Adriana Garbatowska, Tomasz
Lange
"Obóz ćwiczebny Wojsk
Wielkopolskich" w Wielkopolskim
Parku Etnograficznym
Studia Lednickie 15, 163-167
Tomasz Lange
SGRH 3. Bastion Grolman Studia Lednickie XV (2016)
„Obóz ćwiczebny Wojsk Wielkopolskich”
w Wielkopolskim Parku Etnograficznym
P
owodem zaprezentowania w tegorocznej Kronice wydarzenia pt. Obózćwi-czebny Wojsk Wielkopolskich było wyróżnienie przyznane w konkursie Fundacji
Muzeów Wielkopolskich Izabella na najwybitniejsze wydarzenie muzealne roku 2015 w kategorii II Działalność edukacyjna, promocyjna i marketingowa.
Spotkanie dwóch zespołów — muzealnego i hobbystyczno-wojskowego, które w kręgu swoich zainteresowań mają historię Wielkopolski — zaowocowało zor-ganizowaniem wydarzenia, które nazwaliśmy Obóz ćwiczebny Wojsk Wielkopolskich. W Wielkopolskim Parku Etnograficznym opowiadamy historię Wielkopolski z okresu od końca XIX po lata 60. XX wieku przez przedmioty zgromadzone w zagrodach chłopskich odtwarzających typową wieś wielkopolską. Stowarzysze-nie Grupa Rekonstrukcji Historycznej 3. Bastion Grolman w swojej działalności nawiązuje do tradycji powstańczo-wojskowej Wielkopolski z lat 1918–1920. Efek-tem spotkania był pomysł połączenia dwóch narracji w taki sposób, aby mówiąc o codziennym życiu wsi z początku wieku, opowiedzieć zarazem o tradycjach żołnierskich. Podjęliśmy wspólną decyzję, że zaproponujemy turystom przygodę, której tematem przewodnim stanie się szkolenie według reguł obowiązujących w Wojsku Wielkopolskim w 1919 roku.
Wojska Wielkopolskie to formacja o charakterze regionalnym, która zaczęła po-wstawać na rozkaz generała Józefa Dowbora-Muśnickiego jeszcze w trakcie powstania wielkopolskiego, w styczniu 1919 roku.
SGRH 3. Bastion Grolman odtwarza losy żołnierzy 3. Pułku Strzelców Wielko-polskich. Pułk ten został utworzony 14 lutego 1919 roku, a jego dowódcą został pod-pułkownik baron Arnold Szyling. Wkrótce pułk ruszył na front litewsko-białoruski. W lipcu 1919 roku wraz z innymi oddziałami Wielkopolskiej Dywizji Kombinowanej zdobył twierdzę w Bobrujsku. W styczniu 1920 roku został włączony w struktury Woj-ska Polskiego i wówczas otrzymał nazwę 57. Pułku Piechoty Wielkopolskiej1.
Studia Lednickie XV (2016) 164
Wielkopolski Park Etnograficzny został przekształcony w wieś z maja 1919 roku po raz pierwszy 1 maja 2015 roku. W poszczególnych zagrodach żołnierze z pułków wielkopolskich urządzili kwatery i koszary polowe. Każdy rekrut (zarówno dziecko, jak i dorosły) na początku swojej drogi otrzymał kartę poborowego, na której były ustalone poszczególne etapy szkolenia. W każdym z punktów żołnierz odpowiada-jący za stanowisko przystawiał pieczątkę oznaczającą ukończenie danego etapu. Po przebyciu wszystkich szczebli szkolenia rekrut udawał się do komendantury obozu szkoleniowego. Tam z rąk pisarza pułkowego otrzymywał legitymację żołnierza Wojsk Wielkopolskich i kupon upoważniający do odbioru posiłku w karczmie. Rekruci otrzymali mapę, która wskazywała kierunek wędrówki (patrz s. 166). W wybranych zagrodach ulokowane były poszczególne punkty szkoleniowe: 1) Na nawsiu — centralnym placu wsi, przed pierwszą chatą — rozstawiono
stanowisko komisji rekrutacyjnej. Tutaj kandydat rozpoczynał przygodę z Ar-mią Wielkopolską. Po otrzymaniu karty poborowego udawał się na pierwsze stanowisko.
2) W zagrodzie z Wolicy (3.) kandydat przechodził wstępne badanie lekarskie, zapoznawał się też z elementami pierwszej pomocy medycznej stosowanymi w roku 1919, zaliczając „przejażdżkę” na noszach.
W stodole swoje kwatery mieli żołnierze Wojsk Wielkopolskich, natomiast dla tych, dla których nie starczyło miejsca, rozstawiono namioty z płacht. Kandydat uczył się tutaj rozstawiać jeden z takich namiotów. Dowiadywał się też, że żołnierz musi umieć władać igłą i nicią, przyszywając urwany guzik do bluzy mundurowej.
3) W zagrodzie z Dobrzeca (4.) na rekrutów czekał kapral, który wpajał im do głowy to, co w armii jest najważniejsze: musztra — musztra — musztra!
Kandydaci zapoznawali się również z wyposażeniem żołnierskiego plecaka i tajnikami zwijania żołnierskiego koca.
4) W chałupie z Dobrzeca (4.) poznawali historię Wojsk Wielkopolskich ze szczególnym naciskiem na 3. Pułk Strzelców Wielkopolskich.
5) Zagroda z Ołoboku (6.) przekształcona została w zbrojownię. Na tym stano-wisku rekruci zapoznawali się z bronią (atrapy). Uczyli się obsługi karabinu Mauser wz. 98 i pistoletu P08 Parabellum. Przygotowywali stanowisko dla karabinu MG 08/15 oraz mogli „postrzelać” z CKM MG 08 na lawecie. Elementem szkolenia z bronią była także walka wręcz oraz zapoznanie się z granatami i ich obsługą (rzut do celu).
6) W zagrodzie z Pakosławia (20.) odbywało się szkolenie z topografii: zapozna-wano kandydatów z umiejętnością posługiwania się kompasem oraz informo-wano, jak czytać i kreślić mapy.
7) W zagrodzie z Goździna (8.) Bogusław Antoniów, wnuk powstańca wielko-polskiego, rozłożył warsztat rymarski: większość przedmiotów to pamiątki rodzinne używane przez Dziadka — rymarza — który przekazał warsztat wnukowi, a ten część tajników swojej pracy udostępniał „nowym” strzelcom. 8) W lamusie z Mikołajewic (35.) urządzono szkołę. „Wiejskie dzieci” oraz wszy-scy chętni mogli doskonalić kaligrafowanie pod okiem prawdziwej nauczycielki.
9) Dwór ze Studzieńca (34.) stał się komendanturą obozu szkoleniowego. (Ko-mendantem tego szkolenia był baron Arnold Szyling — pierwszy dowódca 3. Pułku Strzelców Wielkopolskich). To tu po ukończeniu wszystkich zadań rekrut otrzymywał legitymację żołnierza Wojsk Wielkopolskich oraz bon na posiłek.
10) W karczmie z Sokołowa Budzyńskiego (7.) nowo przyjęty żołnierz Wojsk Wielkopolskich otrzymywał od karczmarza posiłek — grochówkę z kuchni polowej, pajdę chleba ze smalcem i ogórkiem oraz ciasto dla poprawy nadwątlo-nej szkoleniem kondycji fizycznadwątlo-nej.
Rok później, 3 maja 2016 roku, do organizacji „Obozu” dołączyło Wronieckie Stowarzyszenie Historyczne „Historica” z Wronek, któremu szczególnie bliska jest historia 2. Pułku Strzelców Wielkopolskich. Grono SGRH 3. Bastion Grolman powiększyło się zaś o Szkolną Sekcję działającą w XXV LO w Poznaniu. Oba stowarzyszenia podzieliły między siebie przestrzeń muzeum — Stowarzyszenie „Historica” rozbiło obóz w zagrodzie z Wolicy a 3. Bastion Grolman w zagro-dzie z Ołoboku. Formułę szkolenia pozostawiliśmy, dając swobodę zdobywania „sprawności” w jednej bądź drugiej formacji. Finałowym elementem spotkania była inscenizacja bitwy zgodnie z regułami walki obowiązującymi w tamtym okresie, przy użyciu stosownego sprzętu wojskowego.
Inscenizacjami życia Wojska Wielkopolskiego staraliśmy się w przystępny sposób opowiedzieć, kim w historii polskiej było Wojsko Wielkopolskie, jaką rolę odgrywało i czym się odznaczyło. Przekaz zyskał na wiarygodności dzięki obec-ności grup rekonstrukcyjnych z ich umundurowaniem, sprzętem i opowieściami w historycznie zgodnym otoczeniu.
Studia Lednickie XV (2016) 166
B. ZESPÓŁ DWORSKI 32. Kaplica z Lasów Grabskich 33. Oficyny z Łomnicy 34. Dwór ze Studzieńca 35. Lamus z Mikołajewic C. FOLWARK 36. Budynek inwentarski z Wysocka Wielkiego 37. Owczarnia z Sasinowa 38. Spichlerz z Dębego 39. Stodoła z Nowego Tomyśla 40. Gołębnik z Mirosławic 41. Stodoła z Zielęcina 42. Stodoła z Jaromierza
A. WIEŚ 1. Zagroda z Lubczynka 2. Kuźnia ze Skrzetusza 3. Zagroda z Wolicy 4. Zagroda z Dobrca 5. Chałupa komornika z Godziesz Wielkich 6. Zagroda z Ołoboku 7. Karczma z Sokołowa Budzyńskiego Zagroda z Goździna 8. 9. Kapliczka św. Roch z Górek Dąbskich 10. Plebania 11. Chałupa ze Zdroju 12. Kosciół z Wartkowic 13. Dzwonnica z Sokołowa Budzyńskiego 14. Remiza z Kawczyna 15. Zagroda z Gaju 16. Zagroda z Sulmierzyc 17. Zagroda „poniatówka” z Fałkowa 18. Zagroda z Dzierżanowa 19. Zagroda ze Sławna - Żylic 20.Zagroda z Pakosławia 21. Zagroda z Dziekanowic 22. Zagroda chazacka z Zielonej Wsi 23. Krzyż przydrożny z Żegrza 24. Suszarnia chmielu z Chojnik 25. Młyn wodny z Wierzenicy 26. Wiatrak z Trzuskołonia 27. Wiatrak z Mierzewa 28. Wiatrak z Kędzierzyna 29. Zagroda olęderska z Nowego Tomyśla 29a. Piec chlebowy z Sątop 29b. Pole chmielu 30. Zagroda ze Starej Krobi 31. Figura „Chrystus upadający pod krzyże
m
”
ISBN 978-83-61371-54-0 Copyright © Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy 2015
J E Z I O R O L E D N I C A
WIELKOPOLSKI PARK ETNOGRAFICZNY W DZIEKANOWICACH
A
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 33. 35. 37. 36. 38. 39. 41. 40. 42.C
B
29a. 29b . SKLEPZ P AMIĄTKAMI MIEJSCE PIKNIKOWE 15. 16. 0 50 100mRyc. 1–3. Inscenizacje i rekonstrukcje ilustrujące codzienne życie żołnierzy podczas wydarzenia historyczno-edukacyjne-go Obóz ćwiczebny Wojsk Wielkopolskich; fot. Marta Romanow- -Kujawa, Andrzej Ziółkowski
