Kwartalnik Statystyczny, 1924, T. 1, z. 4

K W A R T A L N I K S T A T Y S T Y C Z N Y

R O K 1924, T O M 1, Z E S Z Y T 4.

E D W A R D S Z T U R M D E SZ T R E M . C E N Y

J u ż od roku 1922 G łów ny U rząd Statystyczny próbow ał zainicjow ać statystykę cen ziemi. W cią­

gu jednak 1922 i 1923 roku próby te nie dopro­

w adziły do rezultatu częściowo z powodu błędnie w ybranych dróg dla zbierania tej statystyki, a przeelewszystkiem z powodu niestabilizowanej w aluty. G w ałtow ny spadek m arki powodował zu­

pełną nieokreśloność w cenach i nieporównalność m iędzy sobą cen zebranych w różnych okresach, nawet sąsiednich, nie bacząc na to, że coraz bardziej rozpowszechniał się zwyczaj ustal n ia cen ziemi w walucie złotej (dolarach) lub nawet w ekwiwa­

lencie produktu. Co zaś do źródeł, to były próby otrzym ania cen ziem i za pośrednictwem urzędów ziemskich. Jed nak ceny okazały się ujęte w spo­

sób m ało dokładny, a czasem notow ania podawane b y ły wprost nie dość uzasadnione i przez to przy­

puszczalnie nie m ające żadnego .zw iązku z rzeczy­

wistością (jeżeli nie wprost fałszywe). Zresztą rozum iały to same urzędy ziemskie i czyniły odpowiednie zastrzeżenia. P róby zbierania cen z aktów sprzedaży i t. p. całkiem zawiodły.

Dopiero w r. 1924 w m a ju i czerwcu, ju ż po przejściu Polski na stałą w alutę złotą, G łów ny U rząd Statystyczny rozpoczął zupełnie konkretnie prowadzenie statystyki cen ziemi. Przytem , po­

m ija ją c źródła, które przedtem próbow ał wyzyskać, u dał się wprost na drogę ankietow ą, mianowicie zwrócił się do swych korespondentów rolnych.

M aterjał dotyczący cen n a ziemię, naturalnie po odpowiedniem zbadaniu go i, że ta k się wyrażę, przesortowaniu, okazał się dość dobry i z pewnemi niewielkiemi w y jątk a m i poważniejszych zastrze­

żeń nie wzbudza. Ponieważ jednak m aterjał nie jest całkiem precj^zyjny — m a odchylenia i lu k i — nie uw ażaliśm y za możliwe w ogłaszaniu go po­

suwać się do w ielkich szczegółów i woleliśmy po­

przestać na tablicach sumarycznych, gdzie n a pod­

stawie prawa wielkich liczb wszystkie odchylenia, nie mające charakteru- zasadniczych błędów, niwe­

lu ją się wzajemnie.

Kwartalnik Statystyczny 1924.

Z I E M I .

A . Okres przedwojenny.

N a wstępie m usim y zaznaczyć, że m aterjał, do­

tyczący cen ziem i, ogłaszany przed w ojną nie należał do najdokładniejszych wśród m aterjałów statystycznych. Ze względu na wysokie opłaty p r z y przewłaszczeniach w interesie sprzedającego i kupującego było podawanie wprost świadomie fałszywych, obniżonych liczb, dotyczących ceny sprzedażnej. Statystyka zaś po większej części opierała się n a cenach, wym ienionych w aktach przewłaszczenia. Pozatem spotykam y się z roz- m aitem i ju ż specjalnie dzielnicowemi defektami statystyki.

'W b. zaborze rosyjskim m am y liczby, ogłaszane urzędowo i dotyczące ziemi nabywanej za pomocą, lu b za pośrednictwem B a n k u Włościańskiego, M am y więc tu tylko jedną grupę tranzakcyj, przytem takich, przy których cena częściowo m o­

gła być bardzo wysoka. Pozatem m am y w spra­

wozdaniach Towarzystwa Kredytowego Ziemskie­

go w W arszawie szacunek ziem i według tego ostatniego, dla Kresów W schodnich zaś szacowa­

nie B ank u Szlacheckiego przy zastawie. A n i jedno ani drugie szacowanie nie są właściwą ceną ziemi przy konkretnych tranzakcjach, i. często tak okre­

ślone ceny są znacznie niższe od rzeczywistych.

In n y m m aterjałem nie rozporządzamy. W Mało- polsce znowuż spotykam y się tylko z szacowaniem Towarzystwa Kredytowego oraz z cenami, osiągnię- tem i przy przym usowych licytacjach. Materjał.

także nie dość obfity.

Z daleko obfitszym m aterjałem spotykam y się w b. D zielnicy pruskiej. Jednakże w ty m przy­

p adku n atrafiam y na ceny, które rzeczywistość całkiem oderwała od norm alnych warunków. M a­

m y tu na m yśli istnienie K o m isji Kolonizacyjnej i w pływ jej na kształtow anie się cen ziemi. C zy będziemy brali ceny, płacone przez Kom isję Kolo- nizacyjną, czy też gdybyśm y nawet brali ceny, płacone poza K om isją, spotkam y się z liczbam i, k tó ­ re dochodziły do wprost fantastycznej wysokości,

19

266 E D W A R D SZTURM D E SZTREM

J a k szybko i rzeczywiście fantastycznie rosły te ceny, uwidocznia poniższa tabelka, k tó rą przy­

taczamy tyJ ko dla stwierdzenia tego, co wyżej powiedzieliśmy.

Pruska K om isja K olonizacyjna płaciła za hektar w m arkach niem ieckich.

Rok P o­

znańskie

P ru sy

Zachód. R o k P o ­ znańskie

P ru sy Zachód.

1900 821 8 l l I 9°7 ^I 190 I 696

1901 753 859 1908 I I2Ó I 257

1902 778 9I 5 1909 x 178 I 324

1903 968 1 019 1910 850 1 349

1904 _{8 7 3} 1121 19x1 1 445 1 380

I 9 ° 5 1 004 1 238 1912 1 801 _{1 3 13}

1906 1 262 1467

T ylko w Prusach Zachodnich w idzim y pewne zahamowanie wzrostu, jednakże podobnych cen nie znajdujem y w żadnej innej dzielnicy. Ceny te w przeliczeniu n a złote dla r. 1912 wynosiły w

P o z n a ń s k ie m ... 2224 Prusach Zachodnich ... 1622 B. Królestwie Kongresowem . . . 425

M a ło p o ls c e ... 793 Przytem dla b. Królestwa Kongresowego i M ało­

polski wzięte są ceny, przyjm owane przy szaco­

w aniu przez Towarzystwa Kredytowe.

N aturalnie te ostatnie ceny są za niskie, jednakże nawet dane, dotyczące cen płaconych faktycznie, lub szacowania zrobione inną drogą, nie dosięgają liczb, podanych dla b. zaboru pruskiego.

T ak w Małopolsce (według B ujaka) płacono za ziemię w wolnej sprzedaży przeciętnie za hektar w 1902 r. 620 koron, 1903 r. 662 koron, 1905 r.

842 koron, znow uż przy przymusowej licytacji m a m y jeszcze wyższe sum y (patrz Podręcznik Sta­

tystyki G a licji t. I X ) , naprzykład w 1909 r. 1034 koron, 1912 r. 1087 koron, wysokie również m a ­ m y ceny płacone przy parcelacji; za hektar w 1901 r.

700 koron; 1902 r. 730 koron, 1904 r. 1050 ko­

ron, 1905 r. 1150 koron, 1906 r. 1264 koron.

Zestawiając nawet te ceny jak o najwyższe (nie­

które są wprost wygórowane), jednak dalecy bę­

dziemy od cen w b. Dzielnicy pruskiej (ceny za hektar przeliczone na złote)

P ozn ań ­ skie

M a ł o p o l s k a

R o k woln a

sprzedaż

p rzym u- I

I 9°5 1909 1912 W b. Dzieli

I 240 1 455 2 224 ricy rosy

842 — ! 1 150

~ I 034 .1 - I 087 | — jskiej m ieliśm y ceny ziemi znacznie niższe.

O ile chodzi o b. Królestwo Kongresowe-, to w latach 1900— 1902 przeciętna cena według da­

nych rosyjskiego M inisterstwa Finansów (Opyt priblizitielnaw o isczislenja narodnawo dochoda po razlicznym istocznikam i razmieram w Rosii. — 1906 r.), które b y ły oparte n a aktach notarjalnych, wynosiła za m órg polski 58,25 rb. Jednakże cena ta była za niska. B a nk W łościański płacił w tym że czasie średnio 90,31 rb., ta znów cena była za wy-, soka (najbliższą praw dy byłaby może cena prze­

ciętna, t. j. około 75 rb.)

W dalszym ciągu cena morga ziem i przy za­

kupie przy pomocy B ank u Włościańskiego w y­

nosiła w 1901— 1905 r. przeciętnie 95 rubli 1910 r.

130 ru b li, 1911 r. 138 rubli, 1912 r. 160 rubli, 1913 r. 170 rubli,

Przeciętnie dla całego byłego Królestwa K o n ­ gresowego szacunek 1 morga przez Towarzystwo Kredytowe Ziemskie w W arszaw ie w rozpatry­

wanych przez nas n a początku latach 1900— 1902 wynosił tylko 45,4 rb. w r. 1913 zaś tenże szacunek wynosił 88,4 rb.

D la roku 1913 w przeliczeniu na złote i za hektar cena ziem i według B ank u W łościańskiego w yno­

siła 817, według szacunku Tow. Kred. Ziemsk. 425.

W województwach W schodnich ceny ziem i były naturalnie jeszcze niższe.

Nie będziemy tu zestawiali liczb za szereg lat, podam y je tylko za niektóre okresy.

W ięc przedewszystkiem ceny płacone za ziemię, kupow aną przy udziale B a n k u Włościańskiego za dziesięcinę w rublach

Gubernje

1901—

prze­1905 ciętnie

I9IO 191 I T9I 2 ₁₉₁₃

Grodzieńska . . 90 108 151 144 140

M ińska . . . . 56 78 84 93 8r

W ileńska . . . 85 70 73 90 101

W ołyńska . . . 124 186 168 176 166 Chcąc zestawić ceny za ziemię większej w ła­

sności, m usim y skorzystać z szacunku m a jątk ó w w B ank u Szlacheckim.

Odpowiednie ceny za dziesięcinę w rublach będą

Gubernje ¹⁹¹⁰ 1 9 1 1 19 12 1913

G ro d z ie ń s k a ... 120 64 115 115 M ińska ... 49 56 35 55

77 62 82 103

W o ły ń s k a ... 56 102 115 113 P odajem y jeszcze dla orjentacji przeciętne sza­

cowanie w r. 1913 przez pryw atne b a n k i ziemskie (W ileński, Moskiewski, Petersbursko-Tulski, K i­

jowski, Połtawski) w rublach za dziesięcinę, gu- bernje: Grodzieńska 68, M ińska 37, W ileńska 63 W ołyńska 76

C E N Y Z IE M I 267

Zestaw iając liczby B a n k u Szlacheckiego i W ło ­ ściańskiego w przeliczeniu na złote i za hektar ziemi, otrzym am y dla r. 1913:

w b. zaborze rosyjskim daleko pozostawały w tyle za takiem iż danem i dla pozostałych dwóch dzielnic.

B. Okres l 9 l 9 — 1922 r.

W okresie w ojny i okupacji naturalnie o jak ic h ­ kolwiek cenach ziem i w sensie powyższym mowy być nie mogło. Po wojnie jedynym materjałem , którym rozporządzam y, są liczby, znajdujące się w aktach Głównego U rzędu Ziemskiego (obecnie Ministerstwo Reform Rolnych). M aterjał ten je­

dnak, ja k ju ż zaznaczyliśm y, jest niekom pletny i m ało dokładny. Jednakże dla pewnej ilustracji niektóre z zestawień tych przytaczamy.

Ceny przy sprzedaży majątków w całości.

W m a rk a ch p o ls k ic h za ha. C e n y n a jw y ższe i n a jn iż s z e w kw artałach 1 9 1 9 — 1 9 2 1 1 '.

G u b e r n j e

Cena według Banku W ło­

ściańskiego

Przeciętne szacowanie Ban ku Szla­

checkiego

G ro d z ie ń s k a ... 336 276 M ińska ... x95 132 W i l e ń s k a ... 243 248 W o ły ń s k a ... 398 272

W idzim y , że wszystkie te ceny i szacowania

Okręgi Urzędów Ziemskich

1919 1 9 2 0 1 9 2 I

IV kw. I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. 11 kw. III kw. IV kw.

W a rsza w a . . . od 932 487 673 482 2 401 2 257 6 7 1 9 2 8 7 5 20 217 do 3 429 5 954 10 205 5 952 15 420 29 765 37 208 98 050 73 910 P ło ck . ' . . . . od 1 230 1373 818 982 24-14 I 191 4 9 9 2 3 216 964 do 4 557 4 745 9 844 9 864 26 254 20 126 54 60 7 89 300 1 7 1 581 P io trk ó w . . . od 393 743 322 1 8 7 9 2 IO7 643 ^¿2, 009 950 2X 517 do 3 725 4 965 *3 977 5 4 1 1 8 930 23 2 l8 3 8 2 7 3 214 ¿63 110 932

K a lis z . . . . od — — — — 2 023 I 698 9 9 2 1 7 9 3 7 14 288

do — — ^, — — 31 150 27 355 142 880 7 1 44O

K ie lc e . . . . od 937 1 509 1453 5 143 2 9 9 I 4 513 1 53o 1 9 0 7 25 000 do 7 7J5 2 4 50 5 143 7 822 l6 090 12 987 74 4i 5 5 0 19 7 178 000

R ad o m . . . . od — — 4 752 3 959 862 I 786 2 500 3 1 2 5 5 3 144

do — — 18 279 8 712 9 7 7 6 14 246 33 330 4 5 2 1 4

L u b lin . . . . od 3 366 639 2 8 3 4 — — 7 5oo 41 078 4 10 7 8 —

do 5 247 6 978 8 3 7 1 — ■— 45 061 ^— 1 0 1 10 0 —

Siedlce . . . . od 1 000 552 1 0 5 5 — — 1 7 7 2 4 233 625 4 808

d o 1 786 3 401 9 556 — — u 220 60 724 38 827 137 930

Ł o m ża . . . . od 1 1 8 9 280 460 1 468 I 696 — 2 107 28 413 93 454 do 1 981 2 089 7 212 5 8 3 1 12 275 — 4 304 85 240 280 000

B ia ły s to k . . . od — — — — 2 3 7 0 1 7 0 4 6 191 2 495 3 5 6 2

do — — — — 5 033 2 3 10 12 778 30 023 54 794

G rodno . . . . od — — — — — — — 3 8 4 6 740

do — — — — — — — 38 313 25 000

P i ń s k ... od — — — — — — 1 9 7 6 2 614 33 60

do — —■ — — — — 25 59° 44 760 24 293

Ł u c k ... od — — — — — — 1 830 I 007 1 281

do — — — — — — 37 5i 5 49 4 io 57 5 i6

Poznań . . . . od ^— — — — ■ — — — — 1 5 4 0 7

do — — — — — — — — 9230 7

K r a k ó w . . . . od 2 04.0 73 0 0 1 216 4 4 7 0 3 500 — 1952 6 9 5 0 — ■

do 8 394 IX 867 27 441 — 30 728 44500 —

L w ó w ... od 587 319 1 503 4 497 I 807 1 018 3 8 2 3 3 476 1 1 200 do 8 5 1 6 4 379 17 9 17 5 78 0 3 1 284 34 5oo 14 600 78 210 225 940

Przemyśl . . . od — — — — — 10 233 12 176 12 523 33 250

do — — — — — 21 725 18 250 52 140 87 500

U w a g a . Tablica podaje ceny płacone przy sprzedaży majątków ponad 100 ha ogólnego obszaru na podstawie pozwoleń ua przewłaszczenie.

•268 E D W A R D SZTURM D E SZT REM

Ceny przy parcelacji prywatnej.

W m arkach p o ls k ic h za ha. C e n y n a jw y ższe i n a jn iż sz e w kw artałach 1 9 2 1 r.

Okręgi U r-j ęe ów Ziemskich

1 9 2 1 ^Okręgi

U rzędów Z iem skich

1 9 ^{2 I}

I kw. 11 kw. III k w . | IV kw . 3 kw- 11 kw. III kw. I V kw.

W arszawa od 2 665 I 380I 18 938 13 000 Ł om ża . od 6368 — 22 000 57 !56

do 32 227 66 288 106 713 267 000¹ do 15 000 — 134 000 162 555

Płock . . od 2 300 5 400 10 000 13 220 B iałystok od 13 000 9 154 I I 000 27 000

do 1 2 OOO 44 545 90 000 350 000 do 30 000 50 813 1 2 0 000 100 000

Piotrków od ₆ — 36 600 — 20 000 Grodno . od — 2 680 5 481 10 000

do 62 500 — 142 800 do — 36 500 60 000 190 000

K a lis z . . od — — 25 000 — Pińsk . . od — — _{I I} 000 11 000

do — — 45 000 — do — _~ 43 000 100 000

K ielce. . od 4025 10 380 20 000 60 000 Ł u ck . . od — 20 000 20 000 30 000

do 51 132 59 469 125 000 180 000 do — 45 000 100 000 200 000

R ad o m . od 4 020 4663 25 000 21 000 K raków od 7 300 26 320 44 000 78 210

do 55 000 99 000 62 000 393 000 do 80 000 88 040 500 000 800 000

L u b lin . od 2 130 5 3 io 9 627 4 4 66 6 Lwów od 5214 7300 33 000 80 750

do 50 000 79 250 214 286 327 37° do 7 83i 78 215 133 300 260 000

Siedlce . od 3 082 3 354 25 597 — Przemyśl od 5 450 10 380 9 688 35 000

do 15 120 37 5oo 36 000 do 34 600 31 140 262 500 480 000

Ceny przy parcelacji przez insiytuteje upoważnione.

W m arkach p o lsk ic h za ha. C e n y n a jw y ższe i n a jn iż s z e w kw a rta ła ch 1 9 2 0 — 1 9 2 1 r.

Okręgi Urzędów Ziemskich 1 9 2 0 1 9 2 I

I kw. II kw. I III lew. IV kw. I kw. II kw. III kw. | IV kw.

W a rsza w a . . . . od 2*393 8 950 13 425 10 000 I I 000 25 000 100 000 92 560 do 9 9 7 9 17 900 17 434 48.330 62 300 7 1 200 204 700 267 000 P ł o c k ... 2 7 8 4 7 680 7 8 2 3 8 970 20 000 17 800 80 000 200 000 do 12 820 14 560 22 610 50 000 50 700 I96 709 250 000 275 000

P io trk ó w . . . . . . . od 5 000 10 716 — — — — — —

do 6 789 14 754 — — 1— — — —

K a lis z . . . . . . od — — — — — — — 89 000

do ^— — — — ' — — — 178 000

R ad o m . . . od — — — 15 000 — — — _

do — — — 60 000 — — •—

L u b lin . . . od 5 200 3 601 4 6 3 3 5 000 25 110 7 1 000 150 000 240 000 do 23 575 60 300 8 000 86 000 7 1 000 122 000 600 000 554 000

Siedlce . . . . 2 842 10 020 — 9 000 30 000 20 000 120 000 40 000

do 27 000 22 000 — 24 000 33 000 100 000 130 000 55 000

Ł o m ża . . . . 3 2 40 6 300 — 4 000 16 285 13 712 7 4 0 2 —

do 13 100 17 377 — 12 193 64 000 21 597 20 700 —

B ia ły s to k . . . •— — — . 1 1 457 16 000 14 780 70 000

do — ’ — — . — 116 090 200 000 215 000 240 000

G rodno . . . . — _ _— — . _ 18 000 5 000 —

do — — — — — 80 000 60 000 —

P i ń s k ... — — — — — 30 000 — 42 000

do — — — .— — 60 000 — 160 000

Ł u c k ... — — — — — 28 640 21 680 35 722

do — — — —• — 7 1 600 125 028 178 000

K ra k ó w . . . ^— 10 428 ^{— — — — —}

do — 12 166 — — — — — —

Lw ów . . . . 40 50 3 6 5 0 9300 7 900 8 600 18 500 12 000 90 000

do 34 750 28 000 28 '000 30 500 72 000 175 000 235 000 220 000 Przemyśl . . . . . . od 8 000 12 000 18 193 20 850 15 000 10 000 68 480 —

do 26 000 25 932 29 480 78 102 104 257 170 000 123 000 —

C E N Y Z IE M I 269

N aturalnie tablice w formie podanej bardzo m ało pyzemiaw iają do nas. J u ż p o m ija m to, że ceny podane są niezależnie od użytków i stanu m ajątk ów , pozatem ceny podane w markach pol­

skich w okres-'e dewaluacji nie są żadną realną ilustracją. Jednakże przypadkowość cen i szybkość zm ian walutow ych uniem ożliw iają dokładne prze­

liczenie na Stałą w alutą, szczególniej w tego ro­

dzaju tranzakcjach ciężkich, powolnych, ja k sprze- C e n y w złoty ch za ha.

daż ziem i. Z tego też pow odu nie kusiliśm y się 0 przeliczanie wszystkich danych w tabłicacłi, 1 w przeliczeniu podajem y tylko przeciętne roczne ceny według okręgów ziemskich.

Liczby te przy całej swej niedokładności i nie­

wątpliwej prawie tendencji zniżania szacunku stwierdzają fa k t bajecznej wprost taniości ziemi w okresie 1919— 1921 roku.

Okręgi urzędów ziem skich

I Q l 9 r I V kw.

całe ma­

ją tk i 1920 r.

cale m a­

jątk i

192 1

O kręgi urzędów ziem skich

1919 r.

1 Vk w.

całe ma­

ją tk i 1920 r.

całe ma­

ją tk i

1921 parce­

lacja Pry­

watna całe m a­

jątk i

parce­

lacja pry- w a ti a

całe ma- ją tk i

W a rs z a w a ... 150 I l6 136 68 B i a ł y s t o k ... ^— ₄₁ I I I 29 P ło c k ... 197 137 ¹¹⁹ 95 Grodno ... 88 26 P i o t r k ó w ... 140 IO I _{158 102} P iń s k ... 60 36

K a l i s z ... — 21 47 ⁸⁷ 131 52

K i e l c e ... ₂₉₅ 87 153 ⁹⁸ Poznań ... . 78 R a d o m ... — 183 192 46 K raków ... ₃₅₇ 180 383 52 L u b l i n ... 295 ¹⁴⁸ 193 145 Lwów ... 3i i ¹⁶⁹ 144 57 S ie d lc e ... 93 ^{I I I 62} 75 P r z e m y ś l ... 196 75 Ł o m ż a ... 109 79 ^{81 121}

D la .192,2 r. posiadam y tylko zestawienie sum a­

ryczne przeciętnych cen dla całej Polski, płaco­

nych przy parcelacji pryw atnej i przy parcelacji przez instytucje upoważnione. Dla. lepszego zorjen-

Ceny najwyższe i najniższe w

tow ^nia się podajem y niżej tablice przeciętnych cen dla całej Polski od r. 1919 do 1922, przyczem 1922 r. zestawiony jest miesiącami, poprzednie zaś kwartałam i.

markach polskich za ha.

Parcelacja przez insiy- tL.cje upoważnione

Paicelacja przez osoby prywatne

Sprzedaż całych więk­

szych m ajątków

K w artał Miesiąc C e n a

najniższa j najwyższa najniższa | najwyższa najniższa najwyższa lit U)

K w artał I V ...

1020

1297 5 0 3 8

K w artał I ... 4 188 19 251 1 4 3 6 _{4 3 7 0}

1 1 ... 8342 23 472 I 508 10 400

I I I ... 10 674 21 IO4 2 860 6730

I V ... 10 090 48 640 2 217 ₁₅250

1921

K w artał 1 ... 17 181 71 668 5 554 ³⁴⁸¹⁰ 3 119 22 391 I I ... 24 422 115 282 10 993 59 866 5069 _{3 4038} U l ... ₆₄ 371 194 272 _{19 355 135 453 9 447 7 5 176} I V ...

1922 ^{99 921 236}

333 35 785 282 337 l6 812 106 285

Styczeń ... 40 000 250 000 90 000 250 OOO L u t y ... 45000 300 000 75 000 380 OOO Marzec ... 60 000 500 000 120000 923 OOO K w ie c ie ń ... 50000 1025 000 IIO OOO I 200 OOO M a j ... 60000 600000 200 OOO 2 565 OOO C z e r w ie c ... 100000 500 000 137 OOO 2 310OOO L i p i e c ... 60000 600 000 60 OOO 2 310OOO S i e r p i e ń ... 100000 7 0 0000 9 0OOO i 215OOO W r z e s ie ń ... 150000 750000 19 OOO 2 59O OOO Październik ... 80000 1 080000 25 0 OOO 2 686000 L is t o p a d ... 200000 850000 150 OOO 1215OOO G r u d z ie ń ... 195 000 1 000000 150 OOO 2 686000

270 E D W A R D SZTURM D E SZTREM

A b y porów anć te ceny m ięd zy sobą, m u sim y je p rzeliczyć na stałą w alutę.

W tedy otrzym am y obraz następujący:

W złotych za ha.

R 0 k Parcelacja przez insty­

tucje upoważnione

Parcelacja przez osoby prywatne

Sprzedaż całych majątków

K w a rta ł Miesiąc C e n a

najniższa 1 najwyższa najniższa ^{najw yższa} najniższa na jw y ższa 1919

K w a r ta ł I V ... — — _ — 88 342

1920

K w a r ta ł I ... 145 658 ^— — 46 150

I I ... 243 .689 ^— — 46 306

I I I ... 249 492 — — 67 155

I V ... 114 559 ^{— —} 26 34

1921

K w a rta ł I ... 114 471 36 2 2 8 . 21 145

1 1 ... 98 461 47 238 21 135

I I I ... 88 279 26 186 16 104

I V ... 145 347 52 414 26 155

1922

S ty cze ń ... 62 378 135 378 ^— —

L u t y ... 57 394 98 497 ^— —

M arzec ... 78 648 155 1 197 — —

K w i e c i e ń ... 67 i 352 145 1 585 — — M a j ... 78 767 254 3 2 8 9 _ — C z e r w i e c ... 11 4 57° 155 2 631 — ■ L i p i e c ... 52 523 52 2 005 — —

S i e r p i e ń ... 57 1 409 52 715 — —

W r z e s ie ń ... 88 451 10 1 554 ^— —

P aźd ziern ik ... 3i 414 98 1 036 _ —

L i s t o p a d ... 62 264 47 378 _ —

G ru dzień ... 57 290 41 782 —

Z powyższej tablicy' w idzim y wyraźnie tendencję do w yrów nania tego odchylenia nienormalnie niskich cen na ziemię. Ceny te w okresie środko­

wych miesięcy 1922 roku osiągają nawet dosyć wysoki poziom. Badanie bardziej precyzyjne jest niemożliwe n a skutek wadliwego sposobu zestawie­

nia m aterjału.

€. Okres współczesny.

Przechodzimy teraz bezpośrednio do badań, prze­

prowadzonych w m a ju i czerwcu 1924 r. przez G łów ny U rząd Statystyczny.

Głów ny U rząd Statystyczny, in icju jąc pierwszy raz badanie cen ziem i, starał się nie rozszerzać zbytnio kwestjonarjusza, chcąc m ożliwie uprościć pytania, uczynić je więcej zrozum iałem i i kon- kretnem i i tem samem w płynąć dodatnio na jakość m aterjału. K u tem u skłaniała jeszcze okoliczność, że korespondenci rolni, którzy m ieli w ykonać pod­

stawową robotę wypełnienia rubryk formularza, stanowią m aterjał dosyć różnorodny, i G łów ny U rząd Statystyczny m usiał dostosowywać się ra­

czej do niższego poziom u przygotowania prymi- tywno-statystycznego. Kw estjonarjusz by ł uło żony po szeregu narad z osobami kompetentnemi

w rolnictwie i statystyce rolnej. W rezultacie ustalono zasadnicze rubry ki form ularza, które uw zględniły sprzedaż w obrocie w olnym całemi m a jątk a m i i drobnem i działkam i oraz sprzedaż przy parcelacji. Pozatem żądano podania ceny ziemi, „gołej“ — bez zabudowań i zasiewów.

Kw estjonarjusz uw zględnił ważniejsza kategorje — A) ziem i ornej: 1. buraczno-pszenna, 2. dobra ży tnia , zdatna pod pszenicę i koniczynę czerwoną, 3. słabsza żytnio-kartoflana, w ym agająca nawoże­

nia, 4. lichsze ziemie piasczyste oraz podm okłe z m ożliw ą upraw ą owsa i B) łąk: 1. słodkie dwu- kośne z obfitym zbiorem siana, 2. średnie jedno lub dwukośne z grubem sianem, 3. suche lu b mokre z m ałem i zbiorami. A b y u n ik n ą ć niepo­

rozum ień i błędów, zwracamy uwagę, że pow yższy podział gleb niem a nic wspólnego z podziałem według katastrów, szacowań instytucyj kredyto­

wych 'i t. p.

Po szczegółowem zbadaniu odpowiedzi okazało się, że w yp adk i sprzedaży łą k osobno są dość rzadkie i m aterjał jako nieliczny do opracowania się nie nadaje. T ak samo trzeba było zrezygnować z odpowiedzi, dotyczących cen przy parcelacji.

Pozostały m aterjał po przeprowadzeniu dokładnej

C E N Y Z IE M I 271

analizy i sprawdzeniu oraz po przeliczeniu cen, podawanych w różnorodnych m iarach (m arki pol­

skie, dolary, złote, ekwiwalent zboża i t. d.) został odpowiednio zestawiony.

Z powodu niezawsze dostatecznej ścisłości rna- terjału, co jest zrozum iałe ze względu na prze­

prowadzenie badania po raz pierwszy, charakter samej kwestji i t. d., opracowanie ograniczyło się

do zestawienia przeciętnych liczb wojewódzkich nie posuwając się dalej w drobiazgowości, gdyż w ty m ostatnim przypadku albo zgubilibyśm y się w szczegółach albo rezultat przeciętny nie­

zawsze odpow iadałby rzeczywistości.

Cen}7 podajem y w obrocie wolnym , przeliczone na złote za hektar i średnie dla poszczególnych województw.

P r ze cię tn ie w zło ty ch za ha.

C e n y z i e m i .

M a j - c z e r w i e c 192 4.

Województwa

Całe m ajątk i — Gleba: Drobne działki — Gleba:

. buracza-

no- pszenna

dobra żytnia zdatna pod pszenicę

i koni­

czynę czerwoną

słabsza żytnio- ziem nia­

czana

licba piasczy- sta oraz podmo - kła z m o­

żliw ą uprawą

owsa

bura- czano pszenna

• '

dobra ży tnia zdatna pod pszenicę

i koni­

czynę czerwoną

słabsza żytnio- ziemnia-

czana

licha piazczy- sta oraz podm o­

kła z m o ­ żliwa uprawą

owsa

P o ls k a ... 1 315

1

W a r s z a w s k ie ... 1 361 961 767 500 1 206 1 011 739 506 Ł ó d z k i e ... 1 394 1 117 750 500 1 750 1 117 933 55o K ie le ck ie ... 1 622 x 239 883 522 2 033 1 544 1 1 8 3 700 L u b e l s k i e ... 1 628 1 250 972 6 11 1 833 1 3 7 8 983 622 Białostockie... 617 439 356 2 11 806 578 417 306

Okr. adm. wileński . . . . 406 328 256 l 6 l 478 367 256 156

N o w o g r ó d z k ie ... 461 367 261 183 478 456 278 189 P o le s k ie ... 650 539 383 228 806 528 383 222 W o ły ń s k ie ... 667 539 389 183 828 678 483 222 P o z n a ń s k ie ... 1 5 8 9 1 256 I O67 744 1 733 1 500 x 250 883 P o m o r s k ie ... 1 533 1 378 . 8 7 2 539 1 678 1 4 6 7 1 128 867 Krakowskie ... 2 647 1 956 1433 989 2 7 4 4 2 139 1 633 1183 Lw ow skie... 1 578 1 500 1156 872 2 778 2 2 3 9 16 8 3 1 250 S t a n is ła w o w s k ie ... 2 050 1 394 822 594 1 600 1 522 1 278 900 T a r n o p o ls k ie ... 1 528 1344 944 639 1 950 1 706 i 289 939

Śląskie ... • •

Przedewszystkiem mogą wzbudzać wątpliwości ceny ziem i w drobnych działkach w województwie warszawskiem w kategorjach 1 i 3, w okr. adm.

wileńskim — kategorja ostatnia, w poleskiem — kategorja 2 i 4 oraz w stanisławowskiem — kate­

gorja 1, ponieważ ceny są niższe, n iż przy sprze­

daży całemi m a jątk a m i. Jednakże, oprócz woje­

wództwa stanisławowskiego, różnica nie jest wiel­

ka i może być łatwo w ytłum aczona lokalnem i od­

chyleniami, specjalnemi w ypadkam i. Tylko w wo­

jewództwie stanisławowskiem odchylenie w dół ceny drobnych działek w stosunku do ceny przy sprzedaży całych m ajątków jest zbyt wielkie, i wyprowadzona średnia nasuwa wątpliwości.

Przeciętna cena hektara bez uwzględnienia ka- tegorji gleby będzie się przedstawiała następująco:

ojewócŁzt a______|Całe m a jątk i Drobno działk i W ojewóaztwa Całe m ajątki Drcbne działki Polska

Warszawskie . . . Łódzkie ...

K ie le c k ie ,...

L u b e ls k ie ...

Białostockie . . . , Okr. adm. wileński Nowogródzkie . . ,

Poleskie . . . .

902 897 940 i 067 x 115 406 288 3l8 450

1073 866 1 088 1365 1 204 527 314 350 485

W ołyńskie ... 445 553 P o z n a ń s k ie ... 1 164 1 342 Pomorskie ... 1 081 1 285 K r a k o w s k ie ... 1 756 1925 L w o w s k ie ... 1 277 1 988 Stanisławowskie . . . x 215 1 325

Tarnopolskie . . . . 1114 1 471

Ś l ą s k i e ...

272 E D W A R D SZTURM D E SZTREM

W tem zestawieniu w idać wyraźnie wątpliwe odchylenie ceny ziem i w drobnych działkach w województwie warszawskiem. Ponieważ jednak przypuszczenie błędów lub fałszów w branych do obliczeń cenach jest nieprawdopodobne, należy przypuszczać, że na odchylenie to w płynęły przy­

padkowe fak ty sprzedaży drobnych działek w w y­

jątkowo niekorzystnych warunkach. To przy­

puszczenie, a nie odwrotne (że ceny przy sprzedaży Całych m a jątk ó w są za wysokie) jest prawdopo­

dobniejsze ze względu n a konfigurację całokształtu cen.

P rzy jm u jąc przeciętną cenę hektara przy sprze­

daży całych m a jątk ó w za ioo, otrzym am y dla cen hektara w drobnych działkach następujące liczby:

Województwa i > skaź-

nik P o ls k a ... 119,»

W a rs z a w s k ie ... 96.5 Ł ó d z k i e ... H 5,7 Kieleckie ... 127,9 1 . u b e l s k i e ... 108,0 B ia ło s t o c k ie ... 129,8 Okr. adm. wileński . ... 109,0 N o w o g r ó d z k ie ... 110,1 P o le s k ie ... 107,8 W o ły ń s k ie ... 124,3 Poznańskie ... H 5.3 P o m o r s k ie ... .... 118,9 K r a k o w s k i e ... 109,6 L w o w s k ie ... 155,7 Stanisławowskie. ... 109,1 T a rn o p o ls k ie ... 132,0 Przeciętna cena hektara w działkach dla całej Polski przewyższa cenę przy sprzedaży całemi m a jątk a m i o 19 % . Pozatem przy szczegółowem badaniu w idzim y jedno województwo(warszawskie), gdzie przeciętna cena w działkach jest niższa od takiejże za hektar przy sprzedaży całemi m ajątk am i.

Potem następuje grupa województw, gdzie ten stosunek cen jest niższy od przeciętnego, bo cena ziemi w działkach przewyższa cenę przy sprzedaży całych m a jątk ó w mniej n iż o 19 % . D o tej grupy należą województwa: łódzkie, lubelskie, okr. adm.

wileński, nowogródzkie, poleskie, poznańskie, po­

morskie, krakowskie i stanisławowskie. Nakoniec, pozostają województwa, gdzie ten stosunek jest wyższy od przeciętnego i przekracza 19 % — są to województwa kieleckie, białostockie, wołyń­

skie, lwowskie i tarnopolskie. W id zim y , że sam fakt przeludnienia i głodu ziem i nie wpływa tak bezwzględnie na ustosunkowanie się tych dwóch rodzajów cen m iędzy sobą, jakby śm y się spodzie­

w ali, a raczej wchodzi tu jeszcze w grę fakt, czy w danej przeludnionej (pod względem ludności rolniczej) miejscowości głównie te drobne działki są więcej poszukiwane, bo fakt przeludnienia może wpływać na zwyżkę cen zarówno obu rodzajów

ziemi.

D la zilustrow ania tej wspólnej tendencji poda­

jem y niżej liczby względne otrzymane w ten spo­

sób, że za podstawę = 100 przyjęto liczby prze­

ciętne dla całej Polski i obliczono w skaźniki dla poszczególnych województw.

Województwa

P izy sprzedaży całemi m ajątkam i

Przy sprzedaży drobnemi dział­

kam i 1‘ 13 Y- P4 1 ‘ 13 l l ?4 Polska. . . 100,0 i 00,0 100,0 100,0

Warszawskie 54,4 99,4 88,9 80,7

Łódzkie . . 46,0 104,2 70,1 101,4

Kieleckie . . 40,0 108,3 94,8 127,1

Lubelskie 48,2 123,6 94,7 112,2

Białostockie. 40,0 45,0 49-9 49,1

Okr. adm .

wileński . . 27,9 3i ,9 24,2 29,3

Nowogródz­

kie . . . . 22,5 35,3 23,4 32,6

Poleskie . . 22,9 49-9 26,5 45,2

W ołyńskie . 30,6 49-3 39,7 5i ,5

Poznańskie . 249-9 129,0 264,2 125,1 Pomorskie . 1182,2 119,8 201,2 119,8

Krakow skie 207,4 I 94-7 169,6 179,4

Lw owskie. . 148,1 141,6 i 34,o 185,3 Stanisła­

wowskie i 47,° 134,7 98,4 123,5

Tarnopolskie 233,7 123,5 120,4 137,1

Przytoczyliśmy specjalnie dla porów nania przed­

wojenne stosunki. Przytem przedwojenne liczby {19x3 r.) ze względu na trudności techniczne są dla województw obliczone w przybliżeniu. W y ra ­ źnie w idać usunięcie w dużym stopniu nienorm al­

nych w arunków przedwojennych w b. zaborze pruskim , gdzie ceny nie odchylają się ju ż w taki gw ałtowny sposób od przeciętnej, pewne wyrów­

nanie cen w województwach b. Królestwa K o n ­ gresowego, mniejsze w województwach wschodnich, i dalej widać, że stosunki w części Małopolski (woje­

wództw a krakowskie i lwowskie) pozostają nie- norm alnem i, i ceny ziem i tu jaskrawo odchylają się od przeciętnych w górę — zarówno przy sprze­

daży większych m ajątk ów , ja k i drobnych działek.

W k ażdym b ą d ź razie poziom cen w różnych rejonach Polski, nie dając takich odchyleń, jak przed w ojną, w ykazuje znaczne wahania. Poziom cen pozostaje dw a razy i więcej niższy od prze­

ciętnej (zarówno przy sprzedaży całemi m a jątk a m i ja k i działkam i) na Kresach W schodnich, prze­

C E N Y Z IE M I 273

wyższa ten poziom nieco więqej n i ż o 25 % w woje­

wództwie poznańskiem, i jest powyżej 50 % nad przeciętny poziom w województwach Krakowskiem i Lwowskiem. Charakterystyczne jest odchylenia do 25 % ponad przeciętną dla województwa kie­

leckiego przy sprzedaży drobnych działek i dla województwa lubelskiego przy sprzedaży całemi m a jątk a m i. W pierwszem województwie m am y duże zagęszczenie drobnej własności, co zaś do drugiego trudniej jest znaleść wyjaśnienie. W każ­

dym razie m usim y zwrócić uwagę, że jest to woje­

wództwo, w którego znacznej części z n a jd u ją się dobre urodzajne gleby i znaczne obszary wielkiej prywatnej własności. Żeby lepiej prżedstawić zm ia­

ny zaszłe ' w poszczególnych okolicach Polski, obliczyliśm y w skaźniki ceny ziem i obecnie w sto­

sunku do przedwojennej (1913 r.) Co się tyczy tej ostatniej należy m ieć na uwadze, to co powie­

dzieliśm y wyżej o niezupełnej ściskści i pewnej niewspółmierności, co jednak nie przeszkadza (Ja wyrobienia dość dokładnego zdania o zm ianach, które zaszły w dziedzinie cen ziemi.

P rzy cenie ziem i w r. 1913 przyjętej = 100 otrzym am y dla roku 1924 co następuje:

Województwa

Wskaźnik Cale majątki

j

P o lsk a ... 135,6 107,0

Warszawskie . . . . 181,9 97,i

Łódzkie ... 229,8 154.8 K ie le c k ie ... 301,4 I 43,5

Lubelskie . . . 259.9 126,7

B ia ło s to c k ie ... 115,0 105,4 Okr. adm. wileński. . • 116,1 129,2

Nowogródzkie . . . . 158,2 148,9

Poleskie ... 220,6 , 182,3 W ołyńskie ... 163,6 138,9 P o z n a ń s k i e ... 52,3 50,6 P o m o r s k i e ... 66,6 63.7 K r a k o w s k ie ... 221,4 113,2 L w o w s k ie ... 161,0 J 47>9 Stanisławowskie , . . 153,2 134,2

Tarnopolskie . . . . 140,5 121,8

W id zim y ogromny wzrost cen prawie wszędzie w b. Królestwie Kongresowem, w województwach wschodnich i w Małopolsce, przyczem większy jest wzrost ceny przy sprzedaży całemi m a jątk a m i.

Spadek jest tylko w byłej dzielnicy pruskiej, gdzie, ja k widzieliśm y, ceny przed w ojną były wyśrubowane ponad logiczne granice, ale i tu jest analogja, bo cena hektara ziem i w drobnych dział­

kach zniżyła się względnie więcej. Ciekawe jest, że w okresie ankiety Głównego Urzędu Statystycz­

nego przeciętny w skaźnik cen ważniejszych arty­

kułów zbożowych by ł znacznie niższy od prze­

ciętnego dla całej Polski w skaźnika ceny ziem i, naprzykład wskaźnik ceny żyta na giełdzie w W a r­

szawie w ty m czasie w ahał się w granicach 94—-90.

Jednakże dla byłej dzielnicy pruskiej w skaźniki przeciętnej ceny hektara ziemi i ceny ży ta są do siebie zbliżone. J a k w idzim y, wskaźnik ceny ziem i jest W granicach od 51 do 67, a wskaźnik ceny żyta n a giełdzie w Poznaniu w ty m czasie b y ł w gra­

nicach od 62 do 65.

Pozostaje nam jeszcze dla chwili obecnej (1924 r.) zbadać stosunek przeciętnych cen ziemi poszcze­

gólnych kategoryj gleby. Nie rnogąc na tem miejscu zapuszczać się w drobiazgową analizę materjałów, poprzestaniemy tylko na pobieżnem rozejrzeniu się w nich.

Jeżeli przyjm iem y za podstawę — 100 prze­

ciętną dla wszystkich kategoryj gleby cenę hektara ziemi (osobno przy sprzedaży całemi m a jątk a m i, i osobno drobnem i działkam i), to w skaźniki cen według kategoryj gleby u ło żą się w następuj ący sposób (w przecięciu dla całej Polski):

Gleby

Przy sprzedaży

całemi maj ąt- kami

Przy sprzedaży drobn emi działkami

W szystkie gleby przeciętnie 100,0 100,0 I Buraczano pszenne . . .

I I . Dobre żytnie zdatne pod pszenicę i koniczynę czer­

145,8 141,0

woną ... H 5,4 H 3,2 I I I . Słabszeżytnio-ziemniaczane

IV . Lichsze piasczysteoraz pod­

mokłe z m o żliw ą uprawą

83,6 86,5

o w s a ... 55,2 59-0 W id z im y , że przy najlepszych glebach kategorji I i I I cena hektara ziem i w drobnych działkach w stosunku do przeciętnej mniej się różni, n iż takaż cena przy sprzedaży całych m ajątków , zato w kategorjach I I I i IV stosunek jest odwrotny

i tam ziem ia w drobnych działkach w stosunku do przeciętnej względnie więcej się ceni, n iż przy sprzedaży całemi m a jątk a m i.

N ajm niejsza różnica we w skaźniku jest dla zie­

m i I I kategorji (grunty dobre żytnie). Jest to poniekąd zrozumiałe, ponieważ niewątpliw ie przy sprzedaży dla tych gruntów prawdopodobnie jest najwięcej tranzakcji, i, należy przypuszczać, że przy sprzedaży drobnych działek dla gleb n a j­

wyższej kategorji jest tranzakcyj szczególnie mało.

Ponieważ przy kategorji I I gleb wskaźniki,, przy wzięciu za podstawę przeciętnej dla wszyst­

kich kategoryj, najm niej się różnią, m ożem y przy­

jąć ten rodzaj gruntów za podstawę, jako stały

E D W A R D SZTURM D E SZT REM

miernik, i obliczyć nowe w skaźniki, które będą w yglądały następująco: ____

G l e b y Całe

m ajątki

86,6

72,4 47.8

Drobno działki

88.3 124,5 100,0

76.4 52,1 u w y d a tn ia ją się W szystkie razem przeciętnie

I. Buraczano pszenne . . I I . Dobre ż y t n i e ...

I I I . Słabsze żytnio-ziemniacza- n e ...

IV . Lichsze piasczyste oraz pod m o k ł e ...

W ty m przypadku różnice

jeszcze lepiej, i ta względna w stosunku do prze­

ciętnej zw yżka cen dla niższych kategoryj staje się bardziej w yraźną. Przy sprzedaży drobnemi działkam i ceny dla różnych kategorji gleby mniej się m iędzy sobą różnią, n iż przy sprzedaży całemi m a jątk a m i, jakby więcej zbliżały się do siebie, a więc ja k b y rodzaj gleby m niejszą w ty m w ypadku grał rolę.

Konkretnie zaś m ożem y stwierdzić, że w prze­

cięciu dla całej Polski ziem ia kategorji drugiej (grunty dobre żytnie) ceni się w przeliczeniu

dwa razy więcej, n iż grunty najlichsze, gleby najlepsze zaś około 2 % razy więcej. M iędzy kate- gorjam i cena ziemi wzrasta dosyć regularnie mniej więcej o 5o°/0 ceny gruntów najlichszych, przytem przeciętna cena dla wszystkich kategoryj przy­

pada, ja k ju ż widzieliśm y, około ceny gruntów I I kategorji (trochę niżej). Samo przez się w przy­

toczonych wyżej liczbach, ja k i w poprzednich, widać, że w cenach różnych kategorji ziemi przy sprzedaż}? drobnem i działkam i różnice są mniejsze, n iż przy sprzedaży całych m ajątków .

W poszczególnych województwach naturalnie są odchylenia od tej przeciętnej, i nie we wszystkich z nich cen}? k szta łtu ją się zgodnie z opisanym schematem. Niektóre z województw odchylają się w kierunku mniejszych różnic m iędzy cenami ziem i różnych rodzajów gleby, inne przeciwnie.

Przytem nie jest to jednakow o utrzym ane dla poszczególnych kategoryj gleby i dla rodzajów tranzakcji (całemi m a ją tk a m i czy też w drobnych działkach).

Poniżej podajem y stosunek ceny hektara ziemi w poszczególnych województwach do ceny hektara ziemi drugiej kategorji (ziemia dobra żytnia).

W ojew ództw a

Cale m ajątk i — Gleba: Drobne działki — Gleba:

buracza- no-pszen-

na

dobra żytnia

słabsza żytnio- ziemnia-

czana

lichsza pias- zy- sta oraz podmokła

buracza- no-pszen

na

dobra żytnia

słabsza żytnio- ziemnia-

rzana

lichsza piasczy- sta oraz podmokła W a r s z a w s k ie ... .141,6 100,0 79,8 52,0 119,2 100,0 73,1 50,0

Ł ó d z k i e ... 124,9 100,0 67,2 44,8 156,7 100,0 83,6 49-3 K ie le c k ie ... 130,9 100,0 7I >3 42,2 131,7 100,0 76,6 45,3 L u b e l s k i e ... 130,2 100,0 77-8 48,9 I 33.I 100,0 71.4 45.2 Białostockie... 140.5 100,0 81,0 48,1 139.4 100,0 72.1 52,9 Okr. adm. wileński . . . . 123,7 100,0 78,0 49.2 130,3 100,0 69,7 42,4 N o w o g r ó d z k ie ... 125,8 100,0 71.2 50,0 104,9 100,0 61,0 4L 5 P o le s k ie ... 120,6 100,0 71-1 '42,3 152,6 100,0 72,6 42,1 W o ł y ń s k i e ... 127,7 100,0 74.5 35.1 122,1 100,0 7L 3 32,8 P o z n a ń s k ie ... 126,5 100,0 85.0 59.3 II5 .6 100,0 83.3 58,9 P o m o r s k ie ... 111,3 100,0 63.3 39-1 II4 .4 100,0 76,9 59-1 K r a k o w s k i e ... 135,4 100,0 73.3 50,6 128,3 100,0 76,4 55,3 L w o w s k i e ... 105,2 100,0 77.0 58,1 124,1 100,0 75.2 55,8 S t a n is ła w o w s k ie ... 147,0 100,0 59-0 42,6 105,1 100,0 83.9 59-1 T a r n o p o ls k ie ... 113,0 100,0 70,2 47-5 I I 4-3 100,0 75.6 55.o

P rzy sprzedaży całemi m a ją tk a m i względnie wy­

soko ceniona jest ziemia pierwszej kategorji w wo­

jewództwach warszawskiem, białostockiem i stani- sławowskiem, zato względnie nisko w pomorskiem, lwowskiem i tarnopclskiem. Stosunkowo nisko są cenione ziemie ostatniej kategorji w województwie wołyńskiem i pomorskiem. P rzy sprzedaży drobne­

m i działkam i dla gleb pierwszej kategorji względnie niskie m am y ceny w województwach warszawskiem, poznańskiem, pomorskiem, tarnopolskiem i szcze­

gólniej nowogródzkiem istanisławowskiem. W osta­

tniej kategorji względnie niska cena jest w woje­

wództwie wołyńskiem.

Z zestawienia w idzim y, że przy sprzedaży drobne­

m i działkam i w różnych województwach stosunek ceny ziem i pierwszej kategorji (buraczano-pszennej) do podstawowej ceny ziem i drugiej kategorji ulega większym w ahaniom , n iż ta k iż stosunek cen przy sprzedaży całemi m ajątk am i.

Tabl. 1. Wskaźniki cen hurtowych w Polsce.

R o k 1 9 1 4 — 100. W rzesień 1 9 2 3 — w rzesień 1 9 2 4 r.

C E N Y

Przecię­

P o r ó w n a ­ n i e z p o ­ p r z e d n i m o k r e s e m

w a/„

G 1 U I y t O W a r ó w

Rok Miesiąc

tny wska­

źnik Cgól- nej liczby towarów (57 towa­

rów)

I I I I I I IV V V I V II V II I

Zboża i żyw ­ ność pocho­

dzenia roś­

linnego

Żywność pochodzenia

zw ierzęcego

Towary kolonialne

i cukier

Skóry su- row e i go­

towe

Surowce i m aterjały

przemysłu włókienni­

czego

M etale i węgiel

Materjały budowlane

Chem ikalja i różne

1923

I X 95,3 + 7,7 68,8 87,9 67,5 ₁₀₂,0 ' 177,4 108,2 79,6 80,1

X 72,5 - 23,9 48,0 49,2 71,0 76,1 175,2 84,1 57,0 56,2

X I 81,1 + 11,9 66,3 60,6 62,8 74,4 170,2 107,4 58,0 63,8

X I I 95,0 + 17,1 -75,7 96,4 88,2 92,0 177,5 110,1 63,5 75,7

1924

I 106,9 + 12,5 90,1 165,6 89,6 77,7 140,0 133,7 83,2 86,9

I I 111,8 + 4,6 85,4 155,8 108,2 91,3 153,2 132,5 91,3 90,4

I I I 110,4 - 1 , 3 86,8 143,3 107,0 98,7 158,8 .125,0 85,0 91,0

I V 109,0 - 1 , 3 85,8 139,7 106,9 97,9 162,9 122,3 85,4 86,6

V 104,0 - 4 , 6 87,3 125,2 106,6 76,4 160,2 119,7 79,6 88,9

88,7

V I 100,6 - 3 , 3 84,7 113,3 105,7 75,0 145,0 119,4 78,3

V I I 102,3 + 1,7 94,1 130,4 102,7 84,2 143,4 118,3 73,0 83,1

V I I I 109,2 + 6,8 117,8 150,4 107,7 ' 86,7 154,8 118,9 72,6 79,8

I X 112,4 + 2,9 135,9 160,5 109,3 95,2 151,9 118,9 76,9 79,9

Tabl. 2. Ceny hurtowe w Polsce «.

W zło ty ch . L ip ie c — w rzesień 19 2 4 .

Nazwa towaru, waga lub miara ^{C. e 11 y}

W s k a ź n i k i (Rok 1914 = 100)

i warunki dostawy _{Lipiec Sierpień Wrzesień Lipiec Sierpień Wrzesień}

I. Zboża i żywność pochodzenia roślinnego (C eny giełdowe za 100 kg)

Pszenica ... 22,63 23,50 24,88 l l ę . 3 123,9 131.2 Z y t o ... 11,03 15,84 20,63 80,0 115,7 14g,7 Jęczm ień b r o w a r n y ... 13,59 19,41 26,38 93,2 133,0 180,8 Owies ... 13,94 15,50 17,50 95,5 106,2 120,0 M ąk a pszenna 70 % ... 39,00 41,38 41,50 120,3 127,7 128,1 M ąk a ży tn ia pytlow a 70 % ... . 18,00 24,00 30,'. 4 72,9 9 7,1 125,2 G roch p o ł o w y ... _21,00 30,00 30,00 87,6 125,2 125,2 . F a s o l a ... 45,00 45,00 45,00

M akuchy r z e p a k o w e ... 15,00 15,00 20,00

O tręby ż y t n i e ... 8,50 11,50 13,00 • I I . Żywność pochodzenia zwierzęcego

( Ceny za 1 kg loco W arszawa)

Mięso w o l o w e ... .... 1,80 1,89 1,90 174,8 183,5 14g,l

184,5

Mięso wieprzowe (wieprz żywej wagi) . . . . 1,40 1,70 1,73 122,8 151,8

S ł o n i n a ... 1,64 4,30

2,25 2,30 123,3 16g,2 172,9

Masło ... 5,00 5,10 118,5 137,7 140,5

0,23 0,25 0,27 110,1 119,6 129.2

Jaja, skrzynia 1 440 sztuk... 110,00 117,00 150,00 142,8 151,9 194,7 I I I . Towary koionjalne i cukier

( Ceny za 1 kg loco Wars ow a)

R y ż ..."■ 0,52 0,58 0,58 90,0 100,4 100,4 H erbata ... 9,50 10,00 10,50 97,8 102,9 108,1 Kawa ... 3,10 3,80 3,80 105,7 105,7 105,7 Cukier loko c u k r o w n i a ... 0,875 0,90 0,90 119,9 123.3 123,3

a Ceny w złotych przeciętne tygodniowe za ostatni tydzień miesiąca.

Tabl. 2. Ceny hurtowe w Polsce a.

27fi

W złotych. L ip ie c — w rzesień 1 9 2 4 .

Nazwa tow aru, waga lub m iara C e n y W s k a ź n i k i

(Rok 1914 = 100) i w arunki dostawy lip ie c Sierpień Wrzesień »Lipiec Sierpień W rze sień

IV . Skóry surowe i gotowe (loco W rs ■aawa)

Skóry surowe bytUece 1 b j ... 1,19. 1,30 1,14 73,5 - 80,3 70,4 S kóry surowe'cielęco 1 k g ... ...

S k óry surowe końskie 1 s z t u k a ...

1,60 2,10 2,00 85,1 111,7 106,4

15,00 17,00 17,00 70,0 80,0 80,0

S kóry podeszwiane 1 k g ... 3,80 4,00 4,10 83,7 88,1 92,5 J u c h ty tłuszczone 1 k g ... 7,70 8,00 8,30 118,8 123,5 128,1 Ssaki chrom owe czarne 1 s t o p a ... .1,40 1,80 1,80 81,4 104,7 104,7 V. Surowce i materjaly przemysłu włókienniczego

(C eny a 1 kg loco Ł ódź)

347,3

W e łn a polska m y t a ... 13,65 13,13 13,76 334,1 350,1 Baw ełna a m e r y k a ń s k a ... 4,20 4,11 3,40 182,0 178,7 147,8 Przędza baw ełniana 1/ u ... 4,58 4,88 4,84 .136,9 145,9 144,7

■ 133,3 Przędza baw ełniana 1/ 3, ... 5,72 6,10 6,08

15,55

125,4 133,8

Przędza kamgarnow®, / , „ ... 13,30 15,55 112.6 131,7 131,7 ( C e n j . a 1 v ittr loco W arszaw a)

1,08 1,27 1,27 140,7 165,5 165,5

C ajg p o d w ó j n y ... 2,12 2,32 2,32 103,2 113,0 115,3

113,0 Sibir d e s e n i o w y ... 1,80 2,07 2,07 100,2 115,3

V I. Metale i węgiel (C eny za 1 tonnę loco h u la )

S urów ka o d l e w n ic z a ... .... 170,00 170,00 170.00 222.00

142,2 142,2 142,2 Żelazo h a n d lo w e ... 222,00 222,00 98,1 98,1 98,1 Żelazo b e d n a r s k i e ... 256,00 256,00 256,00 113,1 113,1 113,1 D r u t w a lc o w a n y ... 274,00 274,00 274,00 112,7 112,7 112,7

(C e n i za 1 kg loco W arszaw a)

B lacha żelazna do 0,o m m g r u b c ś c i... 0,40 0,48 0,48 B lacha żelazna od 0,5 — 0,88 m m grubości . 0,36 0,44 0,40 Blael.a żelazna od 0,88 m m grubości . . . . (y.u 0,30 0,34

B lacha cynkow a d a c h o w a ... 0 / 3 0,15 1,00 99,8 101,9 107,3

7,05 7,05 7,00 143,3- 143,3 142,3

Ołów m iękki w b l o k a c h ... 0,89 0,'. 2 0 ,’. 4 129,2 133,5 136,4 C y n k ... 0,85 0,85 0,86 109,7 109,7 111,0 M iedź w blokach ...

( Ceny za 1 t nnę loco wagon kopalnia)

3,80 3,80 3,80 140,4 140,4 140,4

W ęgiel dąbrowie* ki gruby, kostka I i TI . . . 24,50 24,50 23,80 123,1 123,1 119,6 W ęgiel górnośląski gruby . . . ... 2 i ,60 ²t ,60 26,5 5 192,5 U)2,5 175,3 W ęgiel górnośląski orzec!' I I ... 27,30 •27,30 24,75

(C en / za 1 0 kg loco W arszaw a)

K o k s ... 4,50 4,50 4,50 92,2 92,2 92,2 V II. M aterjaly budowlane

35,00 77,6 82,3

Cegła palo na lo'-o st. wys Ik. 1 000 sztuk . . • 33,00 40,00 94,1

W a p n o palone lo'o st. wys lk. 100 kg . . . . 2,t0 2,5 0 3,05 83,9 83,cj 88,3 Cement loco s ’. w i,s lk. 100 k g ... 4,20 3,80 3,80 58,6 53,0 53,0 Drzewo ciesielskie obrzynane loco st. wysylk.

46,00 69,3

za 1 m 3 ... 46,00 48,00 69,3 72,3 Drzewo stolarskie loro s . wys¡,lk. za 1 m a . . 65,00 65,00 70,00 61,2 61,2 65,9 Szkło loco Wars-awa 1 m 2 ... 2,70 2,70 3,00 56,4 56,4 62,7 A sfalt — lo^o abr ka 100 k g ...

V III . C hem ikalja i różne (C eny za 1 kg loco W arszaw a)

8,86 8,86 8,86 121,0 121,0 121,0

0,80 173,9

Soda k a u s t y c z n a ... 0,80 0,80 173,9 173,9

0,18 0,18 0,18 111,1- 111,1 111,1

6,75 6,00 6,00 45,7 40,7 40,7

2,46 2,00 2,00 42,2 34,3 34,3

( Ceny za 100 kg loco r a jin .)

13,65

13,65 13,65 62,1 62,1 62,1

B enzyna do au t. (C. G . 741 — 7 5 0 ) ... 33,04 33,04 33,04 134,3 134,3 134,3 Olej smar. m otor. (4,1 — 4,5) 50° C ... 24,02 24,02 24,02 88,8 88,8 88,8

(C eny a 1 kg loco fabryka)

0,385 0,39 83,4

0,385 82,4 82,4

Soda a m o n j a k a l n » ...

a Ceny w złotych przeciętne tygodniowe za ostatni

0,17 ydzień mie

0,17 siąca.

0,17 I

277

Tabl. 3. Wskaźniki kosztów utrzymania w Warszawie/

R o k 1 9 1 4 = 100. R o k 19 2 4 . Miesiące

Ogólne koszty u trzy­

mania Ży-

wność Odziei Opał Miesz­

kanie Pozo­

stałe

I _120,5 165,1 186,7 172,6 13,1 99,5 I I 127,4 163,3 183,7 167,0 25,4 137,8 I I I 126,3 155,4 213,5 158,3 25,4 13 7,e I V 126,5 151,5 236,5 152,3 25,4 137,6 V 125,6 146,0 236,5 148,0 26,2 14! ,0 V I 123,7 138,3 236,5 146,1 31,6 150,6 V I I 12 7,i 139,1 236,5 144,1 35,6 166,7 V I I I 134,7 155,4 251,2 147,4 36,5 156,0 I X 141,1 164,4 251,2 152,6 36,5 171,4

Tabl. 4. Koszty utrzymania w Warsza­

wie wediUg grup.“

Liczby względne.

O gólne ko szty u tr z y m a n ia — i o o . R o k 19 2 4 . Miesiące

Ogólne koszty utrzy­

mania Ż y.

wność Odzież Opał Miesz­

kanie Pozo­

stałe

I 100,0 59,9 15,8 10,2 2,7 11,4

II. 100,0 56,0 14,7 1 5,0 15,0

I I I 100,0 53,8 17,2 8,i 5,1 15,0

IV 100,0 52,3 11,0 8,6 5,1 15,0

V 100,0 50,8 11,2 8,4 5,2 16,4

V I 100,0 48,1 18,5 8,4 6,4 16,8

V I I 100,1 47,8 18,1 8,1 7,1 18,1

V I I I ₁₀₀,c 50,4 11,0 7,8 6,8 16,0

I X 100,0 50,1. 18,1 7,7 6,5 16,8

a Obliczenie Głównego Urzędu Statystyczn ego według przeciętnych cen tygodniow ych za ostatni tydzień każdego m iesiąca, na podstawie kosztów 37 artykułów i usług, reprezentując5»ch zasadnicze pozycje budżetu rodziny robotniczej, składającej się z 4 osób.

R o k 1 9 1 4 — IO O .

Tabl. 5. Wskaźniki kosztów żywności w Polsce.

R o k 19 2 4 . Województwu

M iasta Lipiec Sier- Wrze-

pień sień

Województwa

M iasta Lipiec Sier­

pień W rze­

sień

P o l s k a ... 120,8| 129,3| 141,3 Województwa centralne

01«\ adra. w ile ń s k i N ow o g ró d zk ie . . . . Poleskie...

W o ły ń sk ie ...

Baranowicz© . . . . Brześć n a d Bugiem K o w e l ...

140.1 117.8 134.4 126.8 116,6 135,9 13*»,2 131.7 125.8 126.5 138,:- 137.9 115.5 110,8 136.3 120,0 120.1 126.4 114.3 127.4 125.0 129.4 125,8 140.1 120.2 101,7 131,3 W oj ewództwa wscho d nie M . st. W arszaw a'.

Warszawskie ...

Ł ó d z k i e ...

K i e l e c k i e ...

L u b e l s k i e ...

B ia ło s t o c k ie ...

B i a ł y s t o k ...

B ę d z i n ...

C zę sto ch o w a...

D ąb row a G órnicza . . G r o d n o ...

K a lis z...

Kielce . . . . L u b l i n ...

Ł ó d ź ...

Ł o m ż a ...

P a b j a n i c e ...

P i o t r k ó w ...

P ł o c k ...

R a c l o m ...

S i e d l c e ...

S o s n o w ie c ...

T om aszów M azowiecki W a r s z a w a ...

W ł o c ł a w e k ...

Z a m o ś ć ...

Z a w i e r c i e ...

160,6 137,1 134.0 123,8 137.1 128,7 118*2

149.1 126,8 141.0 132,9 131.2 139.3 .142,2 135.5 128,8 132.7 140.5 147.,0 120.5 129.2 142.1 127.5 132.3 131.8 124.1 135.4 146.6 137.8 136.2 149.1 126.1 116.7 139,1 171.5 149.3 137,0 132.7 149.3 137.4 127.9

160.5 148.2 158.6 143, 139.6 146.9 154, <

152.6 143,5 137,'.

143, S 166.4 129.5 140.0 159.6 141.1 147.9 148.4 147, 143.3 150.2 146.3 154.8 160.5 148.7 120.3 141),9 187.5 152.9 143.4 141.1 152.9 148.1 133.6

Ł u c k . P ińsk . Równe W ilno

Poznańskie Pomorskie . .

Bydgoszcz . G niezno . . G ru dziądz . Ino w ro cław P o zn ań . . T o ru ń . .

129.0 140,8 124.1 160,6 Województwa zachodnie

102,6 110,0

88,7 118,6 101.9 112,6 106,2 116.9 Województwa południowe Krakowskie . .

Lwowskie . . . Stanisławowskie Tarnopolskie . . Borysław . . Drohobycz Jaro sław . . K o ło m y ja . . K ra k ó w . . . L w ów . . . N o w y Sącz . Przem yśl . . R zeszów . . Stanisławów» . S tryj . . . . T arnopol . . T arnów . . .

102,2 101.5 100.3

90,5 130.7 145.5 119.4

83,2 100,2 93,9 122.8

93,8 103.6 97.4 129.6 90.5 97,0

139.1 136.4 131.6 171.5

115.3 121.3 102.2 136.1 113.5 130.5 116,8 128,0

107.1 108.7 113.1 100,0 135.7 159.4 131.6

92,6 104.2 100,1 131.6

98,2 107.2 101.7 156.5 100,0 103,4

152.3 137.4 138.5 187.5

130.6 136.6 117.2 152.4 134.5 143.3 132.6 138.3

116.3 116,0 116.5 103,8 146.0 166.7 141.0

96,0 115.1 108.8 132.6 101.7 113.2 105.8 159,0 103.8 110,5 Śląskie .

Bielsko . . . . K atow ice . . . K rólew ska H u ta

Województwo śląskie 115.6 111,4 106.7 122,2

125,51 141,2 120,9 116,0 132,71

133,3 131,1 149,5

¿78 C E N Y

Tabl. 6. Porównanie kosztów żywności w miastach \

W s k a ź n ik i: W arszaw a = i o o . R o k 1 9 1 4 i 19 2 4 .

Województwa M iasta

1914 S ty ­

czeń Lipiec Sier- Wrze-. , I . , w kwar píen si en tak m

Województwaojewouzi M iasta

I9I4 I 9 2 4

S ty ­

czeń Lipiec Sier­

pień Wrze­

sień Przeć, w kwar­

tale III

81,1 84,c

14.5 72.5

£6,6 86,0 72,3

£6,£

80.5 70.6 98,5

87,0 71,8 97,3 Województwa centralne

M. st. Warszawa . 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Warszawskie . . 84,5 71,1 71,3 78,1 73,5 Łódzkie . . . . 91,3 87,7 86,4 90,3 88,1 Kieleckie . . . . 93,1 84,3 83,0 83,1 83,5 Lubelskie . . . . 85,2 70,7 74,8 73,9 73,1 Białostockie . . . 87,2 84,6 81,5 81,3 82,6 B iałystok . . . 87,7 87,2 83,7 84,6 85, k B ędzin . . . . 94,*. 89,2 86,3 £0,3 88, 6 Częstochowa . . 94,4 84,7 81,5 84,4 83,5 D ąb ro w a G órn . . 97,8 88,3 87,1 84,1 86,5 G rodno . . . . 86,6 85,8 81,6 77,3 81,£

K a l i s z ... 82,5 81,2 81,3 85,5 82,7 K ielce . . . . 91,4 75,8 74,3 74,2 74,5 L u b lin . . . . 86,4 72,0 74,9 75,3 74,1 Ł ó d ź ... 93,8 91,3 89,4 £3,3 91,£

Ł o m ża . . . . 86,6 74,2 74,1 76,6 75,0 P ab janice . . . 85,6 73,4 76,0 78,£ 76,1 P io trk ów . . . 81,5 73,5 72,0 75,3 73,6 P ł o c k ... 81,8 66,8 68,1 75,1 70,0 R a d o m . . . . 84,4 76,7 76,6 75,3 76,£

Siedlce . . . . 79,2 70,7 77,9 74,1 74, Ł Sosnowiec . . . 97,7 90,3 90,3 89,1 89,i T om aszów Maz. 88,1 79,0 80,4 84,8 81,4 W łocław ek . . . 86,4 74,1 73,6 80,1 75,i Zam ość . . . . 88,6 63,3 69,3 66,4 66,7 Zawiercie . . . 88,6 83,0 82,7 82,8 82,8

Województwa wschodnie

Okr. adm. wileński 84,3 96,6 96,9 98,5 97,3 Nowogródzkie . . 85,9 84,1 86,0 81,9 84,0 Poleskie . . . . 92,7 88,7 85,1 82,7 85,5 Wołyńskie . . . 82,3 72,5 73,1 72,1 72,8 Baranowicze . . 85,i 84,1 86,0 81,6 84,0 Brześć n. Bugiem 91,6 84,2 84,4 84,5 84,4 K ow el . . . . 89,0 75,1 76,3 74,0 75,1 Ł u c k ... 76,2 70,1 71,0 72,3 71,1

P ińsk . R ów n e W iln o .

Poznańskie Pomorskie

Bydgoszcz . G niezno . . G rudziądz . Inow rocław P o zn ań . . T oruń . . .

Województwa zachodnie 110,7

116,4 97,C 10 2 ,1

66,!

110,1 97,£

80,6 78,2 75,6 82,1 74.8 77.8 83,4 81,1

85.1 81.1 81,8 89,1 78.3 84,8 86.3 83,5 Krakowskie

Lwowskie . . . Stanisławowskie Tarnopolskie

Borysław D rohobycz Jarosław K o ło m y ja K ra k ó w . Lw ów N o w y Sącz Przym yśl R zeszów . Stanisław ów Stryj Tarnopol Tarnów

Województwa południowe

Bielsko . . . . K atow ice . . . Królewska, H u ta

artykułów 117,9 120.3 104.5 117,1 103.0

£0,1 88,8 111.6 123,£

130.0

£2,4 123.1 68,8 117.0

80,5 117.1 110.2 Województwo

114.3 124.8 117.8 109.3 według

85.6 85,8 73.0 75.6

£6,1 93.6 75.7 66.3 88,2 87.1 81,0 83.0 73.1 81.4 74.7 75,6 76,3

84.2 86.2 76.7 78,5

£3,7

£6,3 78.4 69.3 86,2 87.1 81.5 81.7 77.1 79.8 84.8 78.5 76.4 śląskie 94.1 99.2 89,7 95,4

95,9 101,2 91,6 97,2

89,6 84,9 87.2

£2,1 86.2 86.5

£1,0 83.8 85.2 85.6 73,5 75.7

£3,7

£3,6 78.0 66.8 88.4 88.1 76.3 78.5 69.7 77,2 80,0 75.7 75.9 100,2 103,6

£6,2 101,8

85,181.4 81.5 87,fe 76.8 83.0 86.1 82.8 85.0 85,974.4 76.6

£4,5 94.5 77.4 67.5 87.6 87.7 7£,6 81.1 71,3 79.5 7P,8 76.6 76,2 96.7 101,3 92,5 98,1 a Obliczone na podstawie przeciętnych, miesięcznych cen 16

Komisję dla badania wzrostu kosztów utrzymania.

Tabl. 7. Ceny detaliczne w Warszawie ",

norm, stosowanych przez

R o k 19 2 4 . Artykuły

Cena Styczeń

1914 Lipiec | Sierpień Wrzesień

W skaźniki (Rok 1914--100) Lipiec Sierpień i Wrzesień

Chleb ż y tn i pytlow y M ąk a pszenna . . K a s za jęczm ienna . F a s o l a ...

R y ż ...

Z ie m n ia k i . . . . M l e k o ...

J a j a ...

M a s ł o ...

S łonina ...

K iełbasa zw yczajna Mięso wołowo . • ■ C u k i e r ...

S ó l ...

H e r b a t a ...

K a w a zbożow a . . W ę g i e l ...

Drzewo ...

N a f t a ...

M y d ło zwyczajne .

0,29 0,37 0,26 0,39 0,65 0,054 0,2.15 0,09 2.59 1,50 1,55 1,23 0,775 0,10 11,67 1,62 0,39 0,32 0,27 0,86

a Ceny w złotych a rtykułów żywnościowych, i drzewa za 1 0 kg-

0,30 0,53 0,34 0,68 0,64 0,10 0,33 0,114.49 1,75 2,54 2,121,11 0,28 15,85 1,31 0,53 0,56 0,32 0,94 naJfty i

0,34 0,61 0,36 0.72 0,69 0,09 0,36 0,12 5.14 2,25 3,52 2,29 1,10 0,28 17,39

1,34 0,52 0,60 0,32 1.15 m y dła za

0,44 0,66 0,60 9,81 0,91 0,10 0,42 0,19 6,06 2,76 3,91 2,23 1,21 0,29 19,38 1,45 0,55 0,61 0,37 1,35 leg m leka

103.4 143.2 130,8 174.4

9 8,0 185.2 153.5 122.2 173.4 116.7 163,g 172.4 143.2 280,0 135.8

80,g 135.9 175,0 118.5 109.3 za litr,

117.2 164.9 138.5 184.6 106.2 166.7 167.4 133.3 198.6 150.0 227.1 186.2 141.9 280,0 149,0

82,7 133.3 187.5 118.5 133.7

151.7 178,4 230.8 207,7 140.0 185.2 195.3 2 1 1 .1 234.0 184.0 252.3 181.3 156.1 290,0 166.1

89,5 141.0 lg 0 ,6 137.0 157.0 jaj za sztukę, węgla