Od hospitale do szpitala. Studia Historica Gedanensia XI

Rada naukowa SHG: Grzegorz Berendt (Uniwersytet Gdański), Marcin Hintz (Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie), Tomasz Knoz (Uniwersytet im. Masaryka w Brnie), Beata Możejko (Uniwersytet Gdański), Piotr Perkowski (Uniwersytet Gdański), Tadeusz Stegner (Uniwersytet

Gdański), Beata Wojciechowska (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Leonid Zaszkilniak (Lwowski Narodowy Uniwersytet im. Iwana Franki)

Komitet redakcyjny: Grzegorz Berendt, Iwona Janicka, Barbara Klassa, Michał Kosznicki, Sławomir Kościelak, Rafał Kubicki, Anna Łysiak‑Łątkowska, Tomasz Maćkowski, Anna Mazurkiewicz, Beata Możejko, Anna Paner, Piotr Perkowski (sekretarz), Tomasz Rembalski, Przemysław Rożański, Tadeusz

Stegner (przewodniczący)

Recenzenci: Marek Andrzejewski (Uniwersytet Gdański), Piotr Birecki (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), Roman Czaja (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), Wiesław Długokęcki (Uniwersytet Gdański), Jarosław Drozd (Uniwersytet Gdański), Tomasz Duchnowski,

Iwona Janicka (Uniwersytet Gdański), Dariusz Kaczor (Uniwersytet Gdański), Ronja Keller (Universität Wien), ks. Andrzej Kopiczko (Uniwersytet Warmińsko‑Mazurski w Olsztynie), Sławomir

Kościelak (Uniwersytet Gdański), Mirosław Leszka (Uniwersytet Łódzki), Piotr Oliński (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), Piotr Paluchowski (Gdański Uniwersytet Medyczny), Tomasz Rembalski (Uniwersytet Gdański), Marek Stażewski (Uniwersytet Gdański), Adam Szarszewski (Gdański Uniwersytet Medyczny), Michał Tissler (Universität Wien), Stanisław Turlej (Uniwersytet

Jagielloński), ks. Wojciech Zawadzki (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie) Redakcja tekstów w języku polskim: Ewelina Ewertowska

Skład i łamanie: Pracownia

Projekt okładki i stron tytułowych: Andrzej Taranek Na okładce: szpital św. Ducha w Gdańsku

(R. Curicke, Der Stadt Dantzig historische Beschreibung…, Amsterdam–Danztigk 1683, s. 324)

Adres redakcji: Wydział Historyczny Uniwersytetu Gdańskiego ul. Wita Stwosza 55, 80‑952 Gdańsk

e ‑mail: shg@ug.edu.pl

Redakcja deklaruje, że wersja papierowa czasopisma naukowego

„Studia Historica Gedanensia” jest wersją pierwotną Publikacja sfinansowana

z działalności statutowej Wydziału Historycznego Uniwersytetu Gdańskiego

© Copyright by Instytut Historii Uniwersytetu Gdańskiego Uniwersytet Gdański

Panu Profesorowi Andrzejowi Grothowi

w osiemdziesiątą rocznicę urodzin

Spis rzeczy

Wstęp (Rafał Kubicki) . . . 11 Życiorys naukowy prof. Andrzeja Grotha . . . 15 Bibliografia publikacji prof. Andrzeja Grotha za lata 1971–2019 . . . 16

ARTYKUŁY Ireneusz Milewski

Ekonomiczne aspekty funkcjonowania nosokomeionów

we wczesnym Bizancjum . . . 41 Sławomir Jóźwiak, Janusz Trupinda

Lokalizacja infirmerii w topografii krzyżackich zamków komturskich

w Prusach w późnym średniowieczu . . . 64 Wiesław Długokęcki

Przyczynki do dziejów szpitali gdańskich w średniowieczu . . . 84 Zofia Maciakowska

Kanał Raduni – źródło wody dla mieszkańców Gdańska . . . 125 Tomasz Maćkowski

Gdańskie odznaki żebracze (XVI–XVIII w.) . . . 149 Adam Szarszewski

Szpitale gdańskie XVI–XVIII w. a duchowość protestancka . . . 162 Dariusz Kaczor

Dyscyplinowanie społeczne w szpitalach elbląskich w XVII w. . . . 189 Piotr Paluchowski

Pomagać i leczyć. Przyczynek do powstania Instytutu Ubogich (Armeninstitut) w Gdańsku i jego pierwszych lat działalności (do 1795 r.) . . . 215 Przemysław Jędrzejewski

Próba reformy instytucji szpitalnych na terenie województwa krakowskiego

w dobie Sejmu Wielkiego . . . 230

SPIS RZECZY

8

Aistis Žalnora

Psychiatry in Vilnius in 16

–20

Centuries: Review on Social

Transformations . . . 246 Marcin Szerle

Lecznica Nadmorska w Gdyni jako przykład prywatnej inicjatywy szpitalnej

okresu międzywojennego. Studium przypadku . . . 263 Weronika Szerle

Między klasyką a awangardą. Szpital Morski na Oksywiu projektu

Mariana Lalewicza . . . 278 Piotr Koprowski

Obraz szpitala psychiatrycznego w świetle polskich dzieł literackich XX w. . . 293

ŹRÓDŁA Rafał Kubicki

Przyczynki źródłowe do dziejów szpitala św. Elżbiety w Starym Mieście Gdańsku z lat 1429–1454 . . . 305

KRONIKA NAUKOWA

Gdańsk w okresie nowożytnym (Kultura, religia, polityka, społeczeństwo i stosunki międzynarodowe) / Danzig in der frühen Neuzeit (Kultur, Religion, Politik, Gesellschaft und internationale Beziehungen), Gdańsk,

30.05–01.06.2019 r. (Radosław Kubus) . . . 327 Siódmy Światowy Kongres Studiów Polskich, Gdańsk

14–16.06.2019 r. (Anna Mazurkiewicz) . . . 330 Origines et Mutationes VI pt.: Ołtarz i tron – religia a władza od wczesnego

średniowiecza po wiek XIX, Pruszcz Gdański,

13–14.06.2019 r. (Aleksandra Girsztowt) . . . 333

Contents

Introduction (Rafał Kubicki) . . . . 11 Academic CV of Prof. Andrzej Groth . . . . 15 Bibliography of publications by Prof. Andrzej Groth for 1971–2019 . . . . 16

ARTICLES Ireneusz Milewski

Economical aspects of nosokomeia in early Byzantium . . . 41 Sławomir Jóźwiak, Janusz Trupinda

The location of infirmaries in Teutonic Order castles topography

in late Medieval Prussia . . . 64 Wiesław Długokęcki

Inputs to the history of hospitals in medieval Gdańsk . . . 84 Zofia Maciakowska

The Radunia Canal – a source of water for Gdańsk dwellers . . . 125 Tomasz Maćkowski

Beggar badges of Gdańsk . . . 149 Adam Szarszewski

Gdańsk hospitals of the 16

to 18

century and the protestant

spirituality . . . 162 Dariusz Kaczor

Social disciplining in Elbląg hospitals in the 17

century . . . 189 Piotr Paluchowski

To help and to cure. An input to the establishment of the Institute for the Poor (Armeninstitut) in Gdańsk and initial years

of its operations (until 1795) . . . 215 Przemysław Jędrzejewski

Hospitals in Krakow voivodship in the period of Great Sejm

1788–1792 . . . 230

CONTENTS

10

Aistis Žalnora

Psychiatry in Vilnius in 16

–20

Centuries: Social Transformations . . . . 246 Marcin Szerle

The Seaside Clinic in Gdynia as an example of hospital private initiative

in the interwar period. Case study . . . 263 Weronika Szerle

Between the classic and the avant-garde. The Maritime Hospital

in Oksywie designed by Marian Lalewicz . . . 278 Piotr Koprowski

An image of a psychiatric hospital in the light of contemporary

Polish literary works . . . 293

SOURCES Rafał Kubicki

Source input to the history of St. Elisabeth hospital in The Old City of Gdańsk

in the years 1429–1454 . . . 305

SCIENTIFIC CHRONICLES

„Gdańsk w okresie nowożytnym: Kultura, religia, polityka, społeczeństwo i stosunki międzynarodowe (Danzig in der frühen Neuzeit: Kultur, Religion, Politik, Gesellschaft und internationale

Beziehungen)” (Radosław Kubus) . . . 327 „Siódmy Światowy Kongres Studiów Polskich” (Anna Mazurkiewicz) . . . 330 „Origines et Mutationes pt.: Ołtarz i tron – religia a władza

od wczesnego średniowiecza po wiek XIX” (Aleksandra Girsztowt) . . . . 333 „Mądrość zbudowała sobie dom… Państwo krzyżackie w Prusach”,

(Sebastian Wysokowicz) . . . 336