ZWIĄZEK POLSKICH H U T Ż E L A Z N Y C H
SPRA W O ZD A N IE
z d z i a ł a l n o ś c i
w r o k u 1 9 3 5
( is tn ie n ia Z w ią z k u s z e s n a s ty m )
W A R S Z A W A , P L A C N A P O L E O N A 9
W O O ĆĄ
192>5'
Drukarnia D z ie d z ic tw a w Cieszynie, P okoju 6.
S P I S R Z E C Z Y .
S. p. Maciej R o g o w s k i... ...5
Wstęp ... ...9
I. Członkowie i władze Związku C z ł o n k o w i e ...U Zarząd . ...1 4 Komisja Rewizyjna ...14
Pracownicy Z w ią z k u ...14
II. Hutnictwo żelazne w Polsce Rozmiary hutnictwa p o lsk ie g o ...15
Wytwórczość światowa surówki (tablica 1) . ...17
stali (tablica 2) ...Ig III. Wytwórczość Wytwórczość w okresie od 1 9 10 do 1935 roku wielkich pieców (wykres 1) ...20
stalowni (wykres 2) .... 2 1 walcowni (wykres 3) ...22
Wytwórczość hut żelaznych Polski (tablica 3) ...23
Rodzaje wyrobów wytwórczość wielkich pieców (tablica 4) ... 24
wytwórczość stalowni (tablica 5) ... 24
wytwórczość walcowni (tablica 6) ...25
wytwórczość odlewni (tablica 7) .. ...26
wytwórczość oddziałów dalszej obróbki (tablica S) . . . . . . 26
Wytwórczość surówki na 1 pieco-dzień biegu oraz stali na 1 dzień robo czy w zakładach hutniczych w Polsce (tablica 9) . .. . . . 27
Kwartalna wytwórczość w okresie 1 9 3 1 — 1935 r. (wykres 4) .. . . . 28
IV. Tworzywo Rudy dowóz do zakładów hutniczych Polski (tablice 10— 13) . . . 30
zużycie według rodzajów rud (tablica 14) . . . . . . 32
zużycie według krajów pochodzenia (tablica 15) . . . . 33
dowóz według krajów pochodzenia (tablica 1 6 ) ...34.
Żużle, zendra, wypałki pirytowe i inne materiały, zawierające żelazo Z u ż y c ie ... ... 34
dowóz do zakładów hutniczych Polski (tablica 17) . . . • 35
dowóz według krajów pochodzenia (tablica 1 8 ) ...35
W ęgiel i koks zużycie węgla kam. w zakładach hutniczych Polski (tablica 19) , 36 zużycie koksu w zakładach hutniczych Polski (tablica 20) . . . 37
Żelastwo dowóz do zakładów hutniczych Polski (tablica 21) . . . . 38
zużycie (tablica 22— 2 3 ) .... 3 8 przywóz (tablica 2 4 ) ...39
ceny ż e l a s t w a ... 40
V. Zatrudnienie i płace Zmiany w liczebności załogi (tablica 2 5 ) ... 41
Stan zatrudnienia w końcu każdego kwartału w zakładach hutniczych Polski w okresie 1931— 1935 r. (wykres 5 ) ...42
Ogólna liczba dniówek odrobionych (tablice 26— 2 7 ) ... 43
Liczba dniówek, straconych z powodu strajku oraz ograniczenia czasu pracy (tablica 2 8 ) ...44
Przeciętna roczna liczba dniówek odrobionych i opuszczonych, przypada jących na 1 robotnika (tablica 29) . . . . . . . 44
Przeciętny zarobek oddziałowy w gotówce (tablica 3 0 ) ...46
Suma wypłaconych zarobków bez potrąceń (tablice 31—32) . . . 46
Zatargi z r o b o t n i k a m i ...48
Ogólna suma potrąceń z zarobków robotniczych (tablica 33) . . . 50
VI. Bezpieczeństwo pracy Analiza statystyki nieszczęśliwych w y p a d k ó w ... 51
Nieszczęśliwe wypadki w hutach żelaznych (fotomontaż) . ... 53
Nieszczęśliwe wypadki według skutków (tablica 34, 35 i 36) . . . 55
Nieszczęśliwe wypadki według przyczyn (tablica 37, 38 i 39) . . 56
Liczba nieszczęśliwych wypadków na 100 tysięcy robotniko-godzin prze pracowanych (tablica 4 0 ) ... 58
VII. Podział wytwórczości Organizacje sprzedaży... ...50
Działalność organizacyjna...60
Podział wytwórczości wytworów walcownianych (wykres 6) . . . 61
Podział wytwórczości hutnictwa żelaznego Polski (tablica 41) . . . 62
Podział wytwórczości rur stalowych spawanych i ciągnionych (wykres 7) 64 W ywóz zagranicę za zaświadczeniami eksportowymi (tablica 42 i 43) . 65 VIII. Polityka handlowa ...68
IX. Sprawy przew ozow e... . 71
X . Postęp t e c h n i c z n y ...72
X I. Metody p r a c y ...74
4
D nia io grudnia 1935 r. zakończył życie ś. p. Maciej Rogowski, inżynier, Prezes naszego Związku.
Ś. p. Maciej Rogowski, urodzony w r. 18.62 na Podlasiu, po studiach gimnazjalnych w W arszawie i zawodowych na politechnice w Liège, rozpoczął pracę hutnika w W arszawie, w nieistniejącej już dzisiaj stalowni. Z przeniesieniem warszawskiej stalowni na południe Rosji, do Kamienskoje, przenosi się i O n tam i w krótkim czasie zaj
muje kierownicze stanowisko. Jako w ybitny specjalista wielkopiecow- nik opuszcza zakłady Dnieprowskiego Tow arzystw a w r. 1899, żeby objąć w drugim wielkim zakładzie południowej Rosji, w hutach K rzy- woroskiego Tow arzystw a, stanowisko zastępcy naczelnego dyrektora.
W r. 1905 powołany zostaje na stanowisko naczelne. W przeciągu kilkunastu lat był szefem jednego z największych przedsiębiorstw hut
niczych Rosji, zyskując powszechne uznanie zarówno dla swojej wiedzy technicznej, jak i dla wybitnych zdolności administracyjnych, dla których wielką pomocą była niecodzienna umiejętność współżycia z ludźmi.
Przew rót bolszewicki zmusił Go do opuszczenia stanowiska, a równocześnie wskrzeszenie Niepodległej Polski było magnesem, który przyciągnął Go do kraju. Niezwłocznie objął w Polsce stano
wisko naczelne w Sosnowieckim Tow arzystw ie Fabryk R ur i Żelaza.
Jak wielkim było wówczas Jego zadanie, ocenić można dopiero po uprzytom nieniu sobie olbrzymiego zniszczenia, jakiemu pod okupacją uległo w czasie w ojny hutnictwo żelazne Zagłębia Dąbrowskiego.
O dbudow a w arsztatu pracy była pierwszym zadaniem nowej dyrekcji pod ś. p. Maciejem Rogowskim, zadaniem, które zostało spełnione
Z n a k o m icie.
W krótce po przybyciu do kraju ś. p. Maciej Rogowski zorien
tow ał się w trudnościach, z którym i walczyć wówczas musiało całe hutnictwo żelazne, nietylko towarzystwo, na którego czele stał.
W obliczu wielkich trudności, rozumiejąc potrzeby ścisłej współ
pracy pomiędzy wszystkimi hutami polskimi, ś. p. Maciej Rogowski dał inicjatywę założenia Zw iązku Polskich H u t Żelaznych. Pod Jego przewodnictwem odbyło się pierwsze zebranie Związku w dniu 2 5 m ar
ca 1920 r. Zebrani wybrali Go Prezesem. Godność tę piastował z naj
większym oddaniem w ciągu 4-ch lat, po czym, powołany w r. 1929 ponownie na stanowisko Prezesa Związku, był nim aż do śmierci. Brał najżywszy udział we wszystkich wspólnych poczynaniach hutnictwa
i cieszył się szczerym i zupełnym zaufaniem wszystkich hut, które po
w ierzyły Mu obok prezesury Zw iązku dw a inne wysokie stanowiska w hutnictwie: prezesurę R ad N adzorczych: Syndykatu Polskich H u t Żelaznych i Biura Sprzedaży Polskich W alcowni Rur.
Odszedł z naszego grona człowiek, posiadający duży zasób osobistego autorytetu, połączony z wielkim doświadczeniem i wiedzą
fachową. ■
Te dwie cechy sprawiały, że zdanie Rogowskiego miało posłuch w kołach hutniczych i było tym ostatnim słowem, na które wszyscy się zgadzali.
Odszedł Prezes, który w życiu naszej organizacji był czynnikiem łagodzącym przeciwności; który nigdy nie zaogniał sytuacji, któ ry nas niejednokrotnie uspokajał, którego autorytetow i wszyscy się chętnie
poddawali. r
Z cech osobistych Zmarłego wybija się na pierwszy plan pogodna niefrasobliwość i ujmująca dystynkcja oraz łatwość i przystępność w obejściu dalekie od wszelkiej próżności.
Ś. p. Maciej Rogowski nie przejm ował się rzeczami głęboko.
P atrzył na wszystko m ądrze, przewidująco i z jowialnym uśmiechem.
Piętrzące się trudności usuwał spokojnie, a gdy tego uczynić nie mógł
— dostosowywał się do nowych w arunków bez dłuższej deliberacji.
Krasomówcą Zm arły nie był. Mówił mało, a lapidarne przem ó
wienia Jego cechowała zawsze prostota, szczerość i fachowa myśl. Słu
chano Go zawsze z zaciekawieniem.
Życiem organizacji, na której czele stał, oraz całokształtem spraw hutniczych interesował się żywo, niemal do chwili zgonu. O d szedł, pozostawiając wśród wszystkich hutników najlepszą i trw ałą pamięć o sobie.
8
W S T Ę P .
Rok 1935 zapowiadał się dużo lepiej od poprzedniego. W ytwórczość hut pod wpływem stopniowego zwiększania się chłonności rynku wewnętrz
nego zaczęła wzrastać we wszystkich działach, portfel zamówień Syndykatu Polskich H u t Żelaznych, mimo znikomego napływ u zamówień rządowych, w ykazyw ał tendencję popraw y, zbyt w kraju w ytw orów walcownianych po
większał się, liczba zatrudnionych w hutach robotników wzrastała. Zdawało się, że proces przystosowywania się hutnictw a żelaznego do warunków, powstałych wskutek długotrwałego kryzysu gospodarczego, rozwija się nor
malnie i że główna troska hut powinna być zwrócona ku zapewnieniu takich w yników finansowych, któreby pozwoliły stopniowo dostosować nadw yrę
żony potencjał produkcyjny poszczególnych w arsztatów pracy do w zrasta
jących wym agań i zapotrzebowania, tak rynku wewnętrznego, jak zagra
nicznego.
Niestety, już w połowie roku sprawozdawczego zaczęły się piętrzyć przed hutnictwem żelaznym nowe trudności, które zaćmiły zarysowujące się przebłyski zbliżającej się, a tak pożądanej i długo wyczekiwanej, poprawy.
Saldo naszego bilansu handlowego zaczęło pogarszać się między innymi wskutek zwiększonego importu tw orzyw , których w kraju w dostatecznej ilości nie posiadamy. T o dało asumpt do szukania sposobów uaktywnienia naszego bilansu handlowego właśnie na drodze zmniejszenia im portu niektó
rych tw orzyw . Idąc po linii życzeń kierowników polityki gospodarczej, h u t
nictwo żelazne wzięło na siebie obowiązek zredukowania im portu rud i żela
stwa przez ograniczenie zużycia żelastwa w stalowniach i zwiększenie zużycia rud krajow ych w wielkich piecach.
T o pociągnęło za sobą podrożenie kosztów produkcji stali, którego skompensować nie udało się, mimo uporczywych wysiłków, czynionych przez huty i ich organizacje.
W krótce potem rozpoczął się pam iętny atak prasowy na kartele, na t. zw. sztywne ceny kartelowe i wogóle na przemysł. Hasło rów nania cen na rolnictwo stało się k a n o n e m . H utom żelaznym zaproponowano powzięcie
uchwały o obniżeniu cen i po stwierdzeniu braku gotowości ich w tym wzglę
dzie — obniżono ceny w drodze rozporządzenia M inistra Przemysłu i H andlu.
W skutek powyższych okoliczności, wyniki finansowe roku spraw ozdaw czego były w hutnictwie żelaznym o wiele gorsze od spodziewanych. Mimo Wzrostu zbytu krajowego o 21% w dziale w ytw orów walcownianych i o 2 5 >5°/o w dziale rur, przy równoznacznym zmniejszeniu się deficytowego eksportu (o 2,9% w dziale w ytw orów walcownianych i o 3,1% w dziale rur)
— obroty hut zwiększyły się zaledwie o 16,4%.
W ytwórczość hut w stosunku do r. 1934 zwiększyła się:
w dziale wielkich pieców o . . . 3,1%
„ stalowni o ... ... 11,8%
„ walcowni o ... 11,8%
„ rurkow ni o ... 7,3%
„ dalszej obróbki o . . . . 23,0%
Zamówienia Syndykatu Polskich H u t Żelaznych zwiększyły się o 6,8% . przy czym wzrosły tylko zamówienia pryw atne — o 25,2% ; zamówienia rzą
dowe spadły o 39,9%.
Stan zatrudnienia zwiększył się o 1.615 osób, czyli o 5,2% w stosunku do r. 1934.
W ogólnym zbycie hut w roku ubiegłym eksport stanowi w dziale w al
cowni 31% i w dziale rurkow ni 61% .
Treść spraw ozdania staraliśmy się utrzym ać w ram ach lat poprzednich.
Obrazujem y w nim rozm iar produkcji hutniczej, porów nyw ając ją z latam i poprzednimi i okresem przedwojennym.
Szczegółowo om awiam y zagadnienie tw orzyw hutniczych i paliw a oraz kwestię zatrudnienia i zatargów o płace, podając zarazem statystykę zarob
ków. Przedstaw iam y też — w miarę możności wyczerpująco — kwestię po
działu produkcji, politykę handlow ą i spraw y przewozowe.
Podajem y niektóre szczegóły o organizacji służby bezpieczeństwa pracy w hutnictwie żelaznym i statystykę nieszczęśliwych w ypadków .
N iektóre zagadnienia przedstaw iam y obrazowo na wykresach o skali logarytmicznej. W ykresy te mają podziałkę, wykreśloną proporcjonalnie do logarytm ów liczb, umieszczonych wzdłuż osi rzędnych. Różnica rzędnych dwóch punktów na wykresie rów na się więc różnicy logarytm ów liczb, od
powiadających tym dwu punktom (w przeciwieństwie do podziałki liniowej, gdzie ta różnica rzędnych rów nałaby się różnicy samych liczb).
W zakończeniu podajemy opis inwestycji, dokonanych w roku spraw o
zdawczym przez niektóre zakłady hutnicze, oraz m etody pracy Zw iązku Polskich H u t Żelaznych.
10
I. CZŁONKOWIE I WŁADZE ZWIĄZKU POLSKICH HUT ŻELAZNYCH.
CZŁONKOWIE ZW IĄZKU Towarzystwo Akcyjne
ZAKŁADÓW H UTNICZYCH „HUTA BANKOW A"
Dąbrowa Górnicza
SKŁAD R A D Y N A D Z O R C Z E J
J o s e p h C h a n o v e — Prezes honorowy A n d r z e j G a r b i ń s k i R o b e r t H u e t — Prezes C l a u d e O l l a g n i e r F r a n ç o i s P a u l B a l o u z e t C h a r l e s P a s t e u r
P a u l B a v i è r e A n t o n i R i e s e n k a m p f
J e a n B o n n a r d e l E u g è n e S c h n e i d e r J e a n C h a n o v e
D Y R E K C JA R o b e r t T o u t t é e W a l e r y Ś w i r t u n
„HUTA POKÓJ”
Śląskie Zakłady Górniczo-Hutnicze, S. A.
Katowice, Zamkowa 3
SKŁAD R A D Y N A D ZO R C ZE J A u g u s t B o e r n e r F e l i k s T h e u s n e r M i k o ł a j hr. B a l l e s t r e m J u l i u s z T w a r d o w s k i A l f r e d F a i t e r K a r o l W i e t h a u s E d m u n d hr. K o m o r o w s k i J e r z y W o j n a r
SKŁAD ZA RZĄD U S t a n i s ł a w S u r z y c k i J ó z e f D a n g e l
KATOW ICKA SPÓŁKA AKCYJNA DLA GÓRNICTW A I H U TN IC TW A Katowice, Kościuszki 30
SKŁAD R A D Y N A D Z O R C Z E J
S t e f a n P r z a n o w s k i
M i e c z y s ł a w R a c z k i e w i c z S a m u e l R i t s c h e r
F r y d e r y k F l i c k H e n r y k A s z k e n a z y B r u n o n B r u h n
M i e c z y s ł a w C h m i e l e w s k i J a n C z o c h r a l s k i
M a r i a n D r o z d o w s k i T y t u s F i l i p o w i c z P a w e ł G e i s e n h e i m e r S t a n i s ł a w J a n i c k i E u g e n i u s z L u b o v i t s c h E d w a r d M o s l e r
L e o n a r d M o ż d ż e ń s k i L u d w i k P a w l a c z k y A l f r e d hr. P o t o c k i
I r v i n g R o s s i R o b e r t S c h e r f f P a w e ł v. S c h w a b a c h P a w e ł M a r x
H e n r y k v. S t e i n O t t o n S t e i n b r i n c k M a r i a n S z y d ł o w s k i J u l i u s z T w a r d o w s k i K a r o l W i e t h a u s G u s t a w W i l l i g e r
SKŁAD ZA R ZĄ D U M a r i a n P r z y b y l s k i B r o n i s ł a w R a d o w s k i R o b e r t S z n a p k a
H e n r y k de K u h T a d e u s z E p s t e i n W i l l i a m W. S h a r p e J u l i u s z H o c h a p f e1
H U TA ŻELAZNA „KRAKÓW ”, SP. AKC.
Kraków, Rynek 12 SKŁAD R A D Y N A D Z O R C Z E J
M a r c e l i P a n e t h
A l f r e d P o r a d a-R a p o p o r t L e o n S t e r n b a c h
D Y R E K C JA T a d e u s z E p s t e i n
GÓRNOŚLĄSKIE ZJEDNOCZONE H U T Y „KRÓLEWSKA I LAURA"
Spółka Akcyjna Górniczo-Hutnicza Katowice, Kościuszki 30 SKŁAD R A D Y N A D Z O R C Z E J
S t e f a n P r z a n o w s k i F r y d e r y k F l i c k
H e n r y k A s z k e n a z y B r u n o n B r u h n
M i e c 2 y s 1 a y/ C h m i e l e w s k i J a n C z o c h r a l s k i
M a r i a n D r o z d o w s k i T y t u s F i l i p o w i c z P a w e ł G e i s e n h e i m e r S t a n i s ł a w J a n i c k i E u g e n i u s z L u b o v i t s c h E d w a r d M o s l e r
L e o n a r d M o ż d ż e ń s k i L u d w i k P a w l a c z k y A l f r e d hr. P o t o c k i
M i e c z y s ł a w R a c z k i e w i c z S a m u e l R i t s c h e r
I r v i n g R o s s i R o b e r t S c h e r f f
P a w e ł v. S c h w a b a c h P a w e ł M a r x
H e n r y k v. S t e i n O t t o n S t e i n b r i n c k M a r i a n S z y d ł o w s k i J u l i u s z T w a r d o w s k i K a r o l W i e t h a u s G u s t a w W i l l i g e r
SKŁAD ZA RZĄ D U M a r i a n P r z y b y l s k i
B r o n i s ł a w R a d o w s k i R o b e r t S z n a p k a
12
„MODRZEJÓ W -H ANTK E’ ’
Zjednoczone Zakłady Górniczo-Hutnicze, Sp. Akc.
Sosnowiec, Francuska iz SKŁAD R A D Y N A D Z O R C Z E J
J e r z y M e y e r — Prezes Honorowy A n t o n i K r a h e l s k i J e r z y B a u e r e r t z — Viceprezes H e n r y k L a g u n a L e o p o l d W e l l i s z — Viceprezes S t a n i s ł a w M e y e r
L u c j a n A l t b e r g H e n r y k N e u m a n
W ł o d z i m i e r z B a c z y ń s k i B r o n i s ł a w R a d o w s k i
W a c ł a w B r u n J ó z e f S p e r b e r
H i p o 1 i t G 1 i w i c G u s t a w W ł o d e k
SKŁAD ZA RZĄ D U L u d w i k D a r o w s k i — Prezes A l e k s a n d e r L a n d a u J a n R o d z i e w i c z
SPÓŁKA AKCYJNA WIELKICH PIECÓW I ZAKŁADÓW OSTROWIECKICH Warszawa, Al. Ujazdowska yi
SKŁAD R A D Y N A D Z O R C Z E J
L u d w i k F r è r e — Prezes M i e c z y s ł a w H o f m a n F e r n a n d d u R o y d e B l i c q u y E d w a r d N e u s e s t e r F e r d y n a n d G e r m a n è s A n t o n i W i e n i a w s k i L e o p o 1d H o o g v e1 st J ó z e f Ż y c h l i ń s k i
SKŁAD ZA R ZĄ D U
A n d r z e j W i e r z b i c k i — Przewodn. T a d e u s z K a r s z o-S i e d 1 e w s k i
W a c ł i w D ą b r o w s k i A n d r z e j Z a l e w s k i
TOW ARZYSTW O SOSNOWIECKICH FABRYK RUR I ŻELAZA, SP. AKC.
Warszawa, Moniuszki i o SKŁAD R A D Y N A D Z O R C Z E J
J u l i u s z B e r n a r d — Prezes H i p o l i t G l i w i c H i p o l i t E u g e n . B o y e r * J ô z e f L e f l a i v e
J ó z e f C h a n o v e P a w e ł H e r m a n
SKŁAD ZA R ZĄ D U
C l a u d e A u l a g n o n — Prezes A n t o n i W e r e s z c z y ń s k i M a c i e j R o g o w s k i — Wiceprezes E l i a s z M a r c h a s s o n A n t o n i S ł a b o s z e w i c z A l p h o n s e S e r v e a u
TOW ARZYSTW O STARACHOWICKICH ZAKŁADÓW GÓRNICZYCH Sp. Akc.
Warszawa, Warecka /y SKŁAD R A D Y N A D Z O R C Z E J
R o m a n G ó r e c k i — Prezes F e l i k s M a c i ś z e w s k i S t e f a n S t a r z y ń s k i — Wiceprezes M i e c z y s ł a w M a c i e j o w s k i
L e o n B a r y s z R u d o l f P r i c h
F r a n c i s z e k D o l e ż a ł W ł a d y s ł a w W i e l o w i e y s k i J ó z e f K o ż u c h o w s k i M a r i a n Z a k r z e w s k i A n t o n i L e w a l s k i
SKŁAD ZA R ZĄD U C z e s ł a w K l a r n e r — Prezes J a n P r o t
S t e f a n O s s o w s k i — Wiceprezes K a z i m i e r z R a c z y ń s k i
T a d e u s z N e u m a n W i t o l d W i e r z e j s k i
Z A R Z Ą D Z W I Ą Z K U
PREZES: MACIEJ ROGOWSKI
VICEPREZESI: TADEUSZ KARSZO-S1EDLEWSKI M ARIAN PRZYBYLSKI
STANISŁAW SURZYCKI
C Z Ł O N K O W I E
LU DW IK DAROW SKI JANUSZ DĘBICKI
TADEUSZ EPSTEIN TADEUSZ N E U M A N
ROBERT TOUTTEE
KOMISJA REW IZYJNA ŁUCJAN HOROW ITZ KAZIMIERZ KINDLER ZY G M U N T ŁADA IG NACY RÓŻYCKI JERZY SŁUBICKI JA N ZIELENIEWSKI
PRACOW NICY ZW IĄZKU Stefan Korzycki — Dyrektor Antoni Dzik
Wacław Olszewicz
Ludwik Dembiński uo 31 marca 1935 r.
Janina Dasiewicz
14
II. HUTNICTWO ŻELAZNE W POLSCE.
W ytwórczość hutnictwa żelaznego w Polsce w roku 1935 według po
szczególnych działów produkcji wyniosła następujące liczby tonn:
wielkie piece . . . 394.097 stalownie . . . 944.588 walcownie . . . 673.825 o d le w n ie ... ... . 32.380
oddziały dalszej o b ró b k i... 169.178 w tem ru ry stalowe . . . . 55-381
Zużycie żelaza na i-go mieszkańca w Polsce wynosiło w roku sprawo
zdawczym : 21,2 kg, wobec 13,5 kg w r. 1934.
Liczba zatrudnionych robotników w końcu roku 1935 wynosiła 32.658 osób; z tego pracowało:
w oddziale wielkich pieców . . . . 1-257 osób w s ta lo w n ia c h ... 3.229 „ w w a l c o w n i a c h ... . 6.868 „ w odlewniach stali, żeliwa i in. metali 1-558 » w oddziale dalszej obróbki . . . 8.167 „
razem . . . 21.079 osób.
Resztę, t. j. 11.579 osób, stanowili robotnicy oddziałów pomocniczych, technicznych i wszystkich oddziałów ubocznych.
Ogólny zarobek w gotówce, łącznie z dodatkam i socjalnymi i t. p., wypłacony w roku sprawozdawczym robotnikom, zatrudnionym w hutnic
twie żelaznym, wyniósł 83.494.138 zł wobec 73,149.509 zł w r. 1934.
Z tytułu podatków państwowych i komunalnych huty żelazne wpłaciły w roku sprawozdawczym sumę zł 7,681.652,12.
Z powyższej kw oty przypadło na podatek:
m a j ą t k o w y ... zł 280.035,72 dochodowy . . . „ 573-891,55 p rz e m y sło w y ... „ 4.669.020,33 opłaty s t e m p l o w e ... „ 855.022,05 od nieruchom, (razem z gruntowym) „ 888.799,66 inne d r o b n e ... „ 414.882,81 razem . . . zł 7.681.652,12
Ogólna natomiast suma w płat na świadczenia socjalne wyniosła zł 23.909.836,72. Z tego wpłacono na:
Kasę C h o r y c h ...zł 1.623.405,89 Kasę B r a c k ą ... „ 405.372,—
Ubezpiecz, robotnicze od w ypadków „ 2.579.819,39 Ubezpieczenie starczo-inwalidzkie . „ 2.203.636,44 Ubezpieczenie pracowników um y
słowych ... „ 1.057.741,22 Fundusz B ezro b o cia... „ 1.464.439,25 Fundusz P r a c y ...„ 1.163.890,96 Kasy emerytalne (pensyjne) . . . „ 1.551.721,18 U rlopy ro b o tn ic z e ... „ 3,510.581,72 Inne świadczenia socjalne (węgiel
deput., dodatki rodzinne i t. p.) „ 4,929.906,11 Świadczenia ponoszone dobrowolnie „ 3.419.322,56
razem . . . zł 23.909.836,72
16
III. WYTWÓRCZOŚĆ.
W ytwórczość trzech zasadniczych działów hutniczych kształtowała się w roku sprawozdawczym, jak to widać na wykresach (str. 20, 21, 22), p o myślniej aniżeli w roku poprzednim, osiągając poziom wyższy od w ytw ór
czości r. 1926.
W stosunku do roku poprzedniego wytwórczość w dziale wielkich pie
ców wzrosła o 3% , w stalowniach i w walcowniach o blisko 12%.
Tablica 3 na str. 23 ilustruje wytwórczość trzech zasadniczych działów w poszczególnych miesiącach roku sprawozdawczego w porównaniu z prze
ciętną miesięczną wytwórczością roku 1913.
W YTW ÓR CZO ŚĆ WIELKICH P I E C Ó W W POLSCE
TONNY O 200 000______ 400 OOP_______600 OOP______ 800 OOP_____ 1 OOP OOP R O K
1910 1911
1912
1913 1922 1923 1924 1925 1926 1927
1928
1929
1930 1931 1932 1933
1934 1935
20
W Y T W Ó R C Z O Ś Ć S T A L O W N I W P O L S C E
TONNY 0 200 000 400 000 600 000 800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 1 600 000 R O K
1910 1911
1912
1913 1922 1923 1924 1925
1926 1927 1928
1929
1930 1931 1932 1933 19 3 4
1935
i
7
R O K 1910 1911
1912 1913
1922 1923 1924
1925 1926 1927
1928 1929
1930 1931 1932
1933 1934 1935
WYTWÓR CZO ŚĆ WALCOWNI W POLSCE
200 000 400 000 600 000 800 OOP 10OP OOP 1200 OOP
22
WYTWÓRCZOŚĆ H U T ŻELAZNYCH POLSKI Tablica J
W y szczeg ó ln ien ie W i e l k i e p i e c e S t a l o w n i e W a l c o w n i e
tonny % tonny % tonny %
r. 1 9 1 3 ... 1.031.123 100,00 1.660.522 100,00 1.198.524 100,00
„ 1922 ... 480.125 46,56 1.007.488 60,67 747.617 62,38
„ 19 23 ... 516.761 50,12 1.144.692 68,92 783.692 65,39
„ 1924 . . ... 332.954 32,29 678.381 40,85 472.162 39,40
„ 1925 ... 314.571 30,51 779.203 46,93 586.892 48,97
„ 1926 ... 327.471 31,75 788.078 47,45 562.068 46,89 1927 ... 618.327 59,97 1.243.691 74,90 918.286 76,62
„ 1928 ... 683.757 66,31 1.436.886 86,53 1.044.903 87,18
„ 1929 ... 704.437 68,32 1.376.724 82,91 962.320 80,29
„ 1930 ... 477.948 46,35 1.237.497 74,52 904.188 75,44
„ 1931 ... 347.114 33,66 1.036.966 62,45 752.519 62,79
„ 1932 ... 198.674 19,27 550.754 33,17 387.353 32,32
„ 1933 ... 305.625 29,64 817.049 49,20 564.341 47,09
„ 1934 ... 382.199 37,07 844.515 50,86 602.884 50,30
„ 1935 ... 394.097 38,22 944.588 56,89 673.825 56,22 przeciętna mies. r. 1913 85.927 100,00 138.377 100,00 99.877 100,00
r. 1935:
s t y c z e ń ... 35.089 40,84 89.185 64,45 57.971 58,04 l u t y ... 30.4-27 35,41 70.098 50,66 49.953 50,01 m a r z e c ... 31.779 36,98 80.222 57,97 59.081 59,15 k w ie c ie ń ... 28.662 33,36 79.282 57,29 59.548 59,62 m a j ... 29.627 34,48 81.249 58,72 56.655 56,72 c z e r w ie c ... 27.821 32,38 66.818 48,29 48.397 48,46 l i p i e c ... 32.865 38,25 86.341 62,40 62.765 62,84 s i e r p i e ń ... 30.363 35,34 84.894 61,35 59.905 59,98 w r z e s ie ń ... 35.619 41,45 71.997 52,03 57.149 57,22 p a ź d zie rn ik ... 36.317 42,26 85.447 61,75 61.083 61,16 l i s t o p a d ... 38.625 44,95 86.190 62,29 58.995 59,07 g r u d z ie ń ... 36.903 42,95 62.865 45,43 42.323 42,38
W stosunku do maksymalnej wytwórczości przedwojennej (r. 1913) huty żelazne osiągnęły w roku sprawozdawczym w dziale wytwórczości wielkich pieców 38,2% wobec 37,1% w r - x934> stalowni 56,9% wobeic 50,9% i wal-
cowni 56,2% wobec 50,3% ; w stosunku zaś do wytwórczości w r. 1928, w y
twórczość hutnicza w r. 1935 stanowiła w dziale wielkich pieców 57,6%
wobec 55,9% w r. 1934, stalowni 65,7% wobec 58,8% i walcowni 64,5%
wobec 57,7% . •: i ; !
Miesięczna wytwórczość wielkich pieców w roku spraw ozdaw czym w a
hała się w granicach od 32,4% (w czerwcu) do 4 5 % (w listopadzie) przecięt
nej miesięcznej wytwórczości przedwojennej. Dolna granica wytwórczości stalowni wynosiła 45,4% (w grudniu), górna zaś 64,5% (w styczniu).
D olna granica wytwórczości walcowni wynosiła 42,4% (w grudniu), górna 62,8% (w lipcu).
RODZAJE W YROBÓW
Tablica 4
WYTWÓRCZOŚĆ WIELKICH PIECÓW
ZAKŁADÓW H U TN IC ZY C H W POLSCE W ROKU 1935
W y s z c z e g ó l n i e n i e r. 1 9 3 4 r. 1 9 3 5
tonny % tonny %
Surówka odlewnicza w g ę s i a c h ... 63.022 16,5 41.313 10,5 J Surówka odlewnicza w odlewach z wielkie-
i go p i e c a ... 49 0,0 57 0,0 Surówka th o m a so w sk a ... 2.510 0,7 24.505 6,2 Surówka martinowska i bessemerowska . . 290.288 75,9 302.154 76,7 Surówka specjalna (hematytowa, zwierciadla
na, żelazomangan i t. p . ) ... 2Ó.33T 6,9 26.068 6,6
Razem surówka . . 382.199 100,0 394.097 100,0
Tablica } WYTWÓRCZOŚĆ
STALO W NI ZAKŁADÓW H U TNICZYCH W POLSCE W R. 1935
W y s z c z e g ó l n i e n i e r. 1 9 3 4 r. 1 9 3 5 t 0 11 tl y % t 0 n 11 y •/»
W lew ki (bloki) m artinow skie 817.604 96,8 915.786 96,9
Bloki 2 pieców elektrycznych . 19.536 2,3 19.500 2,1
O dlew y stalowe ... 7.375 0,9 9-302 1,0
Razem stal zlewna . 844.515 100,0 944.588 100,0
24
WYTWÓRCZOŚĆ
W ALCO W NI ZAKŁADÓW HUTNICZYCH W POLSCE W R. 1935 Tablica 6
W y s z c z e g ó l n i e n i e r. 1 9 3 4 r. 1 9 3 5
t o n n y % t o n n y %
Wytwór walcowany gotowy
Szyny k o le jo w e ... 91.835 15,2 79.569 11,8
Szyny tramwajowe żłobkowe . . 3.657 0,6 1.710 0,3
Szyny wąskotorowe kopalniane . 1.851 0,3 1.443 0,2
Podkłady, złącza, podkładki do
s z y n ... 18.589 3,1 19.043 2,8 Belki i k orytk a... 35.174 5,8 60.355 9,0
Żelazo handlowe i fasonowe . 168.754 28,0 209.228 31 ,L
Bednarka walcowana na gorąco . 30.654 5,1 40.606 6,0
Żelazo na d r u t ... 72.679 12,1 88.257 13,1 Żelazo u n iw e r s a ln e ... 14.388 2,4 16.122 2,4
Blacha:
wyż. 5 m m ... 22.296 ' 34.831 ' 5 — 3 m m ... 13.765
. 113.609 18,8
13.209
. 114.194 16,9 3 — 1 m m ... 18.870 17.328
niżej 1 m m ... 58.678 48.826 ■
Stal s p e c j a ln a ... 23.628 3,9 21.012 3,1 Inne gatunki żelaza i stali wal
cowanej ... 28.066 4,7 22.286 3,3
Razem wytwór gotowy . . . . 602.884 100,0 673.825 100,0
Tablica 7 WYTWÓRCZOŚĆ
O DLEW NI ZAKŁADÓW HUTNICZYCH W POLSCE W R. 1935
W y s z c z e g ó l n i e n i e r. i 9 3 4 r. 1 9 3 5
tonny Vo tonny %
Rury żelazne lane (żeliwne) i ich części . 118 0,5 3.134 9,7 Inne odlewy żelazne ( ż e l i w n e ) ... 21.510 99,5 29.246 90,3
Razem . . . 21.628 100,0 32.380 100,0
Tablica 8
WYTWÓRCZOŚĆ ODDZIAŁÓW
DALSZEJ OBRÓBKI ZAKŁADÓW H U TN IC ZY C H W POLSCE W R. 1935
W y s z c z e g ó l n i e n i e r. 1 9 3 4 r. 1 9 3 5
tonny % tonny °'o
a) Wyroby kute i prasowane:
osie k o l e j o w e ... 954 0,7 3.029 1,8 1 obręcze kolejowe ( b a n d a ż e ) ... 5.585 4,1 9.661 5,7
! k o ł a ... 377 0,3 1.155 0,7 inne w y r o b y ... 9.093 6,6 11.368 6,7
b) Wyroby walcowane na zimno . . . . 22.470 16,3 26.916 15,9
c) Rury żelazne i stalowe i ich części.:
1 spawane ... 16.752 12,2 16.786 9,9 ciągnione bez s z w u ... 34.874 25,4 38.595 22,8 d) Konstrukcje żelazne, kotły, zbiorniki, 0-
prócz wagonów i t. p ... 8.459 6,2 10.055 5,9 e) Maszyny, obrabiarki, mechanizmy i t. p. . 4.566 3,3 4.504 2,7 f) Drobne wyroby żelazne:
gwoździe, haki, śruby, nakrętki . . . . 4.977 3,6 5.901 3,5
drut c ią g n io n y ... 311 0,2 298 0,2 inne w y r o b y ... 987 0,7 2.852 1,7 g ) Wyroby z blachy:
blacha w arkuszach ocynowana . . . . 3.328 2,4 4.082 2,4
blacha w arkuszach ocynkowana . . . . 1.771 1,3 5.400 3,2
naczynia em aliow an e... 2.217 1,6 2.339 1,4 naczynia z blachy su r o w e j... 5.009 3,6 4.894 2,9 naczynia o c y n k o w a n e ... 432 0,3 888 0,5 naczynia ocyn o w a n e... 119 0,1 182 0,1 inne w y r o b y ... 3.276 2,4 2.923 1,7 h) Inne wyroby żelazne i stalowe . . . . 12.027 8,7 17.350 10,3
Razem . . . 137.584 100,0 169.178 100,0
26
Tablica 9
WYTWÓRCZOŚĆ SURÓWKI
N A 1 PIECO-DZIEN BIEGU ORAZ STALI N A 1 D ZIEŃ ROBOCZY W ZAKŁADACH HUTNICZYCH W POLSCE
s u r ó w k a s t a l
M i e s i ą c t 0 n n y r. 1 9 3 4 r. 1 9 3 5
r. 1934 r. 1935 liczba dni
roboczych tonny liczba dni
roboczych tonny
s t y c z e ń ... 119,8 136,3 27 2.466,04 28 3.185,18
l u t y ... 120,5 137,1 22 2.583,23 25 2.803,92
m a r z e c ... 127,4 147,6 28 2.390,43 28 2.865,07
kwiecień ... 133,4 137,8 26 2.792,88 27 2.936,37
m a j ... 133,7 141,6 26 2.936,42 28 2.901,75
c z e r w ie c ... 129,1 145,2 26 2.964,62 25 2.672,72
l i p i e c ... 133,9 155,0 28 2.718,54 28 3.083,61
s i e r p i e ń ... 135,8 142,5 28 2.757,46 28 3.031,93
w r z e s ie ń ... 119 ,2 172,4 26 2.425,12 26 2.769,12
p a ź d z ie r n ik ... 135,9 162,0 29 2.602,93 28 3.051,68
l i s t o p a d ... 133,1 163,2 27 2.689,81 27 3.192,22
grudzień ... 122,9 159,0 24 2.651,50 25 2.514,60
przeć, za 12 mies. 129,0 149,9 26,5 2.656,71 27 2.915,40
28
IV. TWORZYWO.
R U D Y .
W ydobycie m d żelaznych w Polsce w r. 1935 wyniosło 332.307 tonn (wobec 247.365 tonn w roku 1934); z tego przypadało:
na rudy ila s te ... 294.471 tonn na rudy b r u n a t n e ... 37-836 „
Zużycie natomiast w hutnictwie krajowych rud żelaznych w stanie su
rowym i w yprażonym (po przeliczeniu na rudę surową) wyniosło w roku spra
wozdawczym łącznie z rudą, przerobioną na aglomeraty, 368.812 tonn, czyli więcej niż w ydobyły w tym roku kopalnie krajowe. Różnicę stanowi zużycie w hutnictwie zapasów rud z roku poprzedniego.
Zapotrzebowanie rud krajowych w polskich hutach żelaznych, aczkol
wiek stosunkowo nieznaczne ze względu na niedużą zawartość w nich żelaza, wzrosło w roku sprawozdawczym pod wpływem konieczności potanienia kosz
tów własnych produkcji wielkopiecowej.
Ogólne zużycie rudy surowej w procesie wielkopiecowym całej Polsld stanowiło w r. 1935:
rudy bogatej (powyżej 50% Fe) . . . 108.954 t, czyli 59,2%
rudy ubogiej (do 5O°/0 Fe) . . . . 75.058 t, czyli 40,8%
W poprzednim natomiast roku stosunek zużycia rudy ubogiej stanowił 35,9% . Charakterystyczne jest w roku sprawozdawczym zwiększenie zużycia rudy darniowej do 13.435 tonn wobec 602 tonn w r. 1934.
W procesie wielkopiecowym hut woj. kieleckiego zużycie rud surowych bogatych w roku 1935 utrzym ało się na poziomie roku poprzedniego i stano
wiło 27,7% , w hutach zaś woj. śląskiego spadło do 68,0% wobec 72,4%
w r. 1934. Poza rudą surową huty zużywają znaczne ilości rudy prażonej.
N p. w roku sprawozdawczym zużycie rudy prażonej w procesie wiel
kopiecowym wyniosło:
w woj. k i e l e c k i m ... 59-537 tonn
w woj. śląskim . . . . 131.723 „
razem . . 191.260 tonn
Całkowite zużycie poszczególnych rodzajów rudy żelaznej w raz z bry
kietami i aglomeratami ilustruje tablica 14.
Niżej podajemy liczby dowozu rudy żelaznej i manganowej do zakła
dów hutniczych całej Polski i poszczególnych okręgów.
Tablica j o
D O W Ó Z R U D Y ŻELAZNEJ I M A N G A N O W EJ D O ZAKŁADÓW H UTNICZYCH POLSKI W ROKU 1935
W y s z c z e g ó l n i e n i e
krajowe zagraniczne r a z e ni
tonny % tonny 7o tonny °/o
Rudy żelazne surowe . 94.453 28,5 237.213 71,5 331.666 100,0
„ „ prażone . . 201.525 94,2 12.429 5,8 213.954 100,0
,, ,, w brykietach1) — — 25.965 100,0 25.965 100,0
Aglomeraty1) ... •— — 10.514 100,0 10.514 100,0 Razem rudy żelazne . . . . 295.978 50,8 286.121 49,2 582.099 100,0
Rudy manganowe . . . . — — 58.226 100,0 58.226 100,0
Ogółem . 295.978 46,2 344.347 53,8 640.325 100,0
Tablica i i
DO W Ó Z R U D Y ŻELAZNEJ I M A N G A N O W EJ D O ZAKŁADÓW HUTNICZYCH W OJEW ÓDZTW A KIELECKIEGO W ROKU 1935
W y s z c z e g ó l n i e n i e
krajowe zagraniczne r a z e m
tonny 7o tonny % tonny °/o
Rudy żelazne surowe 35.042 63,3 20.311 36,7 55.353 100,0
,, „ prażone . 57.925 97,7 1.334 2,3 59.259 100,0
,, ,, w brykietach . — 11.945 100,0 11.945 100,0
Razem rudy żelazne . . . . 92.967 73,5 33.590 26,5 126.557 100,0
Rudy manganowe . . . . — — 9.082 100,0 9.082 100,0
Ogółem . . 92.967 68,5 42.672 31,5 135.639 100,0
*) Oprócz dowiezionych z zagranicy brykietów i aglomeratów huty we własnym rakresie przygotowały 19.558 t brykietów i 61.004 1 aglomeratów, zużywając do tego 38.099 t rudy surowej i 5.424 t rudy prażonej.
Tablica 12
DO W Ó Z R U D Y ŻELAZNEJ I M ANGANOW EJ DO ZAKŁADÓW HUTNICZYCH W OJEW ÓDZTW A ŚLĄSKIEGO W ROKU 1935
W y s z c z e g ó l n i e n i e krajowe zagraniczne r a z e m
tonny % tonny »/o tonny 0/0
Rudy żelazne surowe . . .
„ „ prażone . . . ,, ,, w brykietach A g l o m e r a t y ...
59.411 143.600
21,5 92,8
216.902 11.095 14.020 10.514
78,5 7,2 100,0 100,0
276.313 154.695 14.020 10.514
100,0 100,0 100,0 100,0
Razem rudy żelazne Rudy manganowe . . . .
203.011 44,6 252.531 49.144
55,4 100,0
455.542 49.144
100,0 100,0
Ogółem . . 203.011 40,2 301.675 59,8 504.686 100,0
W roku sprawozdawczym dowóz rudy żelaznej wykazuje w stosunku do r. 1934 znaczny wzrost zarówno w dziale rud krajowych (surowych 0 2 1 ,5 % i prażonych o 2 3,2% ), jak i zagranicznych (surowych 89,5%
1 prażonych z 200 t do 12.429 t). Dowóz rud manganowych wzrósł o 63,2%.
Z ogólnego dowozu zagranicznego przypadało w roku sprawozdawczym w dziale rud żelaznych surowych na rudę skandynawską 49,4% , afrykańską 34,2% i sowiecką 10,7%, w dziale zaś rud manganowych na rudę sowiecką 63,4% i rumuńską 34,8%.
Tablica 13
DO W Ó Z RUD SUROW YCH D O ZAKŁADÓW HUTNICZYCH POLSKI W R. 1935 w tonnach
W y s z c z e g ó l n i e n i e
w o . k i e l e c k i e w o j . ś l ą s k i e o g ó i e m P o l s k a
krajowe zagranicz. razem krajowe zagranicz. razem krajowe zagranicz. razem
r. 1 9 3 4 . . 29 .9 49 1 5 . 3 2 1 4 5 .2 7 0 47 .7 6 0 1 0 9 . 8S4 1 5 7 . 6 4 4 7 7-7 °9 1 2 5 . 2 0 5 2 0 2 . 9 1 4
r. 1 9 3 5 . . 35 .0 4 2 2 0 . 3 1 1 55-353 5 9 . 4 1 1 2 1 6 . 9 0 2 2 7 6 . 3 1 3 94-453 2 3 7 . 2 1 3 3 3 1.6 6 6
w st osu n k u
do r. 1 9 3 4 + 5-°93 + 4-9 9° + 10 .0 8 3 + 1 1 . 6 5 1 + 1 0 7 . 0 1 8 + 1 1 8 . 6 6 9 + 1 6 .7 4 4 + 1 1 2 . 0 0 8 + 1 2 8 . 7 5 2
wzrost + 17. ° % 3 2 ,6 % 22,3 % 2 4 ,4 % 9 7 . 4 % 7 5 . 3 % 2 1 , 5 % 8 9 ,5 % 6 3 , 5 %
