Orłowska Irena

1

SPIS Z A W A R T O Ś C I £ { $ W

T E C Z K I ... . O B f c p W M ^ c c

Ic o r fS k a -

I./l. Relacja ^ ^ v - ^

I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora —

'I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora \ / ^ • ‘ ^ ^

•-"•-■Kr

‘II. Materiały uzupełniające relację \ / ^ S • J- III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora —

•™*.III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r . --- III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945)

Ł-

’™- III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 — III./5. Inne

IV. Korespondencja —

K-

t _ (•

V. Nazwiskowe karty informacyjne v /

VI. Fotografie 1 i-A

2

3

~ F i/i/i

S c l i e m n f r e l a c j i o w o j e n n e j s ł u ż b i e k o b i c t - i o l n i c r z y w I i II A miii Wojska Polskiego

>v l a l a c h 1 9 3 9 - 1 9 4 5

•. i - ;

Relację można również sporządzić łv sposób opisowy uwzględniając punkty schematu, ale nie rozdzielając opisu na poszczególne punkty.

1. DANE O S O B O W E

1 .Nazwisko / także panieńskie z datązm iany /, imiona

X d v(9/rK2Vye&c A Vu.Z'

2.Dala i miejsce urodzenia / w przypadku wsi podać powiat /

3.Imiona rodziców, nazwisko panieńskie matki, dane o ich pracy zawodowej i społecznej

CdJłśTGMo. i

O / r T o W H ^ Jf>/r<xuYxći(_ - o ■

4.Obecny adres składającej relację, nr telefonu

ŚW i&odM nK Ml. ^.

6 6- Z O O ^" V ~ --- T,.,,,

II. D A N E Ś R O D O W I S K O W E

1.Wykształcenie / nazwy szkół i lala ich ukończenia /

/T^c^vw{Uu.m_ 0l<o<^u:hruLc^KC U l r r O a a U ASb.\ż~i. A 3 G >tf

2.Miejsce zamieszkania przed 1939 rokiem - f'“k/i/vvG«''

<5c w k^. - LToTl^t

3. Czym zajmowała się przed 1939 rokiem / nauka, praca -ja k a ?/ ' , ł ... ’

AAsC ^ Łn r u ; O ą _ ^ a i c o T ^ ^ o c t s t C i X ( r < O l ^ ( p o |c r v i ^’avi. R S)tKlM]WY\n^

4.Przynależność do ZHP, PWK, PCK, Związek Młodzieży Wiejskiej, Sodalicja Mariańska

/ r t e t ^ i ^{<i ■}

/

4

Z h k

. 1 I D/ . I AI , W K A M P A N I I W R / I N M O W I .I I W KOKI I

yd/ial, funkcja, służba w ojskow a luli udział w obronie c y w iln e j, służba sanitarna.

/V . DANIC Z, O K R E S U L A T 193 9 -1 9 4 5 h^wka, praca, udział w konspiracji /ja k ie j ? /

' T H c ^ r u l c a - k Ą A L d , i f 5

Kiedy i w jakich okolicznościach znalazła się w ZSRR ? / wywiezienie, aresztowanie, nkuacja, m iejsce pobytu - charakter pracy / —* / T u t /

< «

Moja droga do wojska polskiego / mobilizacja, zaciąg ochotniczy /

\a(a rozpoczęcia służby sjsku i data zdemobilizowania.

\/T./\3Vi^ - <L<3,V

Inzwy kolejnych jcdn(»s* w których odbywała służbę wojskoWą

^ 3 g 5 o 6 K ” 1 ^ r n x 3 c ( a £ e 0 r v u rP u £ k v> c O _T A LyT’

“ rccCte J l /śH>rvCa_

■ **! ł i'’Ł j I "Iłl-.' ,• ■ • i•; 1(1 ^ 'I '

akie wykonywała ; kie zajmowała stanowiskn w wojsku

^ d iy Ł o < ^ AjE. t ' \r<\.

T- £~ i J% x a v k a - / f*rvćdOif*Uą.

>. Jnkite przeszła przeszkolenie w wojsku I szkoły, kursy, i/p. /

cerS-fe3- 1 ibcJudLcio jv>c ^{S ćc/kia ^—}

7 . W jakich bitwach brała udział / miejscowość, data, odniesione rany i kontuzje, gdzie k iedy ? / fY\s-Q-

5

U p - 3 " ,

8. Stopień wojskowy w chwili demobilizacji i obccnic / data /

& c \A r n .e b r i£ ls u > h f C v r x a - -

0 , 5 . 8 b S i ' ^ / 7 d j ^

9. Odznaczenia bojowe, państwowe i społeczne . _ L ^ r ^ c ł W.&Ó0LL k * a u Ł U a J a U r f c C o ? ,

uWZOcCud, ^ Ib^rfrsyi, Med*l ^aa k^UvCU^\ I W W a*. (PcW.t YW.l l y f t i ”

C d ^ a ^ : -cUo- oUe. ^ ° vT Z /2 "feo hW £> ( e.

V. Ż Y C I O R Y S P O W O J E N N Y ^ 7r^ ' t cU

I. Dalsze kszlałcenie się. Warunki rodzinne. Praca zawodowa i działalność społeczna. Wpływ

służby wojskowej na życie powojenne. =

)aia w » ^

o, ^ ^ ^ ' - e i U i o kv<^ r t ^

^CtvrO T6 H T "

V

d U c t u n j . + o i ^ o f v a l . ' t M ' - ( £ y ^ p X c _ l \A^o.t<L

&*l *7 . \« $ A o t o - ó i - U ^ f O ^ W 8-;

a r . j v £ M d m 1 1

<st/j -€£co y-c-ewru1 c/w u^Ł* -

- ^Toyi^ic T^ve,i^dlLLU^ W»i. ^pTE

W o^,T ^vut% > 'K 'D uFO *' ^.

ć W ™ * ' • < » ^ i 6 0 h r i . ^ / v v o % U j L ' ^ a ' u ^ c ^ a - ' ■■•'." = <•• : • >

2BDfAD

2. Z jakimi trudnościami życiowymi borykała się po wyjściu z wojska.

3. Obecne źródło utrzymania / emerytura, renta z ogólnego stanu zdrowia, renta inwalidy wojennego, renta rolna, renta wdowia, proszę uwzględnić grupy inwalidztwa /

A. Obecny stnn zdrowia c l 0 5 t A ^ € C 2 J ^

6

5. Z jakiego rodzaju służby zdrow ia korzystała

6. Czy była represjonowana po wojnie / sama autorka lub j e j rodzina, aresztowania, śledztwo,

7. Krótka charakterystyka najbliższej rodziny jej łosy wojenne, a także szczególniejsze i '

sytuacje życiowe rodziców, rodzeństwa, męża, dzieci - ich wykształcenie, zawody, zajmowane stanowiska.

P ożądane załączenie :

• dokum entów , wspomnień i fotografii dotyczących okresów p rz e d w o jen n e g o , k a m p an ii wrześniowej o ra z okresu wojennego.

• w ykazu książek i artykułów , w których w z m ian k u je się o służbie w ojskow ej a u to rk i relacji i o j e j formacji.

okoliczności, data, m ie jsc e / </VC-£- Jcu]Cc

Data

Czytelny podpis

7

Incji o w o j e n n e j służb ie k o h i c f - ż o l n i c r z y I i II A r m i i W o j s k a P o l s k i e g o

y \ l a l a c h 1 93 9 -1 94 5

I f C l ( t ( J J (£ Fl ii r r r ł r r n t Ł ■ *jr \ri X ([(kić ir sposób opisow y uwzględniając p u n kty schematu, ale nie rozdzielając opisu na poszczególne punkty.

M&fol od 1-

J h / r ^I

I. D A N E O S O B O W E

I .Nazwisko / także panieńskie z dalą zmiany /, imiona

^ ćfc-n ?u .

2.Dala i miejsce urodzenia / w przypadku wsi podać powiat /

3.Imiona rodziców, nazwisko panieńskie matki, dane o ich pracy zawodowej i społecznej

i ’ i^ncrZ-tcźi.

4.Obecny adres składającej relację, nr telefonu

/tU - , ^ 6 - Z ć ) c ?

II. D A N E Ś R O D O W I S K O W E

I .Wykształcenie / nazwy szkół i lala ich ukończenia / --- -

lŚiź?no

o a p l/< v^

iowała się przed 1939 rokiem /

7 7 7 7 7 c? (ZŁ^

3.Czym zajmowała się przed 1939 rokiem / nauka, praca - jaka ?/ ‘

'• • .■•••' A ff| •! • J.« t')

4.Przynależność do 7.1 IP, PWK, PCK, Związek Młodzieży Wiejskiej, Sodalicja Mariańska

8

9

J \ i j ę

III. U I ) / , I A I , W K A M P A N I I W K / , E Ś N I O \ V l J I W K O K U

P i/y d /m l, fimkł j;i. slu/bn wojskowo lnl> udział w obronie cywilnej, służba sanitarna.

IV. D A N E Z OK K I C S U LA I 1 9 3 9 - 1 9 4 5 N auka, praca, udzia! w konspiracji / jakiej ? /

^ tof{D / 7 /ę ~ r ? v u * / - ?

I Kiedy i w jakich okolicznościach znalazła się w Z S R R ? / wywiezienie, aresztow anie, ew akuacja, m iejsce p o b ytu - charakter p ra cy /

2. M oja droya do wojska polskiego / mobilizacja, zaciąg o ch o tn iczy /

I 3. Dala rozpoczęcia służby w wojsku i data zdemobilizowania.

o fć > O J

4. N a /w y kolejnych jednostek, w których odbywała służbę wojskotoą

! b ' k | i >!>•;.i ( i / * Jakie w ykonywała zadania i jakie zajmowała stanow iska w wojsku

6. Jakie przeszła przeszkolenie w wojsku / szkoły, kursy, i/p. / -

7. W jakich bitwach brała udział / miejscowość, data, odniesione ra n y i kontuzje, g d zie i

10

8. Stopień wojskowy w chwili demobilizacji i obecnie I data /

S T < 9 r S '2 ^ £ / rfr x g 2 M > J ^ 4 (!f& £ ’y*

9. Odznaczenia bojowe,(państwowe i społeczne

ffa tJ & fr r & ć Ć S O O P

c/ fĄmZ Ć J tjj- ć ję ź ł- r tć Z / / ' h ^ z £ JUŁ k/tft/ZTeptćA^*L v

V. Ż Y C I O R Y S P O W O J E N N Y - A t y c p e d ,

I. Dalsze kszlalccnic się. Warunki rodzinne. Praca zawodowa i działalność społeczna. W pływ służby wojskowej na życie powojenne.

J^{i i f f w n * / j i t t m ć U & s < & Ą « £ x > % * L ~ ~}

/J u t r 6 & J d k z Ł c < t * * r E p p - r .

<b% S& €4lz £ ? 7C?SC.

7 e m - r ł f f j f y o £ * Ł z > ^ > ć X * i ScSł ? * °

'kb-Sct- ^L({ R P J'/ 3 ^{~ d P}

t i s t& e fl& itt. W 5 g < y j e % 4 9 9 l/ v i

f .■ I > > • ; (. . 1 • \

2. 7. jakimi trudnościam i życiowymi borykała się po wyjściu z wojska.

6 P ć ? lfff> 2 7 £ ~ t

3. Obecne źródło utrzymania / emerytura, renta :. ogólnego stanu zdrowia, renta inw alidy wojennego, renta rolna, renta wdowia, p ro szę uwzględnić gr upy inwalidztwa /

y - ^ j l f K

u

11

j 7y r

rv /. jakiego rodzaju służby zdiowia korzystała

t r W ł / e Ą <3 - / '^{£ y > 7}

(y Czy była represjonowana po wojnie / .w//w/ auiorkn /uh j e j rodzina, aresztow ania, śledztw o, okoliczności, data, m i e j s c e / r

,

7. Krótka charakterystyka najbliższej rodziny jej losy wojenne, a także szczególniejsze sytuacje życiowe rodziców, rodzeństwa, inęża, dzieci - ich wykształcenie, zawody, z ajm o w an e stanowiska.

■

P o ż ą d a n e z a łą c z e n ie :

• d o k u m e n tó w , w spom nień i fotografii dotyczących o k re s ó w p rz e d w o j e n n e g o , k a m p a n ii w rz e ś n io w e j o r a z o k resu w ojennego.

• w y k a z u książek i a rty k u łó w , w k tó ry c h w z m ia n k u je się o słu żb ie w o js k o w e j a u t o r k i re la c ji i o j e j fo rm ac ji.

=, i • C zytelny podpis

...C s iM : Ż O A lA p ^ d 4 Ł -

D a t a ...

! !■.« 'I I N

12

13

/ ->| ^T-?Oi

l

K A R T A I N F O R M A C Y J N A

1 . Nazwisko i im ię ... ..

2. Nazwisko rodowe .. !( ? % W H ? X A...

3. Imiona rod z i i ó w . \ ... .

k, Stan cywilny obecny , ....»*...

5. Czy powtórnie wychodziła za mąż - kiedy? podać nazwisko męża

... ... ... .

6. Data i miejsce urodzenia

... ... ...i ... ...

7. Pochodzenie społeczne /chłopskiej robotnicze, inteligenckie/

...L Y tte b Ą ę tY s k k e ... ....

8. Miejsce zamieszkania przed 1939 r. .£3y.o-.w>

...

9. Czym zajmowała się przed 1939r, /nauka, praca/ ...

...! T ...

10* Obecne miejsce zamieszkania /dokładny adres, ewent.telefon/ (

11. Wykształcenie .. t l ... ..

12. Kiedy i w jakioh okolioznościach znalazła się w ZSRR?

/wywiezienie, aresztowanie, ewakuacja, miejsce pobytu - ckarakter pracy/ (Iw. .v>3^.Kl$S'!TV, fa. ? & \^P?P.VAT.

13. Moja droga do wojska /mobilizacja, zaciąg ochotniczy/

_______ ...

14. Data rozpoczęcia służby wojskowej w LWP i data zdemobilizowania ' i X o < p M 9 h b — OS.^<3^5"

• • • • • • • ( • • • • • * • • i i r i » i Y » • « » i • • * I M i » • i t m « m >

15. Nazwy kolejnych jednostek, w których odbywała służbę wojskową

rWC*. .^

&

«iK.(

ATOa W

a .^<ąŁp.^4 ę t f k ź fe5H5Jrt .vS.4vp?i?. .w

1 6 . Jakie wykonywała zadania i Jakie zajmowała stanowiska w wojsku

& p i f k .$teł> «r

I .$?&■{ i

bubLCc^Łfil^s^ka ’

14

M

t?. Jakie przeszła pr₂es₂kol«nie vr wojcfcu /»₂koły, kursy itp./

. . j<3lA R f c t & A b . i i ... ... . . . - ...

13. W jakich bitwach brała udiiał y»idjscoweść, data, odniesione rany, kontuzje, kiedy, gdzie/ . ...

... ...

19. Stopień wojskowy w chwili demobilizacji i obecnie /data/

. ^ . § i ę y t e t ó . ? . ¥ * ■ ; 9 f : # 3 ? £ . v ... ,

2#* Odznaczenie bojowe, państwowe i społeczne Al

i i r ? . k ?/.y f e y i

Usęowr^^t torjjfrfftiĄ S reM od**

STuifOKM*fcvócvt7cfea*i25®&c*Crtlwatw ^^utoK^ćłat^^TTS

21. Praca po zdemobilizowaniu aż do chwili obecnej /zawód

i stanowi s ko 0 h fM A ftt $V V&W$W).i.Vwf MW ^{W . .}

a/ zawodowa .« $•... ..

b/ polityczna ... ...

c/ społeczna 2^. t e K f t ą 3teYfA c& ^....

22. Przynależność do organizacji politycznych i społecznych

. . f o e t f ę i y t f y j p ó ; . c . v G 9 ^ ^ . ? ; <ę ,o.V . C v ^ . ...

o u /# ...

23. Obecne źródło utrzymania /emrytura, renta z ogólnego stanu 2drowia, renta inwalidy wojennego, renta wyjątkowa, renta rolna, renta specjalna, renta wdowia/ uwzględnić grupy inwalidztwa/

... ... ...

24. Obecny stan zdrowia H ⁱ ZSWflź ^...

... ...

25. Z jakiego rodzaju służby ₂drowia korzysta /lecznictwo rejonowe, przychodnia MON, przychodnia KSW, przychodnia kombatanc ka/ . 9]fVłV£’...

15

26. Z jakimi trudnościami życiowymi borykała się po wyjściu

z wojska . . * i.. * *.

... t y y r t p y J w t e .4 } ^ i ...

27« *zy była prześladowana przed wojną .. m c ....

28. Czy była represjonowana po wojnie , . ...

...

29. Jakiej pomocy oczekuje od organizacji zbowidowskiej

... ... 1 1 ...

...ⁱ l ...

... ... ...

... ... .

30. Krrftka charakterystyka najbliższej rodziny, jej losy wojenne, a także szczególniejsze sytuacje życiowe rodziców, rodzeństwa, męża, dzieci - ich zawody, wykształcenie, zajmowane stanowiska/

t % % . - b W M v i ^{e f c t e ł & h t i k .}

K ¥ £ P , t y ł . W J W f t t 1? '. . . . ...

Bata, ... fet ...

/podpis czytelny osoby wypełniającej ankietę/

Uwaga: w razie potrzeby m«żna uzupełniać dane na dodatkowych kartkach.

16

17

Świebodzin, 3o.V.96.

Redakcja miesięczniki* "Polsce wierni"

Warszawa, Al. Ujazdowskie 6ap.21§.

Jeżeli w naszym nowym miesięczniku jest miejsce dla nas kom­

batantów, mam nadzieję, że możliwe będzie zamieszczenie mej najnowszej pracy pt. "Wczoraj łach - mundur dziś !" wraz z mym pamiątkowym zdjęciem. Mam nadzieję, że nie odrzucicie wyciąg- gniętej ręki (?). Z poważaniem I. Żankowska

W c z o r a ^ _ ł a c h _ - _ m u n d u r _ d z i ś i

Urodziłam się w 1922 r. w °anowie Lubelskim, a więc w począt­

kach naszej państwowości międzywojennej, jak się-to mówi

"w rodzinie inteligenckiej". Nie było kłopotów materialnych.

Nasze^geiei-daieei matki w owych czasach same wychowywały swoje dzieci i nie uważały tego za "dopust Boży", natomiast uczyły je miłości Boga i Ojczyzny. Dzieci otrzymywały wychowaaą nie właśnie w rodzinie.

Wzrastałam w atmosferze miłości historii ojczystej, żywe były wspomnienia naszych bohaterów powstań narodowych. Nasz ktaj po 13o latach niewoli stawał na nogi.

Od najmłodszych lat uczono mnie śpiewów historycznych, poezji romantycznej. Szkoła, do.której poszłam, uczyła nie tylko

przedmiotów ścisłych i ogólnokształcących, ale także dobrego wychowania, życzliwości dla ludzi, szacunku dla osób starszych.

Była to szkoła dobra. Wychowanie w niej zdało egzamin w bohater­

stwie września 1939 r., którego męstwo dotąd wspomina cały świat. Ojczyzna nie była sl&ganem. Ona naprawdę była w naszych sercach.

Wtedy, gdy w 1939 r. vtfteóg napadł na Polskę, nie zdawalismy sobie sprawy z sytuacji. Wierzyliśmy w rzetelność naszych soju­

szników ...

Tragedię polskiego września przeżyłam bardzo boleśnie. Właśnie ukończyłam gimnazjum i dnia 1 września miałam zdawać egzamin do -^iceum handlowego w Lublinie.

Mieszkałam wtedy na Wołyniu, na kresach wschodnich Polski.

Dnia 17.o9.1939 r. zostaliśmy na długo odcięci od reszty kraju.

W rodzinie miałam matkę i ojczyma. Ojciec mój, największa moja miłość, z zawodu prawnik, umarł gdy miałam zaledwie 4 lata.

Wojna z całą okropnością, była dla 17-letniej dziewczyny

17 1

18

I f r

wielkim wstrząsem. Pierwsze bomby zrzucone na miasto, ważny punkt strategiczny, uprzytomniły mi grozę śmierci. Wszystkie plany runęły. Bozostała mi tylko Matka, kochająca mnie nad życie, która nie przewidywała, że trzeba było przygotować córkę do trudów życia.

^iasto, ważny puiik&t strategiczny, było nękane bombar­

dowaniem. fcażda noc mogła być dla nas ostatnią w życiu.

Długo ciągnęły się dni, miesiące i lata. Zaznała, głodu i chłodu. Wiadomości z frontu dochodziły z dużym <£rpuźnieniero, często były sprzeczne, Fantastyczne, wyrażające nie fakty lecz pragnienia, jak się to mówi "ku pokrzepieniu serc".

Zachował się dotąd mój pamiętnik, skrzętnie chowany przed niepożądanymi czytelnikami.

Młodzież zbierała się i dyskutawała. Wszyscy chcieliśmy walczyć, ale nie wszyscy wyobrażaliśmy sobie co to naorawdę

oznacza.

Przeżyłam pogrom Żydów palonych i rozstrzeliwanych. Wojna dwukrotnie przetaczała się przez miasto. Najpierw przyszli Sowieci, potem Niemcy, potem znów Sowieci. Był okres nalo­

tów dywanowych. Co noc niemieckie samoloty kosiły całe ulice wybuchały bomby zegarowe gdy po nalotach wychodziliśmy z

\

ukrycia.

A była piękna wiosna, ^asi koledzy szkolni szli do lasu.

Szyłyśmy im orzełki, biało-czerwone opaski. Ludzie niekiedy przedzierali się przez granicę (zieloną granicę - jak się to wtedy natywało - i przynosili najn wieści o ludobójstwie na tBrenach "Generalnej Gubernii".

Byłam łączniczką Armii Krajowej. Składałam przysięgę na wierność Ojczyźnie. Przenosiłam tajne dokuemnty, szyfry.

Miało to dla mnie duże znaczenie. Było niebezpieczne, ale t£>

dc była moja służba Ojczyźnie.

Kiedy przyszło wezwanie do wojfeka, w domu był szok.

Mobilizację Polaków - mężczyzn i kobiet (dziewcząt) reali­

zowały władze radzieckie. To co wtedy czułam, co przechodzi­

łam, opisałam w mej pracy konkursowej pt. "Byłam żołnierzem"

z okazji 4o-lecia powrotu do Polski Ziem Zachodnich i Pół­

nocnych, jak również pod hasłem "Drucik". Obie te prace zostały nagrodzone.

- 2 -

19

T

Po demobilizacji życie moje toczy się już na Ziemiach Zachod­

nich, po wiekach przywróconych Polsce. Jeszcze będąc w wojsku wspólnie z lektorem pułkowym, który przez pewien czas był moim zwierzchnikiem, a z zawodu nauczycielem, odnajdywaliśmy piastowskie nazwy miast polskich, po wiekach przywróconych Polsce.

Potem, już na Ziemi Lubuskiej, dużo podróżowaliśmy po Zie­

miach Zachodnich, które trzeba było poznać i pokochać.

Dzisiaj, gdy rozważam tamte dni, nasuwa mi się wniosek ujęty w jednej z mych prac konkursowych pod hasłem: "Takie brzydkie dziewczęta tę wojnę wygrały !" Faktycznie, zdałyśmy nasz egzamin na piątkę. Dowodem tego może być m, innymi

świadectwo wydane nam przez naszego dowódcę I Armii WP. ś.P.

Franciszka Rudomina, wyrażone w jego książce pt. "Z drucikami od Oki do Warszawy", wydanej przez MON, jak również opinie zamieszczone w innych publikacjach, jak m. inn. "Słyśmy z nad Oki do Warszawy1,’ wydanej przez MON autorstwa Stanisławy Drze wieckiej, oraz książki "Blaterówki" - wydanej przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Tylko chyba nie zupełnie byłyśmy takie "brzydkie" ? Zdobiła nas nłodośe i wielka miłość

Ojczyzny.

Irena Żankowska st. sierżant WP

^ h c i u f

- 3 -

20

21

22

23

24

I

25