LA M ALK ARA M O N A T A ORG
Abono.
S lm p la la r a b o n o 2.50 sv. fk.
K o l e k t l v a ) a b o n o l al unu adreso: mlnlmume 5 abonoj po 2.— av. fk.
mlnlmume 10 abonoi po 1 50 av. fk.; mlnimume 25 abonof po 1J0 sv. fk.
La prezoi valldas nur ĉe antaOa pago por tuta Jaro. Ce allmanlera pago (monata, kvaronlara k. a.) unu numero kostas 0,25 sv. fk., 5 ekz. de unu numero po 0.20 sv. fk., 10 ekz. po 0.15 sv. fk., 25 ekz. po 0.12 sv. fk.
Pagante per agento, aldonu 2O°/o por perado.
Reklamo.
A n o n c o l : po unucentlmetra kolonero (8,5 cm lar&a) egalvaloro de 3.— sv. fk.
A n o n c e to i (nur kontraŭ antaŭa pago): po enpreso ka| vorto(aŭ mallongtgo) egalvaloro de 0 10 sv. fk., mlnimume 1,— sv. fk.
K a b a t o : 3 fole lO°/o, 6 fo|e 15®/o, 12 fole 20®/0.
Paganle per agento, aldonu 2O°/o por perado.
bel Kttln (Oeri Redakforo: Teo Jung.
Kunlaboranto) en la tuta mondo.
D1vers1anda)n valutoln akceptas Je sekvanta kurzo:
1.00 svlsa franko = 0.05 arg. peao, 1 angla penco, 0.14 aŭstra Ollln
* j»
A C IA DE CIU ESPERANTISTO
nuo, 0.14 belgo,
q.ip nraz. mllr., 3 bulg levol, 0.65 ĉsl. krono, 0.07 */• dana krono, 8 est. markoj, 0.80 finna marko,0.50fr. franko, 0.08 germ.marko, 1.50 ur. drakmol, 0.12 hiso peselo, 0.11 pengo, 0.35 Itala llro, 0.04 lap. jeno, 1.10 fsl. dinaroj, 0 10 latva lato, 0.20 Iltova lldo, 0.05 nederl. guld , 0.08 norv. krono, 0.17 pola zloto, 0.40 port. eskudo, 4 rum. leo), 0,07*/» sveda krono, 0.04 turka funto, 0.02 urugv. peso, 0.02 usona dolaro.
La dlversaln valutojn nl akceptas nur el la koncernaj iandof, sed el ĉlu lando nl akceptas pagon per sv. fk., germ. rmk., us. dolaro, angla funto, nederl. guldeno aŭ sveda krono.
r o 1 1 N o v e m b r o 1 9 2 7
La Tago de la Esperanto^Lifcraiuro.
Laŭ d a c id o d e la Jubilea K ongrass en D in z lg 2Iu esp aran tlst> santu sia m orala d evo, okaze d e la naskiĝa tago d a D -ro Zamenhoff aSeti alm enaŭ
u n u E s p e ra n to -lib ro n .
La inieiaton al la Tago de la E speranto-L iteraturo donis nia satata poeto Julio B aghy. Li prezentis la ideon — kiel plej konvenan lionoradon por nia alt- ŝata ta Majstro — al la Jubilea K ongreso en Danzig, pere de s-ro Paŭlo Balkanyi, kaj la K ongreso unu- anime sankciis ĝin. Ciu satnideanino kaj ĉiu sam - ideano en la tuta mondo sentu sia m prala devo, okaze de tiu ĉi tago aĉeti ahnenaŭ unu libron el la Esper- anto-literaturo.
Cefe en siaj literaturoj radikas la fortoj de la lin- gvoj. Sed m alkuraĝige estas por la verkistoj kiel por la eldonistoj, se la plej bonaj libroj — kio okazas tre ofte, precipe en la sfero de la E speranto-literaturo — ŝime pereas en la stokoj, an stataŭ servi por sia vera celo: klerigi aŭ distri kaj entuziasm igi al nova inter- eso, al nova agvmo, al liovaj klopodoj por tia grau- dioza kulturideo, kia estas la lingvo internacia.
Se ĉiu organizita sam ideano (por tute ne paroli pri la ceteraj dekmiloj da esperantistoj) atentus la unuaniman decidon de la K ongreso en Danzig, aĉet- ante almenaŭ iinu libron je la T ago de la E speranto- L iteraturo, je tiu sola tago estus vendataj entute tnini- mume 30 000 Esperanto-libroj. Kia ondo da nova forto kaj entuziasm o por nia lingvo, kia kuraĝigo por verkistoj kaj eldonistoj, sed precipe ankaŭ kia propaganda efiko ĉe la publiko!
Gesam ideanoj, en viajn manojn estas donita la sukceso de 1’ Tago de la E speranto-L iteraturo! Al- menaŭ unu libron aĉetu ĉiu, kaj la sukceso estos garantiita! Ahnenaŭ unu!
P o r plifaciligi al niaj legantoj la plenumon de la deziro de 1’ Jubilea Kongreso kaj por ebligi al ĉiu, partopreni en tiu unika honorado al nia Majstro, ni preparis por ĉiuj niaj legantoj specialan »regalon«, kiel ni jatn anoncis al la heroldanoj en H eroldo de 28. 10.
Nia »regalo«.
Ni aranĝis por vi ĉiuj tablon, sur kiu ni elm etis diligente preparitajn m anĝaĵojn en formo de bonkva- litaj libroj. Vi bezorias nur pagi etan enirpagon, ĉiu laŭ sia povo, kaj jam vi rajtas sidiĝi apud nia tablo kaj partopreni nian regalon. La prezoj de la »manĝ- ajoj« estas tre m oderaj kaj multe pli favoraj ol kutirne.
Rigardu la prospekton aldonitan al la hodiaŭa num ero de Verda Stelo, kaj vi konvinkiĝos mern! Tian favoran oferton ni povas proponi al vi nur unufoje en la jaro.
Ion tute novan ni prezcntas al la esperantista legantaro per nia »Uustrita Biblioteko«. Ciu volum - eto dc tiu ĉi nova »biblioteko« enhavas titolbildon kaj tutpaĝan ilustraĵon, kaj ĉion desegnis nur sam ideanoj.
La favorprezo de ĉiu num ero estas por niaj abonantoj nur rmk. 0.35, ĉe mendo de tuta serio eĉ nur po rmk.
0.30. La »Ilustrita Biblioteko« estas dividota je serioj.
Ciu serio am pleksas kvin num erojn. Ciu volum eto en- havas en si mern kom pletajn rakontojn aŭ sim., sed ĉiu serio reprezentas en si iun ideon, ekzernple la ideon »Oriento«, »Maro«, »Amq« ktp. La unua serio, ĵus aperinta, rep rezen tas la ideon »Oriento«, kaj ĝiaj unuopaj volumetoj enhavas literaturaĵojn el Javo, flinujo, Hindujo kaj Arabujo.
Ankaŭ la originala Esperanto-romano de Teo Jung:
»Landoj de I’ Fantazio« estas ilustrita. La tuta romano (ĉ. 320 pĝ.) kostas laŭ la favorprezo nur rmk. 2.40, duontole bindite rmk. 3.60.
La favorprezon de la rom ano de Bulthuis: »Jozef kai la edzlno de Potifar« ni fiksis, por la .broŝurita ekzem plero, eĉ je malpli ol la duono de la ĝisnuna prezo: nur rmk. 2.40, anstataŭ rmk. 5.—, por la 388-paĝa verko.
Do, ĉiu povos partopreni nian »regalon«.
Nia Konkurso.
Sam tem pe kun nia »regalo« ni aran ĝ as konkurson.
La tasko estas, taksi la ekzem plernom bron de la libroj m endotaj el Eŭropo per nia prospekto, aldonita al la hodiaŭa numero de Verda Stelo kaj kun ĝi dis- sendota tra Eŭropo en ĉ. 6000 ekzem pleroj. Oni atentu, ke sur la »Mendilo« de la prospekto la 5-a m endaĵo (Ilustr. Biblioteko, volum etoj 1—5, broŝuritaj, kune tnenditaj) vatidas kiel 5 ekzernpleroj, ĉar ĉiu volnm eto estas ap arte broŝurita; sed ke la 6-a niend- aĵo (la sam a, sub la titolo »Oriento«) validas nur kiel unu ekzem plero, ĉar en ĝi estas binditaj ĉiuj 5 nunieroj kune je unu sola volumo.
Tiuj 12 samideanoj, kiuj plej proksim um e taksos la ekzem plernom bron de la libroj, per la prospekto men- dotaj el Eŭropo, ricevos prem ion:
I- a prem io: senpaga ?bono al H eroldo por 1928 kaj po unu ekzernplero de ĉiuj libroj, kiujn Heroldo eldonos dum 1928.
II- a prem io: po unu ekzem plero de ĉiuj libroj, kiujn H eroldo eldonos dum 1928.
III- a ĝis XII-a prem ioj: po unu bindita ekzem plero de Medach, T ragedio de 1’ Hotno (luksa eldono).
Niaj poŝteekaĵ konto).
Oni povos pagi al ni per la diversaj manieroj in- dikitaj en nia Tarifo kaj Libro-K atalogo dissendita kun V erda Stelo de oktobro. Sed plej sitnple estas pagi per poŝtĉeka konto. Jen niaj kontoj en la d iv ersaj landoj:
Aŭstrio: W ien D-62.473.
Belgujo: Bruxelles 204.404.
Ceĥoslovakio: P rah a 781.93 Danujo: Kobenhavn 49.62.
Germanujo: Koln 751.02.
Hungarujo: B udapest 503.79.
Italujo: Milano 3/954.
Jugoslavio: Zagreb 408.14.
Nederlando: Zeist 130.630.
Polujo: Warsza\va 191.094.
Svedujo: Stockholm 41.80.
Svislando: St. Gallen IX/4602.
Ciuj kontoj funkcias sub firrno: Heroldo de E sper- anto, H orrem , Gerrnanujo.
Tra la m o n d o .
SO S — SO S — SOS!
Ŝip’ en danĝero! Kaj tuj alrapidas la kolegoj-ŝipoj troviĝantaj proksim e por savi, kio ankoraŭ estas sav- ebla.
Estis teru ra sciigo, kiu informis pri la pereo de oceangiganto »Principessa Mafalda«; sed ĝojiga estis la sam tem pe alvenanta sciigo, ke d an k ’ al la klopodoj de niultaj ŝipoj, alrapidintaj por helpi, la plej granda parto de la pasaĝeroj povis savi sian vivon. 'Fiu helpagado estas glora folio en la historio de inter- nacia kunlaboro. G erinanaj, britaj, franca kaj brazila ŝipoj tuj alkuris post la akcidento, kaj la ĉeesto de tiom da frem daj ŝipoj multe trankviligis la pasaĝerojn de la iom post iotu subakviĝanta itala ŝipo, kiujn an- taŭe kaptis paniko.
Kiel okazis la m alfeliĉo?
Rompiĝis ŝraŭbego, kaj ĝiaj pecoj trabatis la duoblan plankon de la »Principessa Mafalda«. Akvo enpenetris. Pum pado ne lielpis. La kapitano direkt- igis la ŝipon per plej alta rapideco al la ne m alprok- sima bordo. Komenciĝis vetkurado kun la pereo.
Sed ĝi finiĝis m alfavore por la ŝipo. Kiam la akvo atingis la maŝinejon, eksplodis la kaldronegoj — la
»Principessa Mafalda* rompiĝis je du partoj.
La unua akcidento okazis, kiam la pasaĝeroj jus vesperm anĝis. Tuj ekestis paniko. P o r trankviligi la kvazaŭ-frenezajn hotnojn, la ŝiporkestro ekludis la italan hirnnon, oficiroj kaj m aristoj miksiĝis inter la pasaĝerojn kaj kuraĝigis ilin. La pliniulto dc la pasa- ĝeroj estis elm igrantoj, kiuj esperis, en Sudanieriko trovi novan hejnion kaj tiun feliĉon, kiun ili ne suk- cesis trovi en sia patrujo; nun jam ĉe la tran sv etu ro ili trav iv is ncatenditan aventuron teruran.
En flinujo la situacio fariĝis denove kaosa, eĉ pli kaosa ol antaŭe: uau registaroj ekzistas nuntetnpe ett la lando —• tiuj de Pekin, Nankin, Vuhan, Kanton, Seĉvan, Jinan, tiuj de Fenjusjan, de la tnongolaj so- vetoj kaj de m ahonietanaj ŝtatoj en nordokcidenta flinujo. Ciuj registaroj havas siajn propraju arm eojn kun kelkaj milionoj da viroj, inter ili ĉ. unu iniliono da lauregule arm itaj soldatoj. Eĉ la lastatem pe venk- onta Suda Hinujo (Kuom intan-partio) dividiĝis. Gette- ralo Tansettĉi (Ilankaŭ) konfederiĝis kun Cancolin.
Nun oni revokis Cjankajĉek, lastatem pe vivanta en Japanujo.
P ersonaj antbicioj kaj ntalamikecoj, partiaj intrigoj ktp. ĵetis flittujon en sorĉistinan kaldronegott, en kiu bolas kaj siblas kaj tum ultas demouaj potencoj. Neniu scias, kia bildo de 1’ estonteco leviĝos el tiu kuirajo.
P ro p rad ire, ankaŭ pri Eŭropo oni palpas en mal- helo koncerne ĝian estontecon. En vero, preskaŭ tieniu nacio serioze pensas pri tnalarm ado. Antaŭ nelonge niulte disvastigita ilustrita revuo publtkigis im presan bildon: ĝi m ontras grandurban straton, kun reloj por elektra traino, kun larĝaj trotuaroj, kun altaj domoj kaj grandaj m agazenoj; sed la tuta strato estas ntalplena, oni vidas sur ĝi nur la kadavrojn de virino kuit ittfano. Oni asertas, ke kelkdekoj da aeroplanoj kapablos, per ĵetado de gasboinboj detrui ĉian vivon eit tuta grandurbo. Cu vere la liomaro celas tien?
Tio estus sam signifa kutt rttemekstermo. Bedaŭriitda lioma geuto, kiam vi prudentiĝos?
Ne per si ttiem la liomo estas tnalbona — tiort denove pruvas la admiriridu helpagado ĉe la perco de la »Priucipessa Mafalda«. Donu al ni tiu belpagado la esperon, ke tamen iam la tuta homaro paciĝos kaj
am ikiĝos. * O hservanto.
Tra Esperantuio.
Esperanto kaj Radio.
La Internacia Utiio de Radiofonio en sia kutisido de 29. 9. denove voĉdonis por E speranto kaj re- kom endis al siaj inem broj (preskaŭ ĉittj stacioj de Ettropo kaj Kranda nontbro da ekstereŭropaj) sin turni al la lnt. C entra Komitato de la Esp.-movttdo (en kontakto kttn la sekretariejo de Int. Unio de R adio- fonio), kitt metis sin al la dispono de la staeioj por
indiki al ili la lokajn kunlaborantojn esperantistajn, kaj kiu cstas preta ankaŭ publikiffi internacian lior- aron de I’ disaŭdigoj en E speranto por faciligi la suk- ceson de la entrepreno.
Gravaj artlkoloj en Hcroldo.
La lastaj mimeroj de la ĉiusem ajna ..Heroldo de E speranto (Horrem b. Kbln, Germ.) enhavis kclkajn gravajn artikolojn: tiu de 7. 10. de rektoro C.iess- mann pri ..Atŭmado (personigo) en la lingvo”, tiu de 14. 10. ses artikolojn pri ..Blankrnsio, feia popolo kaj kulturo” kaj leterojn el H ungarlando, Portugalujo, Svislando, Suda Ameriko kaj Nova Zelando, tiu de 21. 10. pri ..E sp eran to -teatro ” kaj intervjuon kun Annie Besant, tiu de 28. 10. riĉe ilustritan artikolon pri Norvegujo, tiu de 4. 11. pri „P aneŭropa L ocarno”.
N - r o 1 1 V a r d a S ffe lo 1 9 2 7
senkompata morto.
ŭ i forrabis de ni du fervora.tn c*” 7lĴcaninojn:
s-inon Moscheles. la ue la angla
pentristn M^ocueies ^-uion Karin Thilander, la blindan e ',r:L<on kaj sindonan helpintinon de la saine o.uiaa s-ano H arald Thilander, la red ak to ro kaj p res- isto de „E speranta Ligilo”. La E speranto-rnovado perdas en ili fidelajn adeptojn.
3000 kursanoj.
S veda Esp. E ederacio eldonis korespondan kurson, kiun m endis pli ol 3000 personoj tra tuta Svedujo.
C etere, en ĉiuj landoj nun rekoinenciĝis ia varblaboro.
O kazis inultaj paroladoj, ekfunkciis inuitnom braj kursoj. Ni esperas, ke la rikolto rezultigos grandan aron da novaj fervoraj amikoj de nia afero, ne nur laŭvorte sed ankau laŭfakte.
Esperanto en Aŭstrio.
En Aŭstrio E speranto faras tre bonajn progresojn, precipe ĉe oficialaj rondoj. En W ien kaj Salzburg la esp. policanoj portas sur m aldekstra brustflanko ŝiid- eton kun verda stelo kaj surskribo „E sp eran to ”. Ankaŭ la ĝendarm erio enkondukis E speranton, aran ĝ an te kurson en ia ĝendarm a direkciejo; p arto p ren as 39 personoj.
U rb o i en fla m o j.
Kiam kun ia aŭtuno ia noktoj fariĝas pii longaj, sopiro je lumo kaj varm o kaptas la gernianan popolon.
Tial ĝuste en la inalluman kaj inalvarm an sezonon ĝi m etis siajn lumfestojn. Sed neniu ŝatas tiujn festojn pli multe ol la vivoĝoja rejnlandano. Lia tem pera- m ento ŝatas ĉion luman, radiantan, inultekoloran; kaj li ankau ŝatas porti sian ĝojon, sian gajecon en ia publikon. La unua tia festo estas la festo de Ĉiuj Sanktuloj je la 1-a de novem bro. Tiam la tombejoj radias en ia luino de miloj kaj miloj da kandeioj kaj lam petoj. Dua tia festo estas la festo de S -ta Martino, kiu okazas ĉ. dek tagojn poste. Kaj fine venas la belega K ristnasko kun siaj pinarboj su perverŝitaj de ia lumo de inultaj kandeloj.
L astatem pe pli konata ol iam antaue estas la festo de S -ta Martino, ai kiuj sanktulo estas dediĉitaj inultaj preĝejoj apud la Rejno, kiuj sta ra s sur lokoj en p ra- tempoj konataj kiel sanktejoj de 1’ idoloj. S ankta M artino sur la blanka ĉevalo mem m em origas pri Vodano (Odirio), ia germ ana vintrodio. Plej bele ont festas tiun feston en la regiono de Bonn. Sed antaŭ la milito ĝi estis tre m alzorgata: la infanoj iris kun siaj lampionoj laŭplaĉe kaj senorde de domo al doino, de m agazeno al m agazeno por peti donacojn, ĉu bak- aĵon ĉu bonbonojn ĉu bildetojn ĉu ion alian. Nun entuziasniuloj por la festo reorganizis ĝin, kaj ia iernejaj estraroj forte subtenis iliajn klopodojn, kaj nun je la tago de S-ta Martino vespere la infanoj el ĉiuj iernejoj de la urbo Bonn unuiĝas je grandioza komuna lurnprocesio. Jen kion skribis pri tiu festo antau du jaroj la „Kolonja G azeto” :
Kiu iam partoprenis tian infanfeston, neniam for- gesos la im preson. Estis sorĉe beia rigardo, vidi tiujn milojn da infanoj el ĉiu rango, de ĉiu grandeco au m algrandeco, ĉiun kun la Iumigita M artin-larnpeto en la niano, formiĝi por la procesio sur la herbejo de ia K ortega G ardeno: la tuta vasta placo estis unusola m ultekolora flanto. Aidonu la senĉesan plaudadon de ia infanaj voĉoj, kiuj unue ĉiu por si mein, kaj poste en horoj kantis Ia kantojn pri S -ta Martino, ĝis fine radibrilanta lum serpento ei niultekoloraj iampoj kaj
N i a l i n g v o .
ŭ i e sta s a n k o ra u in alfo rta infano, La lingvo a n ia ta , de ni a d o p tita ;
ŭ in do ne proklaniu jani iam a titan o — ŭ in , kiu m o d este ĵus e s ta s n a sk ita .
K re sk a n ta ĝi e sta s p er p ro p ra vivforto, V a rta te kun am o de ni inein a te n te ;
P ro tio e ĉ k o u trau bonvola p e rfo rto Ni g ard u la k a ra u o rfeto u p ru d en te.
Kaj sc nin kelkiuj d em an d o s insijle:
A1 kio do s e rv a s ĉi via b u b e to ? Ni tiain resp o n d u al ili plenfide:
Al vi, profituloj, ni trafe d ed iĉas La v e rso u finalan de tiu so n eto : Ni ŝ a ta s la v iv o n ; jen tio sufiĉas!
H. B oucon.
Klavn la fflorol v e lk a s . . .
En la kristala vazo la floroj velkis, kaj sur la tapiŝo el vcrd a veluro, elŝirataj, mi ne scias per kia ne- videbla blovo, petaloj defalis unu post unu . . .
S trangan kaj dolĉan melankolion, strangan kiel revo, dolĉan kiel kareso, oni sentas vidante la re- zignajn florojn velkintajn.
D elikata parfumo flirtas en la ĉam bro. Agonia parfumo, kaj kiam la lasta petalo defalas, io m ortas.
Cu lajm irno ne estas ankau floro, kiu perdas iom post iom siajn petalojn — iluzojn?
E stas la lasta vespero de la som ero, kaj la blovo de 1’ aŭtuno vibras en la aero.
Mi duondorm is, mi estis laca. En mia dorm o mi rem em oris la legendon, auditan kie? Kiam? Neniam, eble?
Antaŭ miloj kaj miloj da jaroj, tre m alproksim e, oni ne scias kie, en la lando de sonĝoj, pri kiu revas poetoj, devojiĝis iam junulo. Kiel li alvenis ĝis tiu ĉi lando? Neniu sciis, kaj li mem ankaŭ ne sciis. Li
ciusn^ .aj torĉoj vindiĝis tra-la strato j de ia urbo. En uia mezo sur fortika blanka ĉevalo — S -ta Martino, akom panata de torĉportantoj kaj infanoj en antikve- germ anaj kostumoj. D u .g ra n d aj veturiloj, ornam itaj per lampionoj, tran sp o rtis aron da M artin-anseroj, kiuj estts destinitaj por entuziasm igi la publikon je aĉeto de M artin-lotoj; la profito el la loterio estis destinita por la georfoj kaj m alriĉaj infanoj de Bonn. Tio estas la bonfara celo kaj senco de la procesio. La domoj de la urbo kaj antaŭurboj (ĉi-lastaj havis siajn propr- ajn procesiojn kaj bruligis siajn proprajn Martin- fajrojn) estis ankaŭ riĉe ornam itaj per lampionoj. La urbo ardis de m alŝupre ĝis la plej altaj etaĝoj. Sim- fonio de lurno kaj koloroĵ; la placoj kaj stratoj similis al bolantaj kaldronoj plenaj de optimismo, vivoĝojo, entuziasm o kaj sindono al la lumo, kiu miloble re- fraktiĝis en la okuloj de I’ homoj. En la interna urbo la M artinfajro estis an stataŭ ata per iluminado de la katedralo. P o r la infanoj la rigardo al la katedralo certe estis sorĉfabelo, precipe la kultnino: tre bon- guste aranĝita fajroludo, kiu susuris m alsupren de la tegm ento de 1’ katedralo kiel pluvo el oro kaj brilaj steloj.
Eĉ en vilaĝoj oni tro v as tiun kutimon. * Ekzem ple ankaŭ en Horrem , la aperloko de Heroldo kaj Verda Stelo, oni ĉiujare aran ĝ as S -ta M artino-procesion, kiun parto p ren as ĉiuj lernejaj infanoj kaj multaj plen- kreskuloj kun lampionoj, elkavigitaj tuberoj, torĉoj kaj ĉiuspecaj lumigitaj paperaj artaĵo j: preĝejoj, aero - planoj ktp. Kaj ankaŭ oni bruligas antaŭe kolektitan ligno-am ason, plej ofte sur m onteto, kaj oni forpafas raketojn kaj alian piroteknikaĵon. Kornpreneble, ke ankaŭ m uzik-orkestroj ne m ankas ĉe tiaj procesioj.
M artelaj tu ro j.
R im arko. — O fte niiaj frem daj koresponduloj p e ta s de mi kelkajn detalojn pri la M artelaj kaj R ondaj turoj, kiujn oni tro v a s en Irlando, kaj, ĉ a r la tem o povas in teresi m ultajn personojn, rni sk ri- bis la se k v a n ta n artrkolon pri la M artelaj turoj.
F .R .A . MeC.
Martelaj turoj, kiujn oni tro v as m ultnom bre laŭ- longe de la m arbordoj de Anglujo kaj Irlando, estas knnstruitaj en Irlando de la militaj aŭtoritatuloj laŭ la Nacia Defendada Akto de 1804.
Ili kostis meze ĉirkaŭ 1800 sterl. funtojn po turo kaj ĝenerale konstruiĝis dum ses monatoj.
O enerale la nombro de viroj, kiuj okupadis turon, estis nur tri, sed kelkloke, kie la turo estis plifortigita de pafilegaro, ĝi enhavis pli grandan nornbron.
La nomo „M artello”, oni^liras, estas nomaĉo deve- nanta de „M artella”, kaj kom encis de la famo de forti- kigita turo en Korsiko, kiun ĝi rivecis pro sia grandega legisteco kontraŭ-la atako de brita m ilitistaro dum la rnilitoj de la E ranca Revolucio.
En 1793, la korsikanoj ribeladis kontraŭ la francoj, kaj la brita registaro pro afero de politiko decidis sub- teni la ribelantojn. Estis decidite, komenci la ope- raciojn per la konkero de turo, okupita de la francoj, kaj troviĝanta en strateg ia loko sur kapo „M arteIla”, prom ontoro kiu superregis la solan sendanĝeran an- krejon en Ia (iolfo de San Eiorenzo.
La turo estis arm ita de unu 24-funta kaj du 18-funtaj pafilegoj, sekve, en septem bro brita ŝiparo de tri ŝipoj de la ĉefŝiparo kaj du fregatoj veturis al la helpo de la ribelantoj, kaj la du fregatoj ricevis la or- donon preni ki turon.
vidis antau si oran pordon kaj pitŝis ĝin. ŭ i rnalferm- iĝis, poste feriniĝis, kaj Ii troviĝis en la latido de revoj.
Tie ĉio estis feliĉeco kaj atno. Printernpo kaj juneco estis eternaj, la birdoj kantis tage kaj nokte diecajn kantadojn; ĉiuj knabinoj estis belaj, ili arnis kaj estis am ataj.
Kiom da tagoj la junulo pasis en la lando de re v o ? Neniu sciis, sed li ekm alsaniĝis. Vidante lin senm ova kaj febra, la viroj sentis teruron kaj elportis lin ĝis la landlimo de la lando de revo. La ora pordo rttal- fermiĝis, poste fermiĝis, kaj la junulo restis sola, kuŝ- ante sur la nuda kaj m alvartnega tero . . . .
Iom post iom li rekonsciiĝis. Unue li ne memoris, kio okazis al li; sed kiatn li rernem oris, li ĵetis sin sur la oran pordon, kriante pro veo, sed li ne povis mal- ferini ĝin . . .
Tiam li vagis tra la rnondo. Li vagadis longtempe, diun tnonatoj, dum jaroj . . . K antante poemojn plen- ajn de nostalgio pri la dieca lando, kaj pri la amo ankorau pli dieca. Oni pensis, ke li estas frenezulo, kaj neniu audis liajn poemojn; de ĉie oni forpelis lin.
4 iam liaj haroj blankiĝis, kaj liaj okuloj pleniĝis de senlumo. lun tagon li kuŝigis sin sur la teron kaj m ortis; sed en la lasta momento ŝajnis al li, ke li vidis la oran pordon de la lando de revo m alferm iĝ- antan aŭtaŭ li.
Tio estjs la unua poeto de la mondo.
Tial ĉiuj poetoj, kiuj venis post li, ltavis la nostal- gion je la mirinda lando, kaj je la amo ankoraŭ pli mirinda.
Kiam revenos ni, poetoj de la tuta mondo, en la landon, kiun ni serĉas, sed neniam tro v a s ? Kiarn ni vidos m alferm iĝantaj antaŭ ni la brakojn de tiu amo, pri kiu ni rev as senĉese, sed neniam renkontas ĝin?
K repuskiĝis . . . La ĉielo estis plena de ombro.
En la kristala vazo la floroj velkis, kaj sur la tapiŝo el v erd a veluro, elŝirataj, mi ne scias per kia nevidebla blovo, la petaloj — iluzioj de la animo -r- defalis unu
post alia . . . Lucy Dokman.
P o st nelonga bom bardo, la turo estis forlasata de Ia m algranda defendantaro kaj okupata de la britoj.
P asis mallonga tempo kaj la francoj reprenis ĝin, kaj, lernante de sia antaŭa sperto, ili sufiĉe plifortigis la defendilojn kaj la arm ilaron de la turo.
Dum la sekvinta jaro, 1794, la britoj plue provis subteni la ribelantojn de Korsiko.
Je la 7-a de februaro, aro de 1400 soldatoj elŝipiĝis kaj vigle atakis la turon dum la sekvinta tago. Sam - tem pe kun la su rtera atakado, du ŝipoj — la „F orti- tu d e” kaj la „ Ju n o ” — bom bardis ĝin dum du kaj duona horoj sen rezulto kaj tiam forveturis. La
„E ortitude” ekbruliĝis, sesdek-du homoj m ortis kaj vundiĝis.
La m arbordaj baterioj daŭrigis la atakon, sed ilia pafado sam e m alsukcesis, ĝis ili kom encis pafi per brulruĝaj kuglegoj. Unu el tiuj ĉi kuglegoj ekbruligis la lignaĵojn, kiuj grandparte kovris la m asivan p ara- pedon, kaj post nelonga tempo la defendantaro cle 33 viroj kapitulacis.
La kaptintaro estas m ultege suprizita konstatante, ke la arm ilaro de la turo estis nur tri rafilegoj — du
18-funtaj kaj unu 6-funta.
Je tiu ĉi tempo tuta Anglujo estis en stato de kon- stan ta timo pri la ebleco de franca invado en la landon, kaj la rim arkinda defendado m ontrita de la tre mal- granda kaj nernultearm ita defendantaro de la turo grande im presis la m ilitistarestrojn pri la taŭgeco de tiaj turoj por la m arborda defendado.
Sekve, oni konstruis la M artelajn turojn grand- nom bre laŭlonge de la anglaj m arbordoj, precipe sur la suda kaj orienta flankoj, kie oni povis trovi ilin je mal- longhj interspacoj.
La konstruado de la turoj kaŭzis en tiu tempo fortan m alkonsenton pro la nepravigebla m alŝparado.
P reskaŭ ĉiuj turoj estas konstruitaj sam tipe, el solida m asonaĵo, kun volbaj ĉam broj, por la defendant- aro. Sube troviĝis pafmunicia provizejo, kaj supre unu aŭ du aŭ pliaj pafilegoj por pafi tran s la parapedon.
La enirejo estis ĝenerale per pordo ĉirkaŭ 18 aŭ 20 futojn supre de la tero kaj oni eniris ĝin per ŝtupetaro.
Sirnilaj turoj estis poste konstruataj en Aŭstrio sur la m arbordoj de la Adriatiko, kaj tie oni nomas ilin
Maksimilianaj turoj.
„M artella” en itala lingvo signifas „m irto”r kiu k resk as abunde sur Kapo Martella, kaj de tio devetias la nomo.
Aliaj personoj diras, ke la nomo devenas de la itala vorto „m artello”, kiu signifas m artelo, ĉar oni diras, ke la turoj komence enhavis sonorilon, kiun oni frapis per m artelo, kiarn malamiko alvenis.
Defendaj turoj estis konstruitaj lau la m arbordo de Italujo ĉirkaŭ la fino de la 18-a jarcento, kaj oni nomis ilin „T orri di M artello”, sed oni ne scias, ĉu ia itaioj prenis la nomon de la angloj au male.
Estas granda nombro de la supre cititaj turoj apud Dublin, kaj komence estis dekkvin inter Dublin kaj la inarborda urbo B ray sude de Dublin (dekdu-m ejla distanco), sed ses au sep el ĉi tiuj au estas detruitaj aŭ ruiniĝis subrnorditaj de la maro.
Sur la insulo de D alkey oni konstruis turon en som ero de la jaro 1804, kaj kiam ĝi estis preta oni uzis ĝin kiel signalan stacion anstatau la m alnova turo sur
la kapo de la nionteto de Dalkey.
Norde de Dublin, ni trovas ankau turojn en diversaj Iokoj lau la m arbordo, precipe sur la m onteto de H ow th kaj sur la insulo apud Howth, kiun oni nom as
„La okulo de Irlando”.
Originale verkis F. R. A. McCormick.
£1 l a l e g c n t f o j d e B a l t i k o .
Proksim e de la nuna rusa-estona limo, ntir kelkajn eentojn da m etroj de tie, kie la rapidflua Narova, ĝenata en sia kuro al la m allazura norda maro, post m allonga sed furioza batalo kontrau ŝtonegaj kun- prenioj m uĝegante sin ĵetas de alte kaj form as akvo- falon, altiĝas la m alnovaj turoj kaj gotikaj tegolkovr- itaj pintoj de m ezepoka urbo N arva.
K vieta kaj proza estas la vivo de 1’ nutttempe dorm anta, preskau rnalviva N arva, kaj sole la grizaj, m uskokovritaj turoj kaj ĉirkaŭflorataj bastionoj — senvortaj atestantoj de roniantika pasinteco — rem e- m origas pri aliaj, pli m alpacaj tempoj, kiatn de sur altaj gardoturoj kaj urbaj rem paroj la g ard estaran taj militistoj streĉe observadis la insidan malarnikon, sin kaŝantan post la fortikaj kuregoj de 1’ tra n sriv era I vattgorod*).
Ne malmulte da sango fluis siaternpe ĉirkau N arva, kaj ne unu centon da kadavroj forportis N arova eu la m alvarntan m aron — la tuta ĉirkaŭaĵo estis durn kelkaj, jarcentoj unu granda batalkam po. K onstruita de danoj en la komenco de la 13-a jarcento, N arva dutn pli ol cent jaroj restis sub ilia regado, kaj en 1347 ĝi trans- iris kun tuta Estonio en la manojn de 1’ K avalira O rdeno. Benite de 1’ eklezio, la novaj alrnilitintoj —
„K avaliroj de S ankta Virgulino M ario” — estis pro- klam intaj krucmiliton »contra paganos« (kontraŭ la idolanoj), kaj novaj bataloj ektondris ĉirkaŭ N arva.
A1 tiu san g v erŝa epoko, riĉa je gloraj heroaĵoj kaj mal- noblaj kruelaĵoj, rilatas la sek v an ta legendo, ligita kun la urba kastelo:
Antaŭ multaj jaroj, kiam super la fiera konstruaĵo de 1’ m alnova kastelo estis ankoraŭ flirtanta la ordetia
*) Citadelo, konstruita en 1492 de rusa caro Johano la T eru ra por defendo de F apudlimaj rusaj urbetoj kontraŭ invadoj de Livonnia K avaliraro.
(Ivangorod — urbo de Johano.)
N - r o 11 V e r d a S t e l o 1 9 2 7
Propagandante ekKapfu la ple) faugan momcnlon!
La ekspreso rapidegas tra la toskana pejzaĝo.
S uper ni la ŝtalblua ĉielo, dekstre la ĉenoj de 1’ Ape- ninoj. - Sidas kontraŭvizaĝe de ini m ezaĝa sinjoro, kiu estas profundiĝinta en laŭŝajne sciencan libron. Mi ankoraŭ pripensas la lingvajn malfacilaĵojn kaj ne- agrablaĵojn, kiujn mi spertis en Romo, ĉar mi ne kom- prenas itale. Jes, mi konas ankorau sufiĉe bone la fran can lingvon, kaj tiu ĉi lingvo kaj la itala estas parencaj; sed m algraŭ tio am baŭ iingvoj estas tiom diferencaj, ke ankau bona kono de unu lingvo tute ne jam ebligas vaioran konversacion en la alia. Precipe dolorige mi sentis tiun malbonon en la ĉefurbo de Ja iama potenca Roma regno, en kiu tuta Suda kaj Okci- denta Eŭropo havis vere unuecan lingvon. Tiurilate ni tute ne havas kaŭzon paroli pri la fama »belega progreso«, male ni devas noti m alprogreson.
Tiel konsiderante mi estas interrom pata per de- mando de mia vid-al-vidulo. Mi bedaŭras ne povi respondi kaj diras, ke mi kom prenas nur germ ane, france kaj Esperante. Aŭdante la vorton »Esperanto«, ia frernda sinjoro ridetas kvazaŭ pro kom pato; sed profitante la sam an interkom preniĝilon de 1’ franca lingvo, ni kom encas tre interesan koiiversacion. Mia kontraŭvizaĝulo estas kontraŭulo de artefarita lingvo kaj tute li obstiniĝas pri la argum ento de 1’ artefarit- eco.
Mi difinas la esencon de lingvo kaj klare pruvas al li, ke lingvo,. kiu taŭgas kiel interkom preniĝilo, ĝuste pro tio estas »lingvo« — sed mia kontraŭulo ne estas konvinkita. K onstatinte, ke miaj filologiaj kaj lingvo- filozofiaj ab straktaĵoj rezultigos nenion, mi plievident- igas miajn elm ontraĵojn kaj nom as vicon da ekzemploj
— sed ĉe mia kontraŭulo ne kreskas la konvinko.
La rapidvagonaro pli kaj pli alproksiiniĝas al Firenze, la radoj kantas m onotonan kanton — la kan- ton de nia grandioza tekniko, kies spiriton ĉiu kultur- homo kom prenas. P e r neintencita ekrigardo mi kon- stata s, ke la frenida sinjoro legas kultursciencan v er- kon, kies titolo estas „Les ideaux de I’ O rient” ; la noinon de la franca verkinto mi forgesis. V erŝajne mia lingva kontraŭulo estas cerbum anto kaj serĉanto en la sfero de la kulturfilozofio kaj de V religio, kaj eble tie ĉi ni estas amikoj.
Mi ne tro m p iĝ is. Mi m ed itas pri la sen co de nia n u n tem p a kulturo. La tekniko rap id p aŝe p lim alg ran d - igas la signifon de sp aco kaj tem po. Mia a v o tre v o lo n te v o jaĝ is sed neniam tra n siris la hejm laudan lim on; lia nepo jam vizitis sen g ran d a peno dek e k s te r- g e rm a n a jn ŝtato jn , kaj ev o lu iĝ as a n k o ra ŭ la a lte sp e rig a a v iad a tekniko. La hom oj sendube pliproksiiniĝis en la spaco, sed ĉu an k aŭ en la sp irita sfe ro ? Mia n o v a am ik o tu te neas tiun ĉi g ra v a n d em an d o n . Mi re sp o n - das, ke li e s ta s p ra v a k v a n k am ne tute, kaj ree mi m en cias p recip e la g ran d a n signifon de E sp e ra n to por la alp ro k siin iĝ o kaj in terk o in p ren iĝ o de la nacioj, kaj ĉifoje mia am iko k o n tra ŭ s ta ra s nur m alforte. Li kon- se n ta s la ideojn de la ĉisu p re nom ita libro kaj difinas la liomon de 1' o k cid en ta k u ltu ro kiel tipon de 1’ agem o k o n tra n e al la lioino de I’ o rie n ta k u ltu ro kiel esen ce m ed item a tipo. Li d e z ira s la egaligon kaj la kun- fandiĝon de am bau tipoj. Li am as R a b in d ra n a th T a g o re kaj e sp e ra s, ke la o rien taj kaj o k cid en taj liomoj e sto n te pli am os unu la alian. Sed kiel ami sen kom - preni kaj kiel k om preni seo konuina liu g v o ?
Mia am iko nun plene e k k o n a s la m alfacilecon de tiuj altaj k u ltu rp ro b lem o j, ĉar li mem ja k o n fesas: unue
kompreni kaj interkom preniĝi kaj tiain ami. Li scias, ke lia alta deziro neniam plenumiĝos sen komuna lingvo inter oriento kaj okcidento, sed aliflanke li an- koraŭ pridubas — kvankarn nun ne plu la teorian — sed la praktikan taugecon de artefarita m ondhelp- lingvo.
Mi vere ĝojas, ke mi povas liberigi mian estontan sam ideanon ankaŭ je lia lasta doloriga dubo. Mi m ontras al li miajn Ieterojn ricevitajn el Japanujo, precipe tiun, kiun mi ricevis en 1923 de sinjoro Juniĉi N akagaŭa el Kioto okaze de la teru ra tertrem ego.
Plenum ante la precipan deziron de mia nova ainiko, mi tradukas la enhavon de tiu ĉi letero, kiu treege im presas lin. Kaj la sincera ĝojo de nova profunda konvinko brilas en liaj okuloj, kiam mi transdonas al li num eron de la japana gazeto „O om oto”, kiu uzas nian lingvon. Tie ĉi ni okcidentuloj ja senpere el la buŝo de japanoj sciiĝas pri la novaj religiaj ideoj de ilia lando orienta — p e r,k io ? P e r Esperanto!
La plej evidenta pruvo por la praktika taŭgeco de E speranto en la interkontinentaj rilatoj, ĉu ne? Mia amiko m alkaŝe jesas tion kaj sincere ĝojas pri sia nova spirita posedaĵo.
P o st kvaronhoro nia vagonaro alvenas en Eirenze
— urbo, en kiu jam ekzistas vico da esperantistoj, al kiuj ap arten o s baldaŭ ankaŭ rnia kara kunvojaĝinto.
W Koekskemper.
Ankaŭ en Malproksima Oriento oni propagandas Espcranton per Radio.
La bildo n io iitras fiinan sainideauon s-ro n Cen C aŭ Jin, del.
de ULA en S hanghai (d e k stre ), kaj jap an an sam id ean o n s-ro n K. Isliii an taŭ la niikrofono en la ra d io -sta e io NKS
(ondo 300 ni).
Per Espcranto por la Paco.
Kion fnri?
En a rtik o lo (V erda S telo n-ro 10) ,,P er E sp e ra n to por la P a c o ” d en ian d is s-ro P aul (iiiuzel en B rem en, kion tari por ebligi la pacon in ter la nacioj.
La artik o lo instigis min piiblikigl sp erto jn , kiujn mi im vis dum mia m m jara vojaĝo en Anglujo. En L ondon lo&as p aren co j dc mi (n ee sp era n tisto j). Ilin viziti kaj sam tem p e ekkoni frem d an landon estis lo n g jara deziro de mia tuta familio. Mi ne uzis la vojon m o n tritan de s-ro G. — p re p a ro n de la v o jaĝ o lielpe de UEA-
delegitoj —, sed se mi ne havus parencojn familiajn, certe ini uzus la helpon de parencoj ideaj, la delegitoĵ de UEA.
Mi havas ankaŭ korespondanton en London. Li jam pli frue atentigis min pri la vindindaĵoj de sia urbo, sendaute al mi interalie grandan planon de Lon- dono, kajeron, enhavantan pli ol cent fotobildojn kaĵ la plej belajn ilustritajn poŝtkartojn.
P ost mia alveno en Londono tni sciigis mian kore- spondanton s-ron S. H. C ounter pri tnia intenco inter- konatiĝi kun li. Tuj tni ricevis afablan inviton sttr poŝtkarto kim skizo, kiu m ontris la lokon, kie li volis atendi min. G ustatem pe ni renkontiĝis, kaj li prezentis al tni kelkajn aliajn sam ideanojn, kiuj ĉiuj m ontriĝis kiel veraj esperantistoj. Ili ne iutr oferis tetnpon kaj nionon por m ontri al ini Londonon durn tago kaj nokto, ili eĉ invitis nitr por kelkaj tagoj esti gastoj eti iliaj dornoj.
Neforgesebla estas por rnia edzino kaj ini la rest- ado en Londono ĉe s-roj C ounter kaj Pain, en Luton (pli norda angla urbo) ĉe s-roj Ha\vkes kaj Gething.
La lastaj eĉ preparis kelkhorati aŭtoveturadon tra la duklando Bedfordshire.
Estas ja kom preneble, ke oni per tiaj oftaj ren- kontiĝoj multe pli atnikiĝas ol per longdaŭra kore- spondado. Pli bone oni Iernas konrpreni la freindajn homojn, se oni vizitas sin reciproke. Ekzemple la novaj anglaj amikoj ĝis tiam ne havis okazon paroli kun germ anaj esperantistoj. Ui spertis en la daŭro de la konversacioj, ke la germ anoj ne estas tiaj homoj, pri kiaj raportis la anglaj gazetoj dummilitaj, kaj la sam on mi spertis pri la angloj. La rezultato estis am baŭflanke kora m anprem o kaj la prom eso, agi ĉiu en sia rondo por la paco internacia.
Mi ankau vizitis la Londonan Esp. Klubon, la Britan Esp. Asocion kaj ankoraŭ aliajn sam ideanojn en Londono kaj ĉirkaŭaĵo: ĉie mi estis plej ĝeutile, plej afable akceptata.
La fina impreso de miaj diversaj vizitoj estas por mi, ke la atigloj serĉis la okazott ekkoni frentdajn sam ideanojn. — Tion jam pruvis, ke iutage preskaŭ ĉiuj membroj de la Lutona grupo ariĝis por fari parol- . ekzercadon kun la frem dlandanoj.
R esum e mi d ira s: E stas tnia deziro, ke kiel eble plej inulte da d iv e rsn a c ia j sam id ean o j havu la okazon viziti unu la alian, priparoli per la helpa lingvo aferojn p riv a ta jn kaj politikajn, kaj tiam an iere m alaperii por ĉiam la te ru ra fantom o ,,M ilito”.
G eorg Johatmes, I')ŭsseldorf.
El Scienco kal Tekniko.
Ccntjara ĵubilco dc aliiminlo.*) I )e inĝ. P. B c I l a k.
L egendo cl la p ratcm p o . A1 im p e rie stro A ŭgustiis v en is iam viro kaj a lp o rtis pecon da m ctalo. ,,Ci tiu a rĝ e n to ,” li diris, ,,estas facile ak ireb la kaj g ra n d e g - am ase p ro d u k teb la. Gi .e sta s pli tnalpeza ol aliaj m etaloj, inalm ola, rez ista kaj brila. Cii tro v iĝ a s kaŝite en potargito, el kiu ĝi e sta s vekebla al vivo. Ilelpe de ĝi, la roina ŝ ta ttre z o ro e sta s m ultigebla per novaj, sen tn ezu raj riĉ aĵo j.” La im p e rie stro p rip en sad is. P o ste li d em andis la eltro v in to n , ĉti iu alia hoino scias iott pri lia e ltro v o . Ci tiu nee resp o n d is. Jen la im peri- e stro lasis lin kapti kaj m ortigi, ĉ ar li tim is la tu tan s e n \a lo riĝ o n dc 1' a rĝ e n to , se s e n v a lo ra argilo estu s subitc tra n sfo rm ita al nobla m etalo.
«•
*) E1 „D er T a g ” , n-ro 1731.
s ta n d a rd o , v iv is en ĝi la k u raĝ a kaj b ra v a k a v a liro ln d rik von B a ren h a u p t. Sed kiom ajn g rau d a estis la fam o pri lia k u raĝ o , ne m alpli estis tiu pri la beleco dc lia juna edzino. Amikc kaj am e vivis la feliĉaj g eedzoj kune kun sia dorlotulo, la m alg ra n d a filo.
Eoje, a ta k in te la urbon, la rusoj su k cesis e n p en e tri la kastelon. Kiel furioza to re n to , a v id a n ta sangon kaj a k ira ĵo n , ili plenigis la ĉ a m b ra ro n kaj fine atin g is la ĉam b ro n , en kiun estis rifuĝinta Ia edzino de 1’ k a v a - liro kun la infano. R a v ita de ŝia beleco, la e s tro de I’ rusoj o rd o u is al siaj inilitistoj kapti ŝin viva kaj Forporti ŝin en lian te n d a ro n . Apenaŭ la niilitistoj e stis plenum ontaj la ordonoti, kiain a p e ris la k a v a liro kaj ŝin n is sian edzinon. Longc kaj k u raĝ e g e li b atalis k o n tra u la m u lten o m b raj m alainikoj, sed fine li ek- sentis, ke 1a fortoj lin fo rla sa s kaj ĉium oniente la rusoj p o v o s forŝiri de li la plej k a ra n esta ĵo n en la m ondo.
S e n e sp erig ita , li uzis la la stan riinedon kaj p ro p ra g la v e m o rtig is la edzinon . . . En la sam a m om ento la h alad zo kaj fumo de I’ bruligita k astelo plenigis la ĉ am b ro n , kaj la rusoj ek ra p id is foriri. La sen fo rtig - ita rnalfeliĉa k a ste lp o se d a n to estis e lp o rtita el la brul- a n ta k o n stru a ĵo , sed la infano estis rn a la p e rin ta : la a ta k in to j lin fo rk o n d u k is.
P erdinte edzinou kaj filon kaj restinte sola eti la mondo, B arenhaupt donis ĝism ortan ĵuron pri sen- kom pata revenĝo al la malamikoj rom pintaj lian vivon.
Li intencis elfosi sub la rivero subteran irejon al Ivangorod por tiuvoje surprize ataki la malamikojn kaj eksterm i ilin ĝis la lasta hoino. P o st cerem onio de m ezepoka ritaro, benata de pastraro, B arenhaupt, vestita per funebra v estaro kaj akom panata de du sindonaj servistoj, dum kantado de rekvienio mal- supreniris en la subteraĵon. Super la kavo estis pend- igita sonorilo, kaj al la g ard an taro estis ordonite ĉe ĝia unua sonoro suprentiri la ŝnuron kun alfiksita tabulo, per kiu B arenhaupt kun siaj kunuloj estis m alsupren- igita. Ciutage por la propravolaj malliberuloj estis liv erataj en la subterejon nutraĵoj kaj trinkaĵoj.
P a sis trid ek jaroj. B a ren h a u p t, p erd in te duiii tiu tem po siajn fidelajn se rv isto jn , m o rtin ta jn en la snb- terejo, fine donis ta signalon kaj estis su p re n le v a ta , A nstataŭ iam a b e lsta tu ra k a v a liro li fariĝis kurbiĝinta, g riz h a ra kaj duonlŭinda m aljunulo, sed li estis ĝoja pro la finita laboro kaj la atin g o ta celo. La tagon an tau la decid ig a a ta k o li k u raĝ is sola iri en Ivango- rodon p o r esplori la d irek to n de 1’ a ta k o kaj por for- konduki sian filon, pro kiu Ii subm etiĝis je tioin da suferoj.
M alfrue en la nokto la a liv e stita B a re n h a u p t en iris la ru san urbon kaj post longaj penadoj su k eesis tro v i la filon jam p len aĝ iĝ in tan je b e lk re sk a viro.
La intervidiĝo kun la filo tarnen ne estis ĝojiga por la maljuna kavaliro. La filo rifuzis sekvi la patron kaj seiigis al li, ke li estas edukita lau la spirito de <a rusa eklezio kaj ardas pro aino je filino de bojaro (nobelo), kun kiu li intencas geedziĝi. Neniaj admonoj de r patro sukcesis venki la persiston de P filo: la pasia amo superis la kompaton pri la maljunulo, sin oferinta por la reliberigo de T am ata ido; la kaptiteco forgesigis ĉian rem em oron pri la hejtnlanda Livonio.
B arenliaupt vangofrapis la apostatulon kaj foriris mal- ĝojigite sed ne senkuraĝigite*— la nova sortobato an- koraŭ plifirmigis lian ideon pri la terura, senindulga reveuĝo.
Je 1a fiksita tago forta taĉm ento da ĝisdente arm - itaj N arvanoj, estrataj de B arenhaupt, m alsupreniris kaj ĉe malhela trernbrileto de torĉoj eniris unn post la alia la subteran irejon. Ili estis jam en la mezo de T vojo, kiam subite de la kontraŭa flanko ekaŭdiĝis al- proksim iĝanta paŝadbruo, tintado de armiloj kaj mult- voĉa parolado. Estis rusoj, trovintaj la siaflankan eniron en la tunelon, kaj la juna B arenhaupt paŝis la unua. La malamikoj renkontiĝis. Apenaŭ patro kaj filo rekonis sin, kiam ili ekatakis unu la alian furioze, ke la glavoj sam tem pe trapikis iliajn korpojn. S treĉ- ante siajn lastajn fortojn, preskaŭ konvulsie, ili inter-
I ' I V l\ ’ l I VII * 4 «
in allarĝ an pasejon. La tim igitaj a ta k a n to j ek ra p id is for, sed en la saiua m oiueiito la a k v a ro tra p e n e tris eu Ia su b terejo n kaj entom bigis am bau taĉm en to jn .
P a sis jaroj, sed longe a n k o ra u diim noktoj v e n te g a j ĉe la enirejoj al la su p e ra k v ig ita su b terejo audiĝis teru ra j, sangofrosti-gaj ĝ em ploroj estis la auim aj vekrioj de la m albenita p atro in u rd in to , senigita de
e te rn a ripozo . . . R ev alan o .
/
Sercoi.
Malsatia atniko.
Mia atniko cstis in alsan eia. Li iris al k u ra c isto , kiu sk rih is por li inedikam eiiton. La niedikam eiiton li farigis ĉe apo- tekisto. P o ste li fo rĵetis la n iedikaincnton.
„Kion vi f a r a s ? ” itii dem andis. „Kial vi fo rĵe ta s tio n ? ”
„Nu,** li respotidis, ,,nŭ iris al k u ra c isto , ĉar la k u ra c isto ja d e v a s v iv i; poste ini farigis la inedikainentoii ĉe la apo- tekisto, ĉ a r aukaii la a p o te k isto d e v a s vivi; sed fine ini for- ĵe tis ĝin, ĉ a r k o m p ren eb le an k aŭ ini d e v a s v iv i.”
E1 h u n g a ra g azeto.
SpHtoj kaj ŝercoj.
De J. ŝ „ Ruslando.
Artkaŭ in ter hontoj iafoje n ask iĝ as agloj, sed ofte ilitt m o rtp ik a s inonedoj kaj kornikoj.
M algranda K arlo (kiun la p a tro ĵus punis); P anjo, via edzo ne p laĉas al tni!
II » ■■ ■■
— Kia miopulo fariĝis rnia edzo! Hodiaŭ li jfin trifoje kisis nian ĉambristiuon anstataŭ mi!
j ---
Pli ofte inalfermu viajn orelojn kaj pli rnalofte vian buŝon!
Penso, esprimita per vortoj, estas jam malpropraĵo.
