• Nie Znaleziono Wyników

Wochenschrift des Architekten Vereins zu Berlin. Jg 3, Nr 1

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Wochenschrift des Architekten Vereins zu Berlin. Jg 3, Nr 1"

Copied!
10
0
0

Pełen tekst

(1)

I W O C H E N S C H R I F T d e s / m C H I T E K T E N - V E R E I N S l M B E R L I N l

Zu b e z ie h e n durch a lle B u c h h a n d lu n g e n , P o stä m ter und d ie G e s c h ä fts s te lle C a r l H e y m a n n s V e r l a g in B e rlin W . 8, M auerstr. 4 3 .4 4

A lle R e c h t e V orbe ha lten

A ußerordentlicher W ettbew erb u n ter den M itgliedern des A rch itekten-V ereins zu Merlin

zur Erlangung von

Skizzen zu einem G eschäftshanse für die Firm a H artw ig & Vogel

auf dem Grundstücke Niederwallstraße 2.'?, Ecke Spittelmarkt in Berlin C

A u f g

A u f dem Grundstücke A B G D E der S k izze soll unter genauer E inh altung der baupolizeilichen Bestim m ungen und g ü n stigster A u sn u tzu n g des B aup latzes, ein neues G eschäftshaus erbaut werden.

A n Räum en w erden gefordert:

a) im E rd gesch osse m öglich st 4, m indestens aber 3 Läden, wenn m üglich, jed er m it einem A u sgan ge nach dem Hofe. Der E ck­

laden kann schm al und klein geh alten sein, da geplant ist, ihn an ein Z igarrengeschäft zu verm ieten. F ür jed en Laden sind W a sch - und A borträum e.vorzusehen.

b) im ersten bis vierten Stockw erk:

J e d e s der ersten 3 Stockw erke soll ein ein h eitlich es G esch äfts­

lokal enthalten, ebenfalls m it W asch - und Aborträumcn und m it Verbindung nach einem A u fzu ge, der für Personen- und L asten dienen soll. Zur Verbindung der einzelnen G esch osse untereinander zw ecks einheitlicher V erm ietung is t eine innere

•Treppe vorzusehen.

Außerdem m üssen die einzelnen G eschosse zw eckm äßig in sich g e te ilt werden können. D as 4. Stockw erk soll ungefähr zur H älfte für G eschäftszw ecko zu verm ieten sein. D er R est soll als W ohnun g für einen H ausverw alter — 3 Stuben, Kammer, K üche, N ebengelaß — und als W ohn un g für einen Pförtner —

S tu b e, Kammer, K üche — dienen.

c) D as D achgeschoß soll in m öglichst großer A usdehnung zu L ager­

räumen ein gerich tet werden.

d) A uch das K ellergeschoß is t so zu gestalten , daß es entw eder ein heitlich oder g e te ilt als Lagerraum v erm ietet werden kann;

für eine besondere V erbindung m it dem E rdgeschosse sow ie m it dem H ofe is t zu sorgen. Die an der Straße nach der g e l­

tenden Baupolizei-O rdnung g e sta ttete Höhe ist für die G esch osse voll auszunutzen.

F ü r die G estaltu n g der Straßenseiten wird kein bestim m ter S til vorgeschrieben. A ls M aterial für die Straßenseite is t K alk- oder Sandstein auf einem G ranitsockel in A u ssicht zu nehmen. Für die

a b e

K onstruktion der D ecken wird die W ah l zw isch en solchen aus Stein und E isen und solchen aus E isenb eton freigestellt.

D ie K osten des N eubaues sollen die Sum m o von 2 3 0 0 0 0 Mk. nicht ü b ersteigen . E s is t eine K osten seh ätzu n g nach dem K ubikm eter um ­ bauten R aum es aufzu stellen .

A n Z eichnpngen w erden verlangt:

Säm tlich e G rundrisse, \ alles 1 Q uerschnitt und > im M aßsiabe dio S tra ß en -A n sich ten i 1 : 2 0 0

Ein E rläuterungsbericht, sow ie eine K ostenschätzun g nach K ubik­

m etern umbauten R aum es sind beizufügen.

A n P reisen sollen zur V erteilu n g kom m en:

1 erster P reis 1400 Mk.

1 zw eiter 1000 ., 1 dritter 600 „

D er B eurteilungsaussch uß behält sich vor. die P reissu m m e von 3000 Mk. unter U m ständen auf einstim m igen B eschluß auch in an­

derem V erh ältnis zu vertoilen.

D ie n ich t p reisgek rön ten Entw ürfe können von der Firm a H art­

w ig & V o g e l für den P reis von 300 Mk. für jed en E ntw urf er­

worben werden.

Z u s ä t z e z u m P r o g r a m m :

Dem Bauherrn wäre es erw ü n sch t, wenn die E cke des N eubaues abgerundet würde. E r r eg t zugleich an, als H in w eis auf die T ell- Schokolado. die von der Firm a H artw ig & V o g e l h e r g este llt wird, etw a vom II. Stockw erk bis zum H au p tgesim s ein in K upfer g e trie ­ benes Tellbild anzubringen m it der vergold eten U n tersch rift „ T e l l - h a u s “. Für das Tellbild könnten die Reklam ebilder der Firm a H art­

w ig & V o g e l vorbildlich sein. A u ch so ll eine elek trisch e Reklam e Uber dem T eilbild vorgeseh en w erden.

Der neben dem E ckladen anzuordnende Laden soll nach dem Sp ittelm ark t hin 2 Schau fenster und eine G esam tbreite von rund 5,50 m erhalten.

H ER flU SG EC EB EN !^ V E R E IN E

^ D ir W ochensch rift erscheint jeden Sonnabend. — B ezugspreis halbjährlich I D er A nzeigenpreis für die 4 g esp a lten e P etitzeile b eträ g t 50 Pf., für Behörden- ^

^ 4,00 H ark, bei postfreier Z usendung 6,30 Mark, einzelno Nummern 30 Pf. I A nzeigen und für F a m ilien -A n zeig en 30 Pf. — N achlaß auf 'W iederholungen (

♦ ♦

N u m m e r 1 Ber lin d en 4. J a n u a r 1908 III. J a h r g a n g

A u sschreib en : im J u li 1007 — F r ist: 16. A u g u st 1P07

1

(2)

W o c h e n sc h rift des A rc h ite k te n -V e re in s zu B erlin 4. .Jan u ar 1908

Gutachten des Preisgerichtes

Z u dem W e t t b e w e r b w a r e n r e c h t z e i t i g 44 E n t w ü r f e e in ­ g e g a n g e n . D a im P r o g r a m m die I n n e h a l t u n g d e r b a u p o liz e i­

lichen B e s t i m m u n g e n z u r B e d i n g u n g g e m a c h t w o r d e n w a r , w u r d e n s ä m t l i c h e E n t w ü r f e e i n e r V o r p r ü f u n g im b a u p o liz e ilic h e n S i n n e u n t e r z o g e n .

E s e r g a b sich h ie r b e i, d aß vie le E n t w ü r f e in b e z u g a u f die n o t w e n d i g e A n z a h l d e r T r e p p e n g e g e n ,die B e s t i m m u n g e n d e r B a u - polizoi v e r s t i e ß e n . N a c h d e n b e s t e h e n d e n V o r s c h r i f t e n m ü s s e n W a r e n h ä u s e r 2 T r e p p e n m i t t u n l i c h s t i n s F r e i e m ü n d e n d e n A u s g ä n g e n be sitz e n . F ü r die W o h n u n g e n w i r d ein e b eso n d ero T r e p p e v e r l a n g t , die m i t d e n T r e p p e n d e r G e s c h ä f t s r ä u m e in ke in e m Z u s a m m e n h a n g s t e h e n darf.

A u f A n t r a g w u r d e e i n s t i m m i g b e s c h l o s s e n , z u n ä c h s t alle E n t w ü r f e , w e lc h e n u r e i n e T r e p p e a u fw e is e n , vo n d e r w e i t e r e n B e u r t e i l u n g a u s z u s c h l i e ß e n , d a so l c h e E n t w ü r f e m i t e i n e r d e r w e s e n t l i c h s t e n B e s t i m m u n g e n des P r o g r a m m s ü b e r h a u p t n i c h t in E i n k l a n g zu b r i n g e n w ä r e n . E in e a n s c h l i e ß e n d e P r ü f u n g d e r E n t w ü r f e e rg a b , d a ß fo l g e n d e E n t w ü r f e a u s d ie s e m G r ü n d e au s s c h o id e n m u ß t e n :

N r. 1. K le in doch m ein

2. §

.. 8. A u g u s t ! 1907

Nr. 4. K l e i n a b e r fein

rt 5. A r m b r u s t K r . 26.

» 6. T e ll h e im

28.

11. j 29.

30.

« 14. SO I ” 31.

n 15. V e r a C ru x

n 17. E i n s e l t s a m e r F a ll 32.

n 18. I n k le i n e n A x e n 34.

1» 19. S c h o k o la d e 35.

20. B a u p o li z e i , 36.

n 24. S e ite n flü g e l 37.

rt 25. P l a t z f ü r F i r m e n ­ 38.

s c h i l d e r 40.

i n 43.

N r. 3.

10.

16.

21.

22 .

E i s e n f a c h w erk

^ ( A r m b r u s t ) B o d e n b a c h - T e t s o h c n G r o ß e S t e e n e , kle ene

S t e e n e H e r m e s

D a s Z iel i s t w ü r d i g u.

d e r P r e i s i s t g r o ß

N r. 23. N im m m i c h m i t 27. T e ll-A p f e l 33. A c h t u n g H o f l a g e

rt 39. B e ll e a ll ia n c e

n 41. 5 ^ --->- o

n 42. D e r r u h e n d e P o l in

h i n s i c h t l i c h d e s G r u n d r i s s e s h i n t e r den b e id e n a n d e r e n z u r ü c k ­ s t e h t , w u r d e e i n s t i m m i g b e s c h l o s s e n , k e in e n e r s t e n P r e i s zu- z u e r k e n n e n , s o n d e r n die z u r V e r f ü g u n g s t e h e n d e S u m m e so zu vo rte ile n , d a ß 2 g le i c h e P r e i s e vo n j e 1 1 0 0 Mk. u n d ein w e i t e r e r P r e i s v o n 8 0 0 M k . g e b i l d e t w e rd e n .

E s e r h a l t e n s o m i t die E n t w ü r f e :

N r. 16. G r o ß e S t e e n e , k l e e n e S t e e n e \ .

„ 33. A c h t u n g H o f l a g e

N r. 9. Z u d en d re i G iebeln

„ 12 S p i t t e l m a r k t .

„ 13. S o m m e r u r l a u b

„ 44. Oho kola de.

H i n s i c h t l i c h d e r F o r d e r u n g e i n e r d r i t t e n ( W o h n u n g s - ) T r e p p e w u r d e b e s c h l o s s e n , d a ß v o n F a l l zu F a l l e n t s c h i e d e n w e r d e n sollte, ob sich die E i n f ü g u n g d e r s e lb e n o h n e w e s e n t ­ liche A e n d e r u n g des E n t w u r f e s e r m ö g li c h e n ließe.

D io n o c h v e r b l e ib e n d e n 3 7 E n t w ü r f e w u r d e n an die. e in ­ ze ln e n M i t g l i e d e r ' z u r w e i t e r e n P r ü f u n g n a c h den oben a n g e ­ f ü h r t e n G e s i c h t s p u n k t e n v e r t e i l t .

In d e r d a r a u f f o lg e n d e n S i t z u n g m u ß t e n n a c h e i n s ti m m ig e m B e s c h l u ß fo lg en d e E n t w ü r f e a u s s c h e i d e n :

Nee, n i c h t s zu m a c h e n T e ll s c h u ß

City

M i t D i s p e n s , ohne D is p e n s

S p i t t e l m a r k t (2) -<— ®— S A r m b r u s t (2)

S eid ein ig, ein ig, ein i g W . T .

T e i l h a u s T e il s G esch o ß

•777.

F ü r die e n g e r e W a h l b lieb en d e m n a c h noch fo lg en d e E n t ­ w ü r f e ü b r i g :

d e r E r s c h e i n u n g e n F l u c h t .

H i e r v o n s c h i e d e n n a c h e i n g e h e n d e r P r ü f u n g d i e E n t w ü r f e 3, 7. 10, 41, 42 a u s , so d a ß ü b r i g b li e b e n N r. 16, 21, 22, 2 3 , 2 7 , 3 3 u n d 39.

E i n e n o c h m a l i g e S i c h t u n g n a c h w i r t s c h a f t l i c h e n , p r a k t i s c h e n u n d k ü n s t l e r i s c h e n G e s i c h t s p u n k t e n f ü h r t e zu dem E r g e b n i s , d i e E n t w ü r f e N r . 1 6 , 2 2 u n d 3 3 m i t P r e i s e n a u s ­ z u z e i c h n e n u n d d i e ü b r i g b l e i b e n d e n v i e r N r . 2 1 , 2 3 , 2 7 u n d 3 9 z u m A n k a u f z u e m p f e h l e n . D a v o n d e n 3 fü r die P r e i s e r t e i l u n g b e s t i m m t e n E n t w ü r f e n 16, 2 2 u n d 33 k e i n e r die beiden ä n d e r n in b e z u g a u f G r u n d r i ß l ö s u n g u n d a r c h i t e k ­ t o n i s c h e A u s b i l d u n g w e s e n t l i c h ü b e r r a g t , v i e l m e h r die b e id e n E n t w ü r f e 16 u n d 3 3 ziem lich g l e i c h w e r t i g sin d , N r. 22 a b er

} J e 1100 Mk.

N r . 22. D a s Z i e l i s t w ü r d i g u n d d e r j

8 0 0 M k.

P r e i s i s t g r o ß A l s V e r f a s s e r e r g a b e n s i c h :

f ü r N r. 16. G

o

e d k e & I I

off

m a n n , R e g i e r u n g s b a u m e i s t e r

„ „ 33.

Ru d ol f

Z a h n , A r c h i t e k t

„ „ 22. F r i e d r i c h K r i s t e i l e r , A r c h i t e k t .

Z u den sieben in e n g s t e W a h l g e s t e l l t e n E n t w ü r f e n i s t n o c h f o lg e n d e s im ein ze ln en zu b e m e r k e n :

N r . 16. G r o ß e S t e e n o , k l e e n e S t e e n e . Dio H ö h e des li n k e n S e it e n f l ü g e ls i s t u m 5 m ü b e r s c h r i t t e n . B e i d e r g e r i n ­ g e n U e b e r s c h r e i t u n g d e r z u l ä s s i g e n S e i t e n f l ü g e ll ä n g e l ä ß t sich ein D i s p e n s w o h l e r w a r t e n . E s f e h l t die W o h n u n g s t r c p p o . Im ü b r i g e n e r s c h e i n t d e r G r u n d r i ß z w e c k e n t s p r e c h e n d . D i e H ö h e d e r S t r a ß e n f r o n t e n i s t v o ll a u s g e n u t z t . D ie A r c h i t e k t u r i s t w ü r d i g u n d a u s p r e c h e iu l .

N r . 21. H e r m e s . Dio I l o f f r o n t ü b e r s c h r e i t e t die 4 5 ° L i n i e u m 4,5 0 m. E s f e h l t die b e s o n d e r e T r e p p e fü r die W o h n u n g e n . I m ü b r i g e n i s t die A n o r d n u n g d e r H a u p t t r e p p e z w e c k m ä ß i g u n d d e r C h a r a k t e r des G e s c h ä f t s h a u s e s d u r c h g u t g e g l i e d e r t e u n d einfach b e h a n d e l t e A r c h i t e k t u r treffend z u m A u s d r u c k g e b r a c h t .

N r . 22. D a s Z i e l i s t w ü r d i g u n d d e r P r e i s i s t g r o ß . D ie F r o n t k ü h e i s t z w a r ü b e r s c h r i t t e n , d e r w o h l g e l u n g e n e a r c h i t e k t o n i s c h e A u f b a u w ü r d e a b e r d u r c h E i n s c h r ä n k u n g d e r H öhe a u f d a s polizeilic h z u l ä s s i g e M aß n i c h t v e rlie r e n . D ie n a c h dem H a u s e i n g a n g f ü h r e n d e n L a d e n e i n g ä n g e s i n d u n z u l ä s s i g , k ö n n e n a b e r o h n e w e i t e r e s v e r l e g t w e rd e n . A u c h s o n s t i s t d e r G r u n d r i ß n i c h t ü b e r a l l e in w a n d s f re i.

N r . 23. N i m m m i c h m i t . D i e F r o n t h ö h e ü b e r s c h r e i t e t die 4 5 ° L i n i e u m e t w a 2 m. D e r G e s c h ä f t s r a u m im v i e r t e n S t o c k w e r k h a t k e in e z w e ite T r e p p e . E s fe h lt die b e s o n d e r e W o h n u n g s t r e p p e . D ie A r c h i t e k t u r i s t d e r Z w e c k b e s t i m m u n g des G e b ä u d e s e n t s p r e c h e n d b e h a n d e l t.

N r . 27. T e l l - A p f e l . D ie D a c h f e n s t e r des n i e d r i g e n B a u ­ t e i l s s i n d u n z u l ä s s i g . D ie H o f f r o n t d ies es T e il e s ü b e r s c h r e i t e t d a s M a ß vo n 12 m. E s f e h l t die b e s o n d e r e T r e p p e f ü r die W o h n u n g e n . D i e A r c h i t e k t u r i s t g e s c h i c k t u n d f ü r ein G e­

s c h ä f t s h a u s a n g e m e s s e n . D ie T c l l g r u p p e i s t g u t in einem r u n d e n E c k t u r m e in g e f ü g t.

N r . 33. A c h t u n g H o f l a g o . D ie G e b ä u d e h ö h e i s t a n den S t r a ß e n u m r u n d 2 ,5 0 m ü b e r s c h r i t t e n . E i n e H e r a b m i n d e r u n g e r s c h e i n t a n g ä n g i g . D ie T ü r e n n a c h dem H a u s e i n g a n g • sind u n z u l ä s s i g . D ie R ä u m e n a c h dem S p i t t e l m a r k t h a b e n n u r m ä ß i g e Tiefe. D e r G r u n d r i ß s t i m m t in d e n a u f g e h e n d e n F r o n t - pfe ilo rn n i c h t m i t den A n s i c h t e n ü b erein . S o n s t g i b t je d o c h d e r G r u n d r i ß eine k l a r e , g e s c h i c k t e L ö s u n g des P r o g r a m m s . D ie m o d e r n a u f g e f a ß t e A r c h i t e k t u r s t e h t n i c h t a u f d e r H ö h e des G r u n d r i s s e s .

N r . 39. B e l l e a l l i a n c e . E s f e h l t dio b e s o n d e r e W o h n u n g s ­ tr e p p e . D ie G e s c h ä f t s r ä u m e im z w e i t e n S t o c k w e r k h a b e n ke in e z w e ite T r e p p e . D ie z w e i G e s e h ä f t s h a u s t r e p p e n h a b e n die f ü r die E n t l e e r u n g n a c h zw ei e n t g e g e n g e s e t z t e n R i c h t u n g e n g ü n s t i g e L a g e . F ü r g e t e i l t e V e r m i e t u n g ein es j e d e n O b e r g e s c h o s s e s i s t eine e i n w a n d s f r e i e L ö s u n g g e f u n d e n . U e b e r h a u p t z e i c h n e t sich d e r G r u n d r i ß d u r c h K l a r h e i t u n d U e b e r s i c h t l i c h k e i t a us. Dio a r c h i t e k t o n i s c h e D u r c h b i l d u n g d e r S t r a ß e n f r o n t e n e r s c h e i n t m i t G e s c h ic k d u r c h g e a r b e i t e t .

D ie A r b e i t w ü r d e f ü r E r t e i l u n g ein es P r e i s e s in B e tr a c h t, g e k o m m e n s e i n , w en n n i c h t eine w e s e n t l i c h e B e s t i m m u n g b e ­ zü g li c h d e r g e f o r d e r t e n ' B r e i t e v on 5 ,5 0 m des L a d e n s des H a u s b e s i t z e r s u n b e r ü c k s i c h t i g t g e b li e b e n w äre.

D e r B e u r t e i l u n g s a u s s c h u ß

(3)

‘liUJllfS- i ■ II 2 i i ••

' B'-' ■ L J E '- ' .uf m i r

• •• r m / ' .. . 1 1

: i . ■ / f ' j w V ' x

» ä / K ü

/ .J t~> /;'-,yrjr& < ?y ■fr

C fö /fc r y j C&tPtf <£ h r c /iy 'e fc # iy j

J ä t e t / ? 1 f i ' ; J

Abb. 1 —S. Skizzen zu einem Geschäftshause für die Fir m a H artw ig & Vogel in Berlin Kennwort: „A chtung H ofla ge“ — Vorfasser: A rchitekt Z a h n in Berlin

— E i n e r s t e r P r e i s —

yÖffJe/?rcr ttsr?

(4)

W o c h e n s c h rift des A rc h ite k te n -V e re in s zu B erlin 4. J a n u a r 1908

Ü P n

I M O K;

ECpB

Abh. 9 —16. Skizzen zu einem Geschäftshause für die Firm a H artw ig <& Vogel in Berlin Kennwort: „Große Steene, Kleene S te e u e “ — V erfasser: Regierungs baumeister G o e d t k e in Berlin

und W i l l y H o f f m a n n in Halensee bei Berlin

— E i n e r s t e r P r e i s —

(5)

Wochonfeclirifl dös■'Architekten-Vorcius zu Merlin

TELL«AUS

An, VffiWr A

front in Her f l i t t J e p ^ y r a ß r

f r l l U l i i i U

AV IrorCfatjf l

r r ir tn r* -« * ^ » .» 9 Ha*,tr«r»<irr«T 1 7 0 bengewho|l u i * « .

D ie nutzbaren G eschiiftsM ck en betragen im E rd geschoß . . 213,3 qm

„ I. O bergeschoß 241,8

II. 2-11,8 „

„ n i . ,. 211,8

IV . 134,3 „

E rd g e irh o (i I . - H . Q l i p r g f i f h e J

1073,2 qm im D achgeschoß

„ K ellergesch oß

z n s . 1 4 5 9 ,6 q m

C Ote,rf«i0>oß

loqcr - Keil*»- r»4 *.1*

lObrrq**,-n0ft

1Oc\a** y.

EröqrvthoA

h p llw g e u h o p

K#ll»rq«"Vrhoifc

i r i in i t t A -ts _ , , .

u a r f j g s w n o p ■»*.»<

—jlüll U J, l irt'T v I, l; t brr;----

Abb. 17—24. Skizzen zu einem Geschäftshause ftlr die Firma H artw ig & Vogel in Berlin K ennw ort: „Das Ziel is t würdig und der Preis i s t gro ß “ — Verfasser: A rchitekt K r i s t e l l e r in Berlin

— Z w e i t e r P r e i s —

(6)

Wochenschrift des Architek ten-Verei ns zu Berlin

4 ¿„chgaclojt

• -i f * * { * y

- N ' 1 ‘H l 4 Ti 'i 1 I I 1 I I i I -

A bb. 25 — 33. S k iz ze n zu einem G e sc b äftsh a u se für die F irm a H a rtw ig & V o g el in B erliu K e n n w o rt: „ B ellea llian c e “ — V e rfa s s e r: R e g ie ru n g s b a u m e is te r a .D . A l f r e d S a l i n g e r in B e rlin

(7)

I lysoioi y s iö so :o :y i I

Nr. i . III. Jahrgang W ochenschrift des A rch itek ton -V ereins zu Berlin

LiC«T>.Or

*nuTZB«ntR Bobcrin/iun*

t**Üo»n 4 2» um

•Loc,E«aAune

zu»' 1*0.0 f***

Dnaiqc5ai03-"

A bb. 3 4 — 42. S k iz ze n zu einem G eschüi'tshause fü r die F irm a H a rtw ig & V o g e l in B erlin K e n n w o rt: „ H e rm e s “ — V e rfa s se r: K ais. R e g ie ru n g sb a u m e iste r A u g u s t B o d e in S te g litz

(8)

4. J a n u a r 1908 W o ch e n s c h rift des A rc h ite k te n -V e re in s z u ,B e r lin

JF /; >////’a /j

d /fac/ftj/h/x/itw c-

I . -TS- 9m J}oss

rs/ttttw

S k 'r i/r r jr J c J jo o -J K S /a r ja tf '(/e$ iiiw g c/n % rw a //m <Xku/flt>JC/;QiS

o -i S v* / , <5________________SO

w 1 ' 11 ' " r m % =

A bb. 4 3 —50. S k iz ze n zu einem G e sc h ä ftsh a u se fü r die F irm a H a rtw ig & V ogel in B e rlin

K e n n w o rt: „N im m m ich m it“ — V e rfa s s e r: A m ts b a u ra t, JR eg ieru n g sb au m eister a .D . W . G e r b e n s in S ü d e n d e bei B e rlin

(9)

W ochenschrift des A rch itek ten -V erein s zu Berlin Kr. 1. III. Jahrgang

f*fcrt» v/ o m

LACCH 2> T lflU M

c r n c x O i i M r r .

i l — 59- S k izzen zu einem G eschäftshause für die Firm a H artw ig & V ogel in Berlin

V erfasser: R egierungsbaum eister a .D . P a u l M i c h e l (Firm a H eidenreich & M ichel, A rchitekten) in Berlin K ennwort

(10)

1 0 W o c h e n s c h rift des A rc h ite k te n -V e re in s zu B erlin 4. J a n u a r 1908

U eber die ästh etische D urchbildung von Ingenieurbauten

V o r t r a g , g e h a l t e n im A r c h i t e k t e n - V e r c i n zu Be vom R e g i e r u n g ! ! u n d B a u Besprechung

F o r tse tz u n g zu N

I l o r r G e h e im e r R e g i e r u n g s r a t P r o f e s s o r S r . O t z c n : M e i n e H e r r e n , ic h d a r f w o h l die B e r e c h t i g u n g , a n d ie s e r S te l le u n d zu d i e s e r Z e i t a u c h d a s W o r t zu n e h m e n , d a r a u s a b le i te n , d a ß ic h v o r j e t z t 25 J a h r e n a n d e r T e c h n i s c h e n H o c h s c h u l e zu B e r l i n d a s F a c h d e r k ü n s t l e r i s c h e n B e h a n d l u n g d e r I n g e n i e u r ­ b a u t e n z u e r s t u n t e r die L e h r f ä c h e r a u f g e n o m m e n h a b e . E s w u r d e m i r n u r k u r z e Z e i t v e r g ö n n t , infolg e m e i n e s U e b e r t r i t t e s z u r A k a d e m io d e r K ü n s t e u n d infolg e d e r U e b e r l a s t u n g d u r c h m e in e P r i v a t b a u t ä t i g k e i t , die S a c h e , die m i c h im h ö c h s t e n M a ß e i n t e r e s s i e r t e , w e i t e r z u f ü h r e n . I c h k a n n h e u t e A b e n d liier in e r s t e r R e ih e n u r m e i n e g r o ß e F r e u d e a u s s p r e c h e n , d aß H e r r P r o f e s s o r M ü ß i g b r o d t si e h d ie s e s g r o ß e n G e b ie te s a n g e n o m m e n h a t . I c h freuo m i c h noch m e h r a u s s p r e c h e n zu k ö n n e n , daß ic h in j e d e m P u n k t e , d e n e r a n g e f ü h r t h a t ; m i t ih m e i n v e r ­ s t a n d e n bin.

D ie Z e i t e n v o r 2 5 J a h r e n w a r e n w e s e n t l i c h u n g ü n s t i g e r a l s w i r sie h e u t e h a b e n . D e n n d a s ein e B eispiel, d a s d e r V o r ­ t r a g e n d e a n g e f ü h r t h a t vo n d e r B r ü c k e , a n d e r m a n die E is o n - k ö n s t r u k t i o n d u r c h oin g u ß e i s e r n e s G i t t e r w e r k v e r d e c k t e , w a r d a m a l s die R eg el. M a n g l a u b t e d a m a l s , a lle s g e t a n zu h a b e n , w en n m a n d u r c h e in i g e k ü n s t l e r i s c h e L a p p e n d a s W esen - d e r K o n s t r u k t i o n zu v e r d e c k e n s u c h t e . D a r a n , d aß h i e r ein e in n i g e V e r b i n d u n g v o n k ü n s t l e r i s c h e r G e s t a l t u n d K o n s t r u k t i o n n o t ­ w e n d i g w a r , d a c h t e e i g e n t l i c h koin M en s ch . 10 J a h r e s p ä t e r h a b e ic h f ü r dies elbe S a c h e g e k ä m p f t in d e r A k a d e m i e des B a u w e s e n s , u n d d u r c h die B e isp ie le , w e lc h e I h n e n g e z e i g t sin d , die n a c h d e m sog. S y s t e m S c h w e d l e r — ic h w eiß n i c h t , ob ich z u v ie l s a g e — e t w a s g e d a n k e n l o s u n d s c h e m a t i s c h im M i n i s t e ­ r i u m b e a r b e i t e t w a r e n u n d in dor P r o v i n z a u s g e f ü h r t w u r d e n , a n g e r e g t , h a b e i c h in d e r A k a d e m i e dos B a u w e s e n s so l a n g e g e b o h r t , b is ic h ein en B e s c h l u ß d u r c h s e t z t e , d a ß in Z u k u n f t n i c h t m e h r S t a a t s b a u t e n d i e s e r A r t a u s g e f ü h r t w e r d e n d ü r f te n , w e n n n i c h t v o n v o r n h e r e i n die k ü n s t l e r i s c h e M i t w i r k u n g des A r c h i t e k t e n h e r b e i g e f ü h r t w a r . D a ß si c h s o lc h e m B e s c h l ü s s e d e r v e r s t o r b e n e S c h w e d l e r a u f s ä u ß e r s t e w i d e r s e t z t e , w a r bei d em d a m a l i g e n S t a n d e d e r I n g e n i e u r k u n s t s e h r begreiflich, u n d es soll k e in T a d e l d a m i t g e g e n ilm a u s g e s p r o c h e n sein. D a ß die d a m a l s h e r r s c h e n d e n T h e o r i e n d a m i t n i c h t a u s z u r o t t e n w a r e n , d a s w a r m i r s e l b s t d u r c h a u s k l a r , a b e r es k a m m i r ein v on m i r n i c h t v o r a u s z u s e h e n d e s M i t t e l zu Hilfe. E s k a m die Z e it , wo d e r S t a a t d a r a n d a c h t e , die se g r o ß e n öffentlichen B a u t e n , die in R e g ie a u s g e f ü h r t doch w o h l r e c h t viel Gold g e k o s t e t h ä t t e n , z u m G e g e n s t ä n d e a l l g e m e i n e r W e t t b e w e r b e zu m a c h e n . D a ­ d u r c h , d a ß d ies es S y s t e m d u r c h d r a n g , w a r s o f o r t die B r e s c h e g e s c h o s s e n , w elc he n ö t i g w ar, u m d e r freie n I n g e n i e u r k u n s t die W e g e z u ebnen. D e n n w ä h r e n d m a n b is d a h in g l a u b t e , n u r ein e e in z i g e k o n s t r u k t i v e u n d w i r t s c h a f t l i c h r i c h t i g e L ö s u n g e i n e r E i s e n k o n s t r u k t i o n s a u f g a b e zu h a b e n , z e i g t e sich a u f e in ­ mal, zum n i c h t g e r i n g e n E r s t a u n e n aller, d a ß die s e lb e A u f g a b e m e h r o d e r m i n d e r v o l l e n d e t a u f 5 0 v e r s c h ie d e n e W e i s e n g e l ö s t w o rd e n k o n n t e , d a ß m a n n i c h t allein n a c h re in s t a t i s c h e n R ü c k ­ s i c h t e n , s o n d e r n z u g le i c h a u c h n a c h ä s t h e t i s c h e n R ü c k s i c h t e n v o r g e h e n k o n n t e . D a s w a r ü b e r r a s c h e n d n e u u n d h a t g u t e F r ü c h t e g e t r a g e n . W e n n w i r n u n h e u t e a u c h B i l d u n g e n g e ­ s e h e n h a b e n , die n a c h r e c h t v ie l e n R i c h t u n g e n n o c h z u w ü n s c h e n ü b r i g la s s e n , so s i n d u n s a u c h a n d e r e r s e i t s F ä l l e v o r g e f ü h r t , a n d e n e n w i r u n s e r e helle F r e u d e h a b e n k ö n n e n , w ie es j a a u c h d e r H e r r V o r t r a g e n d e b e t o n t h a t . I c h b e d a u r e a b e r , daß d e r H e r r P r o f e s s o r M ü ß i g b r o d t ein W e r k , , d a s f ü r m i c h d a s b e d e u t e n d s t e B a u w e r k des v o r i g e n J a h r h u n d e r t s d a r s t e l l t , n i c h t m i t v o r g e f ü h r t h a t , d a s i s t d e r E i f f e l t u r m . D e r E i f f e l t u r m ist:

n a c h m e i n e r U e b e r z e u g u n g die h ö c h s t e V e r k ö r p e r u n g , d ess en , w a s d e r H e r r V o r t r a g e n d e w o llte. D e n n d e r E if f e lt u r m i s t k ein K o n s t r u k t i o n s w e r k , e r i s t in s e i n e r E n t s t e h u n g ein E m p - l i n d u n g s w e r k , e r i s t ein K u n s t w e r k , u n d ic h g l a u b e , j e d e r v on I h n e n , d e r d e n s e l b e n bei T a g e o d e r b e l e u c h t e t b e i N a c h t , g e s e h e n h a t , w i r d die U e b e r z e u g u n g e r h a l t e n h a b e n , d a ß es k e in n ü c h t e r n e r R e c h n e r g e w e s e n i s t , d e r den E i f f e lt u r m g e ­

r l i n i n de r V e r s a m m l u n g a m 25. N o v e m b e r 1 9 0 7 r a t P r o f e s s o r M ü s s i g b r o c l t

des Vortrages

r. 52/1907 Soite 257

m a c h t h a t , s o n d e r n Sie w erden m i t m i r d e r U e b e r z e u g u n g s e i n , daß es ein p h a n t a s i e v o l l e r , fein em p f in d e n d e r M ensch u n d K ü n s t l e r w a r , u n d d e r I n g e n i e u r i s t ih m d a n n m i t d e r s e lb e n F e i n h e i t u n d v e r s t ä n d n i s v o l l e r E m p f i n d u n g g e fo l g t.

D a s i s t d a s Zie l, d a s d e r H e r r V o r t r a g e n d e a n g e r e g t h a t , u n d m a n k a n n n u r w ü n s c h e n , d a ß dies e A n r e g u n g e n w e i t e r f o r t g e ­ f ü h r t w e r d e n m ö g e n , w e il sie ein M i t t e l sin d , die G ew issen w a c h z u r u f e n , die n u r z u le i c h t g e n e i g t s c h e i n e n e in zu s ch laf en . W e n n w i r d a r a n d e n k e n , d aß vie le j ü n g e r e M i t g l i e d e r , die h ie r v e r s a m m e l t sin d , n i c h t d a s G lü c k h a b e n k o n n t e n , b e i H e r r n M ü ß i g b r o d t zu s i tz e n , w eil die Z e i t des S t u d i u m s j a im m e r b e s c h r ä n k t is t, so i s t es b e s o n d e r s zu b e g r ü ß e n , w e n n h i e r im V o re in die D u r c h d r i n g u n g des k ü n s t l e r i s c h e n u n d des k o n ­ s t r u k t i v e n E l e m e n t s bei den I n g e n i e u r b a u t e n b e t o n t w ird . D e n n al les a n d e r e i s t z w e c k lo s. G e r a d e iii d e r v ö ll ig e n D u r c h d r i n ­ g u n g d ie s e r beiden E l e m e n t e l i e g t d a s H e il, w is s e n w i r doch, wie u n g la u b l ic h viel i n u n s e r e r Z e i t d a v o n a b h ä n g t . W i e d e r H e r r V o r t r a g e n d e g a n z r i c h t i g g e s a g t h a t : A n e i n e r S t r a ß e g e h t E i n s c h l e c h t e s H a u s v e r l o r e n , e i n e s c h l e c h t e B r ü c k e g e h t in i h r e r E i n w i r k u n g n i c h t v e r l o r e n , die s i e h t j e d e r . D a h e r i s t es j a so w i c h t i g , d a ß die b e s t e n A u f g a b e n n u r v on den b e s t e n G e i s t e r n n a c h be id e n R i c h t u n g e n g e l ö s t w e r d e n . Ic h f reu e m ic h u n d ich hoffe, d aß d ies e A n r e g u n g n o c h m e h r d a z u b e i t r a g e n w ird , a u c h im V e r b ä n d e die se F r a g e w e i t e r k l a r z u - m a c h e n , hoffe a u c h , d a ß die A k a d e m i e des B a u w e s e n s die e n t ­ scheidenden. S c h r i t t e t u n w ir d , d a ß w i r g r o ß e K r e i s e m i t e in e r so lchen A n s c h a u u n g d u r c h d r i n g o n , hoffe, d a ß die Z e i t g e ­ k o m m e n is t, wo m a n all g e m e i n die G e i s t e r d u r c h A n r e g u n g u nd A n s c h a u u n g w i e d e r w a r m m a c h e n will f ü r ein s o lch es D u r c h ­ d r i n g e n , f ü r eine solche v ö ll ig e V e r s c h m e l z u n g v o n W i s s e n ­ s c h a f t u n d K u n s t , so d a ß m a n n i c h t w eiß, wo die ein e a n f ä n g t u n d die a n d e r e a u f h ö r t .

I c h m ö c h t e also m e in e n D a n k H e r r n M ü ß i g b r o d t a u s ­ s p r e c h e n , d aß e r m e i n e N a c h fo lg e so t ü c h t i g a n g e t r e t e n h a t , u n d k a n n n u r die H e r r e n K o lle g e n b i t t e n : T r e t e n S ie e ifrig u n d e n t h u s i a s t i s c h a u f die sen P f a d , d e n n es i s t d e r W e g , der u n s z u m e r w ü n s c h t e n Z ie le f ü h r t .

H e r r R e g i e r u n g s b a u m e i s t e r u n d P r i v a t d o z e n t

Bernhard:

M eine H e r r e n , d e r H e r r V o r t r a g e n d e w a r so li e b e n s w ü r d i g , a u c h ein W e r k v on m i r I h n e n v o r z u f ü h r e n . D a r a u s d a r f ich w o h l die B e r e c h t i g u n g a b le i te n , a u c h ein ig e W o r t e v o m S t a n d ­ p u n k t e des I n g e n i e u r s zu d ie s e r F r a g e zu s p r e c h e n .

E s h a n d e l t si c h d a r u m , a u f die ä s t h e t i s c h e A u s b i l d u n g d e r I n g e n i e u r w e r k e m e h r G e w i c h t z u l e g e n u n d v o r a ll e n D in g e n , w ie d e r H e r r V o r t r a g e n d e m i t R e c h t b e to n t , d aß sie v on denen g e m a c h t w e r d e n solle n, „ d ie es k ö n n e n “ . I c h m e i n e n u n ab er, w e n n w i r a u f die sem G e b ie te w e i t e r k o m m e n w ollen, so m ü s s e n m e h r E l e m e n t e e r z o g e n w e r d e n , „ d ie es k ö n n e n “ , u n d d a s i s t m e i n e r A n s i c h t n a c h n i c h t d a d u r c h z u e r r e ic h e n , d a ß le d ig lic h die a r c h i t e k t o n i s c h e o d e r k ü n s t l e r i s c h e S e i t e ein es I n g e n i e u r w e r k s an sich vom K ü n s t l e r g e l e h r t w ird , s o n d e r n d a d u r c h , d a ß n a c h ­ dem d a s s t a t i s c h e G e f ü h l dem I n g e n i e u r d u r c h ein g r ü n d l i c h e s S t u d i u m d e r S t a t i k a n e r z o g e n is t, e r a n e in f a c h e n K o n s t r u k t i o n e n das ä s t h e t i s c h e G efühl b i l d e t u n d so d a s k o n s t r u k t i v e u n d ä s t h e ­ t i s c h e G efühl in sich e n tw i c k e l t . D a s e r s t e r e b i l d e t die G r u n d la g e , u m ein I n g e n i e u r w e r k e n t w e r f e n z u k ö n n e n . A b e r g l a u b e n Sie n u r n i c h t , d a ß d e r schaffende I n g e n i e u r sich b e im E n t w e r f e n allein m i t s t a t i s c h e n E r w ä g u n g e n a b f i n d e t , s o n d e r n e r w ir d i m m e r bei v e rs c h i e d e n e n M ö g l i c h k e i t e n die W a h l d a r n a c h t r effen m ü s s e n , w a s ih m n a c h s e i n e m S c h ö n h e i t s g e f ü h l am b e s t e n g e f ä l lt . D a h a n d e l t es si c h also a u c h u m G e s c h m a c k s ­ fr a g e n . D e r G e s c h m a c k i s t z w a r n i c h t j e d e m g e g e b e n , a b e r e r k a n n w o h l in v ie l e n e n t w i c k e l t w e r d e n . D ie s e n G e s c h m a c k f ü r I n g e n i e u r w e r k e z u e n tw ic k e ln , i s t eino S a c h e f ü r sich u n d n u r a u f G r u n d des s t a t i s c h e n G e f ü h ls m ö g l ic h , d a z u g e h ö r t in e r s t e r L i n i o s t a t i s c h e u n d d a n n e r s t ä s t h e t i s c h e E m p f i n d u n g

bezw-. E r z i e h u n g . (F o rtsetzu n g folgt)

Für die S ch riftleitu n g v eran tw ortlich : B aurat M. G u t h in Berlin W .57, B tllow str. 35

Carl H erm anns V erla g in B erlin W .8, Mali erst r. 43 4t — Gedruckt bei J u liu s Sittenfeld, Ilofbuchdrucker., Berlin 7V.8, Jfauerstr. 43/44

Cytaty

Powiązane dokumenty

Es zeigt sich die W erkstatt des Maschinenbauers als die wesentlichste Grundlage für die Schaffung der Bequemlichkeiten des täglichen Lebens; es wäre ohne die

Jahrgang W ochenschrift des A rch itek ten -V erein s zu Berlin

Abb.. 246 Wochenschrift des Architekten-Vereins zu Berlin 7. 469—470) Als günstige Lösung muß anerkannt werden, daß der Platz vor der Havel durch die Erweiterung nicht

Ein zugfreier Vorraum zur V ersam m lu ng für Traugäste und dergleichen is t anzuordnen.. Die Gebäude sind so anzuordnen, daß ein öffentlicher Fußgängerverkehr

Es steht ja zu hoffen, daß aus dem Wettbewerbe „Groß-Berlin“ auch für die Anlage solcher Stadtbahnen geeignete Vorschläge sich ergeben, und es wäre denkbar,

zustellen, durch Beklopfen der W and mit einem Holzhammer. Hohlkliugender Putz ist zu entfernen. Leider begnügt man sich oft, den alten Putz nur rauh aufzuhauen,

D er Grund dafür is t zweifellos darin zu suchen, daß sich u n te r den obwaltenden V erhältnissen dom damaligen L ehrsystem keiner von vornherein für ein

D er V erfasser hat in interessanter W eise zw ischen den M ittelhöfen in allen Geschossen das im Programm gew ünschte besondere Merkmal des H auses zu schaffen