Scenariusz lekcji - Dlaczego „nie należy zaniedbywać nauki o pięknie”? – Z. Herbert „Potęga smaku”
1. Cele lekcji
Lekcja stanowi wstęp do zagadnień związanych z ideologią komunizmu. Realizacja podstawy programowej do języka polskiego – kształcenie w zakresie podstawowym.
- LEKTURA: punkt 3 – wybór poezji XX w.
- TREŚCI: punkt IV retoryczne użycie języka (retoryczne środki perswazji).
a. Wiadomości
Główne zasady retoryki antycznej, pojęcie nowomowy, fragmenty biografii Herberta, pojęcie tautologii.
b. Umiejętności Uczeń
- wskazuje na związki estetyki z etyką,
- wyszczególnia różne znaczenia słowa SMAK,
- określa Z. Herberta mianem poety klasycyzującego i wskazuje klasyczne motywy w wierszu, - opisuje język komunizmu i definiuje pojęcie nowomowy,
- podaje różnice pomiędzy retoryką antyczną a nowomową,
- dyskutuje na temat zagrożeń komunizmu wynikających z jego estetyki, - wyjaśnia istotę sprzeciwu wobec ideologii,
- samodzielnie formułuje wnioski interpretacyjne na podstawie karty pracy.
2. Metoda i forma pracy
- burza mózgów,
- ćwiczenia interpretacyjne – praca z tekstem, - metoda kart pracy.
3. Środki dydaktyczne
- dowolny podręcznik zawierający wiersz pt. Potęga smaku Zbigniewa Herberta lub ksero tego wiersza,
- narysowana na tablicy mapa mentalna, - karty pracy.
4. Przebieg lekcji
1. Burza mózgów: Z czym kojarzy się wam SMAK? Zbieramy wnioski na tablicy:
Kierujemy myśleniem uczniów – pogadanka:
Zastanówcie się, do czego służy nam ten zmysł?
Co to jest „dobry smak”?
2. Głośna lektura wiersza „Potęga smaku”. Proponuję lekturę dwukrotną.
3. Ćwiczenia interpretacyjne. W pierwszej fazie uczniowie pracują samodzielnie, odpowiadając na kartach pracy na następujące pytania:
- Jakie znaczenie ma dla tego utworu dedykacja? (kwestia postawy moralnej wpisanej w wiersz i nawiązanie do biografii poety).
- Jaką funkcję pełni smak dla podmiotu lirycznego? W czym pomaga?
- Co wg Herberta jest w komunizmie „niesmaczne”? → to pytanie umożliwi przejście do kwestii tzw.
języka władzy.
- Czym ten język się charakteryzował? – Podkreślcie w wierszu jego cechy (tautologiczność, pustosłowie, zakłamanie itp.).
3. Wprowadzenie pojęcie NOWOMOWY za Słownikiem współczesnego języka polskiego B. Dunaja NOWOMOWA – oficjalny język państwa totalitarnego, którego funkcją jest kształtowanie myślenia obywateli, by postrzegali rzeczywistość zgodnie z obowiązującą ideologią.
4. Pogadanka: Co w wierszu przeciwstawione jest nowomowie – „złemu smakowi”? → retoryka antyczna i klasyczna sztuka
5. Karta pracy: Ćwiczenie: Na podstawie wiersza i swojej wiedzy wypisz w tabeli cechy retoryki i nowomowy.
Przykład odpowiedzi:
RETORYKA ANTYCZNA NOWOMOWA
- dbanie o sens i piękno każdego słowa - używanie środków stylistycznych, takich jak epitety, metafory, trafne porównania - logika wywodu
- uczciwość argumentacji - poszanowanie odbiorcy
…………
pustosłowie(tautologie, frazesy, bezsensowne powtórzenia) * tautologia – współrzędna struktura z nadwyżką znaczeniową np. etyka i moralność
- odwoływanie się do prostych emocji - obietnice bez pokrycia, manipulacja - zakłamanie
- przedmiotowe traktowanie odbiorcy moda
słodki ostry
… pokarm
gust
zmysł
SMAK
6. Zbieramy wnioski z kart pracy: Czym jest więc dla Herberta retoryka antyczna i związany z nią klasycyzm? → to istota „dobrego smaku”
7.W czym tkwi więc „potęga smaku”? – W odpowiedzi na to pytanie ma uczniom pomóc powtórne przywołanie mapy mentalnej poprzedzone pytaniem: Czym jest smak dla Herberta (ew. w czym tkwi
„potęga smaku”)?
Podczas tej burzy mózgów uczniowie powinni dojść do kwestii związku estetyki z etyką i pojmowaniem smaku w kategoriach aksjomatu moralnego – smak pomaga odróżnić dobro od zła.
8. Wnioski: Odpowiedź na pytanie zawarte w temacie lekcji – dyskusja:
Główny wniosek z lekcji: nauka o pięknie pozwala postępować etycznie, bo dobro = piękno.
5. Bibliografia
- B. Dunaj, Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa 1996.
Warto przeczytać:
- M. Grzesiowki, Retoryka antyczna i jej dziedzictwo, Warszawa 1996
6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia b. Zadanie domowe Polecenie dla ucznia:
Napisz, dlaczego gust i smak to wartości, za które warto oddać życie?
poczucie dobra
umieję- tność wyboru
ochrona przed złem
………
drogowskaz moralny
SMAK wg poety
