A. Olszewski
Przegląd piśmiennictwa polskiego z
zakresu historii sztuki za okres od
1951 do 1954 r.
Ochrona Zabytków 9/3 (34), 199-202
PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA POL SKIEGO Z ZAKRESU HISTORII SZTUKI ZA OKRES OD 1951 DO 1951 R.
(ciąg dalszy)
Stefan T w o r k o w s k i , O pom ni kach. „Przegl. A rt.”, 1954, nr 1, str. 5—17, il. nlb. — Zagadnienie pomnika na prze strzeni w ieków oraz pomnik nowoczesny.
A. Z o t o w, O im presjonizm ie i mo dernizmie w rzeźbie. „Przegl. Art.”, 1951, nr 1, str. 34—44, il. nlb. (z „Iskusstwa”, maj—czerwiec 1950, 1 cz. artykułu). —O m ów ienie zachodnio-europejskiej rzeź by X IX w. ze zwróceniem uwagi na za gadnienia realizm u i odstępstw a od niego. A leksandra i Zygmunt S w i e c h o w - s с y, Nieznane zabytki rzeźby gotyckiej na WARMII I POMORZU GDAŃSKIM. „BHS” X III, nr 1, 1951, str. 95— 108, ił. 13. — Opracowanie znalezionych ostatnio rzeźb gotyckich: Madonny z Bisztynka, P iet z Żarnowca Morskiego, K ijewa, Stoczka i Robaw.
Jan M a c h n i k , N ow e odkrycie po sągów kamiennych w ZSRR. „Z Otchła ni W ieków”, X X II, 1953, str. 249—250, ił. 2. — O odkryciach figur kam iennych w Iwankow icach (okr. Kam ieniec Podol ski) stanow iących być może wyobrażenia bóstw w schodnio-słowiańskich.
Ciekawa figurka spod BUSKA. „Z Ot chłani W ieków”, X XI, nr 2, 1952, str. 73. — Wiadomość o kamiennej figurce zape wne z okresu wczesnośredniowiecznego.
Szczęsny D e t t l o f f , Ze studiów nad Witem Stwoszem. Ołtarz św. Jana Chrzciciela w CIESZYNIE WIELKOPOL
SKIM a rzeźba szwabska. „BHS”, XIV, nr 3, 1952, str. 25—56, il. 21. — Opracowa nie płaskorzeźby znajdującej się pierwo tnie w kościele św. Krzyża w e Wrocła wiu w raz z w skazaniem na w agę środo wiska artystycznego w Szw abii u schyłku XV w.
Karol S i с i ń s к i, Kamieniarka i rzeźba dekoracyjna w KAZIMIERZU nad Wisłą. „OZ”, V, 1952, nr 2, str. 95— 104, il. 94— 103 i nr 3, str. 163—173, il. 170— 178. — Autor przedstawia renesansową dekorację rzeźbiarską kościoła farnego oraz domów kazimierskich.
Karol E s t r e i c h e r , Grobowiec WŁA DYSŁAWA JAGIEŁŁY. „RK”, X X X III, zesz. 1, 1953, str. 1—45, ii. 96. — Autor przedstawia dzieje grobowca, przypusz czając, że został on w ystaw iony jeszcze za życia króla. Zajmuje się ikonografią Jagiełły w ogóle oraz przedstawieniam i na nagrobku w awelskim . Stwierdza połącze nie w tym dziele form średniowiecznych
i renesansowych oraz brak analogii w rzeźbie polskiej na przełomie XIV i XV w. Podkreśla zbieżności z rzeźbą florenc ką, zwłaszcza stylem pracowni Ghiber- tiego. Autor przypuszcza, że „ozdoby Ci- niego tak w baldachim ie jak i w kaplicy Zygm untowskiej są silnym odbiciem za sobu ornamentyki stosowanej w Sjenie przez Lorenza Marinę...”
Marian F r i e d b e r g , W ystawa stw o- szowska na WAWELU. „Przegl. Zach.”, VII, t. II, nr 5—8, 1951, str. 681—685. — K rótkie przedstawienie dziejów i kon serwacji ołtarza mariackiego.
Marian F r i e d b e r g , Zagadnienie powstania ołtarza m ariackiego Wita Stwosza w św ietle m ateriału archiwal nego. „SPAU”, LII, 1951, str. 71—74. — Próba przedstawienia historii powstania ołtarza w oparciu o interpretację m ate riału archiwalnego. Zagadnienie auten tyczności aktu erekcyjnego ołtarza, czasu przybycia Stwosza do Krakowa, podstawy finansow e powstania ołtarza.
Marian F r i e d b e r g , Ołtarz KRA KOWSKI Wita Stwosza. Studium archi walne. „Przegl. Zach.”, VIII, t. II, nr 5—8, 1952, str. 673—706. — Autor prze prowadza analizę m ateriału archiwalnego (zajmuje się zwłaszcza aktem erekcyjnym ołtarza mariackiego), om awia sprawę przybycia Stwosza do Krakowa, przebieg i organizację pracy nad ołtarzem.
Józef J a m r o z, Portal z w. XIII w K ościele Dominikańskim w KRAKOWIE. „SPAU”, LII, 1951, str. 398—399. — Au tor w yróżnia dwie fazy w portalu domi nikańskim: XIII w. i być m oże ok. poł. XV w.
Stanisław L o r e n t z , Nagrobek Zyg munta I w m auzoleum WAWELSKIM. „BHS”, XV, nr 3/4, 1953, str. 25—33, il. 11. — Autor opiera się na dokładniej szym niż dotąd zbadaniu zabytku. Do chodzi do wniosku, że „Pozostaje w ięc chyba jako najprawdopodobniejsze i od powiadające rzeczywistości powrócenie „ do treści kontraktu i uznanie B e-recciego nie tylko za architekta, ale też rzeźbiarza....”
Anna M i s i ą g - B o c h e ń s k a , O głow ach WAWELSKICH i przypuszczal nych ich twórcach. „SPAU", LII, 1951, str. 401—403. — Próba określenia ter minu ad quem powstania głów w aw el skich, w ytypow ania ich twórców, oraz rozwiązania ikonograficznego i podania genezy formalnej.
W ładysław T a t a r k i e w i c z , Czar ny marmur w KRAKOWIE. „SPAU”, LII, 1951, str. 8— 11. — Autor podaje dane historyczne i ogólną charakterysty
kę prac w marmurze w odniesieniu do pracowni w Dębniku pod Krakowem.
W ładysław T a t a r k i e w i c z , Czarny marm ur w KRAKOWIE, „PKHS”, X, 1952, str. 79—152, il. 48. — Praca zaw ie ra om ówienie dziejów pracowni w D ęb niku pod Krakowem i dzieł tzw. małej architektury tam wykonyw anych. Ponad to daje chronologiczne zestaw ienie w y robów dębnickich.
Wit Stwosz. Ołtarz KRAKOWSKI (Ko legium redakcyjne Józef Edward D ut kiewicz, Rafał Gliicksman, Jerzy Szab łowski), Państw ow y Instytut W ydawni czy, 1951, str. 31, il. 142 i tabl. barwnych X X . — W ydawnictwo album owe. Wstęp pióra Tadeusza Dobrowolskiego i Józefa E. Dutkiewicza omawia ołtarz mariacki na tle epoki powstania dzieła.
W it Stwosz. Der KRAKAUER Altar. PIW 1953, str. 35, il. 141 i tabl. X X .
W it Stwosz. Le rétable d e Cracovie. PIW 1953, str. 35, tabl. 141 i X X barw nych.
Ryszard G a n s i n i e c , N agrobek BO LESŁAWA WIELKIEGO. „Przegl. Zach.”, VII, f. II, nr 5—8, 1951, str. 359—537, il. nlb. — Autor zajm uje się tekstem napisu, który niegdyś znajdował się na nagrob ku Chrobrego w katedrze poznańskiej, podając dzieje badań tekstu, jego źródła i krytykę. Zamieszcza rycinę ks. Przyłus- kiego przedstawiającą nagrobek przed zniszczeniem. Przytacza teksty odnoszące się do wyglądu nagrobka.
Ryszard G a n s i n i e c , Grobowiec BO LESŁAWA CHROBREGO. „Arch.”, 1949, III, wyd. 1952, str. 123—168, il. 11. — A u tor ogranicza się tu do krytyki źródeł i do zagadnień historii kultury.
Stanisław S z y m a ń s k i , Rzeźby ma zow ieckie w RADZIŁOWIE. „OZ”, IV, nr 1—2, 1951, str. 58—64, il. 46—50. — O znalezionych w r. 1950 późnogotyckich rzeźbach Zaśnięcia N. P. Marii i św. Je rzego znajdujących się niegdyś prawdo podobnie w kościele parafialnym w Ra dziłowie.
B ohdan U r b a n o w i c z , Malowidła V enantego da Subiaco w RYTWIANACH (Z zagadnień zw iązków architektury, rzeźby i m alarstwa w sztuce polskiego Renesansu). „Przegl. A rt.”, 1952, nr 6, str. 29—39, il. nlb. — Charakterystyka dekoracji stiukowej i malarskiej kościoła kam edulskiego w Rytwianach.
H elena K o z a k i e w i c z ó w a, N a grobek Tomasza Sobockiego w SOBOCIE. „BHS”, XIV, nr 4, 1952, str. 175—180, il. 7. — Autorka ustaw ia zabytek na tle ów czesnej sztuki odlewniczej, skłaniając się do szukania miejsca odlania płyty Soboc kiego w kraju.
Zygm unt S w i e c h o w s k i , Znaczenie najnowszego odkrycia w STRZELNIE. „OZ”, VII, nr 4, 1954 str. 273—276, ii. 266—268. — O nowo odkrytym tym pano nie w północnej ścianie kościoła św . Trój cy, w którym doszło w g autora do prze niknięcia się różnych w ątków ikonogra ficznych. A u tor. zestawia tympanon strzel- neński z tym panonem kościoła św . Miko łaja w W ysocicach.
Helena C e h a k - H o ł u b o w i c z o - w a, Jak datować figurkę pieska ze SLĘŻY? „Arch.”, 1949, III, wyd. 1952, str. 341—342, il. 3.
H elena i Włodzimierz H o I u b o w i c z o w i e, Rzeźba kultowa koło w si GARNCARSKO w pobliżu Slęży. „Arch.”, 1949, III, 1952, str. 215—223, il. 12.
H elena C e h a k - H o ł u b o w i c z o - w a, Nowoodkryte znaki w kształcie lite ry X na rzeźbach ślężańskich. „Z Otchła ni W ieków”, X X I, nr 2, 1952, str. 49—55, il. 7. — Autorka w ysuw a tezę roboczą, że kultow e rzeźby ślężańskie znaczone t.zw. ukośnym krzyżem można w iązać z gro dem łużyckim na szczycie Slęży.
Maria M r o z i ń s k a , Pierw owzory graficzne ŁAZIENKOWSKICH stiuków figuralnych. „BHS”, XV, nr 2, 1953, str. 33—47, il. — Autorka dochodzi do w n io sku, że cztery om awiane panneaux stiu - kow e w ykonane zostały na podstaw ie ry cin Bloem aerta i Mathama w g rysunków Diepenbeecka do w ydaw nictw a M. de M a- rolles, „Tableaux du Temple des M uses”, Paris 1655, i że pochodzą z czasów przed- stanisław owskich.
Romana Z d z i a r s k a , Nagrobek ks. M azowieckich w katedrze WARSZAW SKIEJ. „BH S”. XIV, nr 4, 1952, str. 180— 185, il. 5. — Opracowanie jednego z pierwszych na Mazowszu zabytków re nesansu, uszkodzonego poważnie w czasie ostatniej wojny.
Krzysztof D ą b r o w s k i , Płyta na grobkowa Jana i Katarzyny Ciświckich z ŹERNIK, pow. Kalisz. „OZ” VI, nr 4, 1953, str. 248—250, il. 1. — O płycie nagrobkowej być może z r. 1575 z w y obrażeniem postaci m ałżonków Ciśw ic kich.
W. S t a s o w o rzeźbiarzu M. ANTO- KOLSKIM. Przekład H. Kr. „Przegl. Art.”, 1951, nr 6, str. 23—28, il. nlb. — Wyjątki z pracy pt. „25 lat sztuki rosyj skiej”. Krótka charakterystyka twórczo ści rzeźbiarza.
W ładysław T a t a r k i e w i c z , Wspo m nienie o Józefie GARDECKIM. „Przegl. Art.”, 1953, nr 6, str. 62—65, il. nlb. — Krótki szkic życia i twórczości rzeźbiarza.
Bogusław K o p y d ł o w s k i , Unikaty i nieznane rzeźby KÄNDLERA w
zbio-rach polskich. „BHS”, X III, nr 2 ^ 3 , 1951, str. 138—165, il. 17. — Na tle twórczości Kändlera przedstawiono łączące się z nim zabytki w Muzeum Narodowym w War szaw ie, klasztorze na Jasnej Górze w Czę stochow ie oraz w kaplicy w Rogalinie.
B olesław P r z y b y s z e w s k i , Z po szukiw ań archiwalnych za MISTRZEM TRYPTYKU KSIĄŻNICKIEGO. „SPAU”, LIII, 1952, str. 71—72. — Próba związania ołtarza książnickiego z M ichałem, zapew ne pomocnikiem Wita Stw osza w pracy nad Ołtarzem Mariackim.
D ariusz K a c z m a r z y k , Rzeźby na grobne Jakuba MONALDIEGO. „BHS”, XIV, nr 3, 1952, str. 72—83', il. 11. — O nagrobkach bpa Andrzeja M łodzie- jowskiego w Słubicach, prym asa A ntonie go Ostrowskiego w Skierniew icach i Ra dziw iłłów w Szydłowcu.
Bolesław P r z y b y s z e w s k i , Testa m ent Adama NEGOWICZA. „SPA U ”, LII, 1951, str. 74—75. — Om ówienie testa m entu kierownika pracowni kam ieniar skiej w Dębniku Adama N egow icza oraz spraw w iążących się z procesem, jaki w y w iązał się w związku z testamentem .
Zbigniew F i 1 a r s к i, List w dow y po Andrzeju SCHLÜTERZE w archiwum w Gdańsku. „BHS”; XIII, n r 2—3, 1951, str. 174— 180. — O publikowanie listu wraz z komentarzem.
Tadeusz M a ń k o w s k i , Rzeźby SCHLÜTERA w pałacu Krasińskich w Warszawie. „BHS”, XIII, nr 2—3, 1951, str. 118— 137, il. 17.
B olesław P r z y b y s z e w s k i , N ie znane archiw alia dotyczące Wita STWO s z a . „SPAU”, LII, 1951, str. 587—599. — Kilka wzm ianek o S tw oszu w krakow skich Acta Officialia, m. in. notatka okre ślająca go jako rzeźbiarza „de Horb” (w Wirtembergii).
B olesław P r z y b y s z e w s k i , N ie znane archiwalia dotyczące Wita STWO SZA. „BHS”, XIV, nr 2, 1952, str. 62— 66, il. 1. — Autor publikuje i komentuje nowe dane odnoszące się do Stw osza, w y dobyte z archiwum Konsystorza K rakow skiego.
MALARSTWO
Zygm unt B a t o w s k i , Malarki STA NISŁAWA AUGUSTA. W rocław 1951, str. VII, 71, 2 nlb., tabl. 17. — Na w stę pie autor poświęca nieco uwagi stosunko wi kobiet do m alarstwa w Polsce w róż nych epokach. Następne rozdziały w spo minają o kobietach zajm ujących się m a larstwem lub grafiką w epoce S tanisła wowskiej: A nnie Rojeckiej, M iączyńskiej, Weronice Paszkowskiej, Annie
Charczew-skiej, Fryderyce Bacciarelli i jej córkach M ariannie i Cecylii Merlini, du N eufger- main i E. Vigée-Lebrun.
Lech B u d r e c k i , O naukową ocenę IMPRESJONIZMU i kierunków odeń pochodnych. „Mat. do stud.”, IV, nr 2, 1953, str. 252—260. — Autor omawia w y daną w języku rosyjskim w r. 1949 pracę S. W arszawskiego pt. „Schyłkowa sztuka Zachodu przed sądem rosyjskich reali stów ”.
H elena B l u m ó w n a , KRAJOBRAZ — z warsztatu malarza realisty. „Przegl. A rt.”, 1951, nr 6, str. 69—76, il. nlb. — Rozważania nad problemem realizmu w m alarstwie polskim X IX w. na m argi nesie w ystaw y w Muzeum Narodowym w Krakowie.
Helena B l u m ó w n a , Warsztat m ala- larza realisty. KRAJOBRAZ. W ydaw nictw o „Sztuka”, Warszawa 1954, str. 60, il. 60. Muzeum Narodowe w K rakow ie.— Publikacja przedstawia rysunki i szkice malarzy polskich z lat 1830—1890, pokaza ne na w ystaw ie czasowej w Galerii w S u kiennicach. Zawiera wstęp, dający uwagi ogólne, krótkie wiadom ości o artystach wraz ze spisem dzieł.
Tadeusz С i e ń s к i, TECHNIKI m a larskie, Wrocław 1952, str. 71, tabl. X. Muzeum Śląskie w e Wrocławiu. — W ia domości technologiczne i historyczne o te chnikach malarskich.
A. A. D e j n e к a, W sprawie m alar stwa MONUMENTALNO-DEKORACYJ- NEGO. Przekład: W. Jaworska. „Przegl. Art.” 1952, nr 6, str. 40—49, il. nlb. — Om ówienie zagadnień malarstwa m onu m entalnego ze zwróceniem uwagi na tech n iki w tej dziedzinie plastyki w opar ciu o przykłady z dawnych wieków.
Jacques G a u c h e r o n , REALIZM pejzażu holenderskiego XVII w ieku. „Przegl. A rt.” 1951, nr 6, str. 29—43, il. nlb. — Charakterystyka malarstwa h olen derskiego XVII w. na tle ówczesnych sto sunków politycznych i społecznych...
Stanisław Jan G ą s i o r o w s k i , B o gum iła KISLINGA. „Wiadomość histo ryczna i naukowa ośmiu Szkół m alar stw a” z r. 1825. „SPAU”, LII, 1951, str. 851—853. — Autor om awia papiery po B. Kislingu, poświęcając więcej uwagi jego rozprawce o m alarstwie. K isling w pracy tej charakteryzuje szereg „szkół” m alar stwa obcego (florencka, rzymska, w en e cka, lombardzka, francuska, niemiecka, flamandzka, holenderska).
Stanisław Jan G ą s i o r o w s k i, Freski GRECKO-ITALSKIE w b. Muzeum Czar toryskich w Krakowie. „SPAU”, LIII, nr 3, str. 118— 120. — A utor omawia 5 fra gm entów m alarstwa ściennego.
Zdzisław K ę p i ń s k i , A niela S ł a w s k a , Zagadnienie m ecenatu na przykła dzie PORTRETU POLSKIEGO od XVI do X VIII wieku. „Studia M uzealne”, I, Poznań 1953, str. 6—43, ił. 30. Muzeum N a rodow e w Poznaniu. — Artykuł om awia zagadnienie mecenatu w związku z ukła dem sił społecznych od epoki renesansu do klasycyzmu.
Zofia K o z ł o w s k a - B u d k o w a , CATHEDRALIS. „SPAU”, LII, 1951, str. 289—290. — Autorka twierdzi, że pojęcie katedralisa oznaczało pisarza-artystę.
H elena K r a j e w s k a , Warsztat tw ór czy współczesnego artysty w stosunku do realistycznej tradycji sztuki X IX w. „Przegl. Art.”, 1951 nr 1, str. 16—23, il. nlb. — Autorka daje m arksistowską oce n ę m alarstwa X IX w.
MALARSTWO POLSKIE. Wyd. I i II W arszawa 1952, III, Warszawa 1953, po 10 il. Biuro W ydawnictw Artystycznych i Ludowych C.P.L. i A. — Reprodukcje dzieł niektórych z czołowych malarzy pol sk ich X IX i X X wieku.
M alarstwo polskie doby OŚWIECE NIA. Katalog w ystaw y w opracowaniu Przem ysław a Michałowskiego, przedmowa Zdzisław a Kępińskiego. Poznań 1951, str. 35, ił. nlb. Muzeum Narodowe w Pozna niu. — Oprócz spisu obrazów i wiadom o ści o artystach, których dzieła w ystaw io no, zawiera też krótki rys dziejów malar stw a tejże epoki w Polsce.
MALARSTWO POLSKIE X IX i X X w ieku. Katalog w ystaw y w opracowaniu Marii G ą s i o r o w s k i e j , przedmowa Jerzego Remera. Toruń 1952, str. 78, tabl.
14. Muzeum Pomorskie w Toruniu, Dział Sztuki. Opracowanie, oprócz katalogu przynoszącego wiadomości o artystach, których dzieła znajdują się w Muzeum i opisu obrazów, zawiera również uwagi na tem at rozwoju m alarstwa polskiego w X IX i X X w.
Malarstwo polskie REALIZMU MIESZ CZAŃSKIEGO I połowy X IX wieku. K a talog w ystaw y w opracowaniu Przem y sław a M i c h a ł o w s k i e g o , przed m owa Zdzisława Kępińskiego. Poznań 1951, str. 22, il. nlb. Muzeum Narodowe w Po znaniu. — Opracowanie zawiera uwagi na tem at m alarstwa polskiego I poł. X IX w. i jego epoki oraz katalog obrazów wraz z krótkim i inform acjam i o twórcach, k tó rych dzieła pokazano na w ystawie.
Jolanta M a u r i n - B i a ł o s t o c k a , Książka Antala o m alarstw ie FLORENC KIM X IV i X V w ieku i zagadnienia m etodologiczne z nią związane. „Mat. do stud:”, III, nr 4, 1952, str. 149—171. — O m ówienie pracy, której autor próbuje
zastosować „interpretację socjologiczną” przy przedstaw ianiu zagadnień malarstwa włoskiego w X IV i XV stuleciu.
Janusz O r ł o w s k i , Naturalistyczna sztuka skalna obszaru FRANKOKAN- TABRYJSKIEGO. „Z Otchłani W ieków” XXII, nr 1, 1953, str. 1—7, il. 6. — 0 m alarstw ie i rysunku z epoki przedhi storycznej.
Ksaw ery P i w о с к i, recenzja pracy Tadeusza Dobrowolskiego: „Polskie MA LARSTWO PORTRETOWE, ze studiów nad sztuką epoki sarmatyzmu (Kraków 1948, Wyd. PAU) zamieszczona w „BHS”, XIII, nr 1, 1951, str. 117— 126.
K saw ery P i w о с к i, REALIZM m iesz czański m alarstw a holenderskiego XVII w. „Przegl. A rt.”, 1951, nr 3, str. 5— 16, il. nlb. — D zieje realizmu holenderskiego XVII w. na tle przemian społecznych 1 politycznych.
(c. d. n.) A. O lszew ski
Z PIŚMIENNICTWA OBCEGO
PRACE REKONSTRUKCYJNO-KONSER- WATORSKIE NA KREMLU MOSKIEW
SKIM »
Od 20 lipca 1955 r. Rząd Z.S.R.R. udo stępnił w szystkim obywatelom zwiedza nie Krem la (z r. 1367), wraz z wszelkim i zabytkowym i pałacam i i cerkwiam i oraz w spaniałym i dziełam i sztuki zdobniczej, gromadzonymi w Arsenale, zw anym Oru- żejnaja Pałata.
Partia i w ładza ludowa Z.S.R.R. od początku troszczyła się o utrzym anie pomników kultury narodowej w dobrym stanie, co znalazło wyraz w szeregu w y danych aktów ustawodawczych, jak i w realizacji tychże. Ratowano n ie tylko zabytki najbardziej w artościowe, lecz ca ły zespół. Plac przedkrem lowski i Plac Senacki oraz część nadbrzeżna, zw. Po doi, zostały uporządkowane a wnętrza pałaców i cerkwi pojaśniały i ożyw iły się barwami. Zaprowadzono urządzenia klim atyzacyjne, które zapeiwniają odpo w iednie w arunki dostępu św ieżego po wietrza i wilgotności. Zbiory wzboga cono.
Prace rekonstrukcyjno-konserwatorskie, to poważny proces naukowy, który ma na celu zachowanie autentycznego obiek tu i stw orzenie warunków trwałego za chowania, usunięcie zeszpeceń i w
ypa-• S tr e s z c z e n ie a r t y k u ł u L . P i ę t r o w a , R e s ta w ra c l o n n y J e r o b o t y w m o s k o w s k o m K r e m le . „ A r c h i t e k t u r a 1 S t r o l t e l s t w o M o s k w y " , r . IV , 1955, n r 10, s t r . 23-24.
