k a p it a łe m i m a t e r ia ła m i, n ie u m i a ł z d o b y ć s ię n a s z e rs z ą a k c ję , d r e p t a ł p r a w ie że s ta le n a o k o ło s ta r y c h te r e n ó w .

O b e c n ie w b a r d z o k r ó t k i m c z a s ie z o r g a n iz o w a l i ś m y n a z a s a d a c h n o w o c z e s n y c h te n d z ia ł i je s te ś m y p e w n i s u k c e s ó w .

Z a ł o ż e n i a p l a n u t r z y l e t n i e g o

R z u c o n e p r z e z e m n ie h a s ło „ m i l i o n t o n r o c z n ie .p a liw p ł y n n y c h z z ie m i p o ls k ie j“ s p o t k a ło s ię n a

w e t z ir o n i c z n y m i u w a g a m i. M y , n a fc ia r z e p o ls c y ,

n ie d a m y s ię z r a z ić t y m , k t ó r z y n ie m a ją w s o b ie z a p a łu . M y n ie t y lk o w ie r z y m y , m y k a lk u lu je m y r e a ln ie . W s z a k w y d o b y w a liś m y ju ż Z m a łe g o s k r a w k a n a s z e j z ie m i d w a m i l i o n y t o n r o c z n ie i t o w c z a s a c h , k ie d y o r a c jo n a ln e j e k s p lo a ta c ji n ie m ia n o p o ję c ia , a o p a liw a c h s y n t e ty c z n y c h , o b e n z o lu , g a z ó lin ie , g a z ie p ł y n n y m i g a z ie s p r ę ż o n y m w o g ó le

n ie m y ś la n o .

N a s z p r o g r a m t r z y l e t n i o b e jm u je n a s tę p u ją c e p r a c e :

I . W d z i e d z i n i e o r g a n i z a c j i u s ta le n ie s c h e m a t u o r g a n iz a c y jn e g o i s k o m p le to w a n ie p o t r z e b n y c h p la c ó w e k , a g e n d i r e f e r a t ó w .

K o n ie c z n y m je s t z o r g a n iz o w a n ie p r o p o n o w a n e j p r z e z n a s G e n e r a ln e j D y r e k c j i P r z e m y s łu N a f t o w e g o n a z a s a d a c h s k o m e r c ja li

z o w a n e g o p r z e d s ię b io r s t w a .

G e n e r a ln e j D y r e k c j i p o d le g a ły b y n a s tę p u ją c e je d n o s t k i o b a r d z o d u ż e j s a m o d z ie ln o ś c i:

P o s z u k iw a n ia N a f t o w e .

E k s p lo a ta c ja w r a z z G a z o lin ia r n ia m i.

R a f in e r ie i C e n t r a ln e L a b o r a t , B a d a w c z e . D y s t r y b u c ja g a z u .

C e n t r a la P r o d u k t ó w N a f t o w y c h . C e n t r a la Z a k u p ó w .

C e n t r a la A p r o w iz a c y jn a .

I n s t y t u t N a f t o w y ( b a d a n ia , w y d a w n ic t w a i s z k o le n ie ) .

I I . P o s z u k i w a n i a N a f t o w e m u s z ą u z u p e łn ić b r a k i w a p a r a tu r z e i o b s a d z ie p o s z c z e g ó ln y c h p la c ó w e k w y b i t n y m i f a c h o w c a m i.

P r o b le m p o s z u k iw a ń o b e jm u je t r z y o b s z a r y :

a) O b s z a r K a r p a t

1. W k r e d z ie ś lą s k ie j w i e r c im y o b e c n ie w K lę c z a n a c h k o ło N o w e g o S ą c z a , w R y c h w a łd z ie w m e n ili t a c h i w e o - c e n ie w R a d z ie c h o w e j k o ło Ż y w c a . W n a jb liż s z y c h t y g o d n ia c h r o z p o c z r n ie m y w ie r c e n ia w C ię ż k o w ic a c h a d T a r n ó w i w r e jo n ie B r z o z o w a n a h o r y z o n t y k r e d y ś lą s k ie j, w k t ó r e j d o ty c h c z a s s t w ie r d z o n o p r o d u k c je w s io d le P o to k a .

2 . W T r z e ś n io w ie p r o je k t u je m y w ie r c e n ie d la z b a d a n ia p r z e d łu ż e n ia s io d ła k r o ś n ie ń s k ie g o , a w B a ż a n ó w c e d la o d k r y c ia p ł y t k i c h h o r y z o n t ó w w w a r s tw a c h k r o ś n ie ń s k ic h i m e n ili t ó w .

J u ż r o z p o c z ę to w ie r c e n ie g łę b o k ie g o o t w o r u „ W i k t o r “ w I w o n ic z u n a h o r y z o n t y e o c e ń s k o - k r e d o w e .

3 . W r e jo n ie Ż m ig r o d u w i e r c im y s z y b w F o lu s z u , a d r u g i ta m ż e r o z p o c z n i e m y w n a jb liż s z y c h t y g o d n ia c h . 4 . W D ę b o w c u a d S k o c z ó w ( C ie s z y n )

w i e r c im y z a g a z e m . b ) O b s z a r P r z e d g ó r z a

1. W w ie r c e n iu s ą 2 o t w o r y w W a łk a c h a d T a r n ó w .

2 . W w ie r c e n iu je s t 1 o t w ó r w W o js ła - w i u a d M ie le c .

3 . W w ie r c e n iu je s t 1 o t w ó r w S ie d lc a c h p o d B o c h n ią .

(8)

Str. 3 4 2 N A F T A N r 1 0

4.

W m o n ta ż u je s t 1 o t w ó r w

Pilźnie.

5 . W p r z y g o t o w a n iu w ie r c e n ia n a l i n i i P r z e w o r s k — J a r o s ła w .

6 . W o p r a c o w a n iu Z g ło b ic z e a d T a r n ó w o r a z te r e n K o r c z y n — S z c z u c in .

c ) O b s z a r N i ż u P o l s k i e g o

1. W w ie r c e n iu 1 o t w ó r w K ło d a w ie p o d K u t n e m .

2 , W p r z y g o t o w a n iu 4 o t w o r y w I n o w r o c ła w iu .

5 . W o p r a c o w a n iu le w y b r z e g W i s ł y n a w y s o k o ś c i S z c z u c in a , r e jo n W ó jc z y ( K ie le c k ie ) .

4 . W o p r a c o w a n iu r e jo n D ę b n ik a p o d K r a k o w e m , g d z ie s t w ie r d z o n o g e o lo g ic z n ie w y r a ź n e s io d ło w w a r s tw a c h p a le o z o ic z n y c h . M a m y t u z a m ia r w y p r ó b o w a ć r o p o d a jn o ś ć w a r s t w s y lu r u , k t ó r y w S t . Z je d n . w y d a ł p o w a ż n e p r o d u k c je .

5 . P o s p ie s z n ie p r z y g o t o w u je m y w ie r c e n ie n a p r a w y m b r z e g u P i l i c y w o k o lic y G ie ln io w a , g d z ie w p r z e d łu ż e n iu G ó r Ś w i ę t o k r z y s k ic h m o ż n a s p o d z ie w a ć s ię r o p y w z a n u r z o n y c h w a r s tw a c h c e c h - s z t y ń s k ic h .

W e w s z y s t k ic h t y c h z a g a d n ie n ia c h w s p ó łp r a c u je m y z P a ń s t w o w y m I n s t y t u t e m G e o lo g ic z n y m , o r a z Z K a t e d r a m i U n iw e r s y t e c k im i w W a r s z a w ie , K r a k o w ie , P o z n a n iu i w e W r o c ła w iu .

J e ż e li c h o d z i te r a z o k a lk u la c ję k u p ie c k ą t y c h w ie r c e ń , t o p r z e d e w s z y s t k im z u p e łn ie p e w n i je s te ś m y d o w ie r c e n ia g a z ó w . L i c z y m y o s t r o ż n ie , że n a 1 2 p r o je k t o w a n y c h o t w o r ó w g a z o w y c h ( w t y m 4 o t w o r y n a p o la c h w D ę b o w c u , S t r a c h o c in ie , J u - r o w c a c h i R o z to k a c h — te o s t a tn ie n ie są ś c iś le p o s z u k iw a w c z e , je d n a k m u s z ą b y ś s k a lk u lo w a n e w p la n t r z y l e t n i f in a n s o w y ) t y l k o p o ło w a n a w ie r c i g a z , ż e ic h p r o d u k c ja „ n a w o ln y w y p ł y w " w y n ie s ie p o 1 5 0 m 3/ m i n . , c z y li p r z y 2 0 % - w y m o d b io r z e u z y s k a m y r o c z n ie 9 0 m i l i o n ó w m 3 g a z u , c o s t a n o w i p r a w ie s t u p r o c e n to w e z w ię k s z e n ie n a s z y c h o b e c n y c h m o ż liw o ś c i p r o d u k c y jn y c h , zaś f in a n s o w o p r z e d s t a w ia k w o tę o k o ło 9 0 m il i o n ó w z ł r o c z n ie .

L ic z ą c , ż e o d w ie r c e n ie o w y c h 12 o t w o r ó w k o s z to w a ć b ę d z ie 1 2 0 m il i o n ó w z ło t y c h , u z y s k a m y n ie s p e łn a p ó łt o r a r o c z n y o k r e s a m o r t y z a c y jn y .

W k a l k u la c ji p r o d u k c j i r o p y z t e r e n ó w n o w y c h m u s i m y b y ć o s t r o ż n ie js i.

O d w i e r c im y w p r z e c ią g u 3 l a t 1 2 0 o t w o r ó w p o s z u k iw a w c z y c h i o d k r y w c z y c h i p r z y j m u je m y b a r d z o s k r o m n ie , ż e u z y s k a m y t y l k o 7 0 0 0 0 t o n r o p y o w a r t o ś c i 6 0 0 m il i o n ó w z ło t y c h , n ie lic z ą c w a r to ś c i ga - z o l in y , k t ó r a z a w s z e t o w a r z y s z y p r o d u k c ji r o p y .

K o s z t o d w ie r c e n ia w y n o s ić b ę d z ie o k o ło 9 0 0 m i l i o n ó w z ł. P o z o s ta łe 3 0 0 m i l i o n ó w n ie d o b o r u z m n ie js z y s ię p r z e z z w ię k s z e n ie o k r e s u a m o r t y z a c y jn e g o s z y b ó w g a z o w y c h , a lb o w ie m p ó łt o r a r o c z n y o k r e s a m o r t y z a c y jn y je s t z b y t k r ó t k i , p o z a t y m k a lk u la c ja ta b a r d z o o s tr o ż n a i w r e z u lt a c ie m o ż n a lic z y ć n a n ie d u ż y s t o s u n k o w o n ie d o b ó r w b u d ż e c ie te j im p r e z y .

O m o ż liw o ś c ia c h o d k r y c ia d u ż y c h p r o d u k c ji, o p ła c a ją c y c h k o s z t y in w e s t y c y jn e z n a d d a t k ie m

i r u c h o w e w p r z e c ią g u k r ó t k ie g o c z a s u , n a r a z ie n ie m ó w im y , a lb o w ie m je s t t o d z ie łe m p r z y p a d k u i ja k k o lw ie k n i e je d n o k r o t n ie w d z ie ja c h k o p a l

n i c t w a n a fto w e g o t a k ie n ie s p o d z ie w a n e w y n i k i s p o t y k a n o , t o n ie c h c e m y n a ta k ie k o r z y s t n e w a r u n k i lic z y ć , m im o i ż w i e r z y m y , ż e w r z e c z y w is t o ś c i Z k o ń c e m r o k u 1 9 4 9 o b e jd z ie m y s ię b e z im p o r t u .

N a s u w a s ię p y t a n ie , c z y w o b e c n y c h w a r u n k a c h g o s p o d a r c z y c h w o ln o n a m n a w e t tę s to s u n k o w o n ie d u ż ą p o z y c ją r y z y k o w a ć . O tó ż t w ie r d z ę , ż e n ie t y lk o w o ln o , a le m u s i m y r y z y k o w a ć .

A b s t r a h u ją c o d p r z y k ł a d u A u s t r i i , W ę g ie r i N i e m ie c p o z w o lę s o b ie p r z y t o c z y ć z d a n ie , w y d r u k o w a n e t ł u s t y m d r u k ie m w li p c o w y m n u m e r z e d z ie n n ik a „ N e w s o f th e W o r l d “ , a m ia n o w ic ie „ S e r c e W ie l k ie j B r y t a n i i p r z e s ta ło b i ć n a p r z e c ią g 2 d n i w u b ie g ły m t y g o d n i u , k ie d y t o w c z a s ie s t r a jk u n a k o p a ln ia c h n a f t y w I r a k u k r e w w o r g a n iz m ie I m p e r i u m p r z e s ta ła k r ą ż y ć " . T a k p is z e A n g li a , k t ó r a r o z p o r z ą d z a w k r a j u m a c ie r z y s t y m o l b r z y m i m i p o k ła d a m i w ę g la i p r z e m y s łe m m e t a lo w y m , o r a z s z ta b e m f a c h o w c ó w , u m o ż liw ia ją c y m b u d o w ę z a k ła d ó w d o p r o d u k c ji p a liw s y n t e ty c z n y c h , t a k t r o s z c z y s ię o p o la n a f to w e , k t ó r y c h a d m in is t r a c ja je s t b a r d z o k o s z to w n a .

R o p a n a f t o w a i g a z z ie m n y t o o b e c n ie n a jc e n n ie js z e i n a jta ń s z e p a liw a p ły n n e i b y ł o b y g r z e c h e m n ie d o d a r o w a n ia , g d y b y ś m y r a z w r e s z c ie n ie w y ja ś n il i, c z e g o m o ż e m y s ię s p o d z ie w a ć n a n a s z y c h te r e n a c h .

O c z y w iś c ie p ra c e n a d u z y s k a n ie m p a liw s y n t e t y c z n y c h z w ę g la n a le ż y p r o w a d z ić r ó w n o c z e ś n ie , są t o je d n a k d w a r ó ż n e z a g a d n ie n ia . N a c z e ln y m je d n a k je s t r o z w ią z a n ie p a lą c e g o p r o b l e m u z n a le z ie n ia n o w y c h t e r e n ó w n a f t o w y c h . F in a n s o w o n ie p r z e d s t a w ia s ię t o t a k g r o ź n ie , ja k b y t o w y n ik a ło z o s t r o ż n y c h z a ło ż e ń , o p a r t y c h n a r y z y k u p o s z u k iw a ń .

N a s z p la n t r z y l e t n i w c y f r a c h w y g lą d a n a s tę p u ją c o :

Z a ł o ż e n i e p la n u

1946 1947 1948 1949

w t 0 n a c h P rz y jm u je się, że za

potrzebow anie p a liw p ły n n y c h w k ra ju bę

dzie następujące . . 360000 450000 600000 600000

W ty m z p ro d u k c ji własnej — z ro p y

i gazu . ... 123000 140000 187000 241000 B e n z o l ... 22000 30000 40000 50000

P aliw a syntetyczne . — — — 21000

N a leży im p o rto w a ć . 215000 280000 373 000 288000 Gaz op ałow y do d y

spo zycji w 1000 m 3 . 100000 130000 150000 200000

W ie r c e n ia w m e tr.

N a le ż y o d w ie rc ić na

stępujące ilo ś c i me

tró w :

w iercenia eksploa

tacyjne i o d k ry w . 25000 30000 30000 30000

w iercenia poszukiw . 12000 30000 30000 30000

Z a t r u d n i e n i e p r a

c o w n ik ó w . . . . 14000 15000 16000 17000

bez s y n te ty k i

(9)

N r io N A F T A Str. 343

I n w e s t y c j e w t y s ią c a c h z ło t y c h o b ie g o w y c h

1946 1947 1948 1949

O g ó łe m . . . . 694742 10000001850000 2600000 w ty m

P o s z u k iw a n ia n a fto w e :

wiercenia poszukiw., badania geologiczne

i geofizyczne . . . 148742 300000 400000 400000 E k s p lo a ta c ja

r o p y i g a zu : inwest. kopalń, fa

bryki maszyn, gazo- liniarri, transport

i dystrybucja gazu 268850 280000 570000 515000 R a fin e r ie :

Odbudowa, urządze

nia, aparatury, ma

szyny ... 47150 150000 200000 150000 I n w e s t y c j e C en 

tr a li P ro d . N a ft .:

Budowa nowychskła- dów, stacji przeład., zakup cystern, be

czek żel. oraz kapi

talne remonty . . 230000 270000 680000 1 535000 U w a g a :

1. Przy obliczaniu kosztów inwestycji ceny materiałów przyjęto urzędowe.

2. Niezależnie od powyższych inwestycyj projektuje się zakup urządzeń i aparatur za granicą.

R easum ując, streszczam y, że w ytyczne nasze na okres trzyletni są następujące:

1. F orsow ać poszukiw ania naftow e.

2 . U sp raw n ić m etod y eskploatacyjne.

3. W y k oń czyć planow ane instalacje dla pro

dukcji p aliw syn tetyczn ych z w ęgla, a przy

gotow ać n ow e m etod y rentow niejsze i gw a

rantujące w ysoką jakość paliw .

4 . N ied o b o ry pokryw ać z im p ortu ropy, prze

rabianej w naszych rafineriach.

5. P o d n ieść og ó ln y poziom tech n iczn y i m oralny.

6. W yszkolić now e kadry techników z n iższym i śred n im w ykształceniem , a u d ostęp n ić prak

tykę dla now ego narybku inżynierskiego.

Już o b ecn ie w id zim y trudności w zrealizow aniu ty ch założeń.

G łów n ie są to trudności m ateriałow e. W iert

n ictw o w ym aga specjalnych urządzeń oraz instru

m en tów . Jak dotąd z zagranicy nie otrzym aliśm y nic.

W strefie okupacyjnej angielskiej nagrom adzone są sto sy stali w iertniczej, znaczna ilo ść rygów w iert

n iczych i urządzeń rafineryjnych. W szystkie te m ateriały zostały w yw iezion e przez okupanta i m u  szą jak najśpieszniej w rócić do n as, alb ow iem z o  stały one w ykonane bądź to u nas, bądź to za nasze pieniądze i krwawą pracę naszych pracow ników u m ysłow ych i fizy c zn y ch .

N a sze straty w ojenne są duże.

Straciliśm y w kopalnictw ie 80 m ilion ów doi.

w przem yśle gazow ym 20 m il. doi.

w przem yśle rafiner. 28 m il. doi.

razem 128 m ilion ów dolarów .

D o ty ch cza s nie otrzym aliśm y żadnej rekom pen

saty.

N iezależn ie od teg o , m u sim y w zam ian za eks

portow any w ęgiel w yd ob yty w p ocie czoła przez naszych kolegów w przem yśle w ęglow ym otrzym ać natychm iast najniezbędniejsze urządzenia w iertn i

cze i m aszyny dla ruchu rafineryjnego, a n ie m o

żem y d op u ścić do lakonicznego ośw iadczenia d o  staw ców zagranicznych, że należy liczyć się z d w u  letnim term inem d ostaw y.

Pew na m inim alna ilo ść tych urządzeń m u si nadejść jeszcze w ty m roku.

W tym stanie rzeczy m ow y nie m a o tym , aby przem ysł naftow y m ó g ł oddać pracow ników do in n ych przem ysłów . Ł atw o jest zd em on tow ać z ta

kim trudem przez nas rozpoczęte dzieło i n iesły  chanie trudnym będzie jednak sk om p letow ać p óź

niej dobór fach ow ców , którzy z takim zapałem , w tak ciężkich w arunkach, w jakich żaden przem ysł polski, ani też bez przesady p ow iem y — św iata całego — nie pracuje.

W n aszym rozw oju n ie m o żem y s ię ham ow ać, ani też d op u ścić do luki.

P rzem ysł naftow y polski m u si w szyb k im tem pie i z całym nakładem energii, m ateriałów i środków fin an sow ych rozw inąć się do potężnej i d o m in u  jącej gałęzi, która jak dotychczas jest praw ie w e w szystkich państw ach najpotężniejsza.

T e państw a, które n ie mają m ożliw ości przepro

w adzenia w ierceń za ropą, zazdroszczą nam . C zyż m am y zaw sze w ykazać naszą n ieu d oln ość i brak zm ysłu do w ykorzystania n iezm iern ych bogactw naturalnych naszego kraju?

N a zakończenie kilka uw ag dla naszego użytku d om ow ego.

Z uw agi na naszą m izerię w urządzeniach w iert

n iczych konieczne jest dokładne oznaczanie narzędzi w iertniczych, i prow adzenie kartotek oraz ew idencji, Z jakiego m ateriału je w ykonano i nazw isko przo

dow nika od p ow ied zialn ego za w ykonanie. M a to na celu zm niejszenia ilości zagw ożd żon ych otw orów w zględnie m ożn ość pociągnięcia w in n y ch do o d  p ow ied zialn ości.

U w ażam , że w naszej pracy korzystam y za m ało Z takich prostych w ynalazków , jak kalendarz, ze

garek, n otes i ołów ek i proszę bardzo, aby użycie tych in stru m en tów (są do nabycia w kraju i nie trzeba czekać na zrealizow anie zakupu z A m eryki) było stałe i p ow szech n e zarów no w dyrekcjach jak i na najdrobniejszej placów ce.

W k oń cu proszę, aby z uw agi na olbrzym i brak m aszyn i urządzeń w iertn iczych i trudności nabycia tych że za granicą, stosow an o w w arsztatach przy naprawie oraz przy produkcji n ow ych urzą

d zeń , w jak najszerszym zakresie zasadę akordów .

(10)

Str. 344 H a f t a Nr ro

I n ż . B r o n i s ł a w N a r t o w s k i

P a l iw a s y n t e t y c z n e w P o ls c e

Skrót referatu na Kongres Techników Polskich

P odczas gd y inne narody posiadające siln ie roz

w in iętą i dostosow aną do sw ego życia gospodar

czego m otoryzację, a n ie zaopatrzone przez naturę w o d p ow ied n ie złoża n aftow e, od daw na odczuwały*

w zględ n ie p rzew id yw ały brak środków nap ęd n ych i w zw iązku z tym szukały n ow ych dróg dla z d o  bycia tych że — Polska d o ść o b fic ie obdarzona przez przyrodę w złoża ropy n aftow ej, ufn a w ich za so b n o ść, n ie m iała p otrzeb y czyn ien ia w ysiłk ów w ty m kierunku, zw łaszcza przy zaniedbanej sieci drogow ej, słabej m otoryzacji i naw ale in n y ch za

gadnień pierw szej p otrzeb y.

D o p iero w latach ostatn ich przed w ojną m ożem y zanotow ać p ew n e zainteresow anie się ty m pro

b lem em , pierw sze prace badaw cze na ty m polu*

a naw et p lany b u d o w y pierw szych , niejako d o ś

w iadczalnych urządzeń dla uzyskania paliw a drogą sztu czn ą. Lata w ojny i okupacji o d su n ęły te pro

b lem y na plan d alszy w naszej u m y sło w o ści. D o  piero w r. 1945 n o w e ukształtow anie państw a, oraz u szczu p len ie n aszych za so b ó w naturalnych i w yd ob ycia ropy naftow ej o 4/6 przedw ojennej produkcji, p ostaw iły nas w ob ec k on ieczn ości u z y  skania środków p ęd n y ch na in n y ch drogach. P rze

w idując w latach najbliższych siln y rozwój m o to  ryzacji, sp ow od ow an y z jednej stron y brakiem in  w entarza żyw ego u roln ik ów i usterkam i trakcji kolejow ej, zaś z drugiej rozw ojem życia gospodar

czego na sp o só b w sp ó łczesn y , m ożem y określić, że w g założeń 3-letn iego planu — zapotrzebow anie paliw p ły n n y ch na rok 1949 w y n iesie 6 0 0 0 0 0 ton*

zaś pokrycie produkcją w łasną z ropy i gazu 2 4 1 0 0 0 to n , a wraz z b en zo lem 2 9 1 0 0 0 to n . Z atem m anco ok. 3 0 0 0 0 0 ton m o żem y pokryć im p ortem albo też produkcją syn tetyczn ą.

M ateriały dla tej ostatniej stoją nam do d ysp o- życji niem al w nieogran iczon ych ilościach , gd yż w szelk ie gatunki n aszego w ęgla m ogą b y ć do tego celu w yzyskane. N a Z iem iach O dzyskanych znaj

dujem y ślad y dróg, jakim i kroczyli ic h poprzedni gospodarze. B lachow nia, K ęd zierzyn , D e szo w ice i P o elitz są to p otężn e i p ełn e w yrazu ślady, które dadżą się ująć cyfrą m ilion a ton b en ży n y rocznie.

t ) z iś są to zdew astow ane cm entarzyska, dające obraz w ysiłk ów setek ty sięcy lu d zi, w ysiłk ów skoor

dyn ow an ych w jed n ym kierunku, uzyskania paliw a bez w zględ u na koszta.

W czerw cu roku 1945 została zawarta m ięd zy R ządem P olskim i Z w iązku R adzieckiego um ow a, tttocą której w yd zielon o n am z zachow anej jeszcze w znacznej m ierze niem ieckiej fabryki b en zyn y syn tetyczn ej w Sch w arzh eid e obok D rezń a , na terenie okupacyjnym Z S R R części aparatury dlą produkcji ok oło 4 0 0 0 0 ton b en zy n y syn tetyczn ej roczn ie. W y d zielo n e o b iek ty sta n o w iły m niej w ięcej V* całości fabryki d o ść znacznie uszkodzonej dzia

łaniam i w ojen n ym i (3600 b om b ).

S zczu p ła grupa in żyn ierów , w yd elegow an a na

tych m iast na m iejsce, rozpoczęła stu d ia w stęp n e i zbieranie dokum entacji, co trw ało do końca lu te

go b f ., k ied y uzyskano d łu go oczekiw ane zezw o len ie na d em on taż oraz d o p u szczen ie szerszej grupy pra

cow n ik ów do stu d ió w na m iejscu. O b ecn ie u k oń  czon o zbieranie m ateriałów tech n o lo g iczn y ch , a d e

m ontaż i przyw iezien ie uzyskanych urządzeń zbliża Się ku k oń cow i. P erson el tech n iczn y obznajom ióny teoretycznie i praktycznie z aparaturą i procesem*

opracow uje o b ecn ie szczeg ó ło w e dane fabryki. F a

bryka w S ch w a fzh eid e pracow ała m etodą F ischera i T rop sza p od ciśn ien iem atm osferyczn ym i w y  twarzała produkt zb liżo n y do rop y n aftow ej, a zw an y Syntiną. Fakt otrzym ania ok oło 1 5 0 0 0 ton żelaza w postaci cen n ych aparatów i arm atury, dalej ok oło 2Ó0 ton cennej m asy kontaktow ej, przesądził 0 kierunku w jakim m a iść nasze planow anie.

D u ż a czę ść uzyskanej aparatury p rzy sto so w a n i do przeróbki w ęgla brunatnego w naszych wa

runkach n ie da się na razie w yzyskać.

M ian em p aliw syn tety czn y ch ujm ujem y w szelkie prod u k ty z sy n tezy ch em iczn ej, nadające się do n apędu siln ik ó w sp alin ow ych , a w ięc oprócz całych plejad w ęglow od orów n asycon ych i n ien asycon ych o d m etan u , aż do w ielo czło n o w y ch parafin, o lefin 1 arom atów , a także różne alkohole i ic h p och o d n e.

U zy sk a ć je m ożem y na kilku różn ych drogach*

które m o żem y p o d z ie lić sch em a cy czn ie:

1 . u w odornianie w ęgla, w zględ n ie produktów jego skw arzenia, lub p ozostałości z destylacji ropy naftow ej,

2 . sy n teza w ęglow od orów z m ieszan in y gazow ej, tlenku w ęgla i w odoru,

3 . syn teza alkoholi i p o ch o d n y c h z tejże samej m iesza n in y gazów . .

U w o d o rn ien ie zarów no jak i syn teza alkoholi pt-Żebiegają p o d w ysok im ciśn ien iem , zatem w y  magają bardzo ciężkiej aparatury, w ykonanej ze specjalnych tw orzyw , dla nas czasow o n ied o stęp  n y ch , m u si od p aść sp o d n aszych rozw ażań. P o  zostaje n am syn teza w ęglow od orów z m ieszan in y gazów , tlenku w ęgla i w od oru , która m oże b yć przeprow adzona w sp osób dw ojaki, a to pod ciśn ie

n ie m atm osferyczn ym lu b śred n im ( 10— 20 atm .).

D a się ona w n aszych stosunkach zrealizow ać, zw ła

szcza w pierw szej alternatyw ie, ty m bardziej, że d ostajem y ze S ch w arzh eid e k om p let 7 0 p iecó w fiszeiroWskich o m ożn ości w ytw órczej 100— 120 kg produktów p ły n n y ch na g od zin ę każdy. P iece te sta n o w iły też jeden z p u n k tów w yjściow ych przy planow aniu fabryki, zbudow anej w D w orach .

D r u g im p u n k tem w yjściow ym dla projektu był dobór surow ca, zaś trzecim urządzenia pozostałe w D w o ra ch . W ed le w y ty czn y ch u stalon ych ostatnio dla pierw szego etapu b u d o w y fabryki, surow cem w y jścio w y m dla uzyskania m ieszanki gazowej (tle

(11)

Nr i o _n _a _{f t a} Str-

345

nek w ęgla — w odór) mają b y ć zastosow ane, koks w ytw orzon y w p o b lisk ich koksow niach G órnego Śląska dla w ytw arzania gazu w odnego oraz gaz koksow niczy, sprow adzany do D w o r ó w specjalnym rurociągiem , dającym po skonw ertow aniu m ieszankę gazową, która po dodaniu o d p ow ied n ich ilości gazu w odnego tw orzy m ieszaninę zawierającą żądaną ilo ść tlenku w ęgla i w odoru w w ym aganym sto  sunku.

W n astęp n ych etapach p ostanow iono oprzeć się rów nież na w ęglu z pob lisk ich kopalń (L ibiąż, B rze

szcze „K siążę") i w tym celu skom pletow ać i uru

ch om ić częścio w o urządzenia do skwarzenia w ęgla i produkcji półkoksu, sy stem u L u rgi, którego zręby pozostały na terenie D w o ró w .

W p ierw szym etapie b u d ow y założono skrom ną produkcję 2 0 tys. ton sy n tin y rocznie. D ecyzja ta Została p ow zięta zarów no na skutek p ew n ych ogra

n iczeń fin a n so w y ch , jak te ż i zę w zględ u na dążność do m ożliw ie szyb k iego uruchom ienia produkcji.

W etapie ty m w ykorzysta się z urządzeń będących do dyspozycji tylko te, które w ym agają m niej grun

tow n ych rem on tów . D a lsz y m p ow od em założenia tak szczu p ły ch ram produkcji jest to, że m usim y w ykonać i u ru ch om ić przed p od jęciem produkcji sy n tin y pokaźną fabrykę dla przeróbki i od św ie

żania zu żytego katalizatora. K atalizator zawarty w piecach p rzyw iezion ych ze Schw arzheide sku

tkiem n ieszczeln o ści, sp ow od ow an ych działaniam i w ojennym i i d łu g im zetk n ięciem z pow ietrzem u lęgł znacznym zm ian om i m usi b yć przerobiony grun

tow nie, W ielk ość tego urządzenia m oże zobrazow ać fakt, że u żyw ać ono b ęd zie półtora do d w óch ton 100% -wego kw asu azotow ego i taką sam ą ilość sod y d zien n ie.

D a lszy program obejm uje łącznie z urucho

m ien iem półkoksow ania, pod n iesien ie produkcji syn tin y do 4 0 0 0 0 ton rocznie przy w ykorzystaniu dalszych części aparatury ze S chw arzheide. Poza tym p lanem trzyletn im objęto budow ę małej insta

lacji dla sy n te zy m etanolu o produkcji około 6000 ton roczn ie. T a ostatnia instalacja p ozw oli nam uzyskać oprócz m etanolu, cały szereg jego p och od n ych , cen n ych tak jako rozpuszczalniki, jako też dodatki p rzeciw stukow e dla ben zyn y.

Porów nując p oprzednio założone m anco z pro

jektowaną przez nas produkcją, w id zim y, że jesteś

m y dalecy o d zaspokojenia potrzeb kraju, a skrom ny nasz program należałoby w ielokrotnie rozszerzyć,

że p ow in n iśm y w szelkim i siłam i dążyć do o d  budow ania tych fabryk syn tetyczn ych , których resztki na naszych terenach p ozostały, u w zg lęd  niając ich p ełn y program produkcyjny. W ysiłek taki przekracza stanow czo p od każdym w zględ em tak tech n iczn ym i fin a n so w y m , jak też personal

n y m nasze ob ecn e m o żliw o ści. W ierzym y jednak, że w miarę o d b u d ow y naszego gospodarstw a kra

jow ego p rzem ysł m aszyn ow y i aparaturow y osiągnie należytą spraw ność, a m łod e p ok olen ie, p rzyuczone na ob ecn ie bud ow an ych urządzeniach, da kadry pracow ników p otrzeb n ych dla osiągn ięcia o d p o  wiadającego nam p oziom u .

S y stem sy n tezy F ischera i T rop sch a, który obra

liśm y ob ecn ie z k on ieczn ości, n ie jest bynajm niej doskonały. O prócz zalety w zględnej prostoty urzą

dzeń ma o n sw oje pow ażne w ady. N ajw iększą

Z nich to obciążen ie produkcji drogim katalizatorem i jego regeneracją. P onadto n ie m am y chw ilow o dostęp u do kopalń ziem i okrzem kow ej, stosow anej jako nośnik substancji kontaktow ych. K op aln ie te znajdują się w strefie angielskiej okupacji N ie m ie c . W najbliższym czasie m u sim y zatrudnić specjalną grupę w n aszym laboratorium b adaw czym , która zajm ie się w yszukaniem o d p o w ied n ich n ośników zastępczych, łatw o nam d ostęp n ych , dających ka

talizator od p ow ied n io trw ały.

Zebrane m ateriały i inform acje w ykazują,

że

technika św iatow a zwraca się do taniego kataliza

tora żelaznego, który po przepracow aniu sw ego okresu Życia, po prostu w yrzuca się. Jest on w praw  dzie m niej aktyw ny i w ym aga n ieco odm iennej aparatury, jako też in n ego składu m ieszanki gazow ej, ale za to jest b ezw zględ n ie tańszy.

Biorąc pod uw agę, że najbliższe czasy m ogą nam przynieść znaczne zm ian y w dotych czasow ych m e

todach pracy, p ierw szy projekt fabryki u jęliśm y w skrom ne zarysy. U zy sk a n y tą drogą warsztat pozw oli naszym chem ik om nabrać od p ow ied n iej praktyki i rozm achu do pracy na ty m p olu u nas dotychczas zaniedbanym , a dającym szerokie m o ż

liw ości.

R ozbudow ując produkcję sy n tety czn y ch p aliw w dalszym ciągu b ęd ziem y w stanie pokryć za p o  trzebow anie trakcji m otorow ej naziem nej, jak też i lotnictw a, dając paliw a do siln ik ó w o w ielkiej kom presji, niestukające, o w ysokiej lic zb ie okta

now ej, których brak zu p ełn y o b ecn ie daje się d o  tkliw ie od czu w ać.

Inż, Tadeusz Reguła

O d b u d o w a g ó r n ic z a z ł ó ż r o p n y c h

Dokończenie

III. K r y t y c z n a o c e n a d o t y c h c z a s o w y c h p r ó b p oruszył po raz p ierw szy — w fachow ej literaturze z a s t o s o w a n ia o d b u d o w y g ó r n ic z e j n a t e r e n a c h polskiej — rezultaty osiągnięte m etodą górniczą n a f t o w y c h P o ls k i na obszarze naftow ym w P echelbronn oraz opisał O głoszon y w r. 1924 w czasopiśm ie „P rzem ysł w sposób przystęp n y system o d b u d ow y pod ziem n ej, i H andel G órnośląski" artykuł In ż. W acława Bóbra na podstaw ie o głoszon ych drukiem prac de C ham -

„O dbudow a p od ziem n a złoża ropy naftowej" briera z roku 1920 i G . Schneidera z 1924 r. N ie-