GAZ
LA MALKARA M O NATA ORGA
» I A
NACIA DE CIU ESPERANTISTO
Abono.
S i m p l a l a r a b o n o 2.— av. fk. /
K o l e k t l v a ) a b o n o ) al unu adreso: minimume 5 abonol po 1.50 sv. fk. ; minimume 10 abonol po 1 20 av. fk .; minimume 25 abonol po 1J0 av. fk.
L a prezoj validas nur ĉe antaŭa pago por tuta Jaro. C e alim aniera pago (m onaîa, kvaronlara k. a.) unu numéro koalas 0,20 sv. fk ., 6 ekz de unu numéro po 0.15 sv. fk., 10 ekz. po 0.12 sv. fk., 25 ekz. po 0.11 sv. fk.
Pagante per agento, aldonu 2O®/o por perado.
R eklam o.
A n o n c o l : po unucentlmetra kolonero (8,5 cm la rg a) egalvaloro de 3.— sv. fk.
A n o n c e t o l (nur kontraŭ antaöa pago): po enpreso ka| v o rto (a ü mallongigo) egalvaloro de 0.10 sv. fk., minimume 1.— sv. fk.
P a b a t o : 3 fole 10%, 6 fole 15°/o, 12 fole 20%.
Pagante per agento, aldonu 2O°/o por perado.
Poŝtĉeka) k o n to j:
G erm anufo: Köln 75102 Heroldo de Esperanto, H orrem .
D a n u I o 4962, H eroldo de Esperanto, Horrem
G erm anulo) >
ŭldozue Espeŭ
fcm^ßei Köln (O erm JIFako: V e rd a S telo.
R e d a k to ro : Teo Juni
D lvers lan d ajn v a lu to ln ni akceptas Je sekvanta kurzo:
0.10 svisa franko = 0.05 arg. peso, 1 angla penco, 0.14 aüstra Allingo, 0.14 bclgo , 0.16 braz. m llr., 3 bulg levo|, 0.66 6sl. krono, 0.07V« dana krono, 8 est. m a r k o l, 0.80 flnna m arko,0.50fr. fra n k o ,0.08 germ. m arko.l.S O gr.drakm o|,0.12i/a hisp peseto, 0.12 pengo, 0.35 Itala llro, 0.04 lap. jeno, 1.10 Isl. dlnarol, 0.10 latva la to , 0.20 lltova Udo, 0.05 nederl. guld , 0.08 norv. krono, 0.17 pola zloto, 0.40 port, esku d o , 4 rum. leoi, 0,07V» sveda krono, 0.04 turka funto, 0.02 urugv. peso, 0.02 usona d o laro . La dlversaln valutoln nl akceptas nur el la koncernai landol, sed el Clu lando ni
akceptas pagon per sv. fk , germ, rm k , us. dolaro, angla funto aö sveda k ro n o . Pusoi pagu al la agentelo de H ero ld o : Geo. Teterin. Eontanka 21, kv. 7, Leningrad, laü kurzo: 0.10 s / . fk. = 0.04 o r-ru b l. ka| 2O°/o por perado.
N - r o 6 J u n io 1 9 2 7
1
E sp eran to.
Juĝoj de universitataj lingvo-profesoroj pri interhaeia lingvo.
La dem ando prezentigas: Cu prin- cipa diferenco ekzistas inter la a rte - faritaj lingvoj kaj la ceteraj. Mi neas gin. Mi ne kom prenas, kial ne el iu ajn m aterio, laü arb itra metodo, nova lingvo povus esti kreata kaj en malinultaj ge- neracioj esti fiksata . . .
Mondlingvo estas nepre konform a al niaj praktikaj bezonoj. Gi asp ek tas kiel la kompletigo, la krono de niaj inter- naciaj arangoj.
Hugo Schuchardt, G raz.
Estus feliĉo, se la popoloj liavus kom unan helplingvon; sed ĝi devas esti artefarita, car oui ne povas uzi ia naciajn idiomojn.
Rasmus Kristian Rask, Köbenhavn.
A rtefarita mondlingvo estas certe efektivigebîa; mi reliefigas, ke tia estas multe pli laûregula, perfekta kaj pli facile ellernebla ol iu el la kutimaj idiomoj hom araj. Rilate al tio mi devas doni al E speranto la unuan rangon.
Max Müller, Oxford.
E speranto estas idiomo, propradire principe tiom artefarita, kiom artefaritaj estas ankaü la diversaj literatiiraj lin- gvoj, kiuj (kiel ekzem ple ankaü la bul- gara literatura lingvo) sta ra s sufiĉe m alproksim e de la vivantaj popqlaj dialektoj. Ivan Ŝiŝmanov, Sofia.
Kiel filologo mi adm iras la struk- turon de Esperanto.
Gilbert Murray, Oxford.
Mi skribis jam kelfoje en E speranto, kaj nome je prozo kaj versoj, kaj mi povas atesti, ke mi tro v as la lingvon taüga por ĉiu celo.
Roman Brandt, Moskva.
English.
Opinions of University Language- Professors about an International
Language.
The question that presents itself is:
w hether in principle there is any diffe
rence betw een an artificial and any other natural language. 1 say no. I do not see w hy from any kind of m aterial, by some a rb itra ry m ethod, >a new language could not be created and firmly established in a few genera- tions . . .
A w orld language is quite in con- form ity with our practical needs. It would ap pear to be a compliment, a crow n to our international a rra n g e m ents.
Hugo Schuchardt, Graz.
It would be a boom, if the people had a common help-language; but it must be artificial, because one could not use for this purpose the national idio,ms.
Rasmus Kristian Rask, Kobenhaven.
An artificial w orld-language is c e r
tainly attainable; more so because such a language is much more regular, p e r
fect and more easily learned than any other human idiom. In connection with this I must place E speranto in the front rank. Max Muller, Oxford.
E speranto is an idiom, in itself and in principle as much artificial, as are the various literary languages, which (as for instance the Bulgarian literary langu
age) stands sufficiently far from the living dialects of the people.
Ivan ŝiŝm anov, Sofia.
As a Philologist I adm ire the stru c ture of Esperanto.
Gilbert Murray, Oxford.
I w rote several tim es in Esperanto, prose and verse, and 1 am able to state, that I find the language suitable for that purpose.
Roman Brandt, Moskva.
D eutsch.
Urteile von Universitäts-Professoren (Philologen) über eine zwischen-
völkisclie Sprache.
Es erscheint die F rag e : Gibt es einen grundsätzlichen U nterschied zw i
schen den künstlichen Sprachen und den übrigen? Ich verneine dies. Ich verstehe nicht, w arum nicht aus irgendw elchem Material nach w illkürlicher Methode eine neue Sprache geschaffen und in w enigen G enerationen festgelegt w e r
den könnte . . .
Eine W eltsprache entspricht durch
aus unsern praktischen B edürfnissen.
Sie erscheint als die Vollendung, die Krone unserer internationalen Einrich
tungen. Hugo Schuchardt, Graz.
Es w äre ein Glück, w enn die Völker eine gem einsam e H ilfssprache hätten;
aber sie muß künstlich geschaffen sein, denn man kann nicht die nationalen Idiome hierzu verw enden.
Rasmus Kristian Rask, Kopenhagen.
Eine künstliche W eltsprache läßt sich sicher verw irklichen; ich hebe h er
vor, daß eine solche viel regelm äßiger, vollkom m ener und leichter zu erlernen ist als irgend eine der gebräuchlichen menschlichen Idiome, ln dieser B e
ziehung muß ich dem E speranto den e r sten Rang einräum en.
Max Müller, Oxford.
E speranto ist ein Idiom, eigentlich im Prinzip so künstlich, wie auch die v e r
schiedenen Literatursprachen es sind, die (wie z. B. auch die bulgarische Lite
ratursprache) ziemlich w eit von den lebenden Dialekten des Volkes entfernt sind. Ivan Sehisehmanoff, Sofia.
Als Philologe bew undere ich die S tru k tu r des Esperanto.
Gilbert Murray, Oxford.
Ich habe schon m ehrfach in E sper
anto geschrieben, lind zw a r in Prosa und Versen, und ich muß gestehen, daß ich die Sprache für tauglich zu diesem Zw ecke halte.
Roman Brandt, Moskau.
Français.
L’opinion de queTques Jugements de professeurs de langues dans différents
universités sur Tesperauto.
La question qui se pose est celle-ci:
Existe-t-il une différence de principe entre les’ langues artificielles et les autres. Je le nie. Je ne com prends pas pourquoi une langue nouvelle ne pour
rait être crée à l’aide de m atériaux quel
conques, d’après une m éthode arb itraire, et être fixée au bout de peu de gé
nération . . .
Sans aucun doute possible une lan
gue universelle est conform e à nos besoins pratiques. Elle ap p araît comme le com plètem ent et le couronnem ent de nos organisations internationales.
Hugo Schuchardt, G raz.
Ce serait un grand bonheur si tous les peuples avaient une langue auxiliaire commune, ruais elle doit être artificielle car on ne peut em ployer dans ce but les langues nationales.
Rasmus Kristian Rask, Kobenhavu.
Une langue universelle artificielle est certainem ent réalisable. J ’attire l’a tte n
tion sur le fait qu’une telle langue serait beaucoup plus régulière, plus parfaite et plus facile à apprendre qu’aucune des langues habituelles existantes. A ce point de vue le prem ier rang appartient à l’esperanto. Max Muller, Oxford.
L’esperanto est un idiome, à vrai dire, pas plus artificiel que ne le sont les différentes langues littéraires qui, comme p. ex. la langue littéraire bul
gare, sont souvent assez loin des dia
lectes vivants populaires.
Ivan Slŝinanov, Sofia.
En tant que philologue j’adm ire la structure de l’esperanto.
Gilbert Murray, Oxford.
J ’ai déjà écrit quelques fois en espéranto, soit en vers soit en prose, et je puis certifier que j’ai trouvé que cette langue convient parfaitem ent pour ce but. Roman Brandt, Moscou.
Tra Esperanlule.
Kunveno de Int. Unio de Radiofonio por Esperanto.
La kunveno okazinta de 11-a gis 13-a de majo en Lausanne (Svislando) akeeptis laü propono de la stacio Radio-G enève la sekvantan rezolucion:
„La Int. Unio de Radiofonio rekom endas al la sta- cioj fari provon pri régulai dissendoj en E speranto unufoje en sem ajno dum 10— 15 minutoj, por anonci al m alproksim a aüskultantaro la ĉefajn punktojn de sia sem ajna program o au por konigi al gi okazintaĵon artistan, intelektan au ekonomian de sia nacia vivo. — Gi sam tem pe rekom endas al ili, anoncigi sian stacion unufoje ĉiutage en E speranto okaze de siaj vesper- program oj.”
Speciala komîsiono por alproksim igo intelekta kaj artista estas komisiita doni al la stacioj ĉiujn necesajn direktivojn por realigo de la decido.
Paco per Lernejo.
Je pasko okazis en P rah a, Cefioslovakio, internacia konferenco sub devizo „Paco per L ernejo”, kunvokita de Int. Eduka Oficejo en G enevo. P arto p ren is ĉ. 400
delegitoj el 18 eüropaj Statoj, plejparte pedagogoj. La cefioslovaka m inistro de Ekstero, D-ro Beneŝ, kaj la m inistro de Instruo, D-ro Hodza, persone ĉeestis kaj malfermis la konferencon. La ĉefa kongresa lingvo estis E speranto; sed okazis ankaü paroladoj en lingvoj ĉefia, germ ana, angla kaj franca, kiuj estis tradukataj en Esperanton.
Denove Esperanto-geedziĝo inter diverslingvano].
La edzô estas italo, konata s-ano Johano Della Savia en Udine, fa edzino estas hungarino, s-anino Blanka Mandel el Budapesto. La edzo ne kom prenas hungare, kaj la edzino ne itale; sekve ili estas devi- gataj interparoli per Esperanto.
Ordono de rumaiia ministro de Instruo pri Esperanto.
P er oficiaîa skribajo n-ro 46 271/927, la Ministerio de Instruo en B ukureŝto (Gen. Direkcio de D uagrada
Instruo, S ervo E) sendis „m alferm itan ordonon al h direkeioj de 1’ duagradaj lernejoj” en Rumanujo, reko m endantan al la lernejaj direkeioi ilian kunhelpon a s-ro T. Morariu ce la aran£o de esp. kursoj por lern antoj kaj por la publiko.
Forpermeso al instruisto] por la kongreso en Danzig.
La P rusa Ministro por Scienco, Arto kaj Popol- klerigo en skribajo al la 19-a U niversala K ongreso komunikas, ke per dekreto de 7. 4. h rajtigis la kon- cernajn lernejajn estrarojn forperm esi instruistojn al la kongreso de Danzig, se la instruaj cirkonstancoj tion perm esas.
Kongresvojaèo al Danzig.
Siîezianoj intencas vojagi al Danzig tra Polujo. La sam an vagonaron povos uzi ankaü aüstroj kaj ĉeĥoslo- vakianoj. Informoj en Heroldo de E speranto (n-ro 20 de 20. 5.) au rekte de K. Kliem, H abelschw erdt, Silezio, Germanujo.
Espéranto kaj bontemplanoj.
De 10-a gis 13-a de jitnio okazos en Viipuri la nun- jara kongreso de I. O. G. T. (Grandlogio de Finnlando).
La kongresaj lingvoj estos la finna lingvo kaj (por eksterlandaj delegitoj) E speranto.
Jugoj de universitataj lingvo-profesoroj pri Esperanto.
La jugojn, publikigitajn en la hodiaüa numéro, kom- pilis s-ano Karl Giessm ann en Krefeld, Germ. P or havi
N - r o 6 V e r d a S te lo 1 9 2 7
La fama katedralo de S-ta Stefano en Wien.
Eil W ien o k azo s de 5-a &is 19-a de junio g ra n d a j „ F e st- se m a jn o j”, pri kiuj inform as ĉiuj vojaĝoficejoj kaj „ F re m d e n
v e rk e h rs-K o m m issio n ”, W ien 7, M essepalast.
argum entojn kontraü tiuj filologoj, kiuj kontraubatalas nin, estas dezirinde kompletigi ci-supran liston. Al- doiiojn bonvolu sendi al la redakeio de Verda Stelo, se eble en la nacia lingvo kaj en Esperanto.
Esperanto kaj Radio.
Heroldo de E speranto preskaü en ein num éro en- havas rubrikon pri Esp.-dissendoj per Radio lasta- tem pe ekz. el Berlin, Moskva, B arcelona, Minsk, Hil
versum , Königsberg-Danzig.
Afranku nek tro inalalte, nek tro alte!
O kazas kelkfoje, ke la redakeio de Heroldo ricevas je unu tago 3—4 sendajojn ne sufiĉe afrankitajn, por kiuj ĝi de vas pagi punafrankon; sed kelkfoje sendajoj estas tro alte afrankitaj. Oni petas nin atentigi, ke leteroj el G erm anujo kaj Francujo al la S aar-terito rio kaj inverse kostas nur la enlandan afrankon. Do, atentu ce la afrankado!
Tra la m o n d e .
Je certaj tenipoj la hom aron atak as iu stran g a am- bicio, preskaü mi volas diri iu inanio, atingi ion ek ster- ordinaran, ion novan, ion rekordan. La motivoj, kiuj instigas la homojn al tiaj rekordfaroj, estas diversaj.
Iun pelas glorarno, alian aventurem o, trian avidem o je profito, kvaran la arno servi al la hom aro per alniontro de novaj ebloj por la progresigo de kulturo, de scieneo, de tekniko, de trafiko ktp.
Iam tio estis la serĉo de nekonataj terpartoj, laste ankoraü la konkero de 1’ Polusoj, alitem pe la kon-
struado de kolosaj monumentQj, ekzem ple la piramidoj en antikva Egiptujo, la „nubgratuloj” en m oderna Ameriko, aü la atingo de iu sporta rekordo, ekzem ple en pasinta jaro Ja transnagado de 1’ Kanalo, kaj plej laste tio estas la transflugado de 1’ Oceano sur la dorso de artefaritaj birdoj.
Sed la artefaritaj birdoj ankoraü ne estas sufiĉe daureniaj, la entrepreno estas dangera, kaj du bravaj riskem aj pilotoj, la francoj Nungesser kaj Coli, jus pagis gin per sia vivo. Tria piloto, entrepreninta la riskon tutsola, liavis pli bonan ŝancon. Lindbergh, la juna sved-am erikano, sukeesis bonege. Lia nomo do estas en ĉies buŝo, li estas la lieroo de 1’ liodiaŭa tago, kaj ja lia faro estis lieroa faro: li pruvis al la mondo, ke estas eble, per eta, nefortika veturilo novspeea, per flugtnasino, en duona tagnokto tran sv etu ri la vastan oceation, por kio iam oni bezonis rnultajn semajnojn, kaj por kio ec la plej m oderna vaporŝipego ankoraü bezonas ses ĝis dek tagojn. La flugo de Lindbergh m alferm as al la trafiko tute novajn perspektivojn, kaj eble jam pli frue, ol ni supozas, trafikos trans Atlan- tikon kaj Pacifikon regulaj fluglinioj, kaj ili bezonos eĉ ne tiorn da lioroj, kiom la ŝipoj bezonas da tagoj por la sam a distanco. La tero farigas pigrnea, kaj pro tio la kuraga faro de Lindbergh estas ankaü akcela por nia afero, la internacia lingvo; car ju pli m algrandigas la distancoj, des pli urge necesa farigas la interpopola interkom preniĝilo.
Ankau la senm otora aviado faras progresojn. La germ ana iastruisto Ferd. Schulz sukcesis per sen
m otora flugaparato resti pli ol 14 horojn en la aero.
Dum tnajo okazis en (jenevo la Mondekonomia Konferenco. Giaj rezultoj ne estas palpeblaj, sed gi m ontris kun terura klareco la kaoson, en kiu nuntempe troviĝas la ekonomio, precipe en Eüropo. 11 000 novaj doganaj limçj ekzistas en Eüropo depost la rnilito, diris la angla jurnalisto Layton, 10 milionoj da senlaboruloj, kaj 21/* miliardoj da dolaroj estas elspezataj ĉiujare por arrnadoj!
Interese parolis ankau la germ ana reprezentanto Ce la Konferenco, v. Siemens, kiu interalie akcentis, ke estas nepre necese krei definicion de la konceptoj por la internacia mondekonomia trafiko. Se oui volas interkomprenigi, li diris, oni devas unue paroli la sainan lingvon. Oni devas provi, ankau por la ekono- inia scieneo, fondi niezursistem on, validan en la tuta mondo, tiel ke tiu ci scienco povos transform iĝi de filo- zofa al ekzakta (praktike aplikata) scieneo. Se tiun Ci taskon kotnencus efektivigi la Ligo de Nacioj, gi farus senliman servon ne nur al la ekonomio, sed ankaü al la interpopola interkoinprenigo. Jen la vortoj de v. S ie
mens.
Ni esperantistoj plene konsentas al la sentenco de s-ro v. Siemens, ke „se oni volas interkom prenigi, oni devas unue paroli la s;iman lingvon”. Sed kial „krei definicion de la konceptoj”, dum jam ekzistas tiu defi- riicio, eĉ en pli granda arnplekso, dum jam ekzistas tiu
„sam a lingvo” ? Oni bezonas nur iom malfermi la okulojn, oni devas nur etendi la manon — la donaco jam ekzistas kaj nur atendas esti akeeptata!
Ni esperantistoj Ciutage proponas gin, sed la mondo estas blinda. Eĉ la vidantoj estas blindaj. EC tiuj, kiuj ja tre bone scias, kio estas bezonata, eĉ ili ne vidas la pretan donacon.
Kiam la mondo vere malfermos la okulojn?
La belega urbdomo de W ien.
Eu W ien (en H ofburg, „N ova sa lo n e g o ” ) esto s m alfertn ata la 5-an de junio la V ll-a A u stria E sp e ra n to -K o n g re so .
Inform ojn volonté douas ĉefinsp. S te in e r, K o rn euburg.
______ _ ________________________
V alora o p in io .
(D-ro Jobe.)
S-ro Josep M. Junoy, unu el la katalunaj intelekt- uloj, kiuj hodiaù plej efike direktas la kulturan m ova- don de Katalunio, redaktoro de la ĉiutaga jurnalo „La Veu de C atalunya”, fondinto kaj direktoro de „La Nova R ev ista”, autoro de la verko „El gris i el cadm i”
ktp., skribas en „La Veu de C atalu n y a” de 2. 5. la jenan artikolon:
Pri Esperanto.
Neniam mi kornprenis la atakojn de ironio kaj mal- estirno, per kiuj estas trak tita Esperanto. Ciarn ili ŝajnis al mi, kvankam la atakintoj estas kelkfoje per- sonoj de pozitiva kvalito, tute nejustaj. La akuzoj, kiujn oni faris al la universala idiomo elpensita de D-ro Zamenhof, estas akuzoj (ofte akozas tio), kiujn oni faras nejuste al giaj kvalitoj.
Nome de 1’ estetiko (ve! estetiko, kiorn da niiskom- prenoj kaj stultajoj oni faras en via nomo!) oni volis prezenti E speranton kvazau malfeliĉajon. Kvazau lingvaĉon, kvazau groteskan artefaritajon.
Eĉ en tiu piano de estetiko, kie la disputoj kaj d iv e r
saj opinioj neniam finigus, mi kredas, ke estas nejusta la sinteno de neniam cedanta atakem o kontraü E sp er
anto. Se iam geniulo kreus verkon de plena m erito en tiu ci lingvo — kaj tio ne estas neebla —, E speranto atingus laü autom ata m aniera la tonon, la koloron, la
Jam estas tem p o anonci vin p or D anzig!
S a n la b o r a .
R idado gaja ja so n ad is iam,
Au k an to eĉ, kelkfoje tra la doniü En k u ire j' zo rg ein e in a stru m a d is Nelaei&eina, k a ra p a trin e to .
C irk a ü is paco tiuu Ci d o in eto n ; Eu gi la Z orgo nur m alofte loèis, C a r p a trin e to sag e k alk u lad is
Kaj Ciun ŝa rĝ o n p o rtis n ep len d au te.
Sed nun m izero e sta s eu la dom o;
F o rre s tis jam delonge la salajro . Ne plu rid ad o gaja mm so u ad as,
^îe k an to plu tra la dom eto nia.
Er. Hahn
La sasaca Udzaüm i.
Negrofabelo el iama G errnana O rienta Afriko.
Estis iam knabo nornata Udzaümi, kiu estis forpelita de siaj gepatroj. Ncnion bavante li devis forkuri.
Vespere li venis al kabano, kie logis virino, kiu lin akeeptis, kiam li prornesis, por ke li mueîu al si la tnaizon.
La sekvintan tagon li eliris por kapti birdojn. Jen li trovis birdon, kiu sidis en nesto kaj kovis la ovojn.
Li atendis tiel longe, gis la birdoj. elkovigis. Tiam li prenis du el la idoj, portis ilin al la virino kaj diris:
„Jen, rostu ilin por mi! Se ili estos tnaldikaj, manĝu ilin; sed se ili estos dikaj, konservu ilin por mi, gis mi rev en o s; tiam mi d o n o sr unu al vi kaj la alian mi m angos mem.”
Sed kiam la virino dum la rostado vidis, ke la birdoj estas dikaj, si pensis: „Mi tnangos ilin mir mem, kaj poste mi diros, ke ili ambau estis m aldikaj.” Tiel
£i ankau faris.
Sed re stan te la birdojn, la virino sm iris forgeserare iom da graso sur sian genuon. Fion vidis Udzaümi kaj diris: „Ho, eu la birdoj estis m aldikaj? De kie devenas la graso sur viaj genuoj?” Tiam liontis la virino, ke si mensogis.
Sed la knabo diris: „Donu trancilon por tio al m i!”
Kun tiu tranĉilo li foriris de tie.
Dumvoje li trovis kelke da hoinoj, kiuj klopodis per ligna tranêilo senhaütigi iun besten. Li rigardis ilin dum m em ento, poste li diris: „P renu tiun Ci trancilon, tiam vi ne bezonos tiom peni.”
Post kelkaj tranĉoj ili estis pretaj kaj diris: „Tiu Ci tranĉilo estas tre bona.”
Sed Udzaümi diris: „Nun rekom pencu min an k aü !”
Ili do donis al li viandon, kiun li enm etis en sian led- sakon.
Kiam li iris pluen, li renkontis homojn, kiuj mangis kaCon, sed ne liavis viandon Ce gi. Li diris: „Cu vi m angas sole la kaCon? l ie Ci vi bavas viandon, sed donu al mi ankaü iom da via k aêo !”
Ili tre êojis kaj donis al li grandan pladon da kaCo, kiun li sanie enm etis en sian sakon.
Baldaù poste li venis al homoj, kiuj liavis milite da herbe, sed rieniun m angajoni al tiuj li donis el sia kaco, per kio li rieevis arnason da herbe.
Kiam li kun tiu Ci herbo daürigis sian vojaĝon, li vidis virojn, kiuj havis kaprinojn, sed neniun furagon por ili. Li diris: „Fie Ci estas herbe, donu gin al viaj kaprinoj!”
Por tio li rieevis kaprinon, kiun li antaü si pelis.
Vespere li venis en vilagon, kie estis multe da brutoj. Li petis por noktoripozo.
La homoj diris: „Ni bavas nenion kontraü tio,” kaj volis alligi lian kaprinon.
Sed la knabo diris: „Ne, mia kaprino dorm es Ce la b ru taro .”
La homoj av ertis lin kaj opiniis, ke gi povus tie facile esti m ortigata.
Sed li respondis: „Tio ne okazos,” kaj starigis gin al la brutoj inter la barilon.
Kiam nun Cio dorm is, ellitigis kaŝe la knabo kaj m ortigis sian kaprinon distranCante per la tranCilo gian ventron. P oste li smiris per la sango la kornojn de kelkaj brutoj, kaj, lavinte siajn manojn kaj trancilon, li trankvile reenlitigis kaj dorm is gis la mateno.
Kiam m atene la homoj vekigis kaj iris al la brutaro, ili vidis, ke la kaprino estas m ortigita.
Nun ekgem is la knabo kaj diris: „Pagu al mi rnian kaprinon, Car viaj brutoj gin m ortigis!”
La hoinoj volis al li doni * du kaprinojn, sed li postulis du brutojn.
Oni proponis al li dekdu kaprinojn kaj fine eĉ kvar- dek kaprinojn, sed li persistis je siaj du brutoj, kiujn li fine ankau rieevis. Ooje li form arsis kun siaj brutoj.
Sed kiam li venis en proksim an arbaron,. li kaŝis tie siajn brutojn kaj alligis ilin firme. Poste li fortrancis iliajn vostojn kaj enterigis ilin, tiel ke nur ilia ekstrem - ajo estis videbla.
Nun li kuris al la vilaĝo kaj alkriis la homojn: „Venu rapide, miaj brutoj trafalas te re n !”
Ili kune-ankau venis, kaj la knabo diris: „Vidu, jen ankoraü nur la vostoj elrigardas ek steren .”
J'iam la homoj tiradis je la vostoj kaj forŝiregis ilin.
Nun ekkoleris Udzaümi kaj diris: „P ro vi mi perdis miajn brutojn, vi estas kulpaj pri tio; pagu al mi la p erd o n !”
Oni alvenigis al li du aliajn brutojn, sed anstatau ili li volis du knabinojn kaj unu knabon, kiujn li ankaü fine rieevis.
Nun li inarsis kun siaj homoj kaj siaj brutoj for kaj konstruis al si du domojn. Baldaü plenkreskis la knab- inoj, kaj venis riĉaj viroj por edzigi kun ili. Tiam li ricèvis por ili multe da brutoj kaj multe da kaprinoj kaj
— Udzaümi estis vera viro.
El germ ana lingvo tradukis:
Jan Ratliay.
N - r o 6 V o r tia S te lo 1 9 2 7
muzikon, la guston de la aliaj literaturaj lingvoj. Dume
— escepte de la latina lingvo kun sia p raaŭ to ritato kaj kun sia avantage) esti la granda organo de la katoli- kismo — E speranto faras kaj povas fari grandajn servojn de borna interrilato kaj de internaeia kun- kompreno.
Tiuj, kiuj atakas Esperanton, precipe per fiaj an suprajaj armiloj, tute ne konas la tnondan gravecon de tin granda, tutm onda lingva asocio. Estas nur necese foliumi en ĝiaj m ultenom braj publikajoj por konvinkigi.
La inteligenteco kaj volo, kroin la fervoro, kiuj gin servadas, estas eksterordinaraj.
En Katalunio estas esperantista grupo grava, kin m éritas ne nur niajn respektojn sed ankaii nian ad- miron.
La katalunaj literaturistoj, kiuj disponas pri rnal- v asta lingva areo de diskonigo, bavas pli da interest) ol iu ajn internaeia literaturista sektoro, laüdi kaj kreditigi tiun noblan kaj sindonan idiornon de inter- ŝanĝo.
(La aütoro konigas la Katalunan Antologion, verkon de la esperantistoj katalunaj, kaj notigas ĝian elĉerp- iĝon unu jaron post la apero kaj diras:)
E speranto do estas inda je ĉies konsidero, estas intelekta instrum ente de pertekta legitimo kaj de kon-
statita efiko.
E speranto, eĉ kun siaj nepe.rfektajoj, kun siaj mal- oportunajoj, estas sendube unu el tiaj noblaj kaj neeesaj faktoroj de alta interrilatigo.
Esperanto^
linjivo dc r venonlal larcenlol.
Jam ne estas unuopa au malofta fakto, ke en m odernaj rakontoj a it rom anoj estas aludita E speranto kaj akcentita gia granda misio por la tutm onda hom
aro . Inter tiuj citaĵoj okupas eerte elstaran lokon la ci-sekvanta, eltirita el la verko de „El Coronel lgnotus”
(José de Elola), „La Amo en ta centa Jarc en to ” (El Amor en el Siglo eien). La „N ekonata Kolonelo” per siaj science-beletristikaj romanoj, en kiuj li scias m ajstre prezenti temojn el fiziko, kemio, astronom io, elektra, radia kaj radium a teknikoj ktp., agrable kun- miksitajn kun ciani allogaj novelaj tenioj, okupas inter la nuntempaj liispanaj verkistoj rangon de dua „Jules V erne”, kiu povus fieri pri sia spirita posteulo m ontr- a n ta al ni en siaj „Interplanedaj vojagoj” la grandioz- ajojn de F senlima spaco kaj en la supre citita verko formon de la su rtera vivo post okdek jarcentoj, nask- itati de lia viva fantazio.
Inter la m ultaj afero j n io rtiu taj de I' jaro 2000 gis 10 OOP tro v ig a s la unuaj' lingvoj, stu d a ta j de in stru itaj filologoj ne pli, ol en la XX-a ja rc e n to oui stu d is la klasikajn g rek an , h e b re a n kaj sa n sk rita n . Tini e tb o p a i lingvoj disiĝis en idaj idiom oj, sed kun ap b k ad o regiona, treeg e lim igita kaj nur d ialek ta. C a r tiel, kiel la h o m aro fine h av is nur unu tut-
» tnondan ĉefu rb o n , Mundiopolis, kapo n ed isk u tita de la teraj nacioj ĉiuj fed eraciiĝ in taj, sain n ian iere oui estis atin g in ta la in te re se g a n p ro g reso n , havi nur unu solan lingvon de kler- uloj por êiu oficiala ago, eiuj m anifestoj seiencaj kaj lite
ra tu ra j kaj por la n e c e sa ĵo j de la socia kom unikado in ter ed u k itaj personoj eiupopolaj kaj êiu latitu d aj: Esperanto, la sam a E sp e ra n to farin ia en la kom enco de 1’ XX-a ja rc en to siajn unuajn kaj penajn p aŝo jn ; car kiam la hornoj kou- viukiĝis, ke la naciaj fieroj e sto s êiani n esu p ereb la b a ro por la ad o p to kiel u n iv ersala lingvo de iu el la tiam uzitaj de kiu ain popolo, altru d ig is tiu lingvo p atru j-o rfa, kiel scieu ca lingvo unue, en la ja rc e n to X X lI-a, lite ra tu ra poste eu la je.
XXV-a, diplom ata pli poste en la je. X XX II-a, k o m erca en la XL-a kaj fine u n iv e rsa la de la XL-a al la L-a. (La siiir sek v o de la aplikado e sta s d isk u teb la. — La trad u k in to .)
Ce la k v a r a .
E stu bonvcna En hejm a rondo,
Nova infatio,
En v a sta m ondo!
V in a k o m p a n u
Mil’ cia aspiroi.
Mil’ da atendoj,
M i1’ da deziroj!
K vankam vi e sta s Ino la k v a ra .
Vin nur a te n d a s.
Ain’ ma la va r a.
Be nu vin ri ce Homa la so rto — De la lulilo
Gis via m o n o ! Estu bon vena,
Vi nova ino,
K vankam vi e sta s:
K v ara filino! A. Kloek.
Soritaîoi.
K olektitaj de A c u l o.
E dzino (e u tu z ia sm e ): N iagaro! La plej in ajesta vidajo, kiun miaj okuloj iam vidis. Cu v i's c ia s , H enriko, kiam mi gin rig a rd a s, mi k v a z a ü sen tas, ke mi tute ne povas eldiri eĉ unu v orton!
H enriko: Boue, silentu do! („ P a ssin g S h o w .” ) Si: La k u ra c isto d iras, ke mi d e v a s iri al S udo pro mia sano. La dem audo estas, kieu iri.
Li: Iru al alia k u racisto ! („London Mail.” ) __ Mia d e n tiste e sta s bona homo. C iain, kiam li eltiris denton, li donis al mi glason da viskio.
— Cu vi ne plu iras al li?
— Mi ne b av as plu dentojn. („Le R ire .” ) Si: Mi a c e tis pianou tre e g e in alk arau hodiaü.
Li: Kioin ĝi k o s ta s ?
Si: T ri ftiutpjii êium onate.
Li: Dum kiom da m o n ato j?
Si: Ho, mi forgesis tio» dem andi. („T its B its.” )
Krorn la a v a n ta ĝ o perm esi al eiuj personoj de m eza in- stru ite e o ciulandaj in terk o m p ren ig i, la s tru k tu ro kaj iini- v e rsa la aplikado de E sp e ra n to p re z e n tis la econ de ne- v a rie m o ; c a r la jarcen to j ĝin riêigis p er la novai vo rto j p o stu litaj de la p ro g re so j sociaj, sed inodifis nek gian kon- stru o n nek o rto g ra fio n : p refero tre e g e estim inda, c a r k o n tra üe al tio, kio okazis al bispano aù auglo au franco el la XX-a je., kiuj ne k o m p ren is la v erkojn eu siaj lingvoj sk rib - itaju ses au sep ja rcen to jn au tau e, la hornoj c e n tja rc e u ta j ne tro v is inalfacilajoju k o n su ltan te an tik v aiu librojn au doku- m entojn, tiai ke ne ek zistis E sp e ra n to antik va ka-j E sp eran to m oderna, sed nur unu sola kaj iinika E sp e ra n to : la prim itiva, riêigita sed ne inodifita.
’ Tiu c irk o n sta n c o estis feliêega por la p ro tag o n isto j de ci tiu historio, kiuj d an k ' al gi ne îro v ig is tutege senkoniunikaj kun siaj siniiluloj, kiam re v e n is iliaj spiritoi al la m ortitaj, sed ne p u trig in taj korpoj, de kiuj ili fo re s t’s d ittn la d aü ro de okdek ja rc e n to j; c a r b lé s kaj Juan estis eu la unua etap o de sia vivo, pli ol d istin g itai esp e ra n tisto j, en tu ziasm aj apostoloj de la p ro p ag an d e p o re sp e ra n ta . T ra d u k is Jofebo.
S-ano Prof. D-ro Hazime Asade el Nagasaki kun sla familio.
Li estas vojaganta Enropon kun sia edzino.
Boue akeeptu la santideanon el nialproksima Oriento!
D -ro A sade e sta s p rofesoro de jurm edicino en la m edicina îa k u lta to de N agasaki. Li enŝipiĝis la 25-an de aprilo en Sinionoŝeki kaj v e tu ris al F usan, de kie li per v ag o n aro p lu v etu ris okcidenteu tra K oreo kaj S iberio. Li aukaù p a rto - p reuos la k o ngreson de D anzig. El Eüropo li pluvajagos A rnerikon, de kie li re v e n u s eu sian hejm landon.
A nkorau alia jap an a sam ideano, ju rn a listo T oki-Z enm aro, re d a k to ro de g ra v a ju rn alo „T o k y o Asabi S in b u n ” , ek v o jag is el Jokoliam a por fari m ondvojagou, unue al M arseille (F ran c - ujo) kaj poste ira d iv e rsa j landoj.
A n e k d o to J .
O riginale v e rk ita j de D. S a v i c k i.
La plej bon a pruvo.
E n m a g a z e n o .
— M ontru al mi m alk aran , sim plan sed boue d isiilau tan dom an fil trou por akvo!
— Jen la plej bona ek zem p lero , kiu posedas êiujn ecojn, kiujn vi postulas. Cu vi volas provi akvou, kiun gi d istilts?
— i onvolu doni al mi da ĝi por gustum i!
— Nu! Kion vi d iro s?
—- Mi tro v as, ke gi e sta s tre bona.
— Cu ne? Kaj tarnen, lneraŭ mm edzino lavis per tiu ci ak v o m.ajn strum pojn!
Gradoj de kouiparado.
D en o W 'dT WASH’S?1 e b ria , kVarfk ai n a» taübie i a u vi d in s : „ i to Ci e sta s la iasta fù jo ?
-- cO entu! je s , a iita u ln e ia u estis la Iasta îojo; hieran estes pii Iasta, bodm u e sta s la plej Iasta. Cu ei k o m p re n a s?
M organ esto s la suptn Iasta, p o stm o rg au pii su p e rla sta , k.*i tiel pm. Ho, m, boue scans kom pai adon ! Ne m ain auk v 1 ĝti !
Enisma konkursc.
La solvoj de la enigm of en la ûodîaüa n u m éro d e v a s alvcui ĝis 15. 7., c f L a n so c e a iiaj u:ndoj (e sc e p te de D ard a A iucrîko) gis 15. 9. La soivoj estu s k n b ita j k la re st * a p a rta le te n o b o au p o stkasfo, kun k lara iidresu. Ne s k r u u la solvojn de du nionatoj su r sam a folio au k a rto !
1. S ila b -e n ’gmo.
a, a, a, ce, da, do, te, ga, gla, go, ho, in, jor, ko, kri, la, li, mo, na, na, ni, ni, no, nu, o, op, po, n , ra, ro, ro, ro, ro, ro, sko, so, so, so, te, ten, ti, tro, u, ni, :<a, zan.
LI c i-su p raj 46 silaboj e sta s form otaj 14 vo'uoj, Ries kom encaj kaj k v a ra j literoj, leg ataj de su p re m alsupreu, nom as aivokon al la e s p e ra n tis ta ro (gh g).
La v o rto j signifas: 1. hispana provinco, 2. r.iezuro por fîuidajoj, 3. punloko, 4. trinkilo, 5, a stro îo g ia jo , plauedo, 7. logeio de nom adoj, 8. haiitm alsano, 9. biblia riv ero , 10.
Scienco kaj Tekniko.
Kvinmiljara vilago trovita en Hiingarujo.
Apud la vilago Toszeg proksim e al la rivero Tisza oni vidas nun kvazaii pafist-fosaĵojn (traneeojn). Ili estas la fosajoj de seiencnloj, kiuj serĉas pratem pan vilagon. Jam antaü kvindek jaroj vilaĝano O b o r a iris tien dum sotnero kaj fosadis. Oni nomis lin frenez- ulo. Sed li trovis argilaĵojn, vazojn ktp. kaj ostajojn.
Kiam profesoroj poste ekvidis ilin, oni konstatis, ke ili estas praepokaj restaĵoj, kaj kelkaj kom encis serioze esplori la teron. Bedauritide mankis ta mono. Dum kelkaj jaroj la hungara Nacia Muzeo aêetinta la ter- parton laborigis tie, sed poste oni devis gin denove
vendi.
En 1923 venis nova helpo: V a n G r i f f e n , neder- landa profesoro de la universitato de G r o o n i n g e n, proponis sian helpon. 'Famen ne estis multaj sukeesoj.
Sed nunjare venis anglaj profesoroj. Unue G o r d o n C b i l d e de la universitato de E d i n b u r g b, kiu mal- sanigis, kaj nun lin anstataüos Prof. C l a r k de la uni
versitato de C a ni b r i d g e. Ili trovis kun bungaraj arkeologoj sub gvidado de D-ro L u d o v i k o M â r- t o n pratem pan vilagon, kiu devus havi agon de 5000 jaroj. La trovitajoj estos gravaj dokumentoj por la sciencularo. La tuta kolonio ankorau ne estas mal- kovrita, oui bezonus ja grandegajn sumojn. La vilago m ontras, ke la kolonio ofte bruliĝis, kaj oni konstruis novan vilagon unu sur la alian. Naü gis dekkvar tiaj tavoloj estas unu super ta aliaj. La domoj estis el kano kaj ligno; oui konstruis simplajn dometojn, inter argildigoj fortigitaj per kano- kaj vergoplektajoj. La muroj inter la plektitaj argilkolonoj ankorau estas bone videblaj. La domoj estis neregule kvarangulaj kaj konsistis el 2—4 cam bretoj po 3—4 metroj. Unu stra teto estis nur 140 centim etrojn larga. Ne estas miriga la ofta bruligo.
La trov4taj bronzlaboriloj estas tre difektitaj, sed kelkaj ostlaboriloj estas belegaj, precipe la armiloj.
Ankau multaj vazoj restis ce la kamenoj forlasitaj. Tiuj estas diversform aj kaj m ontras artan guston. La pli- nwlto estas nigra, polurita keram iko kun enm etita or- namajo. Oni trovis ankaii figurojn. Ekzemple argil- statuetojn de kapro, hundo, kokido. Ili estas primitivaj kreajoj; oni vidas la penadon, per kiu oui volis itniti la originalajn figurojn. Sur unit vazo estas videbla eĉ virina figuro, û ia forrno estas iom kvarangula, ne proporcia, la detaloj tarnen m ontras artan senton. Oui scivole ateudas, kion la scienco povas ankorau rekon- keri de la tero el la praepoko. ilu ngara Esp. Servo.
Ir a videbla nebulo.
La angla kemiisto Baird inontris en sia laborejo en Londono al aro da ekspertoj, inter ili la angla adm iralo
M a rc K e r r, iuventajon, kiu perniesus travîdi la nebulou.
Li cirkauis homan vizaĝon per densa artefarita nebulo kaj reproduktis per sia ap arato „T elevisor” klaran btldon de la vizago. Oni intencas daurigi la provojn sur la m aro ce natura nebulo, por konstati, eu la in-
ventajô estas praktike utiligebla.
Fluganta trajno.
Oui ne povas âin nomi „v ag o n aro ”, car gi kon- sistas el aviadiloj, kaj sub la nomo „aviadilaro” oni kom prenas aron (eskadrQti) da aviadiloj. Do, la flug
anta trajno estas unuafoje pr.ovita je pasko kaj estas inventajo de la R aab-K atzenstein-uzinoj en Kassel (Germanujo). P rovizore la „fluganta .trajno” kon- sistas nur el „lokornotivo” (aeroplano kun ruotoro) kaj t’iiti „personvagono” (senm otora avladilo), kiu estas per snurego ligita kun la „lokornotivo”. P er la nova arango estas eble, alterigi sole la duan aviadilon, per giitflugo, dum la unua povas daurigi sian flugon sen
biblia nomo. 11. suda frukto, 12. japana floro, 13. fako de la fiziko, 14. farna akvofalo.
2. Serôu la senteneon!
al, -aro , -aro , -cou, -da, de, -do-, -fan-, grau-, hom-, in-, F, la, la, -nu, pa-, re-.
K unm etu la su p re nom itajn v o rto jn kaj v o rte ro ju tla- m aii'ere, ke ili form os d eziro n de D -ro Zatnenhof, elp aro litan je la k o n g reso de Boulogne!
3. Ŝarado.
Kunigu mambeston kaj arbofrukton, kaj tui forflugos iosokto lu m p o rtan ta.«
4 • Solvoj el n-ro 4.
\ L
1. O pero, 2. labirinto, 3. oceano, 4, P o rtu g alu jo , 5. spirito, 6, fervojo, 7. krono, 8. phimo, 9. te a tro , 10. ordeno, 11. iudi- auo, 12. cevaîo, 13. ejo, 14, pokalo. — P a c o per L ernejo.
1 2. ■'
La solvo de la k ru c v o rt-e u ig m o e sta s d ivers» (unu sotv- iuto sk rib as, ke e k z ista s 14 742 d iv e rsa j solvoj). T ial ni publikigas nur spéciale in te re sa n solvou de H. W ilke en B erlin.
La aldonitaj literoj e sta s: h o rizo n tale: P(A )R kaj A(L)E,
v e r t ik a le : T(A)N kaj E(K )S. La aldonitaj literoj nom as, ĝ u ste o rd lg itaj, la lingvon ESPERANT(O).
Validaju solvoju alsen d is:
El n-ro 3: sol vis 2 enigm ojn: Shishido.
El n-ro 4: solvis po 2: r
Arabern), B erg er, B rendgeus, ( ’baron, P ip e ra , D eligny, Alfr.
D iettrich , D ittrich (W ien), D onath, D ra tw e r. D utschniaun, E llerbeck, Engst, Karl F isch er, G ensch, Grodl, H am m er- m eister, H asbach, Hoen, Indra, Je re m ie s, Kolodziej, K östers, K rijt, M angada, M atriciani, Menne, M eyer (Fft.), Minke, N isehw itz, P a sc h e d a g , Plehw, K. R am bousek, R ein h art, Salin, S avicki, S eh ö ttl, Sim m ons, Stein, S irjaev , V is it e r , W etsk e, W e rn e r, W ilke.
Solvis 1: Rusch.
Ankau el u-ro 5 a lverbs jam m ultaj solvoj.
