R O C Z N I K P O L S K I E G O T O W A R Z Y S T W A G E O L O G I C Z N E G O A N N A L E S D E L A S O C I E T E G E O L O G I Q U E D E P O L O G N E
T o m V o l u m e ) X X X V — 1965 Z e s z y t ( F a s c i c u l e ) 2 K r a k ó w 1966
STRESZCZENIA REFERATÓW Z POSIEDZEŃ NAUKOWYCH POLSKIEGO TOWARZYSTWA GEOLOGICZNEGO
Resumes de Communications des seances scientiphiąues de la
Societe Geologiąue de Pologne
PIOTR RONIEWICZ
KILKA PROPOZYCJI TERMINOLOGICZNYCH Z ZAKRESU SEDYMENTOLOGII
Zjaw iska sedym entacyjne, których istnienie w skałach stw ierdza się dzięki charakterystycznem u ułożeniu cząstek osadu, określane dotych
czas jako s tru k tu ry sedym entacyjne, pow inny izostać zaliczone do k a te gorii te k stu r sedym entacyjnych. W ten sposób zapanuje zgodność po
m iędzy znaczeniem term in u tekstura, stosowanym w (petrografii skał m agmowych i osadowych oraz sedymentologii.
Ze względu na w ystępow anie tek stu r sedym entacyjnych w stosunku do pow ierzchni w arstw i ławic m ożna te k s tu ry te podzielić na trzy k a tegorie.
1. S i a d y . W szystkie form y zachowane n a górnych powierzchniach w arstw , k tó re są rzeczyw istym i śladam i utw orzonym i przez różne czyn
niki n a pow ierzchni dna zbiornika.
2. H i e r o g l i f y . W szystkie form y zachowane na dolnych (powierz
chniach ławic i w arstw , pow stałe jako odlewy śladów istniejących w mo
m encie sedym entacji w a rstw y przegryw ającej pow ierzchnię dna.
3. T ek stu ry w ew nątrzławicow e. Zjawiska sedym entacyjne w y stęp u jące w obrębie w arstw y jak np. w arstw ow anie, k tóre najlepiej są w i
doczne na przekrojach [prostopadłych do pow ierzchni w arstw y.
W arstw ow anie s k o ś n e proponuję jako term in najbardziej ogólny określający istnienie, z przyczyn sedym entacyjnych, w arstew ek osadu nachylonych pod k ątem różnym od zera w stosunku do pow ierzchni w arstw .
Ze względu na kształt w arstew ek skośnych w yróżnić można w o b rę
bie w arstw ow ań skośnych dw a główne typy: w arstw ow anie p r z e k ą t- n e (diagonalne), gdy w arstew ki są p ro ste i dochodzą pod jednakow ym k ątem do stropu i spągu w arstw y, oraz w arstw ow anie styczne (tangen- cjalne), gdy w arstew ki dochodzą stycznie (tangenejalnie) do spągu w a r
stw y lufo jednocześnie do stropu i spągu.
Ocena typu w arstw ow ania pod względem kształtu w arstew ek skoś
nych odnosi się do p rzekroju prostopadłego do pow ierzchni w arstw y i równoległego do kieru n k u transportu.
* Streszczenie referatu w ygłoszonego na zebraniu naukow ym S ek cji S ed ym en - tologicznej w W arszaw skim O ddziale PTG w dniu 20. IV. 1966 r.
Zespół skośny (set of cross stra ta (McKee Weir 1953) jest to zespół w arstew ek skośnych w spółkształtnych, iktórych nie dzieli żadna granica w ywołana erozją łub p rzerw ą w sedym entacji. K ształt zespołu skośnego zależy od sposobu tw orzenia się w arstew ek skośnych oraz od ch a ra k te ru granic całego 'zespołu. G ranice te są najczęściej erozyjne lub, rzadziej, wyw ołane p rz e rw ą w 'sedymentacji. Ze wzglądu na k sz tałt zespołów skośnych można wyróżnić szereg typów w arstw ow ań skośnych jak np.
klinowate, soczewkowe, płaskie itp. W każdym z wym ienionych typów można też określić typ w arstew ek skośnych ze względu na ich kształt.
Ocena kształtu zespołu, a więc określenie typu w arstw ow ania w ym aga obserwacji p rzynajm niej w dwu przekrojach ido siebie prostopadłych.
Z analizy zespołu skośnego w y n ik ają wnioski co do sposobu pow sta
w ania w arstw ow ania. Może być ono jednokierunkow e, gdy w arstew k i są nachylone w jedną stronę, lub wielokierunkow e (krzyżowe), gdy kieru n k i nachylenia są zmienne. Pierw szy typ pow staw ał na prostolinijnym stoku zaprądow ym p ręg lub zmarszczek, w środowisku prądu o rów nom iernym zagęszczeniu i równoległym ułożeniu linii prądow ych. D rugi na stokach zaprądowych form ty p u zmarszczek i pręg językowych, w prądzie o róż
nej gęstości linii prądow ych i wachlarzowatyim ułożeniu linii prądow ych.
Czasem p rzy d atn e może być w yróżnienie g ru p y skośnej. J e s t to kilka zespołów bezpośrednio z solbą k o ntaktujących (co-set).
Wszystkie dotychczasowe klasyfikacje w arstw ow ań skośnych oparte są na k ry teria ch geom etrycznych. Ze względu na to, że nie są to k lasy fikacje genetyczne, nie w ydaje się celowe dalsize ich rozbudowywanie, przez [tworzenie coraz to nowych typów w arstw ow ań o oddzielnych n a
zwach. T endencja taka przejaw ia się ostatnio w różnych pracach sedy- mentologicznych. W ydaje isię, że w chiwili obecnej należy sitworzyć pe
wien schem at oipisu i analizy w arstw ow ań skośnych. Pow inien on obej
mować: charak tery sty k ę w arstew ek skośnych (kształt, nachylenie, d łu gość, ty p osadu) ch a ra k te ry sty k ę zespołu skośnego (charakter granic i ich kształt — płasikie, żłobiste, erozyjne etc.). W reszcie w m iarę potrzeby i w arunków obserwacji także ch a ra k te ry sty k ę g ru p y skośnej.
Zebranie na .takiej jednolitej podstawie qpisu, m a teria łu obserw acyj
nego z różnych osadów może stać się podstaw ą do stw orzenia jakiejś klasyfikacji o ty p ie genetycznym . Konieczne będzie tu przeprow adzenie szeregu p rac eksperym entalnych. Podjęcie takich prac pow inna zaini
cjować Sekcja Sedyimentologiczna, jako organizacja zrzeszająca w ięk
szość osób zajm ujących się badaniam i sedym entologicznym i na teren ie Polski.
Zakład Geologii D yn a m ic zn ej U n i w e r s y te t u W a rs z a w s k ieg o
— 200 —
