KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH DOKUMENT ROBOCZY KOMISJI

(1)

KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH

Bruksela, dnia 11.10.2006

KOM(2006) 588 wersja ostateczna

DOKUMENT ROBOCZY KOMISJI

w sprawie kontrolowania przez Komisję uznanych organizacji oraz wpływu przepisów dotyczących odpowiedzialności cywilnej zgodnych z Dyrektywą 94/57/WE

(2)

DOKUMENT ROBOCZY KOMISJI

w sprawie kontrolowania przez Komisję uznanych organizacji oraz wpływu przepisów dotyczących odpowiedzialności cywilnej zgodnych z Dyrektywą 94/57/WE

(Tekst mający znaczenie dla EOG) 1. WSTĘP

Reforma wspólnotowych ram prawnych dotyczących działalności uznanych organizacji, przeprowadzona w ramach pakietu Erika I¹, wprowadziła poważne zmiany mające na celu rozwiązanie problemu, dostrzeżonego przez Parlament Europejski, Radę i Komisję, dotyczącego działań uznanych organizacji, które, zdaniem tych instytucji, nie zawsze spełniały obowiązujące normy.

Dyrektywa Rady 94/57/WE z dnia 22 listopada 1994 r. w sprawie wspólnych reguł i norm dotyczących organizacji dokonujących inspekcji i przeglądów na statkach oraz odpowiednich działań administracji morskich² (zwana dalej „dyrektywą”) została wówczas poprawiona tak, aby uwzględniać większą kontrolę tych organizacji prywatnych, które odgrywają istotną rolę w zapewnianiu bezpieczeństwa na morzu i zapobieganiu zanieczyszczeniom. Nowe przepisy wprowadzają w szczególności:

– Zaostrzone sankcje: zawieszenie zezwolenia wspólnotowego na rok; jeśli niedociągnięcia będące przyczyną zawieszenia nie zostaną usunięte, możliwe jest całkowite cofnięcie zezwolenia;

– Wymóg skutecznych działań w zakresie kontroli bezpieczeństwa i zapobiegania zanieczyszczeniom przed udzieleniem zezwolenia wspólnotowego;

– Zaostrzone kryteria dotyczące niezależności i jakości oraz większą przejrzystość w zakresie przekazywania informacji o statkach tej klasy;

– Szczególne minimalne zakresy odpowiedzialności cywilnej dla uznanych organizacji;

Celem niniejszego sprawozdania jest:

(1) Opisanie kontroli uznanych organizacji przeprowadzonej przez Komisję, m.in.

obiecujących wyników w zakresie rozwiązywania problemów, które niosły potencjalne zagrożenie dla bezpieczeństwa na morzu i dla środowiska morskiego.

(2) Zbadanie wpływu gospodarczego nowych przepisów dotyczących odpowiedzialności cywilnej zgodnie z art. 6 ust. 5.

1 COM (2000) 142 wersja ostateczna

2 Dz. U. L 319, 12.12.1994, str. 20. Dyrektywa ostatnio zmieniona dyrektywą 2002/84/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.U. L 324, 29.11.2002, str. 53).

(3)

Komisja nadal sprawdza stosowanie dyrektywy w państwach członkowskich w pozostałych kwestiach, które nie są poruszane w niniejszym dokumencie, a które zostaną omówione na późniejszym etapie, w odrębnym sprawozdaniu, zgodnie z art. 16. ust. 4.

2. UZNANE ORGANIZACJE

Spośród około 60 towarzystw klasyfikacyjnych, które zostały uznane przez członków Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO), Komisja, zgodnie z dyrektywą, uznała jedynie dwanaście. Są to następujące organizacje:

• American Bureau of Shipping

• Bureau Veritas

• China Classification Society

• Det Norske Veritas

• Germanischer Lloyd

• Korean Register of Shipping

• Lloyd’s Register of Shipping

• Nippon Kaiji Kyokai

• Registro Italiano Navale (RINA)

• Russian Maritime Registry of Shipping

• Hellenic Register of Shipping

• Registro Internacional Naval (RINAVE)

Uznanie RINAVE przez Komisję w 2000 r.³, zgodnie z art. 4 ust. 3 [obecnie art. 4 ust. 2], zostało dnia 18 kwietnia 2005 r. przedłużone na trzy lata, a jego skutki ograniczone zostały do terytorium Portugalii⁴, po tym jak Komisja sprawdziła, że organizacja ta nadal spełnia kryteria określone w dyrektywie oraz działa w sposób zadowalający.

Uznanie Hellenic Register of Shipping przez Komisję w 2001 r.⁵, zgodnie z art. 4 ust. 3 [obecnie art. 4 ust. 2], zostało dnia 2 sierpnia 2005 r. przedłużone na trzy lata, a jego skutki ograniczone zostały do terytorium Grecji i Cypru⁶, po tym jak Komisja sprawdziła, że a) organizacja ta nadal spełnia kryteria określone w dyrektywie oraz b) Hellenic Register of Shipping zobowiązał się do ulepszenia swoich działań, tak by ich poziom nie odbiegał od

3 Decyzja Komisji 2000/481/WE Dz. U. L 193 z 29.07.00 r., str. 91

4 Decyzja Komisji 2005/311/WE z. U. L 99 z 19.04.05 r., str. 15.

5 Decyzja Komisji 2001/890/WE Dz. U. L 329 z 14.12.01 r., str. 72

(4)

średniej dla uznanych organizacji. Skutki uznania zostały następnie, w dniu 22 maja 2006 r.

rozszerzone także na Maltę⁷.

Polskie władze złożyły w marcu 2004 r. oficjalny wniosek o ograniczone uznanie Polskiego Rejestru Statków zgodnie z art. 4 ust. 2. Do polskiego wniosku dołączyły potem Malta, Cypr, Litwa, Czechy i Słowacja. Po niemal dwóch latach intensywnych prac mających na celu skorygowanie aspektów określonych w ocenie Komisji, organizacja spełnia obecnie wszystkie kryteria i wymagania określone w dyrektywie. Obecnie przygotowywany jest projekt decyzji nadającej ograniczone wspólnotowe uznanie Polskiemu Rejestrowi Statków.

3. OCENA UZNANYCH ORGANIZACJI

3.1. Ogólny przegląd

Zgodnie z art. 4 ust. 5: „Organizacje, które dnia 22 stycznia 2002 r. są już uznane na podstawie niniejszej dyrektywy są nadal uznawane. Niemniej, wymaga się, aby te organizacje działały zgodnie z nowymi przepisami ustanowionymi w niniejszej dyrektywie i ta zgodność zostaje oceniona podczas pierwszych ocen określonych w art. 11.”

Zgodnie z art. 11 ust. 3: „Wszystkie uznane organizacje oceniane są przez Komisję, wspólnie z państwem członkowskim, które przedstawiło stosowny wniosek o uznanie, w sposób regularny i co najmniej co dwa lata, w celu potwierdzenia, że spełniają one kryteria Załącznika”.

Od czasu wejścia w życie zmienionej dyrektywy⁸, Komisja przynajmniej raz oceniła wszystkie uznane organizacje i w 2005 r. spełniony został wyznaczony cel – ocena organizacji co dwa lata.

Pierwszeństwo miało sprawdzenie zgodności z postanowieniami zmienionej dyrektywy.

Komisja dokonała szeroko zakrojonej oceny na podstawie analizy systemów i konkretnych przypadków. Procedura oceny obejmowała zarówno wizyty w głównym biurze organizacji, jak i w biurach regionalnych wszystkich ocenianych organizacji. W wielu przypadkach sprawdzono także stocznie i budowane statki. W tej kwestii w lutym 2005 r. Komisja przeprowadziła osobną serię ocen dotyczących szczególnie nowych konstrukcji. Jej celem było sprawdzenie, jak uznane organizacje radzą sobie z obecnym, wyjątkowo nasilonym obciążeniem tej branży.

Zainteresowane państwa członkowskie uczestniczyły regularnie w tych przeglądach, co znacznie przyczyniło się do skuteczności tego zadania. Większość przygotowań do przeprowadzenia ocen zaplanowano podczas spotkań przygotowawczych wspólnie z ekspertami powołanymi przez państwa członkowskie uczestniczące w projekcie. Podczas przeprowadzania ocen państwa członkowskie mogły śledzić zagadnienia związane z państwami bandery i miały swój wkład w to zadanie prezentując punkt widzenia państw bandery, a ponadto rewizorzy omawiali poczynione ustalenia, przed przekazaniem ich Komisji, z ekspertem państwa członkowskiego uczestniczącym w przeglądzie – ten z kolei informował administrację uczestniczącą w przeglądzie o wnioskach i wytycznych w zakresie dalszych działań.

7 Decyzja Komisji 2006/382/WE (Dz. U. L 151 z 06.06.06 r., str. 31.)

8 22 stycznia 2002 r.

(5)

Od lutego 2004 r. w ocenie uznanych organizacji Komisji pomagała Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego (EMSA).

• Doświadczenie Agencji umożliwiło Komisji zwiększenie częstotliwości ocen i rozszerzenie ich zasięgu, co okazało się bardzo ważnym czynnikiem umożliwiającym spełnienie wyżej opisanych celów.

• EMSA utworzyła zespół inspektorów o kwalifikacjach właściwych dla różnych aspektów dyrektywy i opracowała konkretną metodologię prowadzenia oceny w terenie. Dzięki temu możliwe było dokładniejsze przygotowanie oceny i zwiększyło to znacznie możliwość wychwycenia przez Komisję słabych punktów w systemach i procedurach uznanych organizacji.

3.2. Główne ustalenia oceny 3.2.1. Ogólne

Dotychczas przeprowadzone oceny pokazują, że z wyjątkiem aspektów przedstawionych w podpunktach poniżej, uznane organizacje w zasadzie przestrzegają przepisów. Komisja uważa jednak, że dominująca tendencja formalnego przestrzegania przepisów, w ramach dobrze rozwiniętych systemów i procedur zbyt często zastępuje działania proaktywne i skuteczne zarządzanie ryzykiem.

3.2.2. Przestrzeganie zasad klasyfikacji i wymagań ustawowych

Komisja zbadała wiele akt statków, odwiedzając losowo wybrane stocznie, bądź w następstwie wypadków i zatrzymania statku w wyniku kontroli w państwie portu.

Badanie tej kwestii pokazało dość niepochlebny obraz - poważne błędy inspektorów lub pomijanie niektórych badań czy inspekcji, zaś kontrole wewnętrzne nie wykrywały oczywistych uchybień i nie gwarantowały ich usunięcia.

• Wydaje się, że istnieje pewien powtarzający się schemat: największe uchybienia dotyczą organizacji, które mają najgorszy względny odsetek dostępnych zasobów⁹.

• Tak więc naruszenie wymogów ustawowych i dotyczących klasyfikacji przez jedną organizację można przypisać swobodzie pozostawionej inspektorom przez przepisy i procedury organizacji¹⁰ w sytuacji nadmiernego obciążenia jej zasobów ludzkich¹¹. Dalsze działania wyjaśniające przeprowadzone przez organizację na polecenie Komisji pozwoliło ustalić kilka innych miejsc, w których wymagania ustawowe i dotyczące klasyfikacji nie były właściwie stosowane.

• W innym przypadku, po sprawdzeniu akt statku, który uczestniczył w wypadku, wykryto, że inspektor popełnił poważne błędy w zakresie stosowania zasad organizacji i mimo że były one łatwo zauważalne we wspomnianych

9 por. sekcja 3.2.4

10 por. sekcja 3.2.3

(6)

dokumentach, nie zostały wykryte podczas kontroli jego pracy przed przedłożeniem raportu w siedzibie głównej organizacji.

• Organizacja prawidłowo kontrolowała swoich inspektorów i podejmowała odpowiednie kroki wobec tych, których praca nie była satysfakcjonująca - np.

odebranie certyfikatu. Jednocześnie jednak nie sprawdzano statków skontrolowanych przez tych inspektorów w celu wykrycia i usunięcia potencjalnych zagrożeń. Niestety jeden ze statków, wkrótce po kontroli przeprowadzonej przez inspektora pozbawionego licencji, uległ poważnemu uszkodzeniu. Z badania dokumentów tego statku wynika, że istnieją poważne wątpliwości co do tego, czy prace kontrolne w uszkodzonych miejscach były wystarczające.

• Kilka uznanych organizacji zignorowało wymogi konwencji międzynarodowych dotyczące wykonania konkretnych kontroli (np. test koła sterowego przy pełnym obciążeniu statku).

3.2.3. „Klauzule elastyczności”

Ocena systemów jakości stoczni przez uznane organizacje odgrywa coraz ważniejszą rolę w procesie certyfikacji.

Komisja w pełni popiera takie oceny, gdyż uważa że są one ważnym narzędziem uzupełniającym pracę inspektorów. Należy jednak zwrócić uwagę na potencjalne zagrożenia:

• Jak wspomniano powyżej, ustalono, że zasady jednej z uznanych organizacji umożliwiały inspektorom pomijanie niektórych badań na podstawie wykonanej przez nich oceny systemu jakości stoczni („klauzula elastyczności”), bez nadzoru kierownictwa.

• Oprócz właściwej kontroli zarządzania, należy przeprowadzać w całości i bez wyjątku wszystkie inspekcje ustawowe. W przytoczonym przypadku procedury i listy kontrolne organizacji nie wprowadzały wyraźnego rozróżnienia między inspekcjami ustawowymi i klasyfikacyjnymi, w związku z czym oba rodzaje kontroli pomijano.

• Nawet w zakresie kontroli klasyfikacyjnych granice klauzul elastyczności należałoby poważnie zakwestionować: uznane organizacje mają certyfikować statki, a nie stocznie i muszą w każdych okolicznościach dysponować odpowiednią bezpośrednią wiedzą, aby wykonywać te kontrole.

• Ponadto Komisja obawia się sytuacji, nagłośnionej przez prasę, w której uznane organizacje mogłyby „pomagać” stoczniom w opracowywaniu ich systemów jakości – albo bezpośrednio, albo poprzez podmioty zależne czy wspólne przedsięwzięcia. To może prowadzić do konfliktu interesów, niezależnie od tego, czy działa w połączeniu z klauzulami elastyczności.

Poza środkami podejmowanymi w indywidualnych przypadkach Komisja zamierza dokonać szczegółowej oceny całej sytuacji i, zależnie od jej wyników, podjąć odpowiednie kroki.

(7)

3.2.4. Zasoby ludzkie

W wielu przypadkach Komisja stwierdziła brak odpowiednich zasobów ludzkich umożliwiających wykonanie wszystkich prac organizacji, w szczególności w zakresie obecnie trwających intensywnych prac konstrukcyjnych.

• Komisja stosowała głównie dwa wskaźniki pozwalające zmierzyć czy dysponowano właściwymi zasobami ludzkimi. Te wskaźniki to: liczba statków przypadająca na jednego inspektora¹², wskaźnik określający całościowo zasoby ludzkie organizacji oraz liczba rozpoczętych budów statków przypadających na jednego instruktora¹³, wskaźnik określający dodatkowe obciążenie zasobów organizacji ze względu na większe wymagania w zakresie kontroli i certyfikacji budowanych statków. Wskaźniki te stanowią dobre źródło informacji, jednak należy je rozpatrywać w świetle innych czynników, takich jak skład i wiek floty.

Komisja sprawdziła także, czy zasoby ludzkie organizacji w konkretnych miejscach pracy są wystarczające. Uzyskane wyniki wykorzystano następnie jako narzędzia oceny konkretnych ustaleń.

• Oceniając prace jednej z uznanych organizacji w dużej stoczni, Komisja od razu stwierdziła istnienie wyraźnej nierównowagi pomiędzy dostępną siłą roboczą (jeden wyłączny inspektor, któremu czasami pomaga drugi) a liczbą nowych budów wymagających nadzoru (cztery w dowolnym okresie w czasie kilku miesięcy). Taka sytuacja powodowała naruszenie kilku wymogów ustawowych i dotyczących klasyfikacji.

• W innym przypadku Komisja wykryła niezgodne z prawem wykorzystywanie pracowników zewnętrznych do pomocy w pracach inspektorów uznanej organizacji w głównych miejscach prowadzenia budów. Ustalono, że pracownicy zewnętrzni wykonywali inspekcje, które uznać można za najważniejsze działania związane z budową nowych statków i które powinni przeprowadzać wyłączni inspektorzy uznanej organizacji.

• Jak wskazano w sekcji 3.2.2, wydaje się, że istnieje związek pomiędzy faktycznymi ustaleniami w istotnych sprawach a wysokimi wartościami wspomnianych wyżej wskaźników.

Przyczyny tego problemu nie są do końca jasne, chociaż być może wynika on z dużej konkurencji, braku wykwalifikowanego personelu i/lub słabości uznanych organizacji w obliczu potrzeb stoczni, w warunkach gwałtownie rosnącego popytu i co za tym idzie, coraz trudniejszych warunkach produkcji. Bez względu na przyczyny, Komisja jest poważnie zaniepokojona możliwym wpływem tego problemu w bliższej i dalszej przyszłości na bezpieczeństwo statków i w związku z tym podjęła, przy aktywnej współpracy zainteresowanych organizacji, konieczne kroki.

12 Liczba statków objętych zakresem dyrektywy klasyfikowanych przez uznaną organizację podzielona przez liczbę wyłącznych inspektorów.

13 Liczba budowanych statków objętych zakresem dyrektywy klasyfikowanych przez uznaną organizację

(8)

3.2.5. Polityka i system jakości

Uznane organizacje stosowały zasadniczo dość rozbudowane systemy kontroli jakości ze szczegółowymi i wyczerpująco udokumentowanymi procedurami. Oceny Komisji pokazują jednak, że niemal regularnie organizacje te nie określają istotnych wskaźników skuteczności działania albo, co ma miejsce częściej, nie potrafią połączyć procedur w sensowny system, umożliwiający kierownictwu ocenę działania organizacji i przyjęcie postawy proaktywnej nastawionej na zapobieganie nieprawidłowościom.

• Ogólnie Komisja odnosi wrażenie, że uznane organizacje potrzebują czasu aby przemyśleć i sprawdzić stosowane działania metodą prób i błędów, ale generalnie w średniej perspektywie czasowej wszystkie powinny prawidłowo poradzić sobie z tymi problemami.

3.2.6. Niezależność

Bez wątpienia kryterium to najtrudniej jest ocenić. Przyczyną trudności jest głównie bardzo różny status uznanych organizacji: część z nich to fundacje lub podobne instytucje, jedna w całości należy do fundacji, inne to organizacje typu non profit lub podobne, a pozostałe to spółki akcyjne.

Komisja chciała ustalić status organów oraz dowiedzieć się, którzy pracownicy faktycznie zarządzają firmą i kontrolują interesy organizacji oraz uzyskać jasny obraz, czy kategorie interesów wymienione w załączniku (jako „kategorie zastrzeżone”)¹⁴ nie będą wywierać znaczącego wpływu na te organizacje. W przypadku spółek akcyjnych, brano pod uwagę właścicieli akcji niezależnie od ich struktury korporacyjnej.

• Analiza wymagała zatem w niektórych przypadkach zbadania organów, które chociaż nie angażowały się w administrowanie organizacją, to miały znaczący wpływ na decyzje w sprawie jej zasad, akceptację/zawieszenie/wycofanie świadectwa klasy oraz udzielanie ustawowych świadectw – np. komitety klasyfikacyjne i techniczne.

• Ogólnie uznane organizacje dołożyły dużych starań, aby spełnić wymagania dyrektywy.

• Jednak w jednym przypadku poproszono uznaną organizację o zmianę składu zarządu w celu zapewnienia pełnej zgodności z wymogami dyrektywy.

Jeśli chodzi o niezależność inspektorów, to sytuacja jest w zasadzie zadowalająca i wszystkie organizacje poddane ocenie wprowadziły stosowne klauzule ochronne w swoich kodeksach postępowania, warunkach zatrudnienia itp.

• Niemniej jednak większość zapisów w tych klauzulach wymagała korekty, tak by odzwierciedlały dokładnie warunki określone w dyrektywie, a dotyczące

14 Armatorzy lub stoczniowcy albo inne podmioty zaangażowane w produkcję, wyposażanie, naprawy lub wykorzystanie statków.

(9)

zgodności z zastrzeżonymi kategoriami oraz osobistych, biznesowych lub rodzinnych powiązań z nimi.

• Ogólnie Komisja zaleciła uznanym organizacjom wdrożenie systemu, w którym możliwa będzie kontrola sytuacji inspektorów przed przydzieleniem im zadania.

3.2.7. Inne wymogi dyrektywy

(1) Ogólnie wykluczenie inspektorów poza inspektorami wyłącznymi z działalności statutowej wydaje się być przestrzegane prawidłowo za wyjątkiem kilku odosobnionych przypadków. Część uznanych organizacji zaprzestała zatrudniania takich inspektorów, natomiast inne nadal zatrudniają ich dużą liczbę. Komisja zwraca szczególną uwagę na sprawdzanie, czy inspektorzy tacy są odpowiednio przeszkoleni i monitorowani, jednak tak czy inaczej należałoby poważnie się zastanowić, czy powinno się dalej dopuszczać istnienie takich anomalii, jak dopuszczenie do przeprowadzania inspekcji klasyfikacyjnych inspektorów, którzy są nie biorą udziału w działalności statutowej.

(2) Wśród uznanych organizacji istnieje coraz wyraźniejsza tendencja ku tworzeniu bardziej zdecentralizowanych struktur. Pewne niedociągnięcia wskazują jednak, że przyjęcie takiego podejścia powinno wiązać się z wprowadzeniem dodatkowych systemów zabezpieczeń, aby móc stawić czoła nowym zagrożeniom związanym z decentralizacją (w szczególności większe narażenie na obciążenia spowodowane potrzebami operacyjnymi oraz większe wymagania klientów).

(3) W najbardziej reprezentatywnym przypadku decentralizacja jednej z organizacji spowodowała de facto przejęcie przez kierowników regionalnych szerokiej kontroli nad przydziałem zadań, szkoleniem i monitorowaniem inspektorów. Działaniom tym towarzyszyło stworzenie obszernej bazy danych, w której kierownicy regionalni mogli znaleźć wszystkie informacje na temat statusu, kwalifikacji inspektorów itp., podczas gdy kontrola ze strony głównego biura ograniczała się głównie do kontroli przeprowadzanych co dwa lata. Mimo to zdarzyło się wiele przypadków przydzielenia prac inspektorom, którzy nie posiadali odpowiedniego statusu lub kwalifikacji.

Przypadek ten jest obecnie rozpatrywany.

(4) Generalnie wszystkie uznane organizacje radziły sobie dobrze z kontrolą kwalifikacji inspektorów i szkoleniami. Mimo to Komisja uważnie przygląda się dość częstym przypadkom zaniedbywania szkoleń nowych inspektorów.

3.3. Ocena skuteczności działania uznanych organizacji

Działanie dwunastu wspólnotowych organizacji, oceniane na podstawie odsetku zatrzymań statków związanych z klasyfikacją na obszarze obowiązywania porozumienia paryskiego i porozumienia tokijskiego oraz przez straż przybrzeżną USA, poprawiło się znacząco w ostatnich dwóch latach, czego dowodzą poniższe tabele:

(10)

OBSZAR KONTROLOWANY PRZEZ STRAŻ PRZYBRZEŻNĄ USA

Zatrzymania związane z klasą (CRD)

jako % statków formalnie przybywających do portu

0,00%

0,10%

0,20%

0,30%

0,40%

0,50%

0,60%

1999 2000 2001 2002 2003 2004

Średnia dla UE12 i UO Średnia

wszystkich SP

OBSZAR POROZ. PARYSKIEGO

Liczba zatrzymań wyrażona jako % liczby inpekcji

0,00%

1,00%

2,00%

3,00%

4,00%

5,00%

6,00%

7,00%

8,00%

9,00%

10,00%

1999 2000 2001 2002 2003 2004

Wszystkie zatrzymania

Zatrzymania związane z klasyfikacją (CRD) (wszystkie straże przybrzeżne) Zatrzymania związane z klasyfikacją (CRD EU 12 i RO)

Źródło:: raporty roczne PMO. Opracowanie: EMSA

Źródło: Raporty roczne USCG. Opracowanie: EMSA

(11)

Komisja z zadowoleniem obserwuje tę poprawę, która stanowi pozytywną przeciwwagę dla niepokojących wyników dotychczas przeprowadzonych ocen.

Obecnie trwa przygotowanie bardziej rozbudowanego systemu oceny skuteczności działania uznanych organizacji. Nowy system obejmuje roczne i wieloletnie zestawienia odsetku zatrzymań statków (mierzonego pod względem znaczenia statystycznego) oraz uwzględnia inne czynniki, takie jak wypadki i zestawienie bander, pod którymi pływają statki danej floty.

3.4. Środki podjęte przez Komisję

Komisja, zajmując się stwierdzonymi niedociągnięciami, absolutne pierwszeństwo nadała kwestii ustalenia i usunięcia wszelkich potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa.

Zasadniczo uznane organizacje gotowe były do współpracy i podjęły kroki na rzecz zmiany swoich przepisów i procedur oraz systemów kontroli jakości bez względu na to, czy były one konieczne z powodu nieprzestrzegania przez nie wymogów dyrektywy czy/lub niewłaściwego ich stosowania.

Mimo to w kilku poważniejszych przypadkach Komisja zwróciła się do zainteresowanych organizacji o rozszerzenie działań i zagwarantowanie:

(1) możliwie najdokładniejszego określenia potencjalnych konsekwencji niedociągnięć:

• Należało zatem wykonać wyczerpujące oceny ryzyka związanego z wykrytymi niedociągnięciami systemu. W jednym przypadku ocena ryzyka objęła całą organizację i aż 1500 statków, których budowę organizacja ta nadzorowała w ostatnich latach.

(2) odpowiedniego postępowania w przypadku statków, co do których stwierdzono, że stanowią potencjalne zagrożenie:

• Konieczna zatem była ponowna kontrola kilku statków w celu ustalenia, czy OBSZAR POROZ. TOKIJSKIEGO

Zatrzymania związane z klasyfikacją (CRD° jako % kontroli)

0,00%

0,50%

1,00%

1,50%

2,00%

2,50%

3,00%

2003 2004

Wszystkie SP Średnia UE 12 i UO

Źródło: Raporty roczne TMOU. Opracowanie: EMSA

(12)

inspekcyjne. W czasie sporządzania niniejszego sprawozdania przeprowadzono ponowną kontrolę siedmiu statków, dwa inne przejdą ją wkrótce, a po zakończeniu obecnie trwającej oceny ryzyka, konieczna będzie kontrola kolejnych statków.

(3) właściwego stosowania istniejących lub nowych zasad i wymogów przepisowych w przyszłości:

• Komisja zażądała wprowadzenia szczegółowych planów szkoleń, w niektórych przypadkach obejmujących całą organizację.

(4) wystarczających zasobów ludzkich do wykonania zadań:

• Konieczne było wprowadzenie jednorazowych i wieloletnich planów zatrudnienia. W jednym przypadku oznacza to zwiększenie o przeszło 10% liczby inspektorów w organizacji.

(5) pełnej niezależności organizacji:

• Jak wspomniano wyżej, jedna organizacja została poproszona o zmianę składu zarządu w celu zapewnienia bezpiecznej większości przedstawicieli kategorii niezastrzeżonych.

Część z tych działań jest ciągle w fazie realizacji, ale Komisja jest przekonana, że dały one początek nowej, aktywnej metodzie zwalczania słabych punktów w uznanych organizacjach.

niektóre działania kosztowały wiele zainteresowane organizacje, co dowodzi ich zaangażowania w zapewnienie bezpieczeństwa oraz wartości dodanej działań Komisji w terenie, których korzystne skutki odczuwa nie tylko flota europejska.

3.5. Wnioski

Komisja Europejska uważa, że najważniejszym zadaniem wspólnotowych uznanych organizacji jest zagwarantowanie niezmiennie wysokiej jakości ich pracy. Należy pamiętać, że liczy się każdy błąd, gdyż może mieć katastrofalne skutki.

Mając to na uwadze, ustalenia Komisji wskazują, że nadal jest jeszcze wiele do zrobienia w kwestii zapewnienia dopuszczalnego poziomu ryzyka. Komisja uważa, że problem nie tkwi w samych systemach lub obecnie obowiązujących normach zawodowych uznanych organizacji:

głównym celem usprawnień winny być procedury kontrolne tych organizacji, które nadal jeszcze nie są proporcjonalne do rzeczywistych zagrożeń związanych z działaniami tych instytucji.

W ostatnich latach nadspodziewany boom budowy statków spowodował olbrzymie obciążenie tej branży, której wydajność jest na wyczerpaniu. Bardzo ważne jest zagwarantowanie, aby uznane organizacje umiały odpowiednio radzić sobie z tymi obciążeniami, gdyż ma to istotne znaczenie dla kwestii bezpieczeństwa w przyszłości.

W razie konieczności Komisja bez wahania wycofa uznanie jednej lub wielu organizacji, jednak najpierw dołoży wszelkich starań aby zapewnić bezpieczeństwo, teraz i w przyszłości, statków certyfikowanych przez te organizacje. Komisja podejmowała już takie działania, a ich efekty były zadowalające, również dzięki współpracy państw członkowskich i zainteresowanych organizacji. Komisja będzie nadal wspierać to aktywne podejście przy

(13)

stałej pomocy technicznej EMSA, ponieważ uważa, że środki te skutecznie przyczynią się do poprawy bezpieczeństwa na morzu.

Powyższe ustalenia zostały w całości uwzględnione we wniosku Komisji w sprawie opracowania przeredagowanej wersji dyrektywy 94/57/WE w ramach trzeciego pakietu

„Bezpieczeństwo na morzu”. Zatem:

• Wzmocniony, bardziej przejrzysty i niezależny system certyfikacji systemu kontroli jakości to podstawowy warunek, który należy spełnić, aby polityka prewencyjna przykładała większe znaczenie do właściwego zarządzania ryzykiem przez uznane organizacje.

• Wprowadzenie sankcji finansowych za niespełnienie kryteriów dyrektywy (grzywny ryczałtowe i okresowe) nie tylko zapewnia systemowi większą proporcjonalność, ale także znacznie zwiększa skuteczność działań Komisji w tej dziedzinie i przyczynia się do usuwania niedociągnięć w miejscu ich wystąpienia.

• Wnioski wyciągnięte z już przeprowadzonych ocen umożliwiły Komisji zaproponowanie serii zmian w kryteriach dyrektywy, które mają poprawić ich skuteczność i czytelność, np.

w kwestii wystarczalnych zasobów ludzkich.

4. ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA

Komisja wspomagana przez EMSA zbadała wpływ gospodarczy wdrożenia systemu odpowiedzialności cywilnej określonego w art. 6 ust. 2 lit (b) dyrektywy. Podsumowanie wyników badań znajduje się w załączniku.

Zajmując się tym tematem należy pamiętać, że przepisy dyrektywy dotyczą wyłącznie zadośćuczynienia, jakiego administracja państwa członkowskiego może dochodzić od uznanej organizacji w przypadku, gdy ponosi ona odpowiedzialność w wyniku zaniedbania, ustaloną sądownie lub decyzją organu pozasądowego.

4.1. Wdrożenie przez państwa członkowskie Wspomniane wyżej badanie wykazało, że:

(1) Kwestia nieograniczonej odpowiedzialności za poważne zaniedbania uregulowana art.

6 ust. 2 lit (b) pkt (i) jest ustalona i niepodważalna.

(2) W kwestii przypadków zaniedbania, o których mowa w art. 6 ust. 2 lit. (b) pkt.(ii) i (iii), pierwotnie wyznaczone minimalne poziomy odpowiedzialności (dolne pułapy) stały się maksymalnymi poziomami odpowiedzialności (górne pułapy), ponieważ większość państw członkowskich wyznaczyła limity na poziomie kwot, o których mowa w art. 6 ust. 2 lit. (b) pkt.(ii) i (iii), lub nieco wyższe. Ważnym wyjątkiem jest jednak fakt, że pięć państw członkowskich skorzystało z możliwości negocjowania nieograniczonej odpowiedzialności także w tych przypadkach.

(3) Dotychczas nie zdarzyło się, aby jakieś zdarzenie spowodowało zastosowanie mechanizmu opisanego w art. 6 ust. 2 lit. (b), zatem nie ma żadnego orzecznictwa w tej sprawie.

(14)

4.2. Uznane organizacje

Nic nie wskazuje na to, aby stabilność finansowa uznanych organizacji ucierpiała na skutek wprowadzenia w życie przepisów art. 6 ust. 2 lit. (b).

W ramach konsultacji uznane organizacje:

(1) wskazywały na niemożność „ubezpieczenia nieograniczonej odpowiedzialności”. To oczywiste – ochrona ubezpieczeniowa ma zawsze jakieś granice, ale jej zakres powinien być współmierny do rzeczywistych zagrożeń, których dotyczy. Należy zauważyć, że badanie wykazało, iż uznane organizacje nie zwiększyły swojej ochrony ubezpieczeniowej w związku z wejściem w życie obecnego systemu odpowiedzialności cywilnej określonego w dyrektywie, aczkolwiek ochrona ta jest zasadniczo wystarczająca i zgodna z progami wyznaczonymi w dyrektywie. W porozumieniach z państwami członkowskimi udzielającymi zezwoleń niektóre uznane organizacje zaakceptowały nieograniczoną odpowiedzialność także w przypadku zaniedbań. Stwierdzono, że taki wymóg spowoduje ograniczenia rynkowe, ponieważ organizacje, które nie mogą zaakceptować tych warunków, nie będą mogły działać na rynku państwa członkowskiego, który wymaga ich przestrzegania. Jednakże

– akceptacja warunków porozumienia, w tym – nieograniczonej odpowiedzialności, zależy od wszystkich stron porozumienia. Wszystkie strony negocjacji mają równie silną pozycję.

– argument, jakoby taka sytuacja prowokowała do dyskryminacji nie znajduje potwierdzenia w badaniach, ponieważ wszystkie państwa członkowskie zawarły porozumienia z kilkoma uznanymi organizacjami, zależnie od wielkości i charakteru ich floty.

(2) wyraziły obawę, że przepisy dyrektywy mogą spowodować powstanie nowych praw do odszkodowania. Brzmienie art. 6, w szczególności słowa: „jeżeli odpowiedzialność wynikająca z jakiegoś zajścia zostaje ostatecznie i nieodwołalnie nałożona na administrację przez sąd powszechny...administracja będzie miała prawo do finansowej rekompensaty od uznanej organizacji …” budzi obawy, że w takiej sytuacji strony trzecie zyskują nowe prawo do dochodzenia odszkodowania finansowego z tytułu strat finansowych od właściwej krajowej administracji morskiej oraz, pośrednio, od właściwej uznanej organizacji, na mocy przepisów o odszkodowaniach określonych w art. 6 ust. 2 lit. b).

– W tym przypadku nie ma to jednak miejsca: żadne postanowienie dyrektywy nie zmienia systemu odpowiedzialności administracji krajowych.

– Mimo to uznane organizacje zgłaszały znaczny wzrost kosztów ubezpieczenia i postępowania sądowego po wprowadzeniu tych przepisów. Nie wydaje się, aby miało to znaczący wpływ na wysokość pobieranych opłat.

– W celu wyjaśnienia sytuacji uznane organizacje zaproponowały wprowadzenie przepisu stanowiącego, że postanowienia art. 6 ust. 2 lit. b) nie tworzą nowych praw do odszkodowania, w celu zmniejszenia liczby przypadków dochodzenia odszkodowania na drodze sądowej. Wydaje się, że niektóre państwa członkowskie przyjęły takie klauzule w umowach z uznanymi organizacjami (np. Dania, Łotwa,

(15)

Niderlandy). Klauzule zostały sprawdzone w celu zapewnienia, że nie będą mieć odwrotnego skutku, tj. że nie będą blokować możliwości uzyskiwania odszkodowania przez administracje zgodnie z dyrektywą.

(3) zaproponowały, aby limity wyznaczone w art. 6 ust. 2 lit. b) pkt. (ii) i (iii) stały się maksymalnymi granicami odpowiedzialności. Uznane organizacje dały do zrozumienia, że w takim wypadku zaakceptowałyby wyższe granice odpowiedzialności.

4.3. Wnioski

Komisja stwierdza, że chociaż wszystkie państwa członkowskie powiadomiły o podjętych stosownych krokach wdrożeniowych, to z badania przeprowadzonego przez University of Southampton¹⁵ wynika, że część elementów dyrektywy mogła zostać niewłaściwie przetransponowana do niektórych systemów prawa krajowego. W tej kwestii wykonane zostaną odpowiednie kontrole w ramach komisyjnego programu oceny zgodności¹⁶.

Przy braku dowodów naruszenia lub niekorzystnego wpływu na stabilność finansową (równowagę) uznanych organizacji, Komisja nie widzi powodu, aby zmieniać istniejące status quo. W szczególności Komisja nie uważa, aby konieczne było dodanie do dyrektywy nowego postanowienia, jak żądają tego uznane organizacje, ponieważ jej art. 6 ust. 2 lit. b) nie stanowi nowych praw do odszkodowania¹⁷.

Poza tym obecne przepisy dotyczące odpowiedzialności cywilnej obowiązują dopiero od dnia 22 lipca 2003 r. i być może jest jeszcze za wcześnie, aby wyciągać ostateczne wnioski co do ich zmiany – zwłaszcza przy braku stosownego orzecznictwa sądowego. Komisja będzie nadal monitorować wykonanie postanowień art. 6 ust. 2 lit. b) i, jeśli okaże się to konieczne, zgłosi uwagi organowi legislacyjnemu.

15 por. tabela 1 w załączniku

16 W chwili sporządzania niniejszego sprawozdania trwa procedura wyjaśniania naruszenia popełnionego przez Republikę Słowacką, aczkolwiek nie jest ono związane z przepisami dotyczącymi odpowiedzialności określonymi w dyrektywie (naruszenie zobowiązań określonych w art. 3).

17 Naturalnie Komisja sprawdzi w ramach oceny, czy ochrona ubezpieczeniowa każdej uznanej

(16)

ZAŁĄCZNIK: WSTĘPNE STUDIUM SYSTEMU ODPOWIEDZIALNOŚCI USTANOWIONEGO ART. 6 UST. 2 LIT. (b) ZMIENIONEJ DYREKTYWY 94/57/WE

1. KONTEKST

Art. 6 ust. 5 zmienionej dyrektywy 94/57/WE stanowi: „Komisja, nie później niż dnia 22 lipca 2006 r., przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie oceniające ekonomiczny wpływ systemu odpowiedzialności przewidziany w niniejszym artykule [art. 6 ust.

2 lit. b)] na zainteresowane strony, a bardziej szczegółowo, jego następstwa dla równowagi finansowej uznanych organizacji.

Sprawozdanie to zostaje sporządzone we współpracy z właściwymi organami państw członkowskich i zainteresowanymi stronami, w szczególności uznanymi organizacjami/towarzystwami klasyfikacyjnymi. Komisja, jeżeli okaże się to konieczne w świetle tej oceny, przedkłada propozycję zmiany niniejszej dyrektywy z bardziej szczególnym odniesieniem do zasady odpowiedzialności i maksymalnej wysokości obciążeń.”

We wrześniu 2005 r. Komisja zwróciła się do EMSA o wykonanie dodatkowego badania, które miało stanowić wkład do sprawozdania Komisji. Kontrakt na wykonanie badań w przetargu zorganizowanym przez EMSA przyznano Instytutowi Prawa Morskiego University of Southampton. W wyniku tych działań powstało sprawozdanie sporządzone przez niezależną grupę naukowców z Instytutu Prawa Morskiego University of Southampton, zatytułowane

„Studium oceny wpływu gospodarczego systemu odpowiedzialności na zainteresowane strony oraz konsekwencji dla równowagi finansowej uznanych organizacji – art. 6 ust. 5 dyrektywy 94/57” datowane na dzień 15 lutego 2006 r.

Podstawowym celem studium było przedstawienie skutków wdrożenia przepisów dotyczących odpowiedzialności, zawartych w art. 6 ust. 2 lit. b) dyrektywy 94/57/WE (w brzmieniu poprawionym dyrektywą 2001/105/WE).

Badanie koncentruje się na uznanych organizacjach posiadających upoważnienia w 25 państwach członkowskich Unii Europejskiej, Norwegii i Islandii, jednak w celu ustalenia punktów odniesienia oceny zalet i wad wdrożenia dyrektywy, wykonano także badania dotyczące innych, pozaeuropejskich państw-armatorów.

Studium zawiera przegląd finansowych ograniczeń odpowiedzialności ustalonych przez 25 państw członkowskich UE, Norwegię i Islandię oraz uznane organizacje, zgodnie z art. 6 ust. 2 lit. b), pkt. (i), (ii) i (iii). W przypadku gdy prawo krajowe państwa przewiduje nieograniczoną odpowiedzialność, sprawdzono czy państwo takie zapewnia alternatywne formy ochrony.

Badania i dane przedstawione w studium University of Southampton wykorzystano jako informacje pomocnicze i podstawę niniejszego raportu.

(17)

2. PODSTAWA PRZEPISÓW O ODPOWIEDZIALNOŚCI OKREŚLONYCH W ART.6 UST.2 LIT. B) Wniosek dotyczący zmiany dyrektywy 94/57/WE, w wyniku której dyrektywę tę zmieniono dyrektywą 2001/105/WE¹⁸, był jednym z głównych wniosków złożonych po wypadku statku ERIKA w grudniu 1999 r. wchodzących w skład tzw. pakietu ERIKA I. Jedną z najbardziej dyskutowanych kwestii zawartych we wniosku Komisji było wprowadzenie przepisów o odpowiedzialności w art. 6. Wniosek Komisji opierał się na pracach tzw. grupy gothenburskiej, w której skład wchodziły niektóre administracje bandery UE oraz część międzynarodowych uznanych organizacji, a która zajmowała się omawianiem i przygotowaniem projektów przepisów dotyczących odpowiedzialności oraz próbą wyznaczenia ograniczenia odpowiedzialności w przypadkach zaniedbań.

Wniosek Komisji (COM2000)142 wersja ostateczna) zawierał tekst, który wprowadzał nieograniczoną odpowiedzialność za poważne zaniedbania lub celowe działania praz ograniczenia odpowiedzialności za zaniedbania lub czyny lekkomyślności. Wyznaczono limity w wysokości 5 mln EUR za zranienie lub śmierć oraz 2,5 mln EUR za utratę lub zniszczenie mienia.

W procedurze współdecyzji prowadzącej do porozumienia pomiędzy Radą i Parlamentem Europejskim, wniosek zmieniono i limity maksymalne (lub górne pułapy) zmieniono na limity minimalne (lub dolne pułapy). Kwoty zmieniono odpowiednio na 4 i 2 mln EUR.

Art. 6 ust. 2 lit. b) dyrektywy 94/57/WE wymaga uwzględnienia następujących postanowień w instrumencie regulującym stosunki robocze między krajowymi administracjami a uznanymi organizacjami:

– jeżeli odpowiedzialność wynikająca z jakiegoś zajścia zostaje ostatecznie i nieodwołalnie nałożona na administrację przez sąd powszechny lub jako część rozstrzygnięcia sporu na drodze postępowania arbitrażowego, łącznie z wymogiem wypłacenia odszkodowań stronom poszkodowanym z tytułu straty lub uszkodzenia mienia lub uszkodzenia ciała czy śmierci, które, jak udowodnił to sąd zostały spowodowane umyślnie lub przez przeoczenie bądź poważne zaniedbanie uznanej organizacji, jej organów, pracowników, agentów lub inne osoby, które działają w imieniu uznanej organizacji, administracja będzie miała prawo do finansowej rekompensaty od uznanej organizacji w stopniu, w jakim taka strata, uszkodzenie, zranienie czy śmierć, według decyzji sądu zostały spowodowane przez uznaną organizację;

– jeżeli odpowiedzialność wynikająca z jakiegoś zajścia zostaje ostatecznie i nieodwołalnie nałożona na administrację przez sąd powszechny lub jako część rozstrzygnięcia sporu na drodze postępowania arbitrażowego, łącznie z wymogiem wypłacenia odszkodowań stronom poszkodowanym z tytułu uszkodzenia ciała lub śmierci, które, jak udowodnił to sąd, zostały spowodowane przez jakieś zaniedbanie lub lekkomyślny czyn lub zaniechanie ze strony uznanej organizacji, jej organów, pracowników, agentów lub inne osoby, które działają w imieniu uznanej organizacji, administracja będzie miała prawo do finansowej rekompensaty ze strony

(18)

uznanej organizacji w stopniu w jakim wspomniane uszkodzenie ciała czy śmierć, według decyzji sądu, zostały spowodowane przez uznaną organizację; państwa członkowskie mogą ograniczyć kwotę do zapłacenia przez uznaną organizację, która, jednakże musi być co najmniej równa kwocie 4 milionów EUR;

– jeżeli odpowiedzialność wynikająca z jakiegoś zdarzenia zostaje ostatecznie i nieodwołalnie nałożona na administrację przez sąd powszechny lub jako część rozstrzygnięcia sporu na drodze postępowania arbitrażowego, łącznie z wymogiem wypłacenia odszkodowań stronom poszkodowanym z tytułu straty lub uszkodzenia mienia, które jak udowodnił to sąd zostały spowodowane przez jakieś zaniedbanie lub lekkomyślny czyn lub zaniechanie ze strony uznanej organizacji, jej organów, pracowników, agentów lub inne osoby, które działają w imieniu uznanej organizacji, administracja będzie miała prawo do finansowej rekompensaty ze strony uznanej organizacji w stopniu w jakim wspomniana strata czy uszkodzenie, według decyzji sądu zostały spowodowane przez uznaną organizację; państwa członkowskie mogą ograniczyć kwotę do zapłacenia przez uznaną organizację, która, jednakże musi być, co najmniej równa kwocie 2 milionów EUR;

Należy zwrócić uwagę na następujące kwestie:

(1) Uznane organizacje wykonują statutowe prace (przeglądy) na statkach bandery w celu ustalenia zgodności zarejestrowanych statków ze stosownymi wymaganiami międzynarodowych konwencji (IMO), kodeksów, dyrektyw UE i ustawodawstwem krajowym. Stosunki między administracją bandery a uznaną organizacją powinny być ustalone w porozumieniu między stronami.

(2) Żadne warunki nie zobowiązują państwa bandery do przyznania wykonawstwa działalności ustawowej danej uznanej organizacji. Wykonanie tych prac we własnym zakresie jest absolutnie zgodne z prawem, podobnie jak przyznanie prawa do ich wykonywania UO. W praktyce większość państw członkowskich zleca wykonanie ustawowych prac, w mniejszym lub większym zakresie, uznanym organizacjom.

(3) Przepisy o odpowiedzialności regulują stosunki między administracją bandery i uznaną organizacją, w przypadku gdy administracja upoważniła uznaną organizację do wykonywania w jej imieniu działalności ustawowej. Jeżeli odpowiedzialnością wynikająca z jakiegoś zajścia zostaje ostatecznie i nieodwołalnie obciążona przez sąd powszechny administracja może ona odzyskać kwotę grzywny, którą musi uiścić, od uznanej organizacji, która wykonywała prace w jej imieniu.

(4) W przypadku poważnego zaniedbania (art. 6 ust. 2 lit. b) pkt (ii)) obowiązuje nieograniczona odpowiedzialność, np. jeśli sąd podejmie decyzję o nałożeniu na administrację kary finansowej, ma ona prawo do odzyskania pełnej kwoty od UO.

(5) W przypadku zaniedbania (art. 6 ust. 2 lit. b) pkt. (ii)) i (iii)) administracja może odzyskać kwotę w maksymalnej wysokości ustalonej między administracją bandery a uznaną organizacją, ale nie niższą niż, odpowiednio, 4 lub 2 mln EUR. Zatem w przypadku gdy strony ustalą granice tych kwot, a sąd zasądzi wyższą grzywnę, dana

(19)

administracja bandery będzie musiała pokryć różnicę między 2 lub 4 mln EUR a zasądzoną kwotą samodzielnie (lub z ubezpieczenia, jeśli jest takim objęta).

(6) Dyrektywa pozostawia jednak tę kwestię do rozstrzygnięcia stronom: administracji bandery i uznanej organizacji, którą administracja chce upoważnić do wykonywania w jej imieniu ustawowych prac; strony mogą wynegocjować kwotę wyższą niż 2 lub 4 miliony, z uwzględnieniem nieograniczonej odpowiedzialności. Dyrektywa nie nakłada jednak obowiązku stosowania nieograniczonej odpowiedzialności w przypadkach zaniedbania (art. 6 ust. 2 lit. b pkt. (ii) i (iii)).

(7) Jeśli strony nie mogą dojść do porozumienia wówczas administracja nie może zlecić wykonywania ustawowych prac UO i musi wykonywać te prace jako państwo bandery, do czego ma pełne prawo.

Przepisy o odpowiedzialności określone w art. 6 ust. 2 lit. b) weszły w życie 22 lipca 2003 r., a skutki ich wdrożenia oceniać ma sprawozdanie sporządzone zgodnie z postanowieniami art. 6 ust. 5. Ocena zakresu finansowego odpowiedzialności ustalonego przez państwa członkowskie z uznanymi organizacjami jest warta uwagi, szczególnie w przypadkach, w których państwa członkowskie wynegocjowały i ustaliły nieograniczoną odpowiedzialność także w przypadku zaniedbań. W takich okolicznościach należy zadać sobie pytanie, czy uznane organizacje mogą być objęte innym rodzajem ochrony.

3. ZAKRESODPOWIEDZIALNOŚCI-PODSUMOWANIE

3.1. Zakresy odpowiedzialności w państwach bandery UE/EOG - postępy we wdrażaniu

Dyrektywa narzuca obowiązek wprowadzenia nieograniczonej odpowiedzialności w przypadkach poważnych naruszeń (art. 6 ust. 2 lit. b) pkt i)) i żadne z państw członkowskich UE, które wprowadziły w życie jej postanowienia nie podważa tego wymogu.

Limity odpowiedzialności w przypadku zaniedbań (art. 6 ust. 2 lit. b) pkt. (ii) i (iii)) w państwach UE/EOG mają różną wysokość.

• Osiem państw członkowskich (Cypr, Litwa, Łotwa, Polska, Słowenia, Szwecja, Węgry i Zjednoczone Królestwo) wyznaczyło limity w wysokości, odpowiednio, 4 i 2 mln EUR za naruszenia z art. 6 ust. 2 lit. b) (ii) i (iii);

• Pięć państw członkowskich (Belgia, Dania, Grecja, Malta, Portugalia) i Norwegia wyznaczyło nieco wyższe limity, niż wyznaczone w dyrektywie, tj. odpowiednio 5 i 2,5 mln EUR za naruszenia z art. 6 ust. 2 lit. b) (ii) i (iii);

• Trzy państwa członkowskie (Finlandia, Irlandia i Niderlandy) wyznaczyły limity odpowiedzialności w wysokości 5 i 2,5 mln USD¹⁹.

(20)

• Pięć państw członkowskich UE: Francja, Hiszpania, Luksemburg, Niemcy i Włochy przyjęły nieograniczoną odpowiedzialność za naruszenia z art. 6 ust. 2 lit. b) (ii) i (iii). (Polski wzór porozumienia może także wprowadzać nieograniczoną odpowiedzialność).

• W przypadku pozostałych czterech państw członkowskich²⁰ informacje są niedostępne lub niewystarczające.

Podsumowując: 17 państw członkowskich i Norwegia wprowadziły ograniczoną odpowiedzialność dla przypadków naruszeń. W większości przypadków wyznaczone kwoty odpowiadają określonym w dyrektywie, zamieniając pułapy dolne na górne. Pięć państw członkowskich skorzystało z możliwości określonej w art. 6 i ustaliło z uznanymi organizacjami, którym udzieliło uprawnień nieograniczoną odpowiedzialność za naruszenia. W trzech państwach członkowskich oraz w Islandii sytuacja nie jest jasna ze względu na brak informacji.

W tabeli 1 przedstawiono sytuację z lutego 2006 r. Informacje pochodzą z analizy odpowiedzi na kwestionariusze, które zespół badawczy z University of Southampton rozesłał do wszystkich państw²¹.

20 Austria, Republika Czeska, Estonia i Słowenia.

21 Mimo dołożenia wszelkich starań, aby zebrać wszystkie dostępne w rządowych i innych oficjalnych źródłach informacje, nie możemy zagwarantować dokładności i kompletności danych.

(21)

Tabela 1 Stan wdrożenia przepisów ustanowionych art. 6 ust. 2 lit. b)

Państwo członkowskie UE

Sposób wdrożenia

Nowe

porozumienia Problemy

związane z wdrożeniem

(i) Odpowie- dzialność za poważne zaniedbanie

ii)

Zaniedbanie Lekkomyślność Utrata życia zranienie (w mln EUR)

iii)

Zaniedbanie Lekkomyślność Zniszczenie mienia (w mln EUR)

Waluta uznane organizacje upoważnione przez państwo członkowskie, niezależnie od klasy

upoważnienia

Austria Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych Belgia List intencyjny +

umowa

Negocjacje w toku

Nie Nieogranicz ona

5 2,5 EUR ABS, BV, GL,

LR, NKK, DNV Cypr List intencyjny +

umowa Tak Numeracja Nieogranicz

ona 4 2 EUR ABS, BV,

DNV, HRS, GL, KR, LR, NKK, RINA, RS Republika

Czeska

Brak danych Nie Brak wdrożenia Standardowa Standardowa Standardowa Brak danych

Dania List intencyjny +

umowa Tak Nie Nieogranicz

ona 5 2,5 EUR ABS, BV,

DNV, GL, LR, NKK, RINA Estonia List intencyjny +

umowa Brak danych Brak wdrożenia Standardowa Standardowa Standardowa Finlandia List intencyjny +

umowa

Negocjacje w toku

Nie Nieogranicz ona

5 2,5 USD ABS, BV, GL,

LR, RINA, DNV, RS

(22)

Nowe

ii)

iii)

upoważnienia

Francja List intencyjny +

ona Nieograniczona Nieograniczona ABS, BV, GL Grecja List intencyjny +

umowa

Tak Nie Nieogranicz

ona

5 2,5 EUR ABS, BV,

DNV, GL, KR, LR, NKk, RINA, RS

Hiszpania List intencyjny Tak Nie Nieogranicz

ona Nieograniczona Nieograniczona BV, GL, RINA Irlandia List intencyjny +

umowa

Tak Nie Nieogranicz

ona

5 2,5 USD BV, GL, LR,

DNV Litwa List intencyjny +

umowa Negocjacje w

toku Nie Nieogranicz

ona 4 2 EUR BV, LR, DNV,

RS Luksemburg List intencyjny Tak Nie Nieogranicz

ona Nieograniczona Nieograniczona ABS, BV, DNV, GL, LR,

NKK, RINA Łotwa List intencyjny +

umowa

Tak Treść Nieogranicz ona

4 2 EUR ABS, BV, GL,

LR, DNV, RS Malta List intencyjny +

umowa Negocjacje w

toku Numeracja Nieogranicz

ona 5 2,5 EUR/waluta

lokalna ABS, BV, DNV, GL, RINA oraz RS

(23)

Nowe

ii)

iii)

upoważnienia

Niderlandy List intencyjny +

umowa Negocjacje w

toku Nie Nieogranicz

ona 5 2,5 USD ABS, BV,

DNV, GL, LR, NKK, RINA Niemcy List intencyjny +

ona Nieograniczona Nieograniczona ABS, BV, GL, LR, RINA,

DNV, RS Polska List intencyjny +

umowa Negocjacje w

toku Treść Nieogranicz

ona 4 2 EUR Brak informacji

Portugalia List intencyjny + umowa

Tak Nie Nieogranicz

ona

5 2,5 EUR LR, BV, DNV,

RINA, ABS, GL, RINAVE, NKK

Słowacja List intencyjny +

umowa Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych ABS, GL??

Słowenia List intencyjny + umowa

Tak Nie Nieogranicz

ona

4 2 EUR BV, GL, RINA

Szwecja Umowa Tak Nie Nieogranicz

ona 4 2 EUR ABS,BV, GL,

LR, DNV Węgry List intencyjny +

umowa Brak danych Treść Nieogranicz

ona 4 2 EUR RINA

(24)

Nowe

ii)

iii)

upoważnienia

Włochy List intencyjny +

ona Nieograniczona Nieograniczona RINA, ABS, BV, GL

Zjednoczone Królestwo

List intencyjny + umowa

Tak Nie Nieogranicz

ona

4 2 EUR ABS, BV,

DNV, GL, LR, RINA, NKK PAŃSTWA

EOG

Islandia List intencyjny +

umowa Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych STC/SDR

200 000 Brak informacji

Norwegia Umowa Tak Nie Nieogranicz

ona

5 2,5 EUR DNV, LR, BV,

GL, ABS

(25)

3.2. Nieograniczona odpowiedzialność za zaniedbania

Dyrektywa 94/57/WE umożliwia państwom europejskim i uznanym organizacjom uzgodnienie wyższych granic odpowiedzialności za zaniedbania, jednak w treści dokumentu nie wyznaczono pułapu takiej wyższej kwoty. Skutki takiego wyboru są dwojakie: z jednej strony niektóre państwa wybrały negocjację wyższych maksymalnych limitów (w większości przypadków, odpowiednio 2,5 i 5 mln EUR), a z drugiej strony, inne państwa nalegały na stosowanie nieograniczonego prawa do zadośćuczynienia i wynegocjowały je z uznanymi organizacjami uprawnionymi do działania na ich terytorium. Państwa te to: Francja, Hiszpania, Luksemburg, Niemcy i Włochy. Jak pokazuje tabela 2 te państwa członkowskie podpisały porozumienia z uznanymi organizacjami UE.

Tabela 2

Państwo członkowski e UE

Art. 6 ust.

2 lit. b) pkt (i)

Art. 6 ust.

2 lit. b) pkt (ii)

Art. 6 ust.

2 lit. b) pkt (iii)

UO

Francja Nieograni

czona Nieograni

czona ABS, BV, GL Hiszpania Nieograni

czona Nieograni

czona BV, GL, RINA Luksemburg Nieograni

czona

Nieograni czona

ABS, BV, GL, DNV, LR, NKK, RINA

Niemcy Nieograni

czona Nieograni

czona ABS, BV, GL, LR, DNV Włochy Nieograni

czona Nieograni

czona ABS, BV, GL, RINA

Wykonawca skontaktował się z niezależnymi ekspertami prawnymi w tych państwach, aby zbadać kwestię nieograniczonej odpowiedzialności i potencjalnej obrony przed jej skutkami.

Wyniki tych badań można podsumować następująco:

Zasadniczo większość systemów prawnych stanowi, że niezależne państwo musi wykonywać swoje ustawowe obowiązki ze staranności wymaganą dla danego rodzaju pracy, a w przypadku gdy dojdzie do zaniedbania z jego winy, ma obowiązek wypłacenia odszkodowania poszkodowanym stronom. Systemy prawne Francji, Hiszpanii, Luksemburga, Niemiec i Włoch ulegają silnym wzajemnym wpływom i zasadniczo nie zapewniają swoim administracjom ochrony przed działaniami ze strony obywateli. Z drugiej strony, konstytucja gwarantuje obywatelom prawo do uczciwego postępowania sądowego w sprawie odzyskania należnego im odszkodowania²². W niektórych krajach istnieje specjalny sąd zajmujący się rozpatrywaniem takich roszczeń²³, w innych zaś jurysdykcję sprawuje sąd cywilny.²⁴

22 Przykładowo: § 34 GG w Niemczech i art. 28 Cost we Włoszech

23 Jak w przypadku francuskiego Tribunal Administratif

(26)

W takim przypadku, jeśli za wydawanie ustawowych świadectw odpowiedzialna jest administracja²⁵ i nie może ona pozbyć się odpowiedzialności na drodze przekazania uprawnień²⁶, powstaje pytanie, czy jakiekolwiek ograniczenia lub wymogi ustawowe mogą powstrzymać administrację przed dochodzeniem zwrotu pełnej kwoty kary finansowej od uznanej organizacji, która dopuściła się przewinienia.

Z zebranych informacji wynika. że odpowiedź na to pytanie jest przecząca²⁷. Jedynym państwem europejskim, dla którego nie wykonano ostatecznej analizy są Niemcy, gdzie spierano się, że konstytucyjne prawo administracji do występowania o odszkodowanie do jej pracowników wyłącznie w przypadku poważnego zaniedbania ograniczyłoby prawo do dochodzenia zadośćuczynienia we wszystkich przypadkach drobnych zaniedbań. Okazało się jednak, że administracja niemiecka była na tyle zapobiegliwa, że nie zakwalifikowała uznanych organizacji jako pracowników sektora publicznego, co może oznaczać, że cały spór jest bezpodstawny.

Podsumowując: badanie nie stwierdziło istnienia stosownych przepisów krajowych, które umożliwiałyby uznanym organizacjom, upoważnionym w krajach, gdzie obowiązuje nieograniczona odpowiedzialność za zaniedbania, uniknięcie lub ograniczenie takiego nieograniczonego ryzyka. Jedynym państwem, w którym jest to możliwe są Niemcy, ale w tej kwestii nie zostało to jeszcze zweryfikowane praktycznie.

To, że niektóre państwa bandery UE domagają się wprowadzenia nieograniczonej odpowiedzialności także w przypadkach zwykłych zaniedbań, mogło spowodować rezygnację kilku uznanych organizacji z ubiegania się o upoważnienie do działania w tych krajach (patrz rozdział 3.3). Nasuwa się zatem pytanie: czy możliwość negocjowania nieograniczonej odpowiedzialności także w przypadkach zwykłych zaniedbań nie spowoduje ograniczenia dostępu do rynku?

3.3. Dyrektywa 94/57/WE a konkurencja

Niektóre uznane organizacje wyraziły przekonanie, że żądanie przez niektóre państwa członkowskie UE nieograniczonej odpowiedzialności w przypadku zaniedbań oraz związane z tym zagrożenia, których nie można ubezpieczyć stanowią protekcjonistyczną próbę zniekształcenia rynku i uniemożliwienia im pracy w tych krajach. Z ich punktu widzenia, prawdziwym skutkiem takiego rozwiązania jest ograniczenie wyboru dostępnych dostawców usług do tych, którzy są gotowi zaryzykować poniesienie nieograniczonej odpowiedzialności za zwykłe zaniedbanie. Niektóre uznane organizacje stwierdziły, że dyrektywa w swym ostatecznym brzmieniu sprzyja pośrednio dalszemu wspieraniu podmiotów krajowych.

Taka opinia zdaje się jednak nie uwzględniać w pełni sytuacji niektórych uznanych organizacji, które jak pokazuje zestawienie w tabeli 2, podpisały porozumienia, na mocy

25 Obowiązek wydawania ustawowych świadectw nałożony zasadniczo na państwa bandery na mocy konwencji międzynarodowych. Takie rozwiązanie obowiązuje nawet na poziomie prawodawstwa europejskiego – tak przynajmniej wynika z treści dwóch ustępów dyrektywy zawierających odesłanie do obowiązku wydawania międzynarodowych certyfikatów bezpieczeństwa i dotyczących zanieczyszczeń przez państwa członkowskie oraz do potrzeby większego zaangażowania administracji krajowych w wydawanie takich świadectw.

26 Albo ze względu na przepisy prawne albo dlatego, że uznane organizacje są przedstawicielami tychże administracji.

27 W Hiszpanii dekret 90/003 jednoznacznie nakłada taki obowiązek i nie ma od niego żadnych wyjątków, wykluczeń ani ograniczeń.