Indeks : pismo Uniwersytetu Opolskiego. 2004, nr 3-4 (51-52)

'ISMO UNIWERSYTETU OPOLSKIEGO

Ir 3 -4 (51-52) kw iecień - czerw iec 2004

5SN 1427-7506 Cena 3 zł

Skarpa przed Collegium M aius. „Cztery pory rokuf>

H. Hartmanna tuż przed uroczystym odsłonięciem.

W numerze m.in.:

Borowska Brągiel Czaja Goczoł Kozera Krasicki Kuberski Kwieciński Lewowicki Marcinkiewicz Nicieja

Rabiej

Spałek

Wierciński

Zybura

Wiosna

27 maja na dziedzińcu Collegium Maius stanęły kolejne dwa posągi Henryka Hartmanna - „Wiosna” i „Lato”, ostatnie z czterech figur przed­

stawiających pory roku, zrekonstruowanych przez opolskiego konserwa­

tora Rafała Rzeźniczka. Uroczystość odsłonięcia rzeźb, która odbędzie się już wkrótce, uświetni koncert muzyków Filharmonii Opolskiej, którzy zagrają „Cztery pory roku” Vivaldiego. Z inicjatywą zrekonstruowania ni­

szczejących do niedaw na w Rogowie Opolskim barokowych posągów wystąpił prof. dr hab. Stanisław S. Nicieja, prezes Stowarzyszenia na rzecz

Ratowania Zabytków Śląska Opolskiego. (B)

Jesień Zima

Spis treści

Kronika U O ... 3

H onory dla ped ag o g ó w ...8

L audacje...11

Pedagogiczne z e r o ...16

Doktorat od p rzy jació ł... 21

Polska koniem trojańskim U SA ?...25

A mbasador Izraela w U O ...26

Doktorzy honorowi uczelni Wrocławia i O p o la ...27

Jubileusz 70-lecia Jana G oczoła...29

W mojej pracowni - rozm owa z dr. hab. J. K rasickim ...31

Są ludzie jak instytucje... 35

Na skrzydłach rozum u i w ia r y ...36

Uniwersytet bez c h ó ru ? ...39

Auschwitz - historia i sy m b o lik a...41

Sąsiedztwo zobowiązuje - rozmowa z dr. hab. M. Z y b u rą...43

Nasza niezwykła filologia...46

Śladami Maxa G lauera...45

Opole w roku 1914... 55

Glosariusz nieco k u rio z a ln y ...58

Osobliwości flory O p olszczyzny...59

Wiem o tobie wszystko (wiersz P. M arcinkiewicza)...61

Pałac w Krzyżowej... 62

Bohemiści spotkali się w O p o lu ...62

Czescy naukowcy w Instytucie H is to rii... 64

II Ogólnopolskie Seminarium Dokto­ rantów Wydziałów Chem icznych...64

40 lat opolskiej ch em ii... 65

N agrody Peregryna rozdane... 67

W drodze do dem okracji... 69

Pozbyć się u p rzed zeń ...70

O mężczyźnie w lite ra tu rz e...70

Silne kobiety w n a ta rc iu ...71

Biznes bezpieczny...72

Związani na dobre i na z łe ...73

N aukowy O rient E x p ress...74

Dokument filmowy i telewizyjny w warsztacie naukow ym h isto ry k a 75 Gdzie mi tam do wielkiego świata (wiersze K. Szafarczyka)...78

Osmańczyk to p rz e w id z ia ł...78

Trzecie tysiąclecie - okiem filozofa...80

Stanęło na „C egle"...81

Koncerty p asy jn e...82

Posiedzenia Senatu U O ...83

Nowości w ydaw nicze...90

Indeks. P ism o UO

Wydawca: Uniwersytet Opolski, 45-040 Opole, pl. Kopernika 11, Collegium Maius, pok. 217, tel. 541-60-17 www.indeks.uni.opole.pl,

e-mail: indeks@uni.opole.pl Zespól redakcyjny:

Barbara Stankiewicz-Buchowska (redaktor naczelna), Beata Zaremba-Lekki.

Korekta: Marianna Drzyzga.

Zdjęcia: Jerzy Mokrzycki.

Zdjęcia na str. 1 i 2: Małgorzata Dominikowska.

Skład: Henryk Kobiela, 0-602 356 262 hkobiela@pkvirtual.com

Druk: Drukarnia św. Krzyża.

kwiecień - czerwiec 2004

3

Kronika UO

Gościem UO byt ambasador USA w Polsce Christopher Hill.

• 30 marca. Gościem władz i stu­

dentów Uniwersytetu Opolskiego był ambasador USA w Polsce Chri­

stopher Hill.

• 31 marca - 3 kwietnia. We Wro­

cławiu trwały X Dolnośląskie Pre­

zentacje Edukacyjne „Tared 2004”, podczas których Uniwersytet Opol­

ski przedstawił swoją ofertę eduka­

cyjną.

• 5 kwietnia. Rektor UO prof, dr hab. Józef Musielok wizytował w ramach PKA kierunek „fizyka” w Uniwersytecie Zielonogórskim.

• 8 kwietnia. Z okazji 25-lecia pracy twórczej Moniki Kamińskiej w Galerii Sztuki Współczesnej w Opolu otwarto wystawę malarstwa tej artystki, pracow nika Instytutu Sztuki UO.

• 15 kwietnia. Doc. Ivan Sedivy, dyrektor Instytutu M asaryka Aka­

demii Nauk Republiki Czeskiej był gościem Instytutu Historii i Katedry Historii Najnowszej UO. Wygłosił wykład pt. Sprawa czeska w czasie I wojny światowej. Spotkał się rów-

nież z prorektorem UO drem hab.

Leszkiem Kuberskim.

• 19 kwietnia. Język niemiecki w kontakcie kulturowym - to tem at konferencji zorganizowanej w Ka­

mieniu Śląskim przez Instytut Ger- m anistyki UO, w której w zięło udział kilkudziesięciu germanistów z Polski, Niemiec, Anglii, Francji, Słowacji i Węgier.

• 20 kwietnia. Pod przewodnic­

twem prorektora UO dra hab. Le­

szka Kuberskiego, prof. UO, rozpo­

częła prace Uczelniana Komisja Re­

krutacyjna. Podczas pierwszego po­

siedzenia omówiono limit przyjęć na pierwszy rok studiów.

• 21 kwietnia. W holu gmachu UO przy ul. Oleskiej otwarto wystawę okolicznościow ą pośw ięconą syl­

wetkom nowych doktorów honoro­

wych UO profesorom: Zbigniewo­

wi K w iecińskiem u i Tadeuszowi Lewowickiemu. W Kamieniu Ślą­

skim rektor UO prof. dr hab. Józef Musielok otworzył konferencję pt.

30 lat opolskiej pedagogiki.

• 20-22 kwietnia. W Auli Błękit­

nej odbywała się konferencja pt.

Tożsam ość społeczno-kulturow a płci, której organizatorami byli: Stu­

denckie Koło Naukowe Socjologów i Koło Naukowe Studentów Psycho­

logii. Konferencję otworzył prorek­

tor UO dr hab. Leszek Kuberski, prof. UO. Więcej na str. 71.

• 21 kwietnia. W podziemiach ko­

ścioła „Na Górce” otwarto „Jamę”

- salę spotkań studentów, przez nich samych wyremontowaną, otw artą dla wszystkich: i wierzących, i „po­

szukujących”.

Opolskie stoisko na X Dolnośląskich Prezentacjach Edukacyjnych „Tared 2004”.

Doc. Ivan Śedivy, dyrektor Instytutu Masaryka Akademii Nauk Republiki Czeskiej (drugi od lewej) m.in. w towarzystwie prorektora UO prof, dra hab. Leszka Kuber­

skiego i dra Mariusza Patelskiego.

• 22 kwietnia. Tytuły doktora ho­

noris causa Uniwersytetu Opolskie­

go nadano profesorom: Zbigniewo­

wi Kwiecińskiem u i Tadeuszowi Lewowickiemu. Więcej na str. 8.

• 23 kwietnia. Rektor UO prof. dr hab. Józef Musielok wraz z prorek­

torami UO: prof. drem hab. Janu­

szem Słodczykiem i prof. drem hab.

Adamem Latałą przyjęli delegację

z Dijon (Francja) na czele z merem ds. stosunków międzynarodowych François-André Allaertem. Delega­

cja przebywała w Opolu na zapro­

szenie prezydenta Opola Ryszarda Zembaczyńskiego.

• Tożsamość kultury europejskiej - to temat konferencji, zorganizowa­

nej przez Katedrę Kulturoznawstwa i Folklorystyki oraz Katedrę Teatru, Filmu i Nowych Mediów UO, która odbyła się w Pedagogicznej Biblio­

tece Wojewódzkiej w Opolu. Kon­

ferencji towarzyszyła projekcja fil­

mu „Czekając na Joe”.

• Zostały wręczone nagrody Re­

gionalnego Konkursu „Primus Inter Pares” . Finalistką konkursu została Anna Dominiak, studentka IV roku psychologii. W uroczystości ucze­

stniczył prorektor UO dr hab. Le­

szek Kuberski, prof. UO.

Opolscy pedagodzy świętowali swoje trzydziestolecie w Kamieniu Śląskim.

kwiecień - czerwiec 2004

5

W Auli Błękitnej UO odbyła się konferencja pt. Tożsamość społeczno-kulturowa płci.

Delegacja z Dijon - z merem ds. stosunków międzynarodowych Franęois-Andre Allaertem na czele (czwarty od lewej) - w towarzystwie władz UO i prezydenta Opola Ryszarda Zembaczyńskiego.

• Gościem Instytutu Filozofii i So­

cjologii UO był prof. Jan Wawrzy­

niak z Uniwersytetu im. A. Mickie­

wicza, który wygłosił wykład pt.

Problem eutanazji z perspektyw y bioetyki neonaturalistycznej.

• 24 kwietnia. Rektor UO prof.

dr hab. Józef Musielok uczestniczył w ingresie nowego biskupa wrocław­

skiego ks. Mariana Gołębiewskiego.

• 25-26 kwietnia. Zespół eksper­

tów Państwowej Komisji Akredyta­

cyjnej wizytował kierunek biologia.

• 26 kwietnia. W Instytucie Histo­

rii UO rozpoczęły się Dni Kultury Antycznej - w programie były m.in.

wykłady, dyskusje, projekcja filmu pt. Ocena roli mediów w kreowaniu wizerunku świata antycznego, pre­

zentacje (m.in. wystawa Starożyt­

ność a w spółczesność). Studenci historii wystawili także spektakl pt.

Odyseja kosmiczna 2004, czyli Saga o Odysie Laertessonie.

• W Miejskiej Bibliotece Publicz­

nej w Opolu odbyło się spotkanie z prof. Julianem Komhauserem (Uni­

wersytet Jagielloński i Uniwersytet Opolski), znawcą współczesnej li­

teratury słow iańskiej, krytykiem, tłumaczem, poetą Nowej Fali, au­

torem świeżo wydanej „Poezji i co­

dzienności”, zbioru esejów wyda­

nych nakładem Wydawnictwa Lite­

rackiego. Spotkanie prowadził dr Adrian Gleń.

• Prof. dr hab. Józef Musielok, rek­

tor Uniwersytetu Opolskiego, został powołany na członka Rady Nauko­

wej Krajowego Laboratorium Fizy­

ki Atomowej, Molekularnej i Opty­

cznej. Kadencja trwa trzy lata, po­

cząwszy od 1 maja 2004 r.

• 26-27 kwietnia. Odbyły się VII O gólnopolskie Dni Bohem istów, podczas których spotkali się studen­

ci i pracownicy z bohemistycznych ośrodków uniwersyteckich. Organi­

zatoram i spotkania byli: Katedra Slawistyki Instytutu Filologii Pol­

skiej UO, Czeskie Centrum w War­

szawie, Ambasada Republiki Cze­

skiej, czeskie ministerstwo szkol­

nictwa, Wyższe Seminarium Du­

chowne w Opolu, Opolski Urząd Wojewódzki, Teatr im. Jana Kocha­

nowskiego w Opolu. Rozstrzygnię­

to także ogólnopolski konkurs prze­

kładowy oraz wręczono nagrody, ufundowane przez czeskie minister­

stwo szkolnictw a. W spotkaniu uczestniczył również prorektor UO dr hab. Leszek Kuberski, prof. UO.

Więcej na stronie 62.

• Prorektor UO prof. dr hab. Janusz Słodczyk wziął udział w konferen­

cji B adania - Inn o w a cyjn o ść - Wzrost Gospodarczy, Nauka 2004.

Celem konferencji było przedsta­

wienie polskich inicjatyw mających na celu włączenie się w realizację Strategii Lizbońskiej zakładającej osiągnięcie 3 proc. PKB wydatków na badania do roku 2010 oraz za­

chęcenie grona naukowego i środo­

wiska biznesu do wzięcia udziału w

tych inicjatywach. Zamierzeniem

Ingres nowego biskupa wrocławskiego ks. Mariana Gołębiewskiego.

konferencji było także zachęcanie przedsiębiorstw do działalności ba­

dawczej i innow acyjnej poprzez wspólne inicjatywy badawcze.

• 27 kwietnia. Rektor UO prof. dr hab. Józef Musielok uczestniczył w Kolegium Rektorów Uczelni Wro­

cławia i Opola, które odbyło się w Świdnicy.

• 30 kwietnia - 2 maja. We Wro­

cławiu odbyła się konferencja pt.

Zjednoczona Europa ja k o fu n d a ­ ment nowego porządku globalnego z udziałem doktorów honorowych uczelni akademickich Wrocławia i Opola. W konferencji udział wzię­

ło czterech doktorów honorowych UO: Hendrik Foth, prof. Gerhard Nickel, prof. Jaroslav Panek, prof.

Wojciech Wrzesiński. Na zakończe­

nie konferencji uczestnicy przyjęli przesłanie z okazji przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Wię­

cej na str. 27.

• 5 maja. G ościem rektora UO prof. dra hab. Józefa Musieloka był dyrektor Domu Współpracy Polsko- Niemieckiej Thaddàus Schape.

• 5 -6 maja. W 60. rocznicę walk o Wilno w Instytucie Historii UO zorganizow ano m iędzynarodow ą konferencję naukową pt. W cieniu Ostrej Bramy. Polacy i Litwini w

czasie II wojny światowej. Konfe­

rencję otworzyli: prorektor UO dr hab. Leszek Kuberski, prof. UO i wiceprezydent Opola Dariusz Kar- bowiak.

• Gościem UO był ambasador Izra­

ela David Peleg. Po spotkaniu z wła­

dzami UO, w którym uczestniczyli rektor UO prof. dr hab. Józef Mu­

sielok oraz prorektorzy: dr hab. Le­

szek Kuberski, prof. UO i prof. dr hab. Janusz Słodczyk, ambasador spotkał się w młodzieżą studencką.

Spotkanie prowadziła dyrektor In­

stytutu Psychologii dr Alicja Głę­

bocka.

• Obradował Senat UO.

• 7 maja. Rektor UO prof. dr hab.

Józef Musielok wziął udział w uro­

czystości nadania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Adama Mickiewicza kardynałowi Zenono­

wi Grocholewskiem u, prefektowi Watykańskiej Kongregacji Eduka­

cji Katolickiej.

• 8 maja. Rektor UO prof. dr hab.

Józef Musielok i prorektor UO prof.

dr hab. Adam Latała wraz z grupą pracowników i studentów UO wzię­

li udział w pielgrzymce środowisk akademickich do Częstochowy.

• 10 maja. Prorektor UO prof. dr hab. Adam Latała reprezentow ał władze UO w uroczystym spotka­

niu z p ra co w n ik am i B ib lio tek i Głównej UO, które odbyło się w związku ze świętem bibliotekarza.

• 10-11 maja. W Kamieniu Ślą­

skim odbyło się sym pozjum p o ­ święcone pamięci ks. prof. Josepha W ilperta (1957-1944), światowej sławy archeologa chrześcijańskiego, badacza, odkrywcy rzymskich kata­

kumb, znawcy malowideł, mozaik i sarkofagów chrześcijańskich. Sym­

pozjum zorganizowane przez Kate­

drę Cywilizacji Śródziemnomorskiej Instytutu Historii oraz Górnośląskie Centrum Kultury i Spotkań w Łubo-

Państwowa Komisja Akredytacyjna wizytowała kierunek biologia.

kwiecień - czerwiec 2004

7

Pracownię Badań nad Dziejami Fi­

lozofii na Śląsku, której zadaniem jest opracowywanie materiałów do­

tyczących filozofów związanych ze Śląskiem. Od lat jest wydawcą pi­

sma (Wrocław - Opole) „Zbliżenia.

Polska - Niemcy. A nnäherungen Polen - Deutschland” oraz „Hegeld - Jahrbuch”.

Gość UO ambasador Izraela David Peleg (trzeci od lewej) w gabinecie rektora UO prof. dra hab. Józefa Musieloka.

wicach otworzył rektor UO prof. dr hab. Józef Musielok.

• 11 maja. Prorektor UO prof. dr hab. Janusz Słodczyk wziął udział w Dniu Arabskim zorganizowanym przez Instytuty Psychologii, Filozo­

fii i Socjologii UO oraz Stowarzy­

szenie Arabia.pl. Więcej na str. 74.

• 13 maja. Prorektor UO prof. dr hab. Janusz Słodczyk otw orzył i wziął udział w konferencji w Ka­

m ieniu Ś ląskim zorganizow anej przez Zakład Kultury i Języka Fran­

cuskiego Instytutu Filologii Pol­

skiej UO pt. La condition masculi­

ne dans la littérature fra n ça ise.

Więcej na str. 70.

• 14 maja. Gościem rektora UO prof. dra hab. Józefa Musieloka był starosta powiatu Weilheim-Schon- gau - Luitpold Braun, któremu to­

warzyszył Joachim Czernek. Sta­

rosta Luitpold Braun wygłosił rów­

nież wykład dla studentów germani- styki.

• 14-15 maja. Prorektor UO Le­

szek Kuberski uczestniczył w posie­

dzeniu UKA w Gdańsku, na którym omawiano m.in. realizację procesu bolońskiego oraz wyniki ankiety o zarządzaniu i monitorowaniu syste­

mu zapewnienia jakości kształcenia w uniwersytetach polskich.

• 25 maja. Prorektor UO prof. Ja­

nusz Słodczyk wziął udział w uro­

czystym pożegnaniu prof. dr. hab.

Karola Bala kończącego pracę w Instytucie Filozofii i Socjologii UO, któremu Instytut zawdzięcza usta­

wiczną promocję opolskiego środo­

wiska filozoficznego oraz znaczny udział w rozwoju kadry naukowej.

Prof. Karol Bal związany jest z na­

szą uczelnią od 1985 roku - w la­

tach 1998-2003 pełnił funkcję kie­

rownika Katedry Filozofii. Dzięki je g o pom ocy na U n iw ersy tecie Opolskim powstał kierunek filozo­

fia. Na początku lat 90. utworzył

• Prorektor prof. Janusz Słodczyk wziął udział w kolejnym posiedze­

niu Kolegium Prorektorów Uczelni Wrocławia i Opola, które odbyło się we Wrocławiu. Głównymi temata­

mi spotkania były założenia Wro­

cławskiego Akademickiego Inkuba­

tora Przedsiębiorczości oraz Elek­

tronicznej Legitymacji Studenckiej.

Wrocławski Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości to inicjatywa, mająca na celu organizację i promo­

cję przedsiębiorczości m łodzieży akademickiej w możliwie szerokich formach. Działać będzie w ramach trzech głównych platform progra­

mowych: Inkubator Direct, Dolno­

śląski Bank Prac D yplom ow ych oraz Edukacja na rzecz Przedsię­

biorczości.

• 31 maja. W Collegium Maius ot­

warto wystawę fotograficzną pt. Czło­

wiek - przyłapany, dostrzeżony, uch­

wycony. Wystawę przygotowali stu­

denci kulturoznawstwa UO.

Sympozjum poświęcone pamięci ks. prof. Josepha Wilperta otworzy! rektor UO prof.

dr hab. Józef Musielok. Na zdjęciu także: prof. dr hab. Joanna Rostropowicz, prof. dr

hab. Tadeusz Dola, dziekan Wydziału Teologicznego UO i ks. biskup Józef Kopiec.

Honory dla pedagogów w święto opolskiej

pedagogiki

22 kwietnia 2004 r. w auli Wydziału Teologicznego UO odbyła się uroczystość nadania tytułów doktorów honoris causa wybitnym polskim pedagogom, profesorom: Tadeuszowi Lewowickiemu i Zbigniewowi Kwiecińskiemu. Dwa dni wcześniej w kościele seminaryjno- akademickim odprawiono mszę świętą z okazji trzydziestolecia opolskiej pedagogiki.

Dorobek naukowy obu profeso­

rów, wyróżnionych przez społecz­

ność Uniwersytetu Opolskiego naj­

wyższą godnością akademicką, jaką jest tytuł doktora honoris causa, zo­

stał zaprezentowany na wystawie otwartej 21 kwietnia w holu gmachu przy ulicy Oleskiej. W tym samym dniu w Kamieniu Śląskim odbyła się konferencja naukowa pt. Miejsce p e­

dagogiki we współczesnej humani­

styce, a także uroczyste spotkanie pe­

dagogów z okazji trzydziestolecia opolskiej pedagogiki.

Dostojnym bohaterom uroczy­

sto ści tow arzy szy li recenzenci:

prof. Joanna Rutkowiak z Uniwer­

sytetu Gdańskiego, prof. Aleksan­

der Nalaskowski z UMK w Toru­

niu (recenzenci dorobku prof. Zbi­

gniewa Kwiecińskiego), prof. An­

drzej Radziewicz-Winnicki z Uni­

w ersytetu Śląskiego i prof. Ed­

mund Trempała z Akademii Byd­

goskiej. Prezydium Polskiej Akade­

mii Nauk reprezentował prof. Bo­

gusław Śliwerski, Wydział Nauk Humanistycznych CK - prof. Jerzy Brzeziński, Instytut Badań Eduka­

cyjnych w Warszawie - prof. Ste­

fan Kwiatkowski.

Wśród publiczności zgromadzo­

nej w auli Wydziału Teologicznego (przeważali młodzi ludzie - opol-

Gości powitał rektor UO prof. Józef Musielok.

scy studenci i licealiści) nie zabra­

kło także gości z wielu polskich ośrodków ak ad em ick ich, m .in.:

Uniwersytetu W arm ińsko-M azur­

skiego w Olsztynie, U AM w Pozna­

niu, Uniwersytetu Jagiellońskiego, cieszyńskiej filii Uniwersytetu Ślą­

skiego, Uniwersytetu Szczecińskie­

go, krakowskiej Akademii Pedago­

gicznej, Uniwersytetu w Zielonej G ó rze, D o ln o ślą sk ie j W yższej Szkoły Edukacji TWP we Wrocła­

wiu, Wyższej Szkoły Pedagogicznej ZNP w Warszawie, Wyższej Szko­

ły Pedagogicznej w Częstochowie,

W yższej S zk oły P edag og icznej TWP w Katowicach, a także opol­

skich szkół w yższych - W SZiA oraz Państwowej Wyższej Szkoły Medycznej. Na uroczystość przy­

byli też przedstawiciele władz wo­

jewódzkich oraz miejskich, i pla­

ców ek k u ltu raln o -o św ia to w y ch Opola.

Przebieg przew odów d o ktors­

kich, a także sylwetki honorowych doktorów przedstawił dziekan Wy­

działu Historyczno-Pedagogiczne­

go UO prof. Marek Masnyk (ży-

kwiecień - czerwiec 2004

9

ciorysy profesorów: Lewowickiego i Kwiecińskiego na str. 14,15). Lau­

dację z okazji nadania tytułu dok­

tora honoris causa prof. Zbigniewo­

wi Kwiecińskiemu wygłosiła prof.

dr hab. Teresa Borowska, promo­

tor przewodu doktorskiego, która podkreśliła m.in. wartość imponu­

jącego dorobku naukowego profe­

sora: Tuż p o ich ukończeniu wraz z kolegami ze studiów uruchomił eks­

perymentalną szkołę w Toruniu oraz p o d ją ł badania śro d o w iska za- póżnionego w rozwoju. Badania te i dalsze, traktujące o społecznych aspektach funkcjonow ania szkoły wiejskiej, znalazły swój wyraz nie tylko w takich pracach, ja k wydane ju ż w 1972 r. „ F unkcjonow anie szkoły w środowisku wiejskim ” oraz

„ Odpad szkolny na wsi ”, lecz tak­

że we wznowionym ostatnio trypty­

ku „ Wykluczanie ”, „ Bezbronni ” i

„Nieuniknione?”

Te i inne demaskujące szkolę pra­

ce to zaledwie cząstka imponujące­

go dorobku Profesora, na który składa się 18 książek autorskich, kilkadziesiąt przezeń zredagowa­

nych i kilkaset artykułów zam ie­

szczonych w renomowanych czaso­

pismach, w tym także obcojęzycz­

nych. Autor przedstaw ił w nich wy­

niki osobistych badań lub kierowa­

nych przez siebie zespołów, zarów ­ no badań jakościow ych, ilościo­

wych czy wreszcie unikatowych w skali świata badań longitudinal- nych (pełny tekst laudacji na str. 11).

Laudację na cześć prof. Tadeusza Lewowickiego wygłosiła prof. dr hab. Józefa Brągiel, która zwróci­

ła m.in. uwagę na fakt: Studia i ba­

dania nad tożsamością mieszkań­

ców pogranicza i funkcjonow anie społeczności wielokulturowych to obszar, w którym p a sje naukowe Profesora w idoczne są najw yra­

źniej w ostatnim czasie. Ich doko­

nania zawarte w 20 tomach wyda­

nych drukiem przez różne ośrodki akademickie jeszcze raz pokazują Profesora ja ko inicjatora badań ze­

społowych, które udało mu się zor­

ganizować w uczelniach funkcjonu­

ją cyc h na pograniczach kulturo­

wych, ja k na przykład w: Szczeci­

nie, Rzeszowie, Opolu, Cieszynie i Białymstoku. Skupił wokół siebie wiele pozawarszawskich środowisk naukowych i przyczynił się do ich rozwoju, dając im z siebie to co najlepsze, sw oją m ądrość, czas i pom ysły, czego w ynikiem j e s t utworzenie szkoły naukowej w ob­

szarze edukacji międzykulturowej (pełny tekst laudacji na str. 12).

Dyplomy doktorów honorowych Uniwersytetu Opolskiego w yróż­

nionym profesorom wręczył rektor UO prof. Józef Musielok, po czym chór Dramma per Musica pod dy­

rekcją Elżbiety Trylnik w ykonał Gaudę Mater Polonia.

Tytuł wykładu doktora honoro­

wego UO prof. dr. hab. Zbigniewa Kwiecińskiego brzmiał: Pedago­

giczne zero. Zastosowania proble­

mowe, epistem iczne i magiczne.

Swoje wystąpienie profesor Kwie­

ciński rozpoczął słowami: Podej­

muję tu próbę ukazania heurystycz­

nej płodności kategorii „ zero ” w badaniach i studiach nad kształce­

niem, wychowaniem i oświatą. Po­

staram się w ykazać, że p o jęcie

„ zero”, a także utworzone od nie­

go form y: czasownikowa „wyzero­

w a ć”, rzeczownikowa „wyzerowa­

n ie ” i przymiotnikowa „wyzerowa­

n y ” oraz kategorie bliskoznaczne (takie ja k: pustka, brak, początek, kres, granica, przełom) odsłaniają nowe i szerokie możliwości badaw­

cze... Przy okazji pragnę wskazać na fakt, iż zera dopisane do jakiejś liczby czynią z nich magiczne i od­

świętne symbole o dużym znaczeniu ideologiczno-wychowawczym (ob­

szerne fragmenty wykładu na str.

16).

Kończąc swój wykład, profesor Kwieciński nawiązał do okoliczno­

ści, w jakich go wygłaszał: Wraca­

ją c do magii zera, dopisanego do jakiejś cyfry... Miło je s t na 40-le- cie p ra cy akadem ickiej otrzymać doktorat honorowy tak znamienitej uczelni. Ale takie wielolecie z zera­

mi wieści także nadchodzący kres, wyzerowanie.

Dziękując społeczności Uniwer­

sytetu Opolskiego za nadanie mu zaszczytnego tytułu doktora hono­

ris causa, prof. dr hab. Tadeusz Le­

wowicki powiedział m.in. : Poza tymi oczywistymi i naturalnymi sło­

wami wdzięczności chciałbym przy­

wołać jeszcze pow ody szczególne.

Godne podkreślenia je s t to, że uni­

w ersyteckie środowisko naukowe dostrzegło i doceniło trud kreowa­

nia nowej - właściwej współczesno­

ści - teorii pedagogicznej i prakty­

ki edukacyjnej (...). Bezcenne zna­

Prof. Zbigniew Kwieciński doktorem honoris causa UO.

czenie ma dla mnie to, że godność doktora honoris causa nadał mi Uniwersytet Opolski. W tym uni­

wersytecie p ra cu je grono moich Przyjaciół. Od lat łączy nas bardzo intensywna i p o d wieloma względ­

ami owocna współpraca naukowa.

Uczestniczyliśmy i uczestniczymy we wspólnych badaniach. W okre­

sie dziesięciu lat ukazało się bodaj­

że siedem tomów prac zbiorowych p o d wspólną redakcją kolegów z

Uniwersytetu Opolskiego i moją.

Swoje wystąpienie prof. Tadeusz Lewowicki poświęcił problemowi edukacji w Polsce, podkreślając, że wieloletnie zaniedbania i współcze­

sne zaniechania kładą się cieniem na jakość kształcenia i wychowa­

nia, jednak pojawiają się i zjawiska napawające optymizmem, pozwa­

lające wierzyć, że nastąpi poprawa tego stanu - zależy ona w dużej mierze od zaangażowania środo­

wisk naukowych w tworzenie i rea­

lizację projektów nowego systemu o św iatow ego, w inspiro w a n ie i w spieranie innow acji ulepszają­

cych lub zastępujących elem enty d o tych c za so w e g o system u (...).

Udział pedagogów akademickich w społecznym ruchu na rzecz zmiany pra ktyki ośw iatow ej spostrzegać należy ja ko powinność i ja ko waż­

ny czynnik przeobrażeń edukacji.

Kończąc swoje wystąpienie (ob­

szerne fragmenty na str. 21) profe­

sor Lewowicki życzył społeczności Uniwersytetu Opolskiego wszelkiej pomyślności, a także, by - ja k na­

pisał o tym przed laty Franciszek M arek - „ ex Silesia lux ” (światło ze Śląska) płynęło „pro Patria et s c ie n ta ” (dla O jczyzny i nauki).

Niech trwa godność i dostojeństwo Uniwersytetu, niech spełnia się jego posłannictwo.

G ratulacje i życzenia dalszych sukcesów naukow ych, a także po-

m yślności w życiu osobistym w y­

sto so w ała do obu h o n o ro w y ch doktorów m inister edukacji naro­

dowej i sportu K rystyna Łybacka, p ro f. H e n ry k S a m s o n o w ic z - przew odniczący W ydziału I Nauk S połecznych Polskiej A kadem ii N auk, a także m .in. prof. A nna P rz e c ła w s k a , p ro f. W in c e n ty Okoń, prof. K azim ierz Denek, se­

nator RP prof. Stanisław S. N icie- ja, opolski kurator ośw iaty F ran­

ciszek Minor. Gratulacje napłynę­

ły też z w ielu ośrodków nauko­

wych i instytucji - m.in. U niw er­

sytetu G dańskiego, U niw ersytetu Śląskiego, U niw ersytetu K ardy ­ n a ła S te fa n a W y sz y ń sk ie g o w W arszaw ie, U n iw e rsy tetu W ro­

cławskiego, Katolickiego U niw er­

sytetu L ubelskiego, U niw ersyte­

tu Ja g ie llo ń sk ie g o , P om o rsk iej Akadem ii Pedagogicznej w Słup­

sk u , A k a d e m ii M ed y c zn ej we W rocławiu, w rocław skiej A kade­

m ii R o ln ic zej, U n iw e rsy tetu w B iałym stoku, A kadem ii B ydgo­

skiej, Politechniki O polskiej. W im ieniu uczestników V M iędzy­

narodowej Konferencji M edia a E d u kacja g ra tu la cje i ży czen ia obu profesorom przekazali prof.

prof. Wacław Strykowski i W oj­

ciech Skrzydlew ski.

Dyplom doktora h.c. dla prof. Tadeusza Lewowickiego. Barbara Stankiewicz

kwiecień - czerwiec 2004

11

LAUDACJA

z okazji nadania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego

prof. Zbigniewowi Kwiecińskiemu (przygotowana przez prof. dr hab. Teresę Borowską z Instytutu Studiów Edukacyjnych UO)

Przypadł mi ogromny zaszczyt przedstaw ienia osoby oraz osią­

gnięć naukowych jednego z najzna­

kom itszych polskich uczonych - prof. zw. dr. hab. Zbigniewa Kwie­

cińskiego.

Profesor Kwieciński jest wybit­

ną indywidualnością twórczą w pol­

skiej pedagogice, człowiekiem do­

ciekliwym i konsekwentnym. Nie­

pedagogiczne, wręcz skandaliczne potraktowanie go przez nauczycie­

la szkoły podstaw ow ej, które w przypadku każdego innego ucznia doprowadziłoby do zniechęcenia go do szkoły, w przypadku przyszłego Profesora zaowocowało postano­

wieniem dalszej nauki i stało się za­

czątkiem rozw oju zainteresow ań pedagogicznych. Dlatego też po maturze, ku zdziwieniu nauczycie­

li doradzających mu medycynę lub prawo, podjął studia pedagogiczne.

Tuż po ich ukończeniu wraz z kole­

gami ze studiów uruchomił ekspe­

rymentalną szkołę w Toruniu oraz p o d jął b a d a n ia śro d o w isk a za- późnionego w rozwoju. Badania te i dalsze traktujące o społecznych aspektach funkcjonowania szkoły wiejskiej znalazły swój wyraz nie tylko w takich pracach, jak wydane już w 1972 r. Funkcjonowanie szko­

ły w środowisku wiejskim oraz Od­

p a d szkolny na wsi, lecz także we wznowionym ostatnio tryptyku Wy­

kluczanie, Bezbronni i Nieuniknione ? Te i inne, dem askujące szkołę prace, to zaledwie cząstka imponu­

jącego dorobku Profesora, na który składa się 18 książek autorskich, kil­

kadziesiąt przezeń zredagowanych i kilkaset artykułów zam ieszczo­

nych w renom ow anych czasopi­

smach, w tym także obcojęzycz­

nych. A utor p rzedstaw ił w nich wyniki osobistych badań lub kiero­

wanych przez siebie zespołów za­

równo badań jakościowych, ilościo-

Prof. Teresa Borowska

wych czy wreszcie unikatowych w skali świata badań longitudinalnych.

Na szczególną uwagę zasługują też studia Profesora nad awangar­

dowymi nurtami pedagogiki współ­

czesnej (pedagogiką krytyczną, po­

stm odernistyczną em ancypacyjną wielokulturową czy alternatywną).

W tym zakresie wymienia się takie prace, jak choćby: Studia i szkice z pedagogiki pogranicza', Tropy, p ró ­

by, ślady czy wreszcie ubiegłorocz­

ną książkę pt.: Pedagogika. Pod­

ręcznik akademicki. We wszystkich tych książkach autor, uprawiając kry­

tyczną refleksję nad warunkami roz­

woju społeczeństw, przejawia swą troskę i niepokój związane z szansą rozwoju młodego człowieka oraz ja ­ kością jego życia.

Postawa prężnego innowatora i naukowego inicjatora wyraża się także w założonych i redagowanych przez Profesora czasopismach, ta­

kich jak choćby Studia Edukacyjne, Socjologia wychowania czy Forum Oświatowe.

Wymienione tu dokonania Profe­

sora to niewątpliwie wynik jego ta­

lentu i pracowitości. Warto bowiem

nadmienić, iż zaledwie w trzy lata po doktoracie złożył kolokwium ha­

bilitacyjne, by sześć lat później uzy­

skać tytuł profesora. Profesor dwu­

krotnie otrzymał nagrodę PAN za najlepszą książkę roku w zakresie pedagogiki, dwukrotnie nagrodę I stopnia Ministra Edukacji Narodo­

wej za wybitne osiągnięcia nauko­

we, a 2003 r. Nagrodę Premiera RP za wspomniany tryptyk książkowy.

Oprócz dokonań twórczych Pro­

fesora koniecznie też trzeba zwrócić uwagę na jego wkład w rozwój mło­

dej kadry pedagogów. N ależy tu wymienić powołane przez Profeso­

ra jeszcze w latach siedemdziesią­

tych Sem inarium czw artkow e w Toruniu, gromadzące co tydzień kil­

kuset stałych uczestników - m ło­

dych pedagogów, przedstaw iają­

cy ch w y n ik i w łasn y ch b ad a ń i wspólnie z Profesorem poszukują­

cych adekwatnych teorii i rozwią­

zań metodologicznych. Seminaria te przekształciły się potem w konwer­

satoria noszące nazwę Nieobecne dyskursy, goszczące nie tylko wie­

lu wybitnych polskich uczonych, ale też i sławy z zagranicy, jak choćby H. Giroux, Mc Laren czy H. Scho- enebeck.

Liczba wychowanków Profesora jest imponująca. Obejmuje ona nie tylko wypromowanych przez niego doktorów, ale też zainspirowanych jego twórczą myślą doktorów habi­

litowanych i profesorów. Tylko jako dziekan Wydziału Studiów Eduka­

cyjnych w uniwersytecie w Pozna­

niu otworzył blisko 100 przewodów habilitacyjnych i profesorskich.

Jeśli już mowa o stanowiskach i pełnieniu różnych funkcji przez Pro­

fesora, to jest ich tak wiele, że nie sposób ich wszystkich wymienić.

Dość powiedzieć, że już w latach siedemdziesiątych założył placów­

kę PAN w Toruniu, którą kierował

aż do roku 1986. Trzy lata potem został prezesem Polskiego Towa­

rzystw a P edagogicznego, będąc przy tym inicjatorem i organizato­

rem czterech ogólnopolskich zja­

zdów pedagogicznych. Od 1990 roku do dziś jest członkiem Central­

nej Komisji ds. Tytułów i Stopni Na­

ukowych, również członkiem Ko­

mitetu Badań Naukowych, człon­

kiem Prezydium K om itetu Nauk Pedagogicznych PAN, członkiem Komitetu Prognoz Polska 2000 Plus przy Prezydium PAN. W latach 1996-2001 był członkiem Rady Konsultacyjnej ds. Reformy Eduka­

cji Narodowej, a obecnie jest człon­

kiem Zespołu Doradczego Ministra Edukacji Narodowej i Sportu ds.

Zmian w Szkolnictwie Wyższym oraz ekspertem Państwowej Komi­

sji Akredytacyjnej na kierunku pe­

dagogika.

Ponad wszelką wątpliwość nale­

ży zatem stw ierdzić, iż Profesor Kwieciński jest nie tylko liderem polskiej pedagogiki, ale i człowie- kiem-instytucją, wzorem do naślado­

wania dla młodej kadry pedagogów.

Na koniec warto dodać, iż tej nie­

zwykłej aktywności naukowej i nie­

spotykanej pasji badacza towarzy­

szyły nacechowane często w ielką odwagą i zaangażowaniem działa­

nia prospołeczne Profesora. W tym miejscu trzeba wspomnieć, iż w la­

tach o siem d ziesiąty ch Profesor, współpracując z oświatową opozy­

cją demokratyczną, za próbę obro­

ny profesora Leszka Nowaka został oskarżony i skazany na karę więzie­

nia w zawieszeniu.

Szanowny Doktorancie! Wielość i różnorodność Twoich osiągnięć, które tylko częściowo zdołałam tu przedstawić, sprawiają, że społecz­

ność Uniwersytetu Opolskiego ma zaszczyt przyjąć Ciebie - tak zna­

komitego uczonego, do grona swo­

ich doktorów honorowych.

LAUDACJA

z okazji nadania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego

prof. Tadeuszowi Lewowickiemu (wygłoszona przez prof, dr hab. Józefę Brągiel z Instytutu Nauk Pedagogicznych UO)

Przypadł mi w udziale wielki za­

szczyt wygłoszenia w imieniu Se­

natu akadem ickiego laudacji dla jednego z dzisiejszych Doktorów Honorowych - prof. dr. hab. Tade­

usza Lewowickiego, wybitnego pol­

skiego uczonego, humanisty, w y­

chowawcy wielu pokoleń pedago­

gów, który wniósł do polskiej pe­

dagogiki wiele elementów nowo­

czesności i oryginalności.

Tadeusz Lewowicki urodził się w Nagórzance na Podolu, słynącym z pięknych krajobrazów, żyznej gle­

by i w ielokulturow ości, którą w późniejszym okresie swojego życia uczyni przedmiotem badań. Po woj­

nie rodzice osiedlili się na krótko w Łodzi, gdzie Tadeusz rozpoczął swą edukację elementarną. Po kilku la­

tach przenieśli się do Warszawy, która na trwałe stała się miejscem jego życiow o-historycznej tożsa­

mości. Z tym miastem związał się poprzez szkołę podstawową i śre­

dnią, które ukończył z wynikiem bardzo dobrym. Tu w najbardziej renomowanym ośrodku naukowym i akademickim w Polsce podjął stu­

dia pedagogiczne na Uniwersytecie

Prof. Józefa Brągiel

W arszawskim . U m ożliw iały one codzienny kontakt ze znakomitymi pedagogami i psychologami, takimi jak: Wincenty Okoń, Jan Strelau, Stefan Wołoszyn, Bogdan Sucho­

dolski. Z pasją studiując, znajduje czas na życie kulturalne w formie uczestnictwa w chórze Opery War­

szawskiej. Zajęcie to było źródłem głębokich przeżyć duchowych i ra­

dości wychowującej inaczej niżeli nauka i bezpośrednio dana rzeczy­

wistość. To, jak mówił Stefan Szu- man: „nauka i wiedza służą prakty­

ce, a sztuka uczy miłości do tego, co piękne i szlachetne, wysubtelnia i pogłębia nasze przeżycia i istnie­

nie”. Uczestnictwo w sztuce kształ­

towało w nim wrażliwość na pięk­

no i los drugiego człowieka, otwar­

tość i bezpośredniość w kontaktach z ludźmi, cechy tak bardzo rzadkie, lecz pożądane.

U c zestn ictw o w sem in ariu m W incentego Okonia, uznanego w św iecie au to ry tetu w dzied zinie oświaty, eksperta i współpracowni­

ka międzynarodowych organizacji, umożliwiło mu nie tylko napisanie pracy m agisterskiej poświęconej motywacji uczenia się języków ob­

cych, ale rozwinęło w nim zaintere­

sowania naukowe i badawcze.

W 1968 roku obronił pracę ma­

gisterską i jako jeden z najlepszych studentów Uniwersytetu Warszaw­

skiego podjął pracę asystenta w In­

stytucie Pedagogiki, na stałe wiążąc się z tą uczelnią.

Warto może podkreślić, że karie­

ra naukowa Tadeusza Lewowickie­

go była niesłychanie szybka i efek­

kwiecień - czerwiec 2004

13

towna. Stopień doktora nauk huma­

nistycznych uzyskał w roku 1972, a stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych w roku 1977 i należał wówczas do najmłodszych samodzielnych pracowników nau­

kowych w Polsce, tytuł profesora n ad z w y cz ajn eg o n adano m u w czterdziestym roku życia /w roku 1982/, a kilka lat później /w 1989 roku/ tytuł profesora zwyczajnego.

Ta błyskotliwa kariera była możli­

wa dzięki nieprzeciętnym możliwo­

ściom intelektualnym i skoncentro­

waniu swego wysiłku na ambitnych badaniach naukowych, które w wy­

niku dobrego ukierunkowania jak i pracow itości dały w spom niane efekty.

W całokształcie wybitnego do­

robku Profesora dominuje kilka nur­

tów badawczych, zapoczątkowały je prace z pogranicza pedagogiki i psychologii, których znakomitym efektem była książka Psychologicz­

ne różnice indywidualne a osiągnię­

cia uczniów (WSiP, Warszawa 1975 - wyd. I i wyd. II - 1977). Podjęta w niej problematyka badawcza po­

zw oliła określić osobow ościow e uwarunkowania efektywności ucze­

nia się i sformułować postulat ko­

nieczności indywidualizacji naucza­

nia, którą chciał widzieć jako zin­

dywidualizowane kierowanie roz­

wojem zdolności i zainteresow ań uczniów. Takie stanowisko było za­

równo nowatorskie, jak i odważne, gdyż był to wówczas okres, gdy szkoły nastawione były na tak zwa­

nego przeciętnego ucznia, a takie stanowisko torowało drogę do inne­

go myślenia niż hołdowanie uraw- niłowce.

W ażnym osiągnięciem nauko­

wym Profesora było opracowanie podstaw regulacyjnej teorii aspira­

cji młodzieży oraz jej zweryfikowa­

nie w organizowanych longitudinal- nych badaniach zespołowych, te zaś zostały przedstaw ione w książce Aspiracje dzieci i młodzieży (PWN 1987)'\ kilku innych opracowaniach zbiorowych wydanych pod jego re­

dakcją. Trzeba podkreślić, że pro­

wadzenie zespołowych badań jest trudne i możliwe tylko wówczas,

gdy cały zespół badawczy jest sta­

rannie i wszechstronnie przygoto­

wany m erytorycznie oraz m eto­

dycznie, proces badawczy dobrze zorganizowany, a grupa ma poczu­

cie wspólnoty i odpowiedzialności za podjęte zadania. W szystkie te właściwości odnajdujemy w pracy zespołowej koordynowanej przez Tadeusza Lewowickiego.

Inny nurt zainteresowań nauko­

w ych P rofesora zw iązany je s t z okresem transform acji ustrojowej w Polsce. Podjął wówczas trudną, a zarazem w a żn ą p ro blem atykę przemian występujących w myśle­

niu o edukacji i praktyce edukacyj­

nej, ukazując zagrożenia i nadzieje z nimi związane. Jego książkaPrze- miany oświaty (Wydawnictwo Żak, Warszawa 1994), miała cztery wy­

dania i cieszyła się ogromnym po­

wodzeniem, gdyż Profesor zawarł w niej teoretyczne podstawy analizy przemian oświatowych, tak chętnie podejmowanych później przez wie­

lu pedagogów.

Studia i badania nad tożsamością mieszkańców pogranicza i funkcjo­

nowanie społeczności wielokulturo­

wych to obszar, w którym pasje na­

ukowe Profesora widoczne są naj­

wyraźniej w ostatnim czasie. Ich do­

konania zawarte w 20 tomach wy­

danych drukiem przez różne ośrod­

ki akademickie jeszcze raz pokazu­

ją Profesora jako inicjatora badań zespołowych, które udało mu się zorganizować w uczelniach funk­

cjonujących na pograniczach kultu­

rowych, jak na przykład w: Szcze­

cinie, Rzeszowie, Opolu, Cieszynie i Białymstoku. Skupił wokół siebie wiele pozawarszawskich środowisk naukowych i przyczynił się do ich rozwoju, dając im z siebie to co naj­

lepsze, swoją mądrość, czas i pomy­

sły, czego wynikiem jest utworze­

nie szkoły naukowej w obszarze edukacji międzykulturowej.

(...) Postać Tadeusza Lewowic­

kiego jest nieodłącznie zw iązana również z działalnością organizator­

ską. Od wielu lat kieruje Katedrą Dydaktyki, którą przejął po znako­

m itych profesorach, W incentym Okoniu i Czesławie Kupisiewiczu.

Był prodziekanem Wydziału Peda­

gogiki i Psychologii w latach 1977- 1979 i Wydziału Pedagogicznego (1979-1981), a w latach 1995-2002 rektorem Wyższej Szkoły Pedago­

gicznej ZNP w Warszawie. Pracu­

jąc na Uniwersytecie Warszawskim, równocześnie pełnił różne funkcje kierownicze w instytucjach nauko­

wych. W latach 1981-1985 był wi­

cedyrektorem Instytutu Polityki N a­

ukow ej i Postępu Technicznego Szkolnictwa Wyższego, w latach 1985-1989 dyrektorem Instytutu Badań Pedagogicznych w Warsza­

wie. Od 1990 roku przewodniczy Radzie Naukowej Instytutu Badań Edukacyjnych. N ieprzerwanie od 1993 roku pełni z wyboru funkcję przewodniczącego Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk, ciesząc się dużym autoryte­

tem we wszystkich polskich uczel­

niach i ośrodkach naukowych pro­

wadzących badania pedagogiczne.

Dał się tam poznać jako człowiek stabilizujący i integrujący środowi­

ska pedagogiczne, szczególnie w okresie dużych zmian, jakie zacho­

dziły w szkolnictwie po roku 1989.

Wyrazem uznania wysokich kom­

petencji naukow ych i etycznych Profesora było powołanie go w roku 1988 w skład Centralnej Komisji ds.

Tytułu Naukowego i Stopni Nauko­

wych. Funkcję tę pełni nieprzerwa­

nie do dnia dzisiejszego.

Był wiceprzewodniczącym Ko­

mitetu Ekspertów ds. Edukacji N a­

rodowej, który w roku 1989 przy­

gotow ał i opublikow ał raport pt.

Edukacja narodowym priorytetem.

P ełnił także funkcję eksperta w Sejmie III RP oraz w M inisterstwie Edukacji Narodowej. Jest człon­

kiem rad redakcyjnych renomowa­

nych czasopism, takich jak Eduka­

cja, P edagogika szkoły w yższej, Kwartalnik Pedagogiczny, a w la­

tach 1984-1994 był redaktorem naczelnym czasopisma Ruch Peda­

gogiczny. U trzym uje liczne kon­

tak ty m ięd zyn arod ow e p op rzez w ykłady i staże. U czestniczy w konferencjach europejskich, a tak­

że w Australii i USA. Reprezento­

wał Polskę w pracach UNESCO,

m.in.w Genewie i Paryżu. Od 2000 ro k u je s t cz ło n k ie m A k ad em ii N auk P edagogicznych U krainy, ponadto doktorem honoris causa Akademii Pedagogicznej im. KEN w K rakow ie. P rzyw ołane fakty św iadczą o aktyw ności społecz­

Urodził się 26 grudnia 1941 r. w Lubrańcu na Kujaw ach, tam też ukończył szkołę podstawową i śre­

dnią. W latach 1959-1964 studio­

wał pedagogikę i równocześnie po­

lonistykę na Uniwersytecie im. Mi­

kołaja Kopernika w Toruniu. Pracę magisterską przygotował i obronił pod kierunkiem prof. Ludwika Ban­

dury.

Po ukończeniu studiów podjął pracę nauczycielską na wsi, w Li­

ceum Pedagogicznym w Wymyśli- nie. Już wtedy ujawniły się jego za­

interesowania naukowe i postawa bezkompromisowego badacza rze­

czywistości edukacyjnej. Prowadził badania nad analfabetyzmem funk­

cjonalnym, wspomagał działalność samokształceniową nauczycieli. W 1965 r. rozpoczął pracę w UMK jako asystent w Katedrze Pedago­

giki kierowanej przez prof. L. Ban­

nej i niezwykłej żywotności Profe­

sora.

Wielce Szanowny Profesorze, za wszystkie wybitne osiągnięcia, za służbę nauce i trwały wkład w jej rozwój, tworzenie wizji polskiej pe­

dagogiki i edukacji U niw ersytet

durę. Doktoryzował się u prof. Fe­

liksa Komiszewskiego w roku 1970, na podstaw ie pracy omawiającej problemy funkcjonowania szkoły na wsi peryferyjnej. Habilitację uzy­

skał w 1973 r. na podstawie dwóch o p u b lik o w an y ch ju ż w cześn iej (1972) i wysoko ocenionych roz­

praw: Funkcjonowanie szkoły wiej­

skiej w rejonie uprzemysławianym i Odpad szkolny na wsi. Studium so- cjopedagogiczne. W 1979 r. otrzy­

mał tytuł profesora nadzwyczajne­

go, a w 1988 - profesora zwyczaj­

nego.

Odwaga i nonkonformizm, wraż­

liwość obserwatora sytuacji szkoły w obliczu dynamicznych przemian społecznych wyznaczały zarówno kolejne etapy jego pracy (m.in. na­

uczyciela szkoły podstawowej, na­

uczyciela akademickiego, założy­

ciela Stacji Naukowo-Badawczej

Opolski pragnie dziś przyznać Ci najwyższą godność, Doktora Hono­

ris Causa. Nasza społeczność aka­

dem icka czuje się zaszczycona, przyjmując Pana, znakomitego pe­

dagoga, humanistę do grona swoich doktorów honorowych.

Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN w Toruniu, dyrektora Instytu­

tu Pedagogiki UMK, założyciela i dziekana Wydziału Studiów Eduka­

cyjnych UMK, kierownika Katedry Socjologii Edukacji i Polityki Oświa­

towej Uniwersytetu Warmińsko-Ma­

zurskiego), jak i przedmiot naukowej pasji i pojmowanej z wielką obywa­

telską odpowiedzialnością troski o stan polskiej edukacji.

Do najważniejszych książek pro­

fesora, zapewniających mu wysoką pozycję naukową w pedagogice i socjologii wychowania, oraz nie­

kwestionowany autorytet rzecznika szkoły nowoczesnej i sprzyjającej rozwojowi, należą: Funkcjonowanie szkoły w środowisku wiejskim, 1972;

Odpad szkolny na wsi, 1972 (dru­

gie wydanie w 2002 r.); Młodzież wobec wartości i norm życia spo­

łecznego, 1987; Dynamika funkcjo­

nowania szkoły, 1990; Ku pedago­

gii pogranicza (współred. i współ­

autorstwo), 1990; Socjopatologia edukacji, 1992 (także w jęz. angiels­

kim); Demokracja a oświata, kształ­

cenie i wychowanie (w spółred. i w spółautorstw o), 1996; S pory o edukację. Dylematy i kontrowersje we w spó łczesn ych p ed a g o g ia ch (współred. i współautorstwo), 1993;

Tropy -p r ó b y - ślady. Studia i szki­

ce z pedagogii pogranicza, 2000;

Psychologiczno-edukacyjne aspek­

ty przesilenia systemowego, (współ­

red. i współautorstwo), 2000; Wy­

klu cza n ie , 2002 (dw a w ydania, 2 wyd. rozszerzone); Bezbronni.

Odpad szkolny na wsi, 2002; Nieu­

niknione? Funkcje alfabetyzacji w dorosłości, 2002; Pedagogika. Pod­

ręcznik akadem icki (w spółredak­

tor), 1.1—2, 2003.

O aktywności profesora, a także randze w ybitnego uczonego za­

świadcza jego udział w polskim ży­

Prof. Zbigniewowi Kwiecińskiemu (w środku) towarzyszyli recenzenci: prof. Joan­

na Rutkowiak i prof. Aleksander Nalaskowski.

Zbigniew Kwieciński

i

kwiecień - czerwiec 2004

15

ciu naukowym. Jest założycielem i redaktorem naczelnym czasopism o g ó ln o p o lsk ic h , p rem iow anych przez Komitet Badań Naukowych:

„Forum Oświatowe”, „Socjologia Wychowania Acta Universitatis N i­

colai Copemici”, członkiem: Cen­

tralnej Komisji ds. Tytułu Nauko­

wego i Stopni Naukowych (od 1990 r.), Kom itetu Badań N aukow ych (druga kadencja), prezydium Komi­

tetu Nauk Pedagogicznych PAN, K om itetu Prognoz „Polska 2000

Plus” przy Prezydium PAN, Rady Konsultacyjnej ds. Reformy Eduka­

cji N arodow ej (w latach 1996—

2001), Zespołu KBN ds. Projektów Celowych i Zamawianych (w latach 1998-2000), Zespołu Doradczego Ministra Edukacji Narodowej i Spor­

tu ds. Zmian w Szkolnictwie Wyż­

szym (od 2001 r.), ekspertem Pań­

stwowej Kom isji Akredytacyjnej oraz ekspertem U niw ersyteckiej Komisji Akredytacyjnej ds. Kierun­

ku Pedagogika (od 2001 r.).

Dokonania profesora uhonoro­

wano m.in.: dwukrotnie nagrodą Wydziału I PAN za najlepszą książ­

kę roku z zakresu pedagogiki, dwu­

krotnie nagrodą I stopnia ministra edukacji narodowej za wybitne osią­

gnięcia naukowe, Nagrodą Premie­

ra RP w 2003 r. za wybitne osiągnię­

cia naukowe w 2002 r. (za tryptyk książkowy: Wykluczanie, Bezbron­

ni, Nieuniknione?), Medalem Komi­

sji Edukacji Narodowej, Krzyżem Kawalerskim RP.

Tadeusz Lewowicki

Prot. Tadeusz Lewowicki (w środku) z recenzentami: prof. Andrzejem Radziewi- czem-Winnickim i prof. Edmundem Trempatą.

Urodził się 2 lipca 1942 roku w Nagórzance. Studia wyższe w za­

kresie pedagogiki ukończył w Uni­

wersytecie Warszawskim. Stopień doktora nauk humanistycznych uzy­

skał w roku 1972, stopień doktora habilitowanego nauk humanistycz­

nych w roku 1977. W roku 1982 uzyskał tytuł profesora nadzwyczaj­

nego, a tytuł profesora zwyczajne­

go w roku 1989. Zawodowo zwią­

zany jest od roku 1968 z Uniwersy­

tetem Warszawskim. Był m.in. pro­

dziekanem Wydziału Pedagogiki i Psychologii (1977-79) i Wydziału P edagogiczn ego (1 9 7 9 -8 1 ). Od wielu lat kieruje Katedrą Dydakty­

ki Ogólnej, którą przejął po prof. W.

Okoniu i prof. Cz. Kupisiewiczu.

Jednocześnie pełnił różne funk­

cje kierownicze w instytucjach na­

ukowych - m.in. w latach 1981-85 był wicedyrektorem Instytutu Poli­

tyki Naukowej i Postępu Technicz­

nego Szkolnictwa Wyższego, a w latach 1985-89 był dyrektorem In­

stytutu Badań Pedagogicznych w W arszawie. W latach 1995-2002 był rektorem Wyższej Szkoły Peda­

gogicznej ZNP w Warszawie. Peł­

nił rozmaite funkcje eksperckie - m.in. był ekspertem Sejmu, a także w iceprzew odniczącym K om itetu Ekspertów do spraw Edukacji Na­

rodowej, który w roku 1989 opubli­

kował raport Edukacja narodowym priorytetem.

Od roku 1993 (kilka kadencji) pełni z wyboru funkcję przewodni­

czącego K om itetu N auk Pedago­

gicznych Polskiej Akademii Nauk.

Od sześciu kadencji (od roku 1988) jest członkiem najpierw Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej do spraw Tytułów i Stopni Naukowych, a na­

stępnie Centralnej Komisji do spraw Tytułu Naukowego i Stopni Nauko­

wych (komisji przy premierze RP).

Jest ekspertem Państwowej Komi­

sji Akredytacyjnej i członkiem Uni­

w ersyteckiej K om isji A kredyta­

cyjnej.

Przewodniczył i przewodniczy kilku radom naukowym - m.in. Ra­

dzie N aukow ej Instytutu B adań Edukacyjnych (od roku 1990 do te­

raz). Był lub jest członkiem rad re­

d ak c y jn y c h c z aso p ism - m .in.

„K w artalnika P edag og iczn ego ” ,

„Edukacji”, „Ruchu Pedagogiczne­

go” (redaktor naczelny w latach 1984-94, „Edukacji”, „Pedagogiki Szkoły Wyższej”, „Chowanny”. Jest członkiem polskich i zagranicznych stowarzyszeń naukowych.

Od roku 2000 jest członkiem za­

granicznym Akademii Nauk Peda­

gogicznych Ukrainy.

Jest doktorem honoris causa Aka­

demii Pedagogicznej im. KEN w

Krakowie.

Autor ponad 450 publikacji nau­

kowych - w tym m.in. książek: Psy­

chologiczne różnice indywidualne a osiągnięcia uczniów (WSiP, War­

szawa 1975, II wyd. - 1977), Indy­

w idualizacja kształcenia (PW N, Warszawa 1977), Kształcenie ucz­

niów zdolnych (WSiP, W arszawa 1980, II wyd. - 1986), Aspiracje dzieci i młodzieży (PWN, Warsza­

wa 1987), Proces kształcenia w szkole w yższej (PW N, W arszawa

1988), Przem iany oświaty (Wyd.

„Żak”, Warszawa 1994 - ukazały się dotąd cztery wydania tej książ­

ki). Jest też współautorem i redak­

torem około 50 tomów prac zbioro­

wych, w tym serii książek poświę­

conych zagadnieniom wielokulturo- wości, edukacji międzykulturowej;

autorem licznych artykułów, jakie ukazały się w pracach zbiorowych i czasopismach wydawanych w kra­

jach europejskich, a także w Ame­

ryce Północnej. Artykuły opubliko­

wane zostały m.in. w języku angiel­

skim, arabskim, czeskim, francu­

skim, hiszpańskim , niem ieckim , rosyjskim, słowackim, słoweńskim i ukraińskim.

Utrzymuje liczne kontakty mię­

dzynarodowe. Prowadził wykłady i odbywał staże lub podróże studyj­

ne, uczestniczył w konferencjach w wielu krajach europejskich (najwię­

cej w Niemczech i w b. Czechosło­

wacji), w Australii oraz w USA.

Reprezentował Polskę w pracach UNESCO - m.in. w Genewie i w Paryżu.

Obszarem szczególnie dużej ak­

tywności Profesora jest jego udział w kształceniu i promowaniu kadry naukowej. Był recenzentem w po­

nad 52 przewodach awansowych w sprawach o nadanie tytułu nauko­

wego profesora, recenzentem w 84 przewodach habilitacyjnych, w bli­

sko 60 przew odach doktorskich.

Znaczna część opinii przygotowa­

na została dla CK.

Promotor 20 prac doktorskich, ponad 1000 prac magisterskich i li­

cencjackich.

Odznaczony m.in. Krzyżem Ko­

mandorskim OOP i Krzyżem Ofi­

cerskim OOP, M edalem Kom isji Edukacji Narodowej oraz odznacze­

niami regionalnymi.

Pedagogiczne zero

Fragment wykładu prof. dr. hab. Zbigniewa Kwiecińskiego

P o dejm uję tu próbę ukazania heurystycznej płodności kategorii

„zero” w badaniach i studiach nad kształceniem, wychowaniem i oś­

wiatą. Postaram się wykazać, że po­

jęcie „zero”, a także utworzone od niego formy: czasownikowa „wyze­

rować”, rzeczownikowa „wyzero­

wanie” i przymiotnikowa „wyzero­

wany” oraz kategorie bliskoznacz­

ne (takie jak: pustka, brak, począ­

tek, kres, granica, przełom) odsła­

niają nowe i szerokie możliwości badawcze. (Kategorie te są podkre­

ślone w tekście). Przy okazji pragnę wskazać na fakt, iż zera dopisane do jakiejś liczby czynią z nich ma­

giczne i odświętne symbole o du­

żym znaczeniu ideologiczno-wy- chowawczym.

Zachętą i tropem do tych poszu­

kiwań było w prow adzenie przez E.W. Eisnera (1979) koncepcji „wy­

zerowanego programu” (nuli curri­

culum) w obrębie debaty amerykań­

skich so cjo lo gó w ed u k acji nad ukrytym programem szkoły.

Przypomnijmy, czym jest ukryty program szkoły. Według R. Meigha- na (1986) ukryty program - „to wszystko, co zostaje przyswojone podczas nauki w szkole obok ofic­

jalnego programu”. D. Head (1974) ujmuje to równie prosto: „Ukryty program jest tym, czego uczy prze­

bywanie w szkole, a nie nauczycie­

le” (ibidem ). Innym i słow y „to wszelkie efekty uczenia się w szko­

le, które powstały bez i poza inten­

cjonalnym oddziaływaniem nauczy­

ciela (i szkoły w całości), ale nie są one otwarcie przypisywane i uświa­

damiane uczniom ” (J. M. Martin, 1976). George Halifax żartował, że Wykształcenie je s t tym, co pozosta­

je, kiedy zapomnimy wszystko, cze­

go nas uczono w szkołach (za R.

Meighanem).

Te uboczne skutki przebywania w szkole, także wyższej, nazywane też sąnieakademickimi, niewidocz­

nymi, nieoficjalnymi, podziemnymi efektam i kształcenia się czy też uczeniem się implicite. Uważa się

je za różnorodne, ale powszechne praktyki selekcji, organizacji i ewa- luacji wiedzy w toku jej dystrybu­

cji i stosowania przez nauczycieli, którzy realizują narzucony im i ści­

śle k o ntrolow any program , nad którego sztywnością i utrwalaniem skoncentrowane są wysiłki admini­

stracji szkolnej (K. Lynch, 1989).

Do zawansowanych ju ż studiów nad dyskretnymi funkcjami szkoły Eisner dorzucił koncept „wyzero­

w a n eg o p ro g ra m u ” , cz y li tego wszystkiego, czego szkoła nie uczy, co jest przez szkołę, program i nau­

czycieli pominięte, przy czym nau­

czyciele zazwyczaj nie są świado­

mi tych pominięć. E. W. Eisner i D.

Gordon (1997) podkreślają, że te luki programowe nie są bynajmniej wychowawczo neutralne, a wręcz przynoszą znaczące efekty w roz­

woju uczniów i studentów, ustana­

wiają trwałe bariery dla ich alterna­

tywnego, dywergencyjnego myśle­

nia i ograniczają perspektywy my­

ślowe. Straty te m ożna - według