Przegląd Radjotechniczny, R. 6, Z. 17-18

PR ZEG LĄ D RADJOTECHNICZNY

ORGAN STOWARZYSZENIA RADJOTECHNIKÓW POLSKICH

pod naczelnym kierunkiem prof. M. P O Ż A R Y S K IE G O .

Rok VI. 1 Września 1928 r. Z es z yt 17— 18

Redaktor por. St. JAS IŃ SK I. Warszawa M ars z a łk o w s k a 33 m. 11, t e ł . . 140-45.

O TEORJI LAMPY TRÓJELEKTRODOWEJ.

Czesław Rajski.

S zereg b a d a ń , d o ty c z ą c y c h te o rji la m p y k a to ­ dow ej, m o żn a p o d z ie lić na k ilk a g ru p w zależn o ści od tego, czy;

1. D o ty c z ą la m p y d w u e le k tro d o w e j czy tró j - e lek tro d o w ej,

2. O becność ła d u n k u p rz e strz e n n e g o je s t u- w zględniona cz y nie,

3. D o ty c z ą u k ła d u p ła sk ie g o czy cy lin d ry c zn eg o R o z k ła d p o te n c ja łó w w k e n o tro n ie bez u w z g lę d ­ nienia ła d u n k u p rz e strz e n n e g o , linj ow y w u k ła d z ie płaskim , lo g a ry tm ic z n y w c y lin d ry c z n y m je s t z n a n y z e le m e n ta rn y c h p rz y k ła d ó w e le k tr o s ta ty k i i nie p o ­ siada ż a d n y c h s p e c ja ln ie ciek a w y ch cech.

E le k tr o s ta ty c z n y ro z k ła d p o te n c ja łó w w lam p ie trój e le k tro d o w e j z o k rą g łe m i ż e b e rk a m i siatk i, roz- m ieszczonem i w w ie rz c h o łk a c h w ie lo k ą ta fo re m ­ nego (rys, 1) o ra z ró w n o le g łe m i do k a to d y z o s ta ł zb a d an y p rz e z M , L a u e g o .1) R o z w ią z a n ie d la s ia tk i złożonej z sz e re g u ró w n y c h i ró w n o le g ły c h p ie rś c ie ­ ni k o ło w y ch k o n c e n try c z n y c h z a n o d ą (rys, 2) d a ł G, J . E l i a s . 2) J a k w iad o m o ,w b a rd z o licznych ty ­ pach b u d o w a n y ch la m p s ia tk a m a k s z ta łt sp ira li.

Zam iana je j n a sz e re g p ie rśc ie n i m a n a c e lu u p ro s z ­ czenie ro z w a ż a ń p rz e z sp ro w a d z e n ie za g ad n ien ia trójw ym iarow ego do d w uw ym iarow ego- J e d n a k je ­ steśmy ju ż w p o sia d a n iu ro z w ią z a n ia ścisłego d la siatki sp ira ln e j d zięk i p ra c y B. D, H. T elleg e n a.

Jedyne u p ro s z c z ą ją c e zało ż en ie, ja k ie on czyni, je st to, że u k ła d e le k tro d je s t n iesk o ń cz en ie długi.

U w z g lę d n ie n ie ła d u n k u p rz e s trz e n n e g o w k e n o ­ tronie zn a jd u je m y w p r a c a c h L a n g m u ir‘a. W p i e r ­ wszej z nich 3) m am y w y p ro w a d z e n ie zn anego p r a ­ wa p o tęg i f w p rz y p a d k u p rz e b ie g ó w e le k tro n o ­ wych d la u k ła d u p ła sk ie g o i cy lin d ry c zn eg o . O bo­

w iązuje ono do z a k re s u n asy c en ia, a le ty lk o p ow yżej napięć o d p o w ia d a ją c y c h w y jścio w y m szybkościom elektronów . B a d a n ie m za le ż n o śc i p r ą d u od n ap ięcia

') M . v. L a u e . A n n a le n d e r P h is ik . 59, 465, 1919.

2) G . J . E lia s . A n n . d. P h y s . 78, 370, 1925.' 3) B. D . H . T e lle g e n . A n n . d. P h y s . 78, 387, 1925.

4) I. L a n g m u ir. P h y s ic a l R e v ie w 2, 450, 1913.

ano do w ego d la n iższy ch n a p ię ć z a ją ł się W . S ch o tt- k y ,r’) k t ó r y ró w n o c z e ś n ie w n ik n ą ł g łę b o k o w fizy c z­

n ą stro n ę p rzebiegó w , w y k a z u ją c konieczno ść i s t­

n ien ia w o k o licy k a to d y p o te n c ja łó w n iższy ch od p o ­ te n c ja łu sam ej k a to d y . N a stę p n ie E p ste in i inni p o ­ szu k iw a li ro z w iąza n ia , k tó re z u w zg lęd nieniem

sz y b k o śc i w y jścio w ej b y ło b y w a ż n e a ż d o n a s y c e ­ nia, je d n a k z n ó w d o p ie ro L an g m u ir z e b ra ł ich p r a ­ ce i, p o u su n ię c iu p e w n y c h n ie d o k ła d n o śc i, d a ł o s ta te c z n y w z ó r,0)

Z a te m zn a n e n am są d o k ła d n ie p rz eb ieg i w k e ­ n o tro n ie z ład u n k iem p rz e s trz e n n y m lub bez, o ra z w la m p ie tró j ele k tro d o w e j bez ła d u n k u p rz e s trz e n ­ nego. B ra k je st n a to m ia st z u p e łn y , o ile m i w ia d o ­ mo, d o k ła d n e j a n a liz y ro z k ła d u p o te n c ja łó w w la m ­ pie tró j ele k tro d o w e j p rz y u w z g lę d n ie n iu obecności ła d u n k u p rz e strz e n n e g o . O czyw iście p rz y b liż o n e p o ję c ie d a ją n am w zo ry e le k tro sta ty c z n e , a le o p e ­ ro w a ć niem i trz e b a z c a łą o stro żn o ścią, p on iew aż w n ie k tó ry c h p rz y p a d k a c h m ogą one z u p e łn ie zaw o ­ dzić. N p. sp ó łczy n n ik am p lifik acji, o blicżo ny ze w zorów e le k tro sta ty c z n y c h z g a d z a się d o ść d o b rz e z p o m ierz o n y m w n o rm aln y c h w a ru n k a c h p ra c y , je d n a k z d ru g iej s tro n y ten sam sp ó łczy n n ik a m ­

p lifik a c ji o k re śla się e le k tro sta ty c z n ie , jak o s to su ­ n ek ta k ic h p rz y ro stó w p o te n c ja łó w a n o d y i siatk i, k tó re w y w o łu ją jed n ak o w e zm ian y ła d u n k u n a k a ­ tod zie, w zględnie, jak o sto su n ek p o jem n o ści c z ą s t­

kow ych an o d y i siatk i, co je s t n ie słu sz n e w o b ec­

ności a tm o sfe ry ele k tro n o w e j. A lbo w iem w p a lą c e j się la m p ie p rz e d za k re se m n asy c en ia, a ściślej b io ­ rą c p rz e d przeg ięciem c h a ra k te ry s ty k i p rą d u a n o ­ dow ego ła d u n e k k a to d y je s t s ta le ró w n y żeru , zaś

D) W . S c h o ttk y . P h y s . Z e its c h r. 15, 526, 1914.

s) I. L a n g m u ir. P h y s . R e v , 21, 419, 1923.

66 PRZEGLĄD RADJOTECHNICZNY ^ 17 —IB sto su n ek p o jem ności a n o d a -k a to d a i s ia tk a -k a to d a

b y najm niej nie je st ró w n y spó łczynnikow i am p li- f.k acji, ja k to w yn ika z p o p rz e d n ie j p ra c y a u t o r a . 7) T em niem niej w p ew nej św ieżo ogłoszonej p ra cy , do ty czącej ro z d z ia łu p rą d ó w p o m ięd zy an o d ę i s ia t­

k ę p o siłk u ją c się w zo ram i e le k tro sta ty c z n e m i osiąg ­ n ię to d o s ta te c z n ą zgod n o ść o b licze ń z p o m iaram i.

Te, tro ch ę sp rzeczne, w yniki z o s ta n ą zap ew n e w p rz y szło ści w yjaśnione, gdy u d a się p ok o n ać t r u d ­ no ..ci m atem aty cz n e, zw ią zan e z u stalen iem ścisłej te o rji la m p y tró je le k tro d o w e j-

C iekaw e są p ew ne k o n sekw encje, d o ty czące bud o w y siatki, ja k ie m ożna w y ciąg n ąć ze w zorów na spó łczy n n ik am p lifik acji. D la u k ła d u n a rys. 1 w yg ląd a, ja k n a s tę p u je :

i* ra n Ig — K = ---

n p s

gdzie r a o zn a cza p ro m ień a n o d y ,rs — p ro m ień siatki, p„ — p ro m ień żeb erk a, ?n — liczbę że b erek . P o w y ższy w zó r z o s ta ł w y p ro w a d z o n y niezależn ie p rz e z J . J , T hom sona, A b ra h a m a i Lauego.

J a k w id ać z niego, p rz y zw ię k szan iu liczby ż e ­ b e re k spó łczy n n ik a m p lifik a c ji rośn ie, p rz y zm n iej­

sza n iu śre d n ic y ż e b ere k m a le je , zach o d zi pytan ie, co się dzieje, gdy obie te zm ian y o d b y w a ją się je d ­ nocześnie. A b y n a to odpow iedzieć, trz e b a u sta lić pew n ą zależn o ść p o m ięd zy ps i n. N a jp ro stsz e m b ę ­ dzie p rz y p u ścić, że p o w ierzchnia, z a ję ta p rz e z ż e ­ b e rk a w pow ierzch n i c y lin d ra siatk i o pro m ien iu r s p o z o sta je sta ła , czyli, że n p5 := const. N a p ie rw ­ szy rz u t oka m ożna b y ło b y sądzić, że w ów czas w p ły w siatk i b ęd zie sta ły , je d n a k w zó r w sk azu je, że ta k nie jest. B ow iem ty lk o m ianow nik je s t stały , z a ś licznik ro śn ie p ro p o rc jo n a ln ie do n. Z atem , p rz y p u śćm y , p rz y d w u k ro tn e m zm n iejsze n iu ś re d ­

nicy że b e re k liczb a ich w in n a w z ro sn ąć m niej niż d w u k ro tn ie d la za chow ania sta łe g o K. S tą d w ynika, że p rz y n ieo g ra n iczo n e m zm n iejszan iu się o d leg ło ­ ści ż e b e re k ich ś re d n ic a w in n a n iew sp ó łm ie rn ie szy b k o m aleć , o ile s p ó łc z y n n ik am plifikacji m a p o z o sta ć sko ń czo n y . Z ate m nie m o żn a ro z w a ż a ć s ia tk i n ie sk o ń c z e n ie cien kiej i n ie sk o ń c z e n ie gęstej, k tó r a b y je d n a k b y ła ta k su b te ln ą , a b y jeszcze p r z e ­ p u sz c z a ć linje sił p o la, p o c h o d z ą c e od anody. M o ­ żn a ro z w a ż a ć s ia tk ę b a rd z o su b te ln ą , a le n iem o żli­

w e jest fizycznie s ia tk a n ie sk o ń c z e n ie su b te ln a , d a ją c a sk o ń cz o n y spółczynnik. am plifikacji.

•) P rz . R a d jo t. L u ty , 1928.

T a niem ożn ość id e a liz a c ji siatk i, k tó r a m usi p o z o sta ć zaw sze pew n em ciałem o sk o ń czo n y ch i k o n k re tn y c h w y m ia ra c h geo m etry czn y ch , k o m p li­

k u je n iezm iern ie ścisłe b a d a n ie ro z k ła d u p o te n c ja ­ łów . B ow iem p o w ierzch n ie e k w ip o te n c ja ln e n ie m o ­ g ą sta ć się w alcow e, lecz p o s ia d a ją w w a ru n k a c h j n o rm aln e j p ra c y a m p lifik a c y jn e j k s z ta łt m niej w ię­

cej, ja k p o k a z a n y je s t n a ry s. 1. W y n ik a s tą d , że ro z k ła d y p o te n c ja łó w w z d łu ż pro m ien i, p o ło żo n y ch w ró ż n y sposób w zg lęd em że b erek , s ą ro z m a ite i m o żn a m ów ić ty lk o o jak im ś p rz e c ię tn y m r o z k ła ­ dzie, k tó ry m oże n a w e t nie p o s ia d a ć fizycznego o d - I pow iednika-

W y ż ej p o w ied z ia n e nie tr a c i sw ej w a rto lc i d la in n y ch k o n stru k c ji siatk i, n a s k u te k istn ie n ia re g u -

R y s. 4.

ł y , s) k tó r a głosi, że w la m p a c h o d a n y c h p ro m ie- n ia c h sia tk i i an o d y o ra z g rub ości że b erek , s p ó ł­

czy n n ik am p lifik a c ji p ra w ie nie z a le ż y od sposobu ich (je d n o sta jn e g o ) rozm ieszczen ia, o ile ca łk o w ita ; ich d łu g o ść z o s ta je niezm ien na. M a te m a ty c z n ie to ozn acza, że w zó r n a sp ó łczy n n ik a m p lifik a c ji la m ­ p y z d o w o ln ą k o n s tru k c ją s ia tk i m o żn a d o p ro w a d zić sz tu c z n ie do u p rz e d n io w ym ienionej p o staci.

B o d aj n a jb a rd z ie j c h a ra k te ry s ty c z n ą cechą | sp ó łczy n n ik a am p lifik a c ji w u ję c iu e le k tro sta ty c z - ; ny m je s t jego z u p e łn a n ieza leżn o ść od p o te n c ja łó w s ia tk i i an ody . W iad om o , ’} że to n ie o d p o w iad a ściśle rz e c z y w isto śc i, g dyż s p ó łc z y n n ik am p lifikacji | m a le je lekko w ra z ze zm n iejsza n ie m się p r ą d u em i­

syjnego. P rz y ję te m je st tłu m a c z y ć to zja w isk o tw o ­ rzen iem się n a k a to d z ie „w y sp ", czy li m ie jsc z a sło ­ n ię ty c h p rz e z ż e b e rk a sia tk i i n ie u częstn iczących p rz e z to w p ra c y lam p y , je d n a k to tłu m a c z e n ie jest oczyw iście m ożliw e ty lk o w z a k re sie u je m n y c h po- jj te n c ja łó w siatk i. P o n ie w aż ow e n iew ielk ie zm iany jj sp ó łczy n n ik a am p lifik a c ji z a c h o d z ą w ty m sam ym sto p n iu p rz y d o d a tn im p o te n c ja le siatk i, z a te m nie i s ą one spo w o do w ane tw o rz en iem się w ysp, lecz ty l­

ko n ieró w n o m ie rn o ścią n a tę ż e n ia p o la p rz y k a to ­ dzie. W p o szu k iw a n iu w p ły w u isto tn e g o tw orzenia się w y sp z o sta ły z d ję te c h a ra k te ry s ty k i p r ą d u emi­

sy jn eg o la m p y tró j e le k tro d o w e j w z a k re s ie w yso­

k ich u jem n y ch p o te n c ja łó w siatk i. A b y u n ik n ąć w j m ia rę m ożności p o b oczny ch w pływ ó w , ja k to sp ad ­ k u n a p ię c ia w z d łu ż k ato d y , w y jściow ej szybkości e le k tro n ó w i t. d., u ży to do p o m iaró w la m p y n ad aw ­ czej „ M e ta l“ E4M , k tó ra p o s ia d a s p ira ln ą siatkę j ze stosu nk ow o grubego d ru tu . P o m ia ry o b e jm o w a -:

ły z d ję c ie c h a ra k te ry s ty k Va = f (Vs) p rz y Ie = | const. d la p rą d u em isyjneg o w g ra n ic a c h od 10 [aA | do 40 m A .

8) I. G ro s z k o w s k i. L a m p y k a to d o w e . S tr . 78 o r a z B. j v a n d e r P o h l. A n n . d. P h y s . 78, 385, 1925,

6) L a m p y k a to d o w e , S tr . 69.

Ks 1 7 - 1 8 PRZEGLĄD RADJOTECHNICZNY ₆₇ T a b e la I.

Ie m A 0,01 0,5 L0 2,5 5 7,5 10 15 20 25 30 35 40

v s v a

150 221 361 565 800 1080

— 140 208 341 ^— 535 760 1030 1390

— ' 130 194 320 367 505 720 980 1310

— 120 179 296 345 475 680 920 1230

— 110 176 273 320 445 640 865 1160

— 100 152 255 298 415 600 810 1080

— 90 140 230 273 385 560 755 990

— 80 125 208 251 354 520 700 920

— 70 110 190 227 325 480 640 850 1080 1240 1370 1500 ^{— —}

— 60 96 170 204 295 440 590 760 970 1120 1240 1370 1480 ^—

— 50 81 148 181 265 400 540 690 860 1000 1110 1230 1350 ^—

— 40 67 126 156 234 360 ^— 600 750 880 990 1100 1210 ^—

— 30 52 105 134 202 320 ^— 515 640 760 860 960 1030 1160

— 20 38 83 109 171 270 ^— 425 530 640 740 830 930 1020

— 10 19,6 61 83 136 210 ^— 330 420 520 600 700 800 880

0 0,6 30 46 80 140 ^— 230 310 400 480 560 660 740

+ 5 — — 11 44 92 ^— 180 247 325 412 490 575 665

10 ^{— —} — 24 4,5 49 ^— 130 197 273 352 435 510 595

15 ^{— —} — 126 ^— 6,2 ^— 78 141 216 283 367 448 521

20 — — — 208 - 1 1 9 2,0 ^— 34 97 158 242 297 380 458

25 ^{— —} — 293 - 2 0 1 — 35 ^— 6 58 111 172 239 309 390

30

^—

^{— — — — —} 2,4 15 62 115 180 245 316

35 0,8 5 23 68 121 184 251

40 2,5 6 29 68 122 182

45 4 8 31 67 121

50 2,5 5 10 34 70

55

^—

— — — — -— — 3 6 12,5 37

- 60 4 6,5 14

Ke d la V = — 50 v. 1,4 2,15 2,33 3 4 5,4 7,8 11 12 12,6 13,15 13,7 (14)

Ssw,

W y n ik i s ą p o d a n e w z a łą c z o n e j ta b e li I o ra z na w y k re sie (rys. 2 ). J a k w id a ć z nich, w g ra n ic ach od 40 m A do 14 m A c h a ra k te r y s ty k i s ą d o k ła d n ie proste, z a g in a ją c się p rz y b. m a ły c h n a p ię c ia c h a n o ­ dowych, co n as b liżej nie obchodzi w te j chw ili, ■ S półczynnik a m p lifik a c ji zm ien ia się w ty m z a k r e ­ sie od 14 v/v do 11 v/v. J e d n a k ju ż n a s tę p n a c h a ­ ra k te ry sty k a d la Ie = 10 m A zm ien ia n ie sp o d z ie ­ wanie sw o je p o c h y le n ie o d K e = 10 v/v w z a k re sie dla Vs > — 20 v. do Kc = 7,8 v/v < 50 v- C a ła krzyw a ro z p a d a się n a d w ie p ro ste , p o łą c z o n e ze sobą łag o d n y m łukiem , p rz e b ie g a ją c y m m niej w ię ­ cej w z a k re sie — 50 v. < Vs < — 20 v.

To sam o w id zim y d la n a stę p n y c h c h a r a k te r y ­ styk o c o ra z to m n ie jsz y c h p rą d a c h em isyjnych , przyczem sp ó łc z y n n ik a m p lifik a c ji m a le je , aż do w artości Kc — 1,44 d la Ie = ; 10 p-A. N a ry s. 3 p o ­ dany je s t w y k re s K e = f (h )’ d la V = — 50 v.

N iezw ykły k s z ta łt te j k rz y w e j m o żn a tłu m a c z y ć w n a stę p u ją c y sp o só b ; g d y b y n ie za ch o d ziło z ja w i­

sko tw o rz en ia się w ysp, to sp ó łczy n n ik a m p lifik acji m alałby w ra z z p rą d e m em isy jn y m p o d łu g k r z y ­ wej k re sk o w a n e j, k tó r a p o k ry w a się z rz e c z y w istą c h a ra k te ry sty k ą d la b, m a ły c h i d la d u ży ch p r ą ­ dów em isy jn ych . Do chw ili, g d y p r ą d e m isy jn y nie spadnie p o n iżej p ew n ej w a rto ś c i g ra n ic zn ej (około 15 m A ) n ajw id o cz n iej tw o rz e n ie się w ysp nie m oże mieć m iejsca, ch o ciaż n ie w iadom o , czy ta gran ica me za le ży od u ż y ty c h n ap ięć , zaś, g d y p r ą d em isy j- ny s ta je się b. m a ły (poniżej 0,5 m A ), to jego s to ­ sunek do ca łk o w ite g o p r ą d u em isyjnego je s t ta k

b lizk i do z e ra , że n ik n ą w sze lk ie n ieró w n o m iern o ści jego ro z k ła d u w z d łu ż k ato d y .

P ró b y w y k ry c ia teg o sam ego e fe k tu w la m p ie o ta k su b teln ej i gęstej siatce , ja k ą p o s ia d a M T5 M arconiego, n ie d a ły w yników , p rz y n a jm n ie j w z a ­ k re s ie u je m n y c h n a p ię ć sia tk i do V « = — 3 0 v , W y ­ k re s p o d a n y n a ry s. 4 w sk a z u je ty lk o d ro b n e w a h a ­

nia sp ó łczy n n ik a a m p lifik a c ji te j lam p y . N ie w ia ­ domo, czy to je s t sk u te k su b te ln e j k o n s tru k c ji s ia t­

ki, czy te ż w ysokiej w a rto śc i K„, P o ż ą d a n e m b y ­ ło b y z b a d a n ie sz e re g u lam p , ró ż n ią cy ch się b ąd ź ty lk o w ielk o ścią s p ó łc z y n n ik a a m p lifik acji, b ą d ź ty lk o sposo bem w y k o n an ia siatk i.

Z ao b se rw o w a n e p rz e z n as n ie re g u la rn o śc i m o ż­

n a in te rp re to w a ć w in n y sposób. P rz y ję te m je st

68 PRZEGLĄD R A D JO T E C H N IC Z N Y M 1 7 - 1 8

m ian o w icie uw ażać,' że p rą d em isyjny s p e łn ia d o ­ k ła d n ie rów nanie

i. + i, = f (Va + K V s )

czyli, że je s t jed n o zn a czn ą fu n k c ją p ew nej ko m b i­

n a c ji linjo w ej p rz y ło ż o n y ch z z e w n ą trz n a p ię ć .10) Ł atw o b yłoby dow ieść, że w szelk ie o d stę p stw a od łin ji p ro ste j c h a ra k te ry s ty k i V a § = f (Vs) p rz y Ic = const. p rz e c z ą pow y ższem u tw ie rd z e n iu . R z e ­

czyw iście, jeśli, k o rz y s ta ją c z o trz y m a n y c h d la la m ­ p y E4M w yników , w y k o n a m y w y k re s

iH v- + ł v*)

p rz y Vs = — 50 v., o trz y m a m y k rz y w ą , p o d a n ą n a rys. 5, z k tó re j w idzim y, że t a sam a w a rto ść nap ięc ia czynnego w pow ierzch n i sia tk i m oże w yw ołać w pew nym z a k re sie tr z y ró ż n e w a rto ­ ści p rą d u em isyjnego. Z ate m p r ą d e m isy jn y nie zaw sze m oże być u w a ż a n y za fu n k c ję je d n e j zm ien ­ n ej. W p ew nych p rz y p a d k a c h m usim y p rz y ją ć ogólniej

ia ~f~ is = f(V „ V.)

co um ożliw ia ro z p a try w a n ie sp ó łczy n n ik a am plifi- k a c ji jak o fun k cji p u n k tu p ra cy .

10) W y ją tk i z te j re g u ły s ą z n a n e , le c z w in n y m z a k r e s ie n iż r o z p a tr y w a n y .

Wiadomości Techniczne

A . J . \ J a k o w l e f f. P r z e b ie g i z ja w is k e le k tr y c z n y c h w o b w o d z ie m ik r o fo n u k o n d e n s a to r o w e g o . J . d. d. T. u. T. B . 31 H . 3 S . 85.

P a n A . J . J a k o w le ff z b a d a ł w o d d z ia le a k u s ty c z n y m P a ń s tw o w e g o B a d a w c z e g o I n s ty tu tu E le k tr o te c h n ic z n e g o w M o s k w ie u k ł a d z m ik ro fo n e m k o n d e n s a to r o w y m , p r z e d ­ s ta w io n y n a ry s . 1, g d z ie C o z n a c z a m ik ro fo n k o n d e n s a to ­ ro w y , E — S .E .M . b a te r ji, R — o p ó r o m o w y .

C h o d z i tu o w y z n a c z e n ie z a le ż n o ś c i n a tę ż e n ia p r ą d u I od z m ia n p o je m n o ś c i m ik ro fo n u k o n d e n s a to r o w e g o .

N a m o cy d ru g ie g o p r a w a K irc h h o ffa m o ż e m y d la p o ­ w y ż sz e g o o b w o d u n a p is a ć n a s tę p u ją c e ró w n a n ie r ó ż n ic z ­ k o w e :

i R - f ■LI

i J idt =

^{= E}

4 * d , . 1 , 1

— - sin tut — — f- —— sin wt

O V^Q L-!

gdzie

C„ =

c , =

4 it d 0 S 4 n di

D la u p r o s z c z e n ia o z n a c z a m y :

j i d t = q o ra z i .

dq

dt

P o p o d s ta w ie n iu d o r ó w n a n ia (I) i p r z e k s z t a ł c e n i u o trz y m u je m y :

d q

+ (c0F

1 \ E

sin iut q = —

C , R I R (2)

d t \C 0 R

R ó w n a n ie (2) ro z w ią z u je m y m e to d ą s to p n io w y c h p r z y ­ b liż e ń : z a k ła d a ją c q = qo + Q i p r z e d s ta w ia m y r ó w n a n ie (2) z a p o m o c ą d w ó c h n a s tę p u ją c y c h r ó w n a ń :

d q 0 q„ _ E

d t C0 R R

d Q i i Qi , Qi

(3)

sin iut

d t C 0 R C , R ' R C ,

P o s c a łk o w a n iu r ó w n a n ia (3) o trz y m u je m y : sin iut

q 0 = E C 0" - f ;K e

1

t ćTr

(4)

(5)

R tR.

E .

[ i l i l i I r l ł - R y s . 1.

g d z ie K je s t s t a łą c a łk o w a n ia . D la d u ż y c h w a r to ś c i t, z n ik a d ru g i w y r a z r ó w n a n ia (5) i d la s t a n u u s ta lo n e g o o tr z y m u ­ jem y :

qo = E C „ ...(6) Z a k ła d a ją c d a le j Q i = : q i + Q s p r z e d s ta w ia m y ró w n a n ie (4) z a p o m o c ą d w ó c h r ó w n a ń :

d q i qi

d t C0 R C , R sin tut (7)

d Q2 . Q2

d t CoJR C, R

Q2

^{. .}

, sin iu t

qi

; c , r

sin iut . (8) P o p o d s ta w ie n iu d o r ó w n a n ia (7) w a r to ś c i qn z r ó w n a ­ n ia (6) i p o s c a łk o w a n iu o trz y m u je m y :

q i :

E Cp c o s (iut -j- ip j

. t ' c7r

(1) « C , ] / ■ R 2 +

1

^{+ K , e . . . (9) ¡?}

Z a k ła d a m y , że p o je m n o ś ć m ik ro fo n u z m ie n ia się w e d ­ łu g w z o ru :

S

C = s --- — ... (la ) 4 k (do + d j sin iut)

g d z ie S = p o w ie r z c h n ia m e m b r a n y w c m .2

do = o d le g ło ś ć w s p o c z y n k u p o m ię d z y m e m b ra n ą i o k ła d z in ą s t a ł ą w cm .

di = a m p litu d a w y c h y le n ia m e m b ra n y , s p o w o d o w a n a z m ie n n e m c iś n ie n ie m a k u s ty c z n e m w cm .

Z ró w n a n ia ( la ) o trz y m u je m y : 1 4 i d 0

g d z ie K j je s t s t a ł ą c a łk o w a n ia i

Ig ?! = ' 1

(9a) ;

“ C 0 R

D la d u ż y c h w a r to ś c i t, z n ik a d ru g i w y r a z r ó w n a n ia (9) i w te d y o trz y m u je m y :

E C „ 1

q‘

C jZ jiu '

Z . = ] / R 2 +

c o s (iut -(- ę ,) .

1

iu C 0

. ( 10)

(10a)

Z a k ła d a ją c d a le j Q a = q2+ Q 3 o trz y m u je m y , a n a lo g ic z ­ n ie d o p o p r z e d n ie g o , d la s t a n u u s ta lo n e g o :

E C0 c o s (2 iut -j- <ft -j- <?,) E C ( l b )

( l c )

qa;

p rz y te m

4 iu2 C t2 Zi Z2 2 C , 2 iu Z , sin <p, fil)

z , = 1/

r

. + ( ^ ) ‘ ... (...)

Ne 1 7 - 1 8 PRZEGLĄD RADJOTECHNICZNY ₆₉

l ê f 2 = - -- (11b)

2 u) Cp R

q a + Q i , to o d p o w ie d n io o tr z y m a m y G d y z a ło ż y m y Q :

d la s ta n u u s ta lo n e g o :

E Cp cos (3 tut + y, + ip2 -f- <p3l 24 w3 C P Z i Z 2 Z 3 E C0 co s (mt + 2 f , 4 - <p2) E C02,'sin f ,

8 w3 C ,3 Z ,! Z2 2 to3 C P Z P c o s (w t + f i ) . (12)

Cj —

C,

[4 7t d 0l

s

» r ! _ (2.5)ł . 4 tc d0 -3- 4 . 0,2

tc r 3 (2,5)*

7,82 cm

782 cm 4 tc d , 4 re di 4 . 0,002

D a le j z e w z o ró w (13a) i (14) z n a jd u je m y Z i I d la ró ż n y c h h a r m o n ic z n y c h .

W y n ik i o b lic z e ń s ą z e s ta w io n e w p o n iż s z e j ta b e li:

O z n a c z e n i e

1 h a r m o ­

n ic z n a

2 3 4 5 U w a g i

% Z n m eg 11

in w am p . C = in R v o lt

23,09 0,13 0,26

11,66 1 ,2 9 . 1 0 " 3 2 ,5 8 . 10 " 3

7,91 9 ,3 7 . 10 " 6 1 8 ,7 4 . 1 0 “ 6

6,08 5,02 p r ą d y i, i is

s ą ta k m ałe , że je n ie o b li­

c z a m y

% 100 0,91 0,0072

ii f _ n w

_ 2

TC

^{800 1600 2400}

gdzie

i *■ - b , ; j

tg 'Pa =

(12a

(12b) 3 w C 0 R

W ró w n a n iu (12) w y r a z y 2 i 3 s ą b a r d z o m a łe w p o ­ ró w n a n iu ż q i ( p a tr z ró w . 10), w ię c m o ż e m y je p o m in ą ć .

S to s u ją c d a le j m e to d ę s to p n io w y c h p r z y b liż e ń o t r z y ­ m ujem y w w y n ik u p r z y b liż o n ą c a łk ę r ó w n a n ia r ó ż n ic z k o ­ w ego (2):

q = q<> + qt + q 2 + q 3 + q< + • . ■ =

«

— ^

=ec„-Z-

E C 0 c o s (n wt + <p, + <p, - f . . . - f <pn ) 2 n _ 1 n ! w n. C 1n. Z , . Z 2 . . . Z n gdzie

■ - ■ ■ V * h

_{\ n w C 01}

‘ T

Æ - - 1

A (13)

(13a)

(13b) n w C0 R

zaś A je s t s u m ą w y r a z ó w s ta ły c h , o tr z y m a n y c h a n a lo g ic z ­ nie d o d ru g ie g o w y r a z u w r ó w n a n iu (II).

S tą d o tr z y m u je m y c a ł k ę r ó w n a n ia (I):

- = : o o

i = ^ = Y ! C 0 ■ n . s in '(n . <*>t -p <p, + ip2 - f ■.. - f <pn ) d t ¿ j 2 n—l . n ! w”“ 1. C ,n. Z] - Z a . . . Za

n — 1

• (14)

R ó w n a n ie (14) j e s t le ż p rz y b liż o n e , c h a r a k te r y z u j ą c e ty lk o s t a n u s ta lo n y , p r z y te m u w s z y s tk ic h h a rm o n ic z n y c h w y ra z y p o c z y n a ją c o d tr z e c ie g o r z ę d u w z w y ż s ą p o m in ię te .

P r z y k ł a d lic z b o w y :

D la o b w o d u p r z e d s ta w io n e g o n a ry s . 1 z a k ła d a m y n a ­ pięc ie b a te r ji E = 300 V o lt., o p o r n o ś ć R — 2 . 10® £2;

m ik ro fo n k o n d e n s a to r o w y m a p r o m ie ń m e m b ra n y 1 .== 2,5 cm .

a m p litu d a w a h a ń m e m b r a n y d i == 0,002 cm . o d le g ło ś ć m e m b r a n y w s p o c z y n k u do = 0,2 cm . T r z e b a z n a le ź ć n a tę ż e n ie p r ą d u w o b w o d z ie i s p a d e k n a p ię c ia n a o p o r n o ś c i R w s ta n ie u s ta lo n y m p r z y c z ę s t o tl i ­ w ości d rg a ń m e m b r a n y f = 800 o k r /s e k .; ui = 5 0 0 0 s e k — 1

R o z w ią z a n ie : z e w z o r ó w (Ib ) i ( lc ) z n a jd u je m y :

Z ta b e l i w id z im y , ż e z a s a d n ic z a c z ę s to tliw o ś ć d a je g łó w ­ n ą w a r to ś ć , z a ś d r u g a h a r m o n ic z n a w y n o s i z a le d w ie 0,91%

te j w a r to ś c i.

W y n ik a s tą d , że m ik ro fo n k o n d e n s a to r o w y , w łą c z o n y ja k n a r y s , 1, p r a k ty c z n i e b io r ą c , z u p e łn ie n ie d a je z n ie ­ k s z t a ł c e n i a k r z y w e j p r ą d u ,

W. Rotkiew icz.

M. C h ir e ix , F r a n c u s k a k ie r u n k o w a r a d io s ta c ja n a d a w ­ c za k r ó tk o fa lo w a — L 'o n d e é le c tr iq u e N r. 77.

T o w a r z y s tw o „ R a d io - F r a n c e " z a in s ta lo w a ło w S a in te - A s s is e k ie r u n k o w ą r a d jo s la c ję n a d a w c z ą k r ó tk o f a lo w ą , b ę ­ d ą c ą z a c z ą tk ie m p r o je k to w a n e g o p r z e z Z a r z ą d P o c z t i T e ­ le g ra fó w k r ó tk o f a lo w e g o c e n tr u m k ie r u n k o w e g o , c e le m k t ó ­ re g o b ę d z ie u tr z y m a n ie s t a łe j łą c z n o ś c i z k o lo n ja m i f r a n ­ c u s k ie m u

S ta c j a ta u r z ą d z o n a je s t w e d łu g n a jn o w s z y c h w y m a g a ń te c h n ik i, m a ją c y c h n a c e lu ła tw o ś ć o b s łu g i i b e z p ie c z e ń s tw o p e r s o n e lu , k t ó r y z p o c z ą tk u z a u to m a ty z o w a n ia w ie lu c z y n ­ n o ś c i o g r a n ic z a s ię ty lk o d o 1 e l e k t r o t e c h n i k a i 1 o p e r a ­ to r a .

N a d a jn ik o w z b u d z a n iu w ła s n e m p o s ia d a d w a o b w o d y d rg a ń , k t ó r e m o g ą b y ć c z y n n e r ó w n o c z e ś n ie n ie z a le ż n ie o d s ie b ie p r z y r ó ż n y c h c z ę s to tliw o ś c ia c h , lu b ty lk o je d e n z n ic h , w r e s z c ie r ó w n o c z e ś n ie p r z y te j s a m e j c z ę s to tliw o ś c i d la w z m o c n ie n ia m o c y n a d a jn ik a .

C a ło ś ć s k ł a d a się z 5 g łó w n y c h c z ę ś c i: 1) z e s p ó ł u r z ą ­ d z e ń z a s ila ją c y c h , 2) n a d a jn ik z la m p a m i o c h ło d z e n iu w o d - n tm , 3) r e g u la to r c z ę s to tliw o ś c i, 4) z e s p ó ł k o n tr o ln y , 5) z e ­ s p ó ł a n te n o w y .

Z e s p ó ł z a s ila ją c y w e n e rg ję e le k t r y c z n ą s k ł a d a s ię z 4 ź r ó d e ł d o s ta r c z a ją c y c h n a p ię ć : a) 10 000 V n a p ię c ia a n o ­ d o w e g o la m p n a d a w c z y c h , b) 20 V z b a te r ji a k u m u la to r ó w d o ż a r z e n ia k a t o d ty c h la m p , c) 400 i 160 V z b a te r ji a k u ­ m u la to r ó w d o z a s ila n ia a n o d la m p r e g u la to r a c z ę s to tliw o ­ śc i i a p a r a tó w k o n tr o ln y c h , d) 6 V z b a te r ji a k u m u la to r ó w do ż a r z e n ia k a to d ty c h la m p .

T a b lic a r o z d z ie lc z a ź r ó d e ł n a p ię ć s k ł a d a s ię z c z t e ­ r e c h c z ę ś c i,, z k t ó r y c h p ie r w s z a n a le ż y d o s ie c i z p r ą d e m z m ie n n y m , p r o s to w n ik ó w , o ś w ie tle n ia i p o m p , d r u g a d o ł a ­ d o w a n ia a k u m u la to r ó w 2 0 -w o lto w y c h , a d w ie o s t a tn i e d o ła d o w a n ia b a te r ji 400 i 160 w o lto w y c h . P r o s to w n ik s k ł a d a s ię z 24 la m p o m o c y 1,5 K W k a ż d a ; z a s ila n y o n j e s t p r ą d e m tró jfa z o w y m i z a b e z p ie c z o n y o d p r z e p ię ć b e z p ie c z n ik a m i i w y łą c z n ik ie m g łó w n y m .

70 PRZEGLĄD RADJOTECHNICZNY ^{M 17— 18}

C h ło d z e n ie a n o d la m p — w o d n e , d ła w ik ó w — o le jo w e , p o łą c z e n ie s z k ła z m e ta le m w la m p a c h — z g ę s z c z o n e m p o ­ w ie trz e m .

P o d w ó jn y n a d a jn ik s k ł a d a się z d w ó c h c z ę ś c i; w s k ła d k a ż d e j z n ic h w c h o d z i: 1 la m p a n a d a w c z a , je d n a c e w k a p o ­ tr ó jn a (d w ie w o b w o d z ie ż a rz e n ia , a je d n a w o b w o d z ie s i a t ­ k i s ta n o w i w ła ś c iw ą in d u k c y jn o ś ć o b w o d u d rg a ń ), je d e n k o n d e n s a to r o b r o to w y p o w ie tr z n y , je d e n d ła w ik w ie lk ie j c z ę s to liw o ś c i w o b w o d z ie a n o d o w y m z a s ila ją c y m , d w a d ł a ­ w ik i w o b w o d z ie ż a r z e n ia i je d e n k o n d e n s a to r b lo k u ją c y w o b w o d z ie a n o d o w y m w ie lk ie j c z ę s to tliw o ś c i.

A u to m a ty c z n e u ru c h o m ie n ie s ta c ji o d b y w a się z e s to łu m a n ip u lu ją c e g o , p o s ia d a ją c e g o d o te g o c e lu ty lk o 4 w y łą c z ­ n ik i: do p u s z c z a n ia w o b ie g w o d y , o le ju i p o w ie tr z a , o r a z 1 d o z a s ila n ia a n o d i ż a r z e n ia k a to d .

R e g u la to r c z ę s to tliw o ś c i p o le g a n a z a le ż n o ś c i c z ę s to ­ tliw o ś c i d rg a ń n a d a jn ik a do c z ę s to tliw o ś c i d rg a ń n a d a jn ik a w z o rc o w e g o m a łe j m o cy . O b y d w a n a d a jn ik i d z ia ła ją r ó w ­ n o c z e ś n ie n a o d b io rn ik ; o tr z y m a n e w te m s p o s ó b d u d n ie ­ n ia z o s ta ją w z m o c n io n e a m p lilik a to r e m i n a s tę p n ie w y p r o ­ s to w a n e n a p r ą d s ta ły . P r ą d t e n o b ie g a n a s tę p n ie u z w o je ­ n ia d ła w ik a s p r z ę g n ię te g o z n a d a jn ik ie m g łó w n y m , c o p o ­ w o d u je z m ia n ę in d u k c y jn o ś c i o b w o d u d rg a ń w r a z ie o d c h y ­ le n ia c z ę s to tliw o ś c i n a d a jn ik a g łó w n e g o o d c z ę s to tliw o ś c i n a d a jn ik a w z o rc o w e g o .

N a d a w a n ie o d b y w a s ię z a p o m o c ą a p a r a tó w B a u d o t, z n a jd u ją c y c h s ię w b iu r z e c e n tr a ln e m , p r z e z z m ia n ę c z ę - s tc liw o ś c i n a d a jn ik a w s k u te k o d d z ia ły w a n ia ty c h a p a r a tó w n a r e g u la to r c z ę s to tliw o ś c i.

K o n tr o la o d b y w a s ię z a p o m o c ą o d b io r n ik a r e a k c y jn e ­ go ( a u to d y n a z e w z m a c n ia c z e m m a łe j c z ę s to tliw o ś c i), u m ie s z c z o n e g o w s a li z a p a r a t u r ą n a d a w c z ą . t

’ S ta c ja je s t p r z e w id z ia n ą d o n a d a w a n ia tr z e m a la la m i:

15,5 m . d la k o r e s p o n d e n c ji d z ie n n e j z R io d e J a n e ir o i B u e n o s A y re s , 25 m. d la k o r e s p o n d e n c ji n o c n e j z te m i m ie jsc o w o śc ia m i, 40 m. d la k o r e s p o n d e n c ji z E u r o p ą .

D la k a ż d e j z d w ó c h p ie r w s z y c h fa l b ę d z ie z b u d o w a n a o d d z ie ln a a n te n a k ie r u n k o w a , le c z d y ty c h c z a s je s t w y k o n a ­ n ą i c z y n n ą ty lk o a n te n a d la fa li 15,5 m.

A n te n a ta je s t ty p u C M ; z ło ż o n a je s t z d w ó c h o d ­ d z ie ln y c h s ia te k z n a jd u ją c y c h się w je d n e j p ła s z c z y ź n ie p o ­ z io m e j i o d le g ły c h o d s ie b ie n a 1/4 d łu g o ś c i fali. S ia tk a z ł o ­ ż o n a je s t z p rz e w o d n ik ó w w z a je m n ie do s ie b ie p r o s t o p a d ­ ły c h u ło ż o n y c h w k s z t a ł c i e l ite r y X w p ła s z c z y ź n ie p o z io ­ m ej. K a ż d a z ty c h d w ó c h c z ę ś c i a n te n y , z a p o ś r e d n ic tw e m z a łą c z o n y c h d o ich ś r o d k ó w d w u p r z e w o d o w y c h d o p r o w a ­ d z e ń , n a re g u lo w a n y c h o d p o w ie d n io d o d łu g o ś c i fali, — ł ą ­ c z y s ię z e s k r z y n k a m i k o ń c o w e m i f e e d e r s 'ó w z n a jd u ją c y c h s ię p r z y z ie m i w p ła s z c z y ź n ie a n te n y .

O b y d w ie c z ę ś c i a n te n y z a w ie s z o n e s ą n a tr z e c h m a s z ­ ta c h ż e la z n y c h . P o d o b n a d r u g a a n te n a , tw o r z y e k r a n . O p i­

s a n y z e s p ó ł a n te n o w y p r o m ie n iu je ty lk o w je d n y m k i e r u n ­ k u , a k ą t r o z p ro s z e n ia w y n o s i o k o ło 20°.

D z ia ła n ie s ta c ji je s t z u p e łn ie z a d a w a la ją c e i p e w n e . Ł ą c z n o ś ć z B ra z y lją , p r z y s p r z y ja ją c y c h w a r u n k a c h , m o że b y ć u tr z y m a n ą m ię d z y g o d z. 7 a 2 2 -ą . S z y b k o ś ć n a d a w a n ia p r z e k r a c z a c z ę s to 100 s łó w n a m in u tę .

T h .

c e n ią a tm o s fe ry c z n e o ra z , 2) z a k łó c e n ia w y w o ła n e p rz e z d z ia ła n ie p r z y rz ą d ó w o r a z m a s z y n e le k try c z n y c h .

N a t u r a p ie rw s z y c h z ty c h z a k łó c e ń n ie z o s t a ł a d o ­ ty c h c z a s d o k ła d n ie z b a d a n a i d la te g o sp o s o b y d o ich c a łk o ­ w ite g o u s u n ię c ia n ie s ą je s z c z e u s ta lo n e . P o n ie w a ż n ie m o żn a ic h w y tw o rz y ć s z tu c z n ie p r z y b a d a n ia c h , z k o n ie c z n o ś c i jes t s ię z a le ż n y m o d z ja w is k n a tu r y p r z y p a d k o w e j.

B a d a n ia d ru g ie j g ru p y z a k łó c e ń s ą o w ie le w le p s z y c h w a r u n k a c h , p o n ie w a ż m o ż n a je w d o w o ln y m c z a s ie w y w o ­ ła ć .

P r z y r z ą d y z a k łó c a ją c e m o ż n a p o d z ie lić n a d w ie g ru p y j a m ia n o w ic ie n a ta k ie , k tó r e p r z e z d łu ż s z y c z a s d z ia ła ją w s p o s ó b s ta ły . D o te j g ru p y n a le ż ą s iln ik i, d ź w ig i, tra m w a - j

je o ra z p r z y r z ą d y s to s o w a n e w le c z n ic tw ie . D o d ru g ie j g r u ­ p y n a le ż e ć b ę d ą w s z e lk ie g o r o d z a j u w y łą c z n ik i, p r z e łą c z n i­

k i i p rz e k a ź n ik i, k tó r e w y w o łu ją je d y n ie k r ó t k o tr w a ł e z a ­ k łó c e n ia .

N ie je d n o k r o tn ie p ró b o w a n o u s u n ą ć z a k łó c e n ia w s a ­ m y m o d b io rn ik u . U z y s k a n e w y n ik i b y ły je d n a k m ie rn e .

D o ty c h c z a s z b a d a n o o r a z o p ra c o w a n o sp o s o b y u su n ię - ; c ia z a k łó c e ń s p o w o d o w a n y c h p rz e z t r a m w a j e 1) o r a z siln i- k i i p r ą d n ic e p r ą d u s t a ł e g o 2). A u to r r o z p a t r u je z a k łó c e n ia s p o w o d o w a n e p r z e z ro z p o w s z e c h n io n e o b e c n ie p r z y rą d y ’ w ie lk ie j c z ę s to tliw o ś c i s to s o w a n e w le c z n ic tw ie i k o sm e ty c e.

P r z y r z ą d y te, w z a s a d z ie , s ą r o d z a je m u p ro s z c z o n y c h tr a n s f o rm a to r ó w T e s li — le c z o d r ó ż n ia ją się o d n ic h pod d w o m a w z g lę d a m i. P o p ie rw s z e is k ie r n ik w u k ła d z ie b odź- czy m o ra z p rz e r y w a c z o b w o d u z a s ila ją c e g o s ą sk o m b in o w a n e j z e so b ą w je d n y m p r z y rz ą d z ie . P o d ru g ie , co j e s t sz czeg ó ln ie j w a żn e , o b w o d y s ą b a r d z o s k u p io n e i s p r z ę ż e n ie n a d z w y - ; c za j siln e . S tr o je n ie o b w o d ó w j e s t p r a w ie n ie m o ż liw e i o r e ­ z o n a n s ie o b w o d ó w , w śc is łe m teg o s ło w a z n a c z e n iu , m ow y | b y ć n ie m oże.

W y w o ła n e , p r z e z te g o r o d z a j u p r z y rz ą d y , z a k łó c e n ia w o d b io rn ik u , d a ją s ię o d c z u ć w o d le g ło ś c i p o n a d 500 m.

W m ia s ta c h je d e n p r z y r z ą d m o że z a k łó c ić o d b ió r w kilk u s ą s ie d n ic h k w a r ta ła c h . I tu , j a k w p r z y p a d k u m a s z y n e le k ­ try c z n y c h p r ą d u s ta łe g o , z a k łó c e n ia ro z c h o d z ą się w zd łu ż

0 ,

N I

R ys- 1.

E b e r h a r d G o e b e l e r . Z a k łó c e n ia s p o w o d o w a n e p r z y r z ą d a m i, s z y b k o z m ie n n y m i s to s o w a n y m i w le c z n ic tw ie o ra z s p o s o b y u su n ię c ia ty c h z a k łó c e ń . J . d . d. T . u. T . B . 31, H . 1, s t r . .20, s ty c z e ń 1928 r.

.P r z y p o m ia ra c h w ie lk ie j c z ę s to tliw o ś c i o ra z p o d c z a s o d b io ru w y s tę p u ją z a k łó c e n ia , k tó r e m o żn a p o d z ie lić n a d w ie z a s a d n ic z e g ru p y : 1) z a k łó c e n ia p o w s ta ją c e w p r z e - s ti z e n i p o m ię d z y n a d a jn ik ie m i o d b io rn ik ie m in a c z e j -z ak łó -

sie c i z a s ila ją c e j. W m ie jsc o w o śc i g ę sto z a lu d n io n e j, w sk u ­ te k n ie p r z e jr z y s to ś c i, t r u d n o p r o w a d z ić b a d a n ia zakłóceń, te m b a rd z ie j, że g ę s ta s ie ć p rz e w o d ó w e le k try c z n y c h oraz p rz e w o d y g azo w e, w o d o c ią g o w e i k a n a liz a c y jn e stw a rza ją d o p e w n eg o s to p n ia ró w n o m ie rn e p o le z a k łó c a ją c e , Z teg°

p o w o d u b a d a n ia z o s ta ły p rz e p ro w a d z o n e w m ie jsc o w o śc i za- j lu d n io n e j " o d d z ie ln e m i w illa m i. P r z y r ą d y z a k łó c a ją c e zn aj­

d o w a ły s ię w d o m u N (ry s. 1), o d b io rn ik u m ie sz c z o n y by!

k o le jn o w d o m a c h Oj, O,, 0 3 i 0 4. P o m im o , ż e odległość o d b io rn ik ó w w d o m a c h Oj, 0., i 0., o d p r z y rz ą d ó w w domu

U E . E p p e n . E T Z , 45, s tr . 817, 1924 i 48, s tr . 97, 1927, oi a z C la u s in g i M u lle r E T Z . 49, H . 5, s tr . 178, 1928.

') A E s a u u n d E. G o e b e le r . J . d, d. T . u. T . 31, H, 1 s tr . 17; 1928, R ef. p a tr z . P r z e g l, R a d j. z e s z y t 12 — 13, 1928

17— 18 PRZEGLĄD RADJOTECHNIĆZNY 71

N w y n o s iła o d p o w ie d n io ty lk o 20, 30 i 10 m ., ż a d n y c h z a ­ k łó ce ń ta m n ie z a u w a ż o n o , O d w ro tn ie , W d o m u 04 o d le g ły m o 700 m; z a k łó c e n ia w y s tę p o w a ły b a r d z o s iln ie . Z ja w is k o tłu m a c z y s ię tern , ż e d o m y 0i, 02 i 03 p r z y łą c z o n e b y ły d o sieci z a s ila ją c e j lin ję , p r z y c h o d z ą c ą o d s tr o n y p o łó d n io w e j, dom y z a ś N i 0 4 p o łą c z o n e b y ły ze s o b ą lin ją b e z p o ś re d n io . O k o liczn o ść t a w y r a ź n ie p o tw ie r d z a p r z y p u s z c z e n ie o r o z ­ ch o d ze n iu s ię z a k łó c e ń w z d łu ż p rz e w o d ó w z a s ila ją c y c h .

P r z e d p o ja w ie n ie m s ię le c z n ic z y c h p r z y rz ą d ó w s z y b k o - zm ie n n y ch , p o w s z e c h n ie b y ły w u ż y c iu u l e k a r z y i w s z p i­

tala ch t. zw . p r z y r z ą d y d ia te rm ic z n e , k tó r e z a k łó c e ń n ie w y ­ w o ły w a ły . P r z y r z ą d y d ia te r m ic z n e p r a c u j ą z n a c z n ą m o cą , p rzy czem n a p ię c ie n a e le k tr o d a c h je s t s to s u n k o w o n is k ie . P o z a te m p r z y r z ą d y d ia te r m ic z n e z a o p a tr z o n e s ą w z a m k n ię ­ ty o b w ó d w tó rn y , w s k u te k czeg o , p r a w ie n ie p r o m ie n iu ją n a z ew n ą trz, Z o b w o d e m w tó r n y m s p r z ę ż o n y je s t m o c n ie j lu b słab ie j o b w ó d w y jś c io w y , k t ó r y ró w n ie ż j e s t z a m k n ię ty p r z e z ciało p a c je n ta .

In a c z e j r z e c z s ię d z ie je w p r z y r z ą d a c h s z y b k o z m ie n - nych g d z ie p o m im o s t o k r o t n ie m n ie js z e j m o c y u z y s k a n e n a ­ pięcia d o c h o d z ą j e d n a k d o 30 k V . U k ła d ty c h p r z y rz ą d ó w up o d o b n ić m o ż n a d o o tw a r te g o , s iln ie p ro m ie n iu ją c e g o , o b ­ w odu d rg a ń . Z p o w o d u tr u d n e g o d o s tr o je n ia p r z y rz ą d ó w sz y b k o z m ien n y c h , n ie m o ż n a u s u n ą ć w y w o ła n e z a k łó c e n ia za p o m o cą o b w o d ó w filtr o w y c h o r a z r ó w n o le g le z a łą c z o ­ nych k o n d e n s a to r ó w . O p a n c e r z e n ie ró w n ie ż n ie d a j e d o d a t ­ nich w y n ik ó w , p o n ie w a ż b e z p o ś re d n ie p ro m ie n io w a n ie je s t słab e i d o s ta te c z n ie z a e k r a n o w a n e m u ra m i.

P e w n e p o w o d z e n ie u z y s k a ć m o ż n a s to s u ją c , p o d o b n ie ja k p rz y s iln ik a c h , w ie lk ie d ła w ik i, z a łą c z o n e p r z e d z a c is ­ kam i w e jś c io w y m i. C e w k i t e n a w in ię te m o ż liw ie b e z p o je m - nościo w o , p r z y jm u ją je d n a k z b y t w ie lk ie w y m ia r y b y z n a ­ leźć z a s to s o w a n ie . P o z a te m p r z y p o m o c y d ła w ik ó w u z y s k a ć m ożna je d y n ie p e w n e o s ła b ie n ie le c z n ie c a łk o w ite u s u n ię ­ cie z a k łó c e ń .

D la ra c jo n a ln e g o r o z w ią z a n ia z a g a d n ie n ia n a le ż y stw ie rd zić g d z ie z n a j d u j ą się p u n k ty n a p ię c ia s z y b k o z m ie n - nego m i n (ry s. 2). P r z y r z ą d y te g o r o d z a ju d z ia ła ją j a k s il­

nie tłu m io n e n a d a j n i k i z s ie c ią z a s il a j ą c ą ja k o a n te n ą o ra z tra n s fo rm a to re m T e s li w r a z z o so b ą o b s łu g iw a n ą ja k o p r z e ­ ciw w agą. D la te g o te ż , w r a z ie z w a r c ia a n te n y z p rz e c iw w a -

R y s. 2. R y s. 3-

i>4, z a k łó c e n ia w in n y z n ik n ą ć . N a r y s u n k u 2— S o z n a c z a s ie ć z as ilają cą , p r z e w o d y k tó r e j w s k u te k z n a c z n e j p o je m n o ś c i

" z g lę d e m sie b ie , n ie s ą w y k r e ś lo n e p o je d y ń c z o , P — p r z e r y ­ wacz i, T — t r a n s f o r m a to r T e s li. N a ry s . 3 to sa m o u r z ą d z e ­ nie p rz e d s ta w io n e j e s t w u k ła d z ie s c h e m a ty c z n y m . P r z y zw arciu p rz e w o d e m 1, p u n k tó w m i n , z a k łó c a ją c a e n e r g ja sz y b k o z m ien n a z o s ta je u s u n ię ta b e z ja k ic h k o lw ie k b ą d ź zm ian w e w ła ś c iw y c h o b w o d a c h w ie lk ie j c z ę s to tliw o ś c i.

W w y k o n a n iu p r a k ty c z n e m , o ta c z a się tr a n s f o rm a to r

T e s li n a w y s o k o ś c i p u n k tu n m e ta lo w y m p ie rś c ie n ie m , r o z ­ c ię ty m w je d n y m m ie js c u d la u n ik n ię c ia p r ą d ó w w iro w y c h . P r z e w ó d 1 w in ie n b y ć p o p r o w a d z o n y ró w n o le g le d o isn ie- ją c y c h p rz e w o d ó w p o łą c z e n io w y c h i p r z y łą c z o n y d o jed n e g o p rz e w o d u z a s ila ją c e g o , p o w y ż e j p r z e r y w a c z a P , P o z a te m , d la b e z p ie c z e ń s tw a , z g o d n ie z is tn ie ją c y m i p rz e p is a m i, w p r z e w ó d 1 w in ie n b y ć w łą c z o n y k o n d e n s a to r by. u n ie ­ m o żliw ić b e z p o ś r e d n ie d o tk n ię c ie d o n a p ię c ia sie c i.

N a s tę p n ie a u to r o p is u je p r z e p r o w a d z o n e p ró b y i p o ­ d a je s z e re g w y k re s ó w o s c y lo g ra fic z n y c h . Z p ró b ty c h w y n i­

k a , ż e s k o k i n a p ię c ia sz y b k o z m ie n n e g o m o g ą w y n o s ić d o 600 w o ltó w . S t ą d w y n ik a m a ła s k u te c z n o ś ć d ła w ik ó w p r z y p r z y r z ą d a c h w ie lk ie j c z ę s to tliw o ś c i. G d y b y n a w e t u d a ło się z a p o m o c ą d ła w ik ó w o d g ro d z ić w ie lk ą c z ę s to tliw o ś ć o d s i e ­ ci, to je d n a k ta k w ie lk ie i r a p to w n e s k o k i n a p ię c ia n ie m o ­

g ą b y ć ty m sp o s o b e m w y ró w n a n e , d o p ó k i, o c z y w iś c ie , w y ­ m ia ry d ła w ik ó w p o z o s ta n ą w m o ż liw y c h g ra n ic a c h .'

In a c z e j rz e c z s ię d z ie je w u r z ą d z e n ia c h w y s o k ie g o n a ­ p ię c ia d la p r z y rz ą d ó w R ó n tg e n a . P r z e s ta r z a łe , s iln ie z a k ł ó ­ c a ją c e u r z ą d z e n ia , z w ir u ją c y m p rz e ry w a c z e m rtę c io w y m n ie są ju ż o b e c n ie s to so w a n e . N o w o c z esn e, u r z ą d z e n ia z a o p a ­ tr z o n e s ą c e le m d o s ta r c z e n ia p r ą d u s ta łe g o la m p ie C o o lid - g e ‘a b ą d ź w w ir u ją c e p ro s to w n ik i w y s o k ie g o n a p ię c ia , b ą d ź w p ro s to w n ik i lam p o w e .

W o b y d w u p r z y p a d k a c h p r ą d p ie r w o tn y w y tw a r z a n y je s t p rz e z je d n o tw o r n ik o w ą p r z e tw o r n ic ę z a łą c z o n ą d o sie c i z a s ila ją c e j. W p ie rw s z y m r z ę d z ie n a le ż y u s u n ą ć z a k łó c e n ia s p o w o d o w a n e d z ia ła n ie m p rz e tw o rn ic y , co z ła tw o ś c ią d a je s ię u s k u te c z n ić z a p o m o c ą d ła w ik ó w . L a m p o w e u r z ą d z e n ia p ro s to w n ik o w e n ie z a le ż n ie o d lic z b y la m p (d w ó c h lu b c z te ­ re c h ) z a k łó c e ń n ie p o w o d u ją , p o n ie w a ż n ie m a tu is k ie r o ra z p rz e b ie g p r ą d u i n a p ię c ia je s t ró w n o m ie rn y ,

S iln e n a to m ia s t z a k łó c e n ia p o w o d u ją sy n c h ro n ic z n e , w ir u ją c e p r o s to w n ik i w y s o k ie g o n a p ię c ia w g. u k ł a d u p r z e d ­ sta w io n e g o n a ry s . 4. W y s tę p u je tu ta j s iln e is k r z e n ie p o m ię ­ d z y w ir u ją c y m k rz y ż e m i n ie ru c h o m y m k o n ta k te m . O p a r te n a z a s a d z ie p o je m n o ś c io w e j u r z ą d z e n ie o c h ro n n e n a s tr ę c z a d u ż e tr u d n o ś c i z w ią z a n e z n a le ż y tą iz o la c ją . O s ła b ie n ie z a ­ k łó c e ń w ty m p r z y p a d k u o s ią g n ą ć m o żn a z a p o m o c ą d ła w i­

k a D w łą c z o n e g o w n ie u z ie m io n y p r z e w ó d p r ą d u s ta łe g o . Z a le c a s ię p o d z ie le n ie d ła w ik a n a s e k c je cele m z m n ie js z e n ia jeg o p o je m n o ś c i w ła s n e j.

W p o d o b n y c h w a r u n k a c h z n a jd u ją s ię i in n e p r z e w o d y sz y b k o z m ie n n e , w k tó ry c h , w o d ró ż n ie n ie o d s iln ik ó w i p r ą d n ic is k r z e n ie je s t z ja w is k ie m z a s a d n ic z e m , a n ie p o - b o c zn e m . W y tw o rz o n e im p u ls y ro z c h o d z ą s ię w z d łu ż p r z e ­ w o d ó w z a s ila ją c y c h i w s k u te k w ie lk ie j a m p litu d y n ie m o g ą b y ć z a tr z y m a n e p rz e z d ła w ik i. I m p u ls y te p o b u d z a ją k a ż d y o b w ó d d r g a ń z n a jd u ją c y s ię w ic h s f e r z e d z ia ła n ia , S p r z ę ­ ż e n ie z o d b io rn ik ie m p rz e w a ż n ie je s t p o je m n o śc io w e , p o n ie ­ w a ż s to s o w a n e w m ia s ta c h a n te n y w z n a c z n e j sw e j czę śc i b ie g n ą r ó w n o le g le d o p rz e w o d ó w . N a jb a r d z ie j p o b u d z o n e b ę ­ d ą o b w o d y o m a ły m tłu m ie n iu , a w ię c s z c z e g ó ln ie o d b io r n i­

k i z e s p r z ę ż e n ie m z w r o tn e m , A n te n y z a s tę p c z e - i w n ę t r z o ­ w e s iln ie j s ą s p r z ę ż o n e z s ie c ią e le k t r y c z n ą o d d o b r y c h a n ­

72 PRZEGLĄD RADJOTEGHNICZNY 1.7 --1 8

te n z e w n ę trz n y c h i d la te g o w s iln ie js z y m s to p n iu b ę d ą p o d ­ leg a ć z a k łó c e n iu .

A n te n a ra m o w a ró w n ie ż n ie p o le p s z y w a ru n k ó w o d b io ­ ru je ś li u m ie sz c z o n a b ę d z ie p o m ię d z y p rz e w o d a m i g azo w y m i, w o d o c iąg o w y m i i e le k try c z n y m i.

P o w y ż s z e z a k łó c e n ia m o ż n a u s u n ą ć z a p o m o c ą p o d a n e j m e to d y n a f a la c h d łu g ic h i r a d io fo n ic z n y c h . O p is a n y u k ła d je s t p r o s ty i n ie z a w o d n y w d z ia ła n iu .

S t. J a s iń s k i.

O s ią g a n ie W y so k ie j p r ó ż n i m e to d ą w ie lo k r o tn e g o r o z p y la n ia . ( P a te n t R z, P . 7345).

30 k w ie tn ia 1928 r. w y s z e d ł z d r u k u P a t e n t R z. P . 7345; k tó r y p r z e d s ta w ia d u ż e z n a c z e n ie w f a b ry k a c ji lam p . k a to d o w y c h i n a w e t z w y k ły c h ż a ró w e k .

J a k w ia d o m o w z w y k ły c h ż a ró w k a c h e le k try c z n y c h , ja k ró w n ie ż i w la m p a c h k a to d o w y c h n ie z b ę d n e m je s t ja k - n a jle p s z e w y p o m p o w a n ie la m p y t. j. j a k n a js ta r a n n ie js z e u su n ię c ie gazów .

C el p o w y ż sz y m o ż n a o s ią g n ą ć a lb o z a p o m o cą b. d o ­ b ry c h p o m p n p . p o m p rtę c io w y c h lu b p o m p H o lw e c k a i t. p. lu b te ż m e to d ą r o z p y la n ia w p ró ż n i. D o p o m p o w a n ia la m p u ż y w am y p o m p y m n iej d o s k o n a łe i p o o sią g n ię c iu te j m n ie j d o s k o n a łe j p ró ż n i |a m p ę o d lu to w u je m y o d s to łu p o m p ie rs k ie g o i n a s tę p n ie r o z p y la m y n p , fo s fo r lu b te ż m ag n ez. W p r z y p a d k u la m p k a to d o w y c h w s p o m n ia n y fo sfo r lu b m a g n e z u m ie sz c z a się n a a n o d z ie la m p y i n a s tę p n ie m e ­ to d ą z w y k łe g o b o m b a rd o w a n ia e le k tro n o w e g o lu b z a p o m o ­ cą p rą d ó w w iro w y c h d o p r o w a d z a się a n o d ę d o w y s o k ie ; te m p e ra tu r y , p r z y k tó r e j fo s fo r lu b m a g n e z u la tn ia się i d z ię k i z a c h o d z ą c y m p ro c e so m c h e m ic z n o -te c h n ic z n y m z o s ­ t a j e o s ią g n ię tą p ró ż n ia le p s z a n iż b y ła p r z e d ro z p y le n ie m . M e to d y teg o r o d z a ju s z e ro k o s to s o w a n e w f a b ry k a c ji ż a r ó ­ w e k i la m p k a to d o w y c h n ie s ą je d n a k o w o ż d o s k o n a łe .

M e to d a n in ie js z a p o le g a n a tem , że c z y n n o ś ć r o z p y ­ la n ia m o że m y p o w tó rz y ć k iik a lu b k ilk a n a ś c ie r a z y z a k a ż ­ d y m ra z e m p o le p s z a ją c p ró ż n ię . W ty m celu m o żem y n p .

R y s. 1.

u m ie śc ić w la m p ie n a a n o d z ie ja k z w y k le m ag n e z, a o p ró c z teg o u m ie s z c z a m y k ó łk o m e ta lo w e z u m ie sz c z o n y m n a n im m ag n e ze m lu b in y m m e ta le m lu b z w ią z k ie m c h em iczn y m s łu ż ą c y m d o r o z p y la n ia . P ie r w s z e r o z p y la n ie w y k o n u je m y n p . m e to d ą z w y k łe g o b o m b a rd o w a n ia e le k tro n o w e g o , d ru g ie z a p o m o cą n a g rz e w a n ia p r ą d a m i w iro w e m i. M o że m y ta k ic h k ó łe k lu b in n e j fo rm y c zę śc i z u m ie sz cz o n y m i n a n ic h s u b ­ s ta n c ja m i s łu ż ą c y m i do r o z p y la n ia u m ie śc ić k ilk a lu b k i l ­

k a n a ś c ie t a k ż eb y p o te m s to p n io w o p o k o le ji lu b j e d n o ­ c z e ś n ie w s z y s tk ie te c zę śc i d o p ro w a d z ić d o n a g r z a n ia m e ­ to d a m i doW olnem i i w s p o m n ia n e s u b s ta n c je r o z p y lić ta k , ż e b y p o r o z p y le n iu p o k r y w a ły d o ln ą c zę ść la m p y . (np.

w o k o lic y n ó ż k i). M o że m y ró w n ie ż p o w . m e to d ę s to so w a ć w la m p a c h n a d a w c z y c h , k o n s tr u u ją c je ta k , ż eb y ro z p y lo n e s u b s ta n c je n ie n a g r z e w a ły się p o d c z a s d z ia ła n ia la m p y n p . o d p o w ie d n io w y d łu ż a ją c la m p y p r z e d p o k ry c ie m r o z p y la n ą s u b s ta n c ją m o żem y tą c zę ść z a s ła n ia ć o d p o w ie d n ie m i e k r a ­ n a m i. (E ).

N a r y s u n k a c h p o d a n e s ą ró ż n e m o ż liw e k o n s tru k c je , o p a r te n a z a s a d z ie n in ie js z e g o p a te n tu . A u to r e m P a te n tu 7345 je s t n iż e j p o d p is a n y . P a t e n t z o s ta ł w y d a n y m n a imię P o ls k ie g o T o w a rz y s tw a R a d io te c h n ic z n e g o P . T . R . S p . A kc.

i inż. J . P le b a ń s k ie g o — i je s t w y łą c z n ą w ła s n o ś c ią P . T . R.

In ż . J ó z e f P le b a ń s k i.

Komunikaty.

C o ra z s z e rs z y ro z w ó j r a d jo te le f o n ji w y m a g a o d z a w o d o ­ w eg o s z k o ln ic tw a te c h n ic z n e g o c ią g łe g o d o s to s o w y w a n ia p r o ­ g ra m ó w s z k o le n ia d o p o trz e b ry n k u . T y lk o w te d y m o że ono p o d o ła ć sw e m u z a d a n iu , p o le g a ją c e m u n a d o s ta r c z a n iu k r a ­ jo w i g ru n to w n ie w y k s z ta łc o n y c h s p e c ja lis tó w .

W m y ś l p o w y ż sz eg o , z p o c z ą tk ie m o b e cn e g o r o k u sz k o l­

n eg o , P a ń s tw o w e K u rs y R a d io te c h n ic z n e , is tn ie ją c e o d 1923 r o k u , u le g a ją r e o rg a n iz a c ji p r z e z r o z s z e r z e n ie p ro g ram u i w p ro w a d z e n ie sz e re g u n o w y c h p rz e d m io tó w s p e c ja ln y c h , j a k n p .:

1. T e o r ja i b u d o w a o d b io rn ik ó w ra d io fo n ic z n y c h , 2. T e o r j a i p r a k ty k a f a l k r ó tk ic h ,

3. M a te r ia ło z n a w s tw o i t. d.

o ra z p rz e z z w ię k s z e n ie z a ję ć p r a k ty c z n y c h .

M in is te rs tw o W y z n a ń R e lig ijn y c h i O ś w ie c e n ia P u b licz n e g o z a ż ą d a ło , w o b e c p o w y ż sz eg o , z w ię k s z e n ia c z a s u trWa- n ia n a u k i n a K u rs a c h d o d w u c h la t.

O b e c n ie p r z y jm u je się p o d a n ia n a d w u le tn i w ieczorow y k u r s ra d io m e c h a n ik ó w — o d k a n d y d a tó w z c e n z u s e m mini­

m u m 4 k la s g im n a z ja ln y c h .

N ie z a le ż n ie o d k u r s u z a w o d o w e g o p ro w a d z o n y będzie i n a d a l w ie c z o ro w y o g ó ln y k u r s r a d jo t e l e g r a f j i i r a d jo te le ­ fo n ji z p ro g ra m e m ro z s z e rz o n y m d o 8 m ie się c y d la k a n d y ­ d a tó w o b o jg a p łc i, z c e n z u se m m in im u m 6 k la s g im n a z ja l­

n y c h .

L ic z b a m ie jsc n a o b u k u r s a c h o g ra n ic z o n a z e względu n a p r a c e la b o r a to r y jn e .

P o c z ą te k z a ję ć d n . 15 w r z e ś n ia r. b.

S e k r e ta r ja t S z k o ły (M o k o to w s k a 6) c z y n n y codziennie o d g o d z in y 10-ej r a n o d o 12-ej ra n o .

W ydawca: W ydawnictwo czasopisma ,,Przegląd Elektrotechniczny- , spółka z ograniczoną odpow iedzialnością.

S p . A k c . Z a k ł. G ra f. „D r u k a r n ia P o ls k a " , W a r s z a w a , S z p ita ln a 12.