KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
Bruksela, dnia 27.10.2006
KOM(2006) 658 wersja ostateczna
SPRAWOZDANIE KOMISJI
POSTĘP NA DRODZE DO OSIĄGNIĘCIA CELÓW Z KIOTO
(wymagany na mocy decyzji 280/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dotyczącej mechanizmu monitorowania emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz
wykonania Protokołu z Kioto)
{SEK(2006) 1412}
SPIS TREŚCI
1. Streszczenie... 3
2. Rzeczywisty postęp 1990-2004... 5
2.1. Tendencje w emisji GHG... 5
2.2. Intensywność emisji gazów szklarniowych w 2004 r... 6
2.3. Emisje GHG w 2004 r. w porównaniu z 2003 r... 6
2.4. Zmiany wielkości emisji w najważniejszych sektorach gospodarki... 7
3. Przewidywany postęp 1990-2008/2012 ... 11
3.1. Przewidywania dla poszczególnych państw członkowskich ... 11
3.1.1. UE-25 ... 11
3.1.2. UE-15 ... 12
3.1.3. UE-10 ... 13
3.1.4. Kraje przystępujące i kandydujące do Unii ... 13
3.2. Wdrażanie Europejskiego Programu Zapobiegania Zmianom Klimatycznym (ECCP) ... 13
3.3. Wdrażanie Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji (ETS)... 14
3.4. Przewidywane stosowanie mechanizmów wymienionych w Protokole z Kioto... 14
3.5. Planowane wykorzystanie biotopów obniżających zawartość dwutlenku węgla ... 15
1. STRESZCZENIE
Zgodnie z Protokołem z Kioto Wspólnota Europejska (WE) zgodziła się do roku 2008-2012 zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych (GHG) o 8% w stosunku do poziomu w roku bazowym1. Zgodnie z ostatnimi (2004) danymi inwentaryzacyjnymi całkowita emisja GHG w 15 krajach WE, nie licząc użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów oraz leśnictwa (LULUCF), była niższa o 0,9%, a wliczając LULUCF o 3% niższa od poziomu w roku bazowym. W porównaniu z 2003 r., emisja GHG w UE-15 zwiększyła się w 2004 o 0,3%.
Dane prognostyczne, oparte na raportach państw członkowskich składanych do dnia 6 czerwca, wskazują, że WE osiągnie cel z Kioto, ale tylko, jeśli zostaną spełnione następujące warunki:
• Zostaną w pełni wdrożone wszystkie rozpatrywane obecnie dodatkowe środki2 na poziomie europejskim i krajowym tak, aby wpłynęły na emisje w okresie zobowiązania
• Mechanizmy Protokołu z Kioto będą stosowane w pełnym planowanym zakresie
• Usuwanie dwutlenku węgla zgodnie z art. 3.3 i 3.4 (biotopy pochłaniające węgiel) przyczyni się do zakresu planowanej przez państwa członkowskie redukcji emisji.
Rozbieżność między planowanymi a rzeczywistymi emisjami wyraźnie wskazuje, że państwa członkowskie muszą zwiększyć wysiłki na rzecz wdrażania polityk i środków zgodnie z przyjętym planem. Jedną z podstaw polityki UE w zakresie zmian klimatycznych jest System Handlu Uprawnieniami do Emisji UE. Państwa członkowskie są obecnie w trakcie dostarczania drugich krajowych planów rozdziału uprawnień (NAP), które obejmą okres 2008-2012. Na mniej niż dwa lata przed rozpoczęciem I okresu zobowiązania przewidzianego w Protokole z Kioto bardzo ważne jest, aby państwa członkowskie stosowały swoje NAP w celu zagwarantowania, że spełnią swoje zobowiązania dotyczące redukcji.
1 W decyzji Rady (2002/358/WE), stosującej się wyłącznie do 15 państw członkowskich UE, określono różne zobowiązania państw członkowskich w formie zmian procentowych w porównaniu do roku bazowego. W 2006 r. odpowiednie poziomy emisji będą wyrażane w tonach równoważnika CO2. W związku z tym Rada Ministrów Środowiska oraz Komisja we wspólnym oświadczeniu zgodziły się uwzględnić, między innymi, założenia oświadczenia Danii w sprawie konkluzji Rady z 16-17 czerwca dotyczącej emisji w roku bazowym.
2 Istniejące polityki i środki definiowane są jako polityki i środki, do których stosuje się jeden lub więcej z poniższych warunków: (a) obowiązuje krajowe prawodawstwo; (b) zawarto jedno lub więcej dobrowolne porozumienie; (c) przyznano zasoby finansowe; (d) zmobilizowano zasoby ludzkie; (e) władze podjęły oficjalną decyzję i wyraźnie widać zaangażowanie na rzecz wdrażania. Dodatkowe (planowane) polityki i miary są obecnie dyskutowanymi możliwościami, z realną szansą przyjęcia i wdrożenia w przyszłości, a następnie wpłynięcia na poziom emisji w okresie zobowiązania.
Rysunek 1: Rzeczywiste i planowane emisje UE-25 i UE-15
90 95 100 105 110
1990 1995 2000 2005 2010
Emisje w roku bazowym=100 EU-25 emissions
Istniejące środki w UE-25 Dodatkowe środki w UE- 25
EU-15 emissions Istniejące środki w EU-15 Dodatkowe środki w EU- 15
Cel EU-15 (Kioto) Działalność jak zwykle Liniowa droga do celu Kyoto mechanisms and carbon sinks
Całkowite emisje GHG przez UE-253 wyniosły w 2004 r. o 7,3% poniżej poziomów roku bazowego bez emisji i usunięcia przez LULUCF. Emisje gazów cieplarnianych w UE-25 w 2004 r. wzrosły drugi rok z rzędu o 0,4% w porównaniu z 2003 r. – i obecnie osiągnęły najwyższy poziom od 1997 r., tj. od przyjęcia Protokołu z Kioto.
Do 2010 r., całkowite emisje GHG przez UE-25 będą, jak się planuje, niższe o około 4,6% od poziomów w roku bazowym, przy uwzględnieniu wszystkich istniejących krajowych polityk i środków, które zostały już uzgodnione. Planowana redukcja wynosi 8,1% przy dodatkowych politykach i środkach krajowych, które są już rozpatrywane i 10,8%, kiedy zostaną uwzględnione mechanizmy Protokołu z Kioto i biotopy obniżające zawartość dwutlenku węgla.
Dwa państwa członkowskie UE-15, Szwecja i Wielka Brytania, są na dobrej drodze do osiągnięcia swoich celów w 2010 r. przy zastosowaniu jedynie krajowych polityk i środków.
Ponadto 6 państw członkowskich ma, jak się planuje, osiągnąć swoje cele przy zastosowaniu dodatkowych polityk i środków krajowych, które, są już rozpatrywane, mechanizmów Protokołu z Kioto i biotopów obniżających zawartość dwutlenku węgla. Siedem państw członkowskich (Austria, Belgia, Dania, Irlandia, Włochy, Portugalia i Hiszpania) przewidują,
3 Emisje roku bazowego do analizy w niniejszym raporcie obliczono dodając emisje roku bazowego w 23 państwach członkowskich, bowiem Malta i Cypr nie mają wyznaczonych poziomów emisji ani na mocy porozumienia krajów UE-15 o dzieleniu ciężaru zobowiązań, ani na mocy Protokołu z Kioto. Zgodnie z Protokołem z Kioto i obecnym prawodawstwem UE wymienione emisje roku bazowego krajów UE-23 nie mają statusu prawnego.
że nie osiągną swoich celów przy zastosowaniu wszystkich dostępnych środków. Będą one musiały określić dalsze polityki i środki redukcji emisji4.
Jak się przewiduje, do 2010 r. osiem nowych państw członkowskich osiągnie cele wytyczone w protokole z Kioto lub nawet osiągnie je z nadwyżką przy istniejących politykach i środkach krajowych. W większości krajów emisje jednak wzrosną między 2004 a 2010 r. Słowenia przewiduje, że osiągnie cel wyznaczony w Protokole z Kioto przy zastosowaniu dodatkowych polityk i rozpatrywanych środków oraz przy wykorzystaniu biotopów obniżających zawartość dwutlenku węgla.
2. RZECZYWISTY POSTĘP 1990-2004 2.1. Tendencje w emisji GHG
Zgodnie z mechanizmem monitoringu UE wszystkie kraje członkowskie UE-15 dostarczyły dane inwentaryzacyjne dotyczące GHG w okresie 1990-2004 dla wszystkich gazów. W przypadku trzech państw członkowskich istnieją luki w danych dla paru lat lub dla niektórych gazów (Grecja, Irlandia, Luksemburg). Większość nowych państw członkowskich dostarczyło dane inwentaryzacyjne dotyczące okresu 1990-2004. W przypadku wielu z nich istnieją luki w raportach na temat gazów fluorowanych.
Państwa członkowskie odznaczają się znacznym zróżnicowaniem pod względem tendencji emisji GHG. Całkowite emisje GHG WE są zdominowane przez dwóch największych emiterów, Niemcy i Wielką Brytanię, które emitują około jednej trzeciej wszystkich gazów cieplarnianych emitowanych przez UE-25. W porównaniu z 1990 r. te dwa państwa członkowskie zredukowały emisje GHG w sumie o 316 milionów ton.
Trzecie i czwarte miejsce na liście największych emiterów zajmują Włochy i Francja, których udział w emisji wynosi odpowiednio 12% i 11%. W 2004 r. emisje GHG Włoch wyniosły około 12% powyżej poziomów z 1990 r. Emisje GHG we Włoszech wzrosły od 1990 r.
przede wszystkim z powodu wzrostu emisji w transporcie drogowym, produkcji energii elektrycznej i cieplnej oraz rafinacji ropy naftowej. Emisje we Francji były w 2004 r. o 1%
niższe niż w 1990 r. We Francji uzyskano znaczne zmniejszenie emisji N2O w produkcji kwasu adypinowego, ale emisje CO2 w transporcie drogowym między 1990 a 2004 r.
znacznie wzrosły.
Piąte i szóste miejsce wśród największych emiterów w UE-25 zajmują Hiszpania i Polska, których udział w całkowitej emisji GHG przez UE-25 wynosi odpowiednio 9% i 8%.
Hiszpania zwiększyła emisje między 1990 a 2004 r. o 48%. Wzrost ten był w głównej mierze spowodowany wzrostem emisji w transporcie drogowym, produkcji energii elektrycznej i cieplnej oraz w przemysłach wytwórczych. Między 1990 a 2004 r. Polska zmniejszyła emisje GHG o 16% (-32% w stosunku do roku bazowego, którym w przypadku Polski jest 1988 r.).
Najważniejszymi przyczynami zmniejszających się emisji w Polsce – podobnie jak w innych nowych państwach członkowskich – był upadek energochłonnego przemysłu ciężkiego oraz restrukturyzacja całej gospodarki pod koniec lat osiemdziesiątych i na początku lat
4 Na podstawie informacji dostępnych Komisji dnia 6 czerwca 2006. Zgodnie z II krajowym planem rozdziału uprawnień w ramach europejskiego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji (ETS) państwa członkowskie dostarczą zaktualizowane przewidywania i plany dotyczące polityk i środków, które mają zostać wdrożone, aby pomóc w osiągnięciu zaplanowanych celów.
dziewięćdziesiątych. Wartym uwagi wyjątkiem był transport (zwłaszcza transport drogowy), w którym emisje zwiększyły się o około 16%.
W 2004 r. emisje GHG w 10 państwach członkowskich przekraczały poziom roku bazowego, podczas gdy w pozostałych 13 emisje były poniżej poziomu w roku bazowym (Cypr i Malta nie mają wyznaczonego celu według Protokołu z Kioto). Procentowe zmiany emisji GHG w stosunku do roku bazowego do 2004 r. wahają się od – 60% (Litwa) do + 48% Cypr i Hiszpania). Udział nowych państw członkowskich w całkowitych emisjach w 2004 r. wyniósł 15%.
2.2. Intensywność emisji gazów szklarniowych 2004 r.
W UE-25 roczne emisje GHG na mieszkańca zmniejszyły się między 1990 a 2004 r. o tonę, co oznacza spadek o 9%. W UE-15 emisje GHG na mieszkańca zmniejszyły się o około 6%, głównie w rezultacie zmniejszenia się emisji w Niemczech i Wielkiej Brytanii.
Mimo znacznych redukcji, przewyższających redukcje emisji w UE-15, emisje na jednostkę PKB w nowych państwach członkowskich nadal są większe niż średnia w UE-15. Wskazuje to na możliwość wzrostu gospodarczego w nowych państwach członkowskich przy dalszym zmniejszaniu emisji GHG. Emisje GHG na jednostkę PKB w UE-15 zmniejszyły się w okresie 1990-2004 o 25%. Ten stały spadek wskazuje na osłabienie zależności między emisjami GHG a wzrostem gospodarczym.
Rysunek 2: Emisje GHG, PKB, zużycie energii i emisje CO2 dla UE-15
60 70 80 90 100 110 120 130 140
1990 1995 2000 2005
Wskaźnik (1990 = 100)
Emisje CO2 PKB Zużycie energii GHG per GDP
2.3. Emisje GHG w 2004 r. w porównaniu z 2003 r.
Wzrost emisji GHG w latach 2003-2004 był spowodowany głównie: a) wyższymi emisjami CO2 w transporcie drogowym (+1,5%), produkcją żelaza i stali (+5,4%) i rafinacją ropy naftowej (+3,3%) oraz b) wyższymi emisjami HFC z chłodzenia i klimatyzacji (+12,1%). W transporcie drogowym znaczny wzrost CO2 ze spalania oleju napędowego (+5%) był tylko częściowo zrównoważony spadkiem emisji CO2 ze spalania benzyny (-3,2%).
Znaczne spadki GHG między 2003 a 2004 r. stwierdzono między innymi w przypadku: a) emisji CO2 w gospodarstwach domowych i usługach (-1,4%) oraz produkcji energii elektrycznej i cieplnej (-0,3%) oraz b) emisji CH4 z wysypisk (-4,3%), górnictwie i przeładunku węgla (-16,5%).
Między 2003 a 2004 r. Hiszpania i Włochy odnotowały największy wzrost emisji w wartościach absolutnych. W Hiszpanii wzrost emisji nastąpił przede wszystkim w przypadku CO2 pochodzącego z produkcji energii elektrycznej i cieplnej, zużycia energii w innych przemysłach wytwórczych, transportu drogowego, produkcji żelaza i stali. Znaczny wzrost emisji z produkcji energii elektrycznej i cieplnej odzwierciedla znaczny wzrost produkcji energii w elektrociepłowniach, częściowo z powodu niewielkiej produkcji energii w hydroelektrowniach. We Włoszech emisja CO2 wzrosła przede wszystkim w sektorze rafinacji ropy naftowej i transporcie drogowym. Pozytywnym zjawiskiem w 2005 r. był spadek emisji w Niemczech, Danii i Finlandii. Zmniejszenie emisji w Niemczech nastąpiło głównie w przypadku CO2 z gospodarstw domowych i usług oraz w produkcji energii elektrycznej i cieplnej w sektorze komunalnym, natomiast emisja CO2 w przypadku produkcji żelaza i stali zwiększyła się. Zmniejszenie emisji w Danii i Finlandii związane jest przede wszystkim z mniejszą emisją CO2 w dziedzinie produkcji energii elektrycznej i cieplnej, co odzwierciedla większy udział energii elektrycznej produkowanej w hydroelektrowniach na skandynawskim rynku energetycznym.
2.4. Zmiany wielkości emisji w najważniejszych sektorach gospodarki
Najważniejszym sektorem jest sektor „energii” (w tym transport), który w 2004 r. odpowiadał za 80% całkowitych emisji UE-15, a w porównaniu z 1990 r. jego udział zwiększył się o 3,8%. Transport odpowiada za 24% emisji związanych z energią. Następny jest sektor
„rolnictwa” odpowiadający za 9% emisji, a następnie sektor „procesów przemysłowych”
odpowiadający za 8% emisji. Wzrost emisji w UE-15 w 2004 r. był spowodowany głównie zwiększeniem emisji CO2 w transporcie drogowym, produkcji żelaza i stali oraz rafinacji ropy naftowej, a także zwiększonymi emisjami węglowodorów fluorowanych (HFC) w procesach chłodzenia i klimatyzacji. Pozytywnym zjawiskiem był spadek emisji metanu z wysypisk oraz spadek emisji tego gazu w górnictwie i przeładunku węgla.
Wzrost w 2004 r. w sektorze energetycznym spowodowany był transportem drogowym, natomiast emisje CO2 z gospodarstw domowych i usług oraz produkcji energii elektrycznej i cieplnej zmniejszyły się. Wzrost w sektorze energetycznym w 2004 r. był zrównoważony przez spadki we wszystkich innych kategoriach źródeł: w porównaniu z 1990 r. emisje z
„procesów przemysłowych” zmniejszyły się o 16%, emisje w „rolnictwie” o 10%, emisje z
„odpadów” o 33%, a emisje ze „stosowania rozpuszczalników i innych produktów” o 20%.
Rysunek 3: Zmiany emisji GHG w UE-15 według sektorów, rok bazowy 2004, przewidywania dla sektorów przy istniejących i dodatkowych środkach, rok bazowy 2010, oraz udział sektorów w 2004 r.
-10%
27%
-7%
-16%
35%
-2,4%
-3,6%
26%
-16%
-47%
-16%
-10%
-33%
-2,1%
-45%
-60% -40% -20% 0% 20% 40%
Odpady Rolnictw o Procesy przemysłow e Transport Energia z w yłączeniem
transportu Odpady Rolnictw o Procesy przemysłow e Transport Energia z w yłączeniem
transportu Odpady Rolnictw o Procesy przemysłow e Transport Energia z w yłączeniem
transportu
Przewidywania przy stosowaniu dodatkowych środków, rok bazowy – 2010 Wcześniejsze emisje, rok bazowy – 2004
Przewidywania przy stosowaniu obecnych środków, rok bazowy – 2010
2004
Procesy przemysłow
e 8%
Rolnictwo 9%
Zużycie energii bez transportu
59%
Rozpuszcz alniki/Inne
0%
Odpady 3%
Transport 21%
Produkcja i zużycie energii elektrycznej z wyłączeniem transportu
• Między 1990 a 2004 r., emisje CO2 z produkcji elektrycznej i cieplnej w sektorze komunalnym zwiększyły się o 6% z powodu 35% wzrostu produkcji elektryczności w elektrociepłowniach.
• Między 1990 a 2004 r. wzrost zapotrzebowania na energię przekroczył wzrost emisji we wszystkich państwach członkowskich UE-15. Szwecja, Francja i Wielka Brytania odniosły największe sukcesy w uniezależnianiu poziomów emisji od popytu. W Niemczech i w Wielkiej Brytanii spadki emisji wynikały głównie ze zwiększonej sprawności elektrowni węglowych w Niemczech oraz zmiany paliwa z węgla na gaz w produkcji energii elektrycznej w Wielkiej Brytanii. Godne uwagi uniezależnienie emisji CO2 od produkcji energii cieplnej w Szwecji było spowodowane przede wszystkim zwiększonym zastosowaniem biomasy w energetyce.
• Przy obecnych tendencjach do 2010 r. poziom wykorzystania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych prawdopodobnie osiągnie 19%. Docelowy poziom wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych dla UE-15 wynosi 22% w zużyciu brutto energii elektrycznej, a dla UE-25 - 21% w zużyciu brutto energii elektrycznej.
• W UE-15 udział energii elektrycznej produkowanej w elektrociepłowniach w całkowitej produkcji energii elektrycznej zmniejszył się z 10% w 2000 r. do 9% w 2002 r.
• Emisja CO2 z gospodarstw domowych zwiększyła się między 1994 a 2004 r. o 3%, natomiast liczba mieszkań wzrosła do 2000 r. o 12%. Tak więc i tutaj odnotowuje się pewne uniezależnienie emisji od liczby źródeł emisji. Co niezwykłe, w Danii, Finlandii i Szwecji zmniejszyło się zużycie paliw w gospodarstwach domowych w związku ze zwiększonym udziałem ciepłownictwa rejonowego. W Niemczech racjonalniejsze gospodarowanie energią, dzięki izolacji termicznej budynków i zmianie paliwa, szczególnie we wschodnioniemieckich gospodarstwach domowych, produkcja energii cieplnej za pomocą ogniw słonecznych i rejonowe ogrzewanie przy wykorzystaniu biomasy były najważniejszymi z czynników przyczyniających się do zmniejszenia emisji CO2 z gospodarstw domowych.
Transport
• Między 1990 a 2004 r. emisje GHG z transportu krajowego w UE-15 wzrosły o 26%, przy czym emisje z transportu drogowego w tym samym okresie wzrosły również o 26%.
Jedynie w Finlandii, Niemczech, Szwecji i Wielkiej Brytanii odnotowano niewielki wzrost emisji z transportu.
• Jak się przewiduje, w UE-15 emisje GHG z transportu krajowego wzrosną między 1990 a 2010 r. o 35%, przy stosowaniu jedynie istniejących krajowych polityk i środków5.
• Pasażerski transport drogowy zwiększył się między 1990 a 2004 r. o 27%, a towarowy transport drogowy między 1990 a 2003 r. o 51% .
• Średnie emisje CO2 z nowych samochodów osobowych zmniejszyły się o około 12%
między 1995 a 2004 r., ale w tym samym okresie sprzedano o 21% więcej samochodów.
Wzrost ten równoważy więc poprawę sprawności nowych samochodów.
• W UE-15 emisje CO2 z międzynarodowego transportu lotniczego i morskiego (nieanalizowane do czasu Protokołu z Kioto) wzrosły między 1990 a 2004 r. o 59%.
• W UE-10 emisje z transportu zmniejszyły się między rokiem bazowym a 1995 r. o 6%, a następnie gwałtownie wzrosły. W 2004 r. emisje te przekraczały poziom w roku bazowym o 28%.
Rolnictwo
• Całkowite emisje GHG w UE-25 z rolnictwa spadły między 1990 a 2004 r. o 13%, mimo wzrostu w Hiszpanii, na Cyprze, Malcie i w Polsce. Najważniejszymi przyczynami zmniejszania się wielkości emisji w rolnictwie był spadek pogłowia bydła i malejące zużycie nawozów i obornika.
• Uwzględniając istniejące krajowe polityki i środki, do 2010 r. emisje GHG z rolnictwa w UE-15 zmniejszą się według przewidywań o 16% w stosunku do poziomu z 1990 r.
Przemysł (niezwiązany z produkcją energii)
• W UE-15 emisje GHG z procesów przemysłowych (dwutlenek węgla, tlenki azotu oraz gazy fluorowane) zmniejszyły się o 16% w porównaniu z poziomami w roku bazowym.
Przewiduje się, że w 2010 r. ponownie wzrosną one do 4% poniżej poziomów w roku bazowym przy istniejących politykach i środkach krajowych i pozostaną jedynie nieco powyżej poziomów z 2004 r. przy dodatkowych środkach krajowych.
• Wzrost emisji w 2004 r. w porównaniu z 2003 r. był spowodowany wzrostem produkcji cementu we Francji, Niemczech i Włoszech oraz wzrostem zużycia HFC (hydrofluorowęglowodorów) w urządzeniach chłodzących i klimatyzacyjnych w Niemczech i we Włoszech.
5 Przewidywania emisji GHG w UE-15 z transportu są niedostępne dla Niemiec, a z rolnictwa, procesów przemysłowych i gospodarki odpadami są niedostępne zarówno dla Niemiec, jak i Luksemburga.
• W UE-15 emisje węglowodorów fluorowanych z procesów chłodniczych i klimatyzacji stanowią 1% całkowitych emisji GHG w UE-15, co oznacza dziewięciokrotny wzrost między rokiem bazowym a 2004 r.
• Emisje tlenku azotu z przemysłów chemicznych zmniejszyły się między 1990 a 2004 r. o 55%.
Gospodarka odpadami
• W UE-15 emisje CH4 ze składowisk zmniejszyły się między 1990 a 2004 o 38%.
• Między 1990 a 2004 r. większość państw członkowskich UE-15 zmniejszyła emisje GHG w gospodarce odpadami; tylko Irlandia, Włochy, Portugalia i Hiszpania odnotowały wzrost emisji. Spadek emisji w gospodarce odpadami został osiągnięty częściowo dzięki wdrożeniu dyrektywy w sprawie ziemnych składowisk odpadów i podobnych aktów prawnych w krajach członkowskich.
• Przewiduje się, że do 2010 r. w UE-15 emisje GHG w sektorze gospodarki odpadami będą o ponad 40% niższe od poziomów z 1990 r. (przy istniejących politykach i środkach).
3. PRZEWIDYWANY POSTĘP 1990-2008/2012
Ocena ta zawiera dane o 25 państwach członkowskich UE, ale najbardziej szczegółowe dane dotyczą UE-15. Ocena, czy państwo członkowskie jest na dobrej drodze do osiągnięcia swoich celów opiera się głównie na analizie uzgodnionych już krajowych polityk i środków na poziomie UE. Uaktualnione przewidywania zostały udostępnione przez 18 państw członkowskich. Informacje na temat stosowania mechanizmów elastycznych zawartych w Protokole z Kioto były dostępne dla 19 państw członkowskich (Węgry, Polska, Łotwa i Litwa nie dostarczyły żadnych informacji). W tym roku po raz pierwszy uwzględniono działania dotyczące LULUCF (gospodarki gruntami i zmian w niej zachodzących oraz leśnictwa –
„biotopy obniżające zawartość dwutlenku węgla”) wymienione w art. 3.3. i 3.4 Protokołu z Kioto, co znalazło się w raportach 14 państw członkowskich. Raportowanie wykorzystywania biotopów obniżających zawartość dwutlenku węgla zostało znacznie poprawione, częściowo z powodu obowiązków raportowania w związku z Ramową Konwencją Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (UNFCCC) w 2006 r.
3.1. Przewidywania dla poszczególnych państw członkowskich 3.1.1. UE-25
Przewiduje się, że do 2010 r. całkowite emisje GHG UE-25 zmniejszą się o około 4,9%
poniżej poziomów roku bazowego. Przewidywanie to oparte jest na własnych szacunkach państw członkowskich, przy uwzględnieniu wszystkich istniejących krajowych polityk i środków. Przewidywany spadek wynosi 8,1% przy dodatkowych politykach i rozpatrywanych środkach krajowych oraz 10,8%, jeśli uwzględnić mechanizmy Protokołu z Kioto i biotopy obniżające zawartość dwutlenku węgla. Oczekuje się, że jeśli nie zostaną wdrożone dodatkowe polityki i środki, emisje między 2004 a 2010 r. wzrosną.
Rysunek 4: Dystans do celów wytyczonych w Protokole z Kioto, pokazujący względną rozbieżność (nadwyżkę lub niedobór) między przewidywaniami dla 2010 r. i odpowiednimi celami na 2010 r., przy założeniu stosowania „istniejących” i
„dodatkowych” krajowych polityk i środków, w tym mechanizmów z Kioto i biotopów obniżających zawartość dwutlenku węgla.
-14,9
-42,5
-6,1 -16,8 -22,8 -40,6
-0,1 -52,0
-15,6
0,0 0,0 -18,0
0,9 0,0 -19,4
-2,0
-11,3 -7,9
-4,0 -2,8
0,7
3,1 6,4
6,5 18,0
27,4
- 60 - 50 - 40 - 30 - 20 - 10 0 + 10 + 20 + 30 + 40
EU-25
EU-8 Estonia Litw a Łotw a Węgry Republika Czeska Słow acja Polska Słow enia
EU-15 Luksemburg Zjednoczone Królestw o Szw ecja Finlandia Niderlandy Grecja Francja Niemcy Włochy Belgia Portugalia Irlandia Austria Dania Hiszpania
Punkty procentow e pow yżej (-) lub poniżej (+) odpow iednich docelow ych poziomów emisji
P r zy i st ni ej ących śr odkach kr aj owych
P r zy dodat kowych śr odkach kr aj owych
Przy wszystkich środkach i mechanizmach z Kioto
P r zy wszyst ki ch śr odkach, mechani zmach z K i ot o i bi ot opach obni żaj ących zawar t ość dwut l enku węgl a
3.1.2. UE-15
Sumaryczne przewidywania oparte na istniejących politykach i środkach pokazują, że emisje GHG krajów UE-15 będą w 2010 r. zaledwie 0,6% poniżej poziomów roku bazowego (7,4%
dystansu do celu według Protokołu z Kioto). Dodatkowymi rozpatrywanymi środkami, przedstawianymi w raportach państw członkowskich, są środki promujące produkcję energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, łączne wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła oraz oszczędne zużywanie energii. Te dodatkowe środki krajowe mogą zmniejszyć rozbieżność o 4,0% do 3,4%. Redukcje emisji dzięki zastosowaniu środków krajowych nie wystarczą jednak do osiągnięcia celu wyznaczonego w Protokole z Kioto. Oczekuje się, że zastosowanie mechanizmów wymienionych w Protokole z Kioto zapewni redukcję emisji o kolejne 2,6%.
Całkowite usuwanie w UE-15 dzięki działaniom wymienionym w artykule 3.3 i 3.4 szacuje
się na około 32,6 milionów ton równoważników CO2 na rok, co odpowiada dodatkowej redukcji o 0,8%. Przy uwzględnieniu wszystkich środków przewiduje się, że kraje UE-15 zmniejszą swoją emisję o 8,0% i osiągną cel wyznaczony w Protokole z Kioto.
3.1.3. UE-10
Łączne emisje wszystkich nowych państw członkowskich (bez Cypru i Malty, dla których brak danych) zgodnie z przewidywaniami mają po 2004 r. wzrosnąć, ale mimo to do 2010 r.
mają wynieść 12% poniżej poziomu z 1990 r. Tylko Czechy i Estonia przewidują zmniejszenie emisji między 2004 a 2010 r. Na Węgrzech i w Polsce emisje GHG w 2010 r.
mają, jak się przewiduje, istotnie przewyższać poziomy emisji w 2004 r. Przedstawione tu przewidywania dla nowych państw członkowskich są o 2% niższe od przewidywań w zeszłorocznych raportach.
Wszystkie kraje wprowadziły polityki i środki służące zmniejszeniu emisji GHG, a sześć krajów określiło dodatkowe polityki i środki. Słowenia jest jedynym krajem spośród UE-8, który zamierza zastosować mechanizmy z Kioto jako kraj inwestujący, ale nie podjęła jeszcze decyzji co do ich wkładu w osiąganie celów wyznaczonych w Protokole z Kioto. Przy istniejących i dodatkowych środkach, jak również przy przewidzianych w art. 3.3 i 3.4 działaniach wprowadzonych przez Słowenię, oczekuje się, że w 2010 r. kraje UE-10 przekroczą wyznaczony zakres redukcji łącznie o 163 miliony ton równoważnika CO2, co odpowiada zmniejszeniu emisji o 16%.
3.1.4. Kraje przystępujące i kandydujące do Unii
Wielkość emisji na głowę mieszkańca między 1990 a 2004 r. znacznie się zmniejszyła w Bułgarii i Rumunii i tylko nieznacznie w Turcji i Chorwacji. Przy 4,2 tonach rocznie emisja na głowę mieszkańca w Turcji wynosi mniej niż połowę średniej emisji na głowę mieszkańca UE-25. We wszystkich krajach zmniejszył się także poziom emisji na jednostkę PKB, co wskazuje na uniezależnienie wzrostu gospodarczego od zużycia zasobów.
W 2004 r. Bułgaria, Chorwacja i Rumunia były na dobrej drodze do osiągnięcia swoich celów wyznaczonych w Protokole z Kioto. Przewidywania na 2010 r., w których wzięto pod uwagę polityki i środki krajowe wskazują, że Bułgaria i Rumunia przekroczą wyznaczony poziom redukcji emisji. W przypadku Chorwacji przewidywania nie są dostępne.
3.2. Wdrażanie Europejskiego Programu Zapobiegania Zmianom Klimatycznym (ECCP)
W czerwcu 2001, w ramach Europejskiego Programu Zapobiegania Zmianom Klimatycznym (ECCP), zidentyfikowano różne, ogólnounijne, wspólne i skoordynowane polityki i środki (CCPM). Zdecydowana większość tych polityk i środków przewidzianych w ECCP I została wdrożona. Komisja uruchomiła ECCP II przy okazji konferencji zainteresowanych stron, która odbyła się w październiku 2005 w Brukseli. ECCP II koncentruje się na przeglądzie ECCP I, efektywności wykorzystania energii, zaopatrzeniu w energię, lotnictwie, rolnictwie i leśnictwie, gazach innych niż CO2, przychwytywaniu i przechowywaniu węgla, dwutlenku węgla i samochodach osobowych oraz na roli UE w zmniejszaniu wrażliwości społeczeństw i gospodarek na niekorzystne zmiany klimatu i na wspieraniu przystosowania do nowej sytuacji w Europie.
Tabela 1: Skuteczność polityk i środków ECCP I
Jak pokazuje Tabela 1, przyjęte lub znajdujące się w zaawansowanym stadium przygotowywania CCPM mogą w nadchodzących latach doprowadzić do zmniejszenia emisji o prawie 272 miliony ton równoważnika CO2. W kilku państwach członkowskich wdrożono już podobne krajowe polityki i środki.
3.3. Wdrażanie Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji (ETS)
Dyrektywa o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów stanowi podstawę ECCP, ponieważ od dnia 1 stycznia 2005 r. utworzyła rynek uprawnień do emisji CO2. Dzięki temu redukcje emisji mają miejsce tam, gdzie są najbardziej skuteczne ekonomicznie. Powiązanie systemu handlu uprawnieniami do emisji UE z mechanizmami Kioto ma na celu zredukowanie kosztów uczestniczących firm i promowanie transferu przyjaznych dla środowiska technologii do krajów o gospodarce przejściowej i krajów rozwijających się. W pierwszym roku istnienia ETS działał jako katalizator mechanizmów czystego rozwoju (CDM) i rynku wspólnego wdrażania (JI), co sprawiło, że obecnie jest znacznie więcej projektów niż w latach poprzednich.
W Tabeli 5 w Załączniku zamieszczono przegląd liczby instalacji, ich zweryfikowane emisje w 2005 r. oraz odpowiednie przydziały uprawnień w pierwszym roku działania ETS, jak zarejestrowano w niezależnym dzienniku transakcji Wspólnoty (CITL) dnia 5 września 2006.
Krajowe plany rozdziału uprawnień (NAP) na pierwszy okres zobowiązań 2008-2012 są oceniane w drugiej połowie 2006 r. Komisja zapewnia, że NAP istotnie przyczyniają się do osiągania celu UE z Kioto i pozwolą państwom członkowskim osiągnąć docelowy poziom redukcji emisji.
3.4. Przewidywane stosowanie mechanizmów wymienionych w Protokole z Kioto.
Dziewiętnaście państw członkowskich – wszystkie kraje UE-15 oraz Czechy, Estonia, Słowacja i Słowenia – przedstawiły informacje na temat zamierzonego stosowania mechanizmów Kioto (Wspólne Wdrażanie (JI), mechanizmy czystego rozwoju (CDM) i międzynarodowy handel uprawnieniami do emisji), aby osiągnąć cele wyznaczone na okres zobowiązania 2008-2012.
Bieżący stan
UE-15: Szacowany możliwy zakres redukcji (mln t równoważ. CO2)
W pełni wdrożone
(mln t równoważ.
CO2)
Finalizowane (mln t równoważ.
CO2)
Zaopatrzenie w energię 236-278 - 200-230
Zapotrzebowanie na
energię 194-239 86-106 85-110
Transport 152-185 75-80 72-95
Gazy inne niż CO2 59-62 41 18-21
Rolnictwo i leśnictwo 133 45 0
RAZEM 774–897 247–272 375-456
W przypadku UE-15 zamierzone stosowanie mechanizmów z Kioto przez 10 państw członkowskich oznacza 110,6 milionów ton równoważnika CO2 na rok okresu zobowiązania.
Ilość ta odpowiada ponad 30% całkowitej wymaganej redukcji emisji dla UE-15 w ilości 342 milionów ton równoważników CO2 na rok w pierwszym okresie zobowiązania. Dziesięć państw członkowskich przydzieliło już środki na stosowanie mechanizmów wymienionych w Protokole z Kioto: Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Niemcy6, Irlandia, Włochy, Niderlandy, Hiszpania oraz Szwecja. Austria, Włochy, Niderlandy i Hiszpania ustaliły największe budżety, w wysokości, odpowiednio, 288 milionów EUR, 1 320 milionów EUR, 600 milionów EUR i 250 milionów EUR na pięcioletni okres zobowiązania. Całkowity budżet przydzielony przez dziesięć państw członkowskich wynosi około 2 830 milionów euro.
3.5. Planowane wykorzystanie biotopów obniżających zawartość dwutlenku węgla Oprócz polityk i środków dotyczących źródeł emisji GHG państwa członkowskie mogą wykorzystywać biotopy obniżające zawartość dwutlenku węgla. Czternaście państw członkowskich przedstawiło wstępne plany sposobu wykorzystania biotopów obniżających zawartość dwutlenku węgla do osiągnięcia swoich celów: Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Irlandia, Włochy, Luksemburg, Niderlandy, Portugalia, Słowenia, Hiszpania, Szwecja i Wielka Brytania.
Planowane wykorzystanie biotopów obniżających zawartość dwutlenku węgla do osiągnięcia przez UE-15 celów z Kioto będzie się odbywać na stosunkowo niewielką skalę, ale jest jednak istotne. Jak dotąd w przypadku UE-15 istnieją plany usunięcia do 2008-2012 około 18 milionów ton CO2 netto rocznie dzięki zalesianiu i odnawianiu lasów. Szacunki te są stosunkowo mało pewne, również dlatego, że brakuje szczegółowych danych na temat typów uwzględnianych biotopów. Z powodu wprowadzenia korekt przez Irlandię i Wielką Brytanię, od czasu zeszłorocznego szacunku wielkość ta zmniejszyła się o około 13 milionów ton CO2. Zgodnie z przewidywaniami dodatkowe redukcje emisji GHG w wyniku działań w gospodarce leśnej wyniosą około 14,2 milionów ton CO2 rocznie. Ponadto Portugalia przewiduje usuwanie 0,5 miliona ton rocznie w wyniku odpowiedniego zagospodarowania pól uprawnych i pastwisk. Stąd całkowita ilość usuniętego dwutlenku węgla w wyniku działań przewidzianych w art. 3.3 i 3.4 Protokołu z Kioto w okresie zobowiązania szacowana jest na 32,6 milionów ton rocznie lub w sumie około 0,8% w związku z celem UE na poziomie 8%.
Dodatkowo Słowenia spodziewa się usuwania około 0,4 milionów równoważników CO2 netto rocznie.
6 Fundusze przydzielone przez Niemcy są przeznaczone na programy pilotażowe. Niemcy nie planują stosować mechanizmów z Kioto, aby osiągnąć swój cel.
