Sławomir Dalka
Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 3 czerwca 1987 r., I CR 120
Palestra 34/2-3(386-387), 76-82
w o d u o s o b ę , k tó ra p o w o ły w a ła się na z n is z c z o n y lu b z a g u b io n y d o k u m e n t. M im o u c h y le n ia te g o p rz e p is u a n a lo g ic z n e ro z w ią z a n ie p r z y ją ć trz e b a ta k ż e w o b e c n y m s ta n ie p ra w n y m , p o n ie w a ż c h o d z i tu o o s o b ę , k tó ra z fa k tu s p o rz ą d z e n ia te s ta m e n tu i z je g o tre ś c i w y w o d z i s k u tk i p ra w n e . W ra z ie b ie rn o ś c i o s o b y o b a rc z o n e j c ię ż a re m d o w o d u sąd, je ż e li je s t w p o s ia d a n iu in fo r m a c ji o m o ż liw y c h d o p r z e p r o w a d z e n ia d o w o d a c h , p rz e p ro w a d z i o d p o w ie d n ie d o w o d y z u rz ę d u (a rt. 3 § 2, 232 k .p .c .). J e d n a k ż e m im o n a jw ię k s z e j n a w e t s ta ra n n o ś c i s ą d u m o ż e s ię z d a rz y ć , że fa k t s p o r z ą d z e n ia te s ta m e n tu i je g o tre ś ć p o z o s ta n ą n ie u d o w o d n io n e . R y z y k o n ie u d o w o d n ie n ia ty c h fa k tó w p o n o s i o s o b a o b a rc z o n a c ię ż a re m d o w o d u (a rt. 6 k .c .). T a k w ię c ró w n ie ż w k w e s tii ro z k ła d u c ię ż a ru d o w o d u S ąd N a jw y ż s z y , p o w o łu ją c s ię w u z a s a d n ie n iu g ło s o w a n e j u c h w a ły na o g ó ln y p rz e p is a rt. 6 k.c., z a jm u je s ta n o w is k o z a s łu g u ją c e w p e łn i na a p ro b a tę . Tadeusz F e l s k i 2. G L O S A
do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 1987 r.
I CR 120/87'
T e z a g ło s o w a n e g o w y ro k u ma n a s tę p u ją c e b rz m ie n ie :
Wskazanie w zdaniu drugim § 2 art. 705 k.p.c., że sąd polubowny nie jest związany przepisami po stępowania cywilnego, nie odnosi się do bezwzględnie obowiązują cych przepisów zawartych w księ dze trzeciej tego kodeksu. Artykuły 712—715 k.p.c. — mające taki cha rakter — obowiązują w każdym postępowaniu polubownym. Brak więc w tym przedmiocie wzmianki w regulaminie określającym tryb postępowania przed sądem polu bownym nie wyłącza dopuszczal ności wniesienia do sądu pań stwowego skargi o uchylenie wy roku wydanego przez stały sąd po lubowny (art. 695 k.p.c.). 1 Z u w a g i na w z ra s ta ją c e w n a s z y m k ra ju z a in te re s o w a n ie s ą d o w n ic tw e m p o lu b o w n y m , b ę d ą c e w y n ik ie m r o z w o ju p rz e d s ię b io r c z o ś c i g o s p o d a rc z e j i p e w n e g o o ż y w ie n ia w s to s u n k a c h h a n d lo w y c h , n a w e t n ie w ie lk i p rz e g lą d s ta n o w is k ju d y - k a tu r y i d o k tr y n y w ty m z a k re s ie je s t g o d n y s z e rs z e g o z a in te re s o w a n ia p r a w n ik ó w p ra k ty k ó w . O d n o s i s ię to ró w n ie ż , w e d łu g m n ie , d o w n io s k ó w w y n ik a ją c y c h z p o w o ła n e g o w y r o k u S ą d u N a jw y ż s z e g o , k tó r y w u z a s a d n ie n iu p rz e d s ta w ia n a jp ite rw ro lę K o le g iu m A r b itr ó w p rz y P o ls k ie j Iz b ie H a n d lu Z a g ra n ic z n e g o , ja k o s ta łe g o s ą d u p o lu b o w n e g o (w ra z z je g o re g u la m in e m ), z n a c z e n ie b e z w z g lę d n ie o b o w ią z u ją c y c h p rz e p is ó w k .p .c . d o
Nr 2-3 (386/387) Orzecznictwo Sądu Najwyższego 77 ty c z ą c y c h s ą d ó w p o lu b o w n y c h — z w ła s z c z a w o d n ie s ie n iu d o s k a rg i 0 u c h y le n ie w y r o k u s ą d u p o lu b o w n e g o — a n a k o n ie c d o p ie r o p ro b le m b ra k u w k o n k re tn y m p o s tę p o w a n iu p rz e d z e s p o łe m o rz e k a ją c y m K o le g iu m A r b itr ó w p rz y P IH Z n a le ż y te j re p re z e n ta c ji s tr o n y p o w o d o w e j z H o la n d ii. J u ż z te g o p rz e g lą d u w y n ik a , że S ąd N a jw y ż s z y m ia ł o k a z ję d o w y p o w ie d z e n ia s ię w k ilk u p o d s ta w o w y c h d la s ą d o w n ic tw a p o lu b o w n e g o k w e s tia c h , k tó r e b ę d ą o m ó w io n e w e w s k a z a n e j k o le jn o ś c i. 1. W o b e c p o d n ie s io n e g o w re w iz ji s y n d y k a m a s y u p a d ło ś c i N.E. C o n tr a c tin g B .V . w A. (H o la n d ia ) o d w y ro k u S ą d u W o je w ó d z k ie g o w W . w s p ra w ie na s k u te k s k a rg i (...) S p ó łk i z o .o . w W ., o u c h y le n ie w y ro k u s ą d u p o lu b o w n e g o , z a rz u tu , że K o le g iu m A r b itr ó w p rz y P IH Z n ie je s t s ą d e m p o lu b o w n y m w ro z u m ie n iu a rt. 71 2 — 715 k.p .c. 1 w z w ią z k u z ty m s k a rg a o u c h y le n ie w y r o k u s ą d u p o lu b o w n e g o p o w in n a b y ć w s z c z e g ó ln o ś c i — na p o d s ta w ie a rt. 199 § 1 p k t 1 k .p .c . — o d rz u c o n a , S ąd N a jw y ż s z y tr a fn ie u z n a ł, że: „ T r u d n o się z g o d z ić z e s ta n o w is k ie m re w iz ji, że K o le g iu m A r b itr ó w p rz y P o ls k ie j Iz b ie H a n d lu Z a g ra n ic z n e g o je s t s w o is ty m o rg a n e m w ła d z y lu b w y m ia ru s p ra w ie d liw o ś c i w ro z u m ie n iu a rt. 10 w z w ią z k u z a rt. 5 p k t 14 i a rt. 19 d e k re tu z 2 8 .IX .1949 r. o u tw o r z e n iu P o ls k ie j Iz b y H a n d lu Z a g ra n ic z n e g o (D z. U. N r 53, p o z. 4 0 3 )” . A c z k o lw ie k S ąd N a jw y ż s z y te g o n ie p o d a je , to z a rz u t p o z w a n e g o m o ż e w y n ik a ć z s a m e j n a z w y „ K o le g iu m A r b itr ó w ” , w k tó r e j b ra k je s t o z n a c z e n ia , ż e c h o d z i tu o sąd p o lu b o w n y ’ lu b a rb itr a ż o w y . D e c y d u ją je d n a k o ty m p rz e p is y c y to w a n e g o d e k re tu z 1949 r., k tó re w y ra ź n ie u p o w a ż n ia ją p rz y s z łe K o le g iu m A r b itr ó w d o ro z s trz y g a n ia — na z a s a d a c h o d rę b n e g o re g u la m in u — s p o ró w w y n ik ły c h w z w ią z ku ze s to s u n k a m i h a n d lo w y m i a lb o tra n s p o rte m , p rz e d e w s z y s tk im m ię d z y s tr o n a m i p o ls k im i a z a g ra n i c z n y m i. R z e c z ą o c z y w is tą p rz y ty m je s t, że d o ta k ie g o s ta łe g o s ą d u p o lu b o w n e g o , z g o d n ie z a rt. 695 k .p .c ., s to s u ją się ró w n ie ż p rz e p is y k s ię g i tr z e c ie j c z ę ś c i p ie rw s z e j k .p .c . d o ty c z ą c e s ą d u p o lu b o w n e g o . P rz e p is y te za ś n ie z a k a z u ją s z c z e g ó ło w e j re g u la c ji tr y b u p o s tę p o w a n ia w re g u la m in a c h s ta ły c h s ą d ó w p o lu b o w n y c h , z z a c h o w a n ie m je d n a k b e z w z g lę d n ie o b o w ią z u ją c y c h p rz e p is ó w k.p .c . (w s z c z e g ó ln o ś c i a rt. 71 2 — 715). W z w ią z k u z ty m o b o w ią z u ją c y o d 1.1.1970 r. re g u la m in K o le g iu m A r b itr ó w , u c h w a lo n y p rz e z u p ra w n io n ą d o te g o R adę P IH Z ,2 s ta n o w i w § 1, że: „ K o le g iu m A r b itr ó w je s t s a m o d z ie ln ą je d n o s tk ą is tn ie ją c ą p rz y P IH Z , p o w o ła n ą d o n ie z a w is łe g o i b e z s tr o n n e g o ro z s trz y g a n ia
w charakterze sądu polubownego
(p o d k r . — S .D .) s p o ró w w y n ik ły c h z ..." (i tu w y m ie n ia w ie le ró ż n y c h u m ó w w h a n d lu m ię d z y n a ro d o w y m , tr a n s p o r c ie itp .). P o w o łu ją c s ię na te n z a p is re g u la m in o w y Sąd N a jw y ż s z y w s k a z u je je d n o c z e ś n ie na to , że w e d łu g te g o p rz e p is u K o le g iu m A r b itr ó w ro z s trz y g a ta k ie s p o r y m ię d z y s tro n a m i, z k tó r y c h je d n a m a s ie d z ib ę (lu b z a m ie s z k a n ie — S.D.) p o z a g ra n ic a m i PRL, i to n ie ty lk o w te d y , g d y je g o w ła ś c iw o ś ć d la d a n e g o s p o ru w y
2 Patrz M. P a z d a n : Problemy prawne handlu zagranicznego. Wybór źródeł. Bibliografia, Katowice 1976, s. 265 i in.
n ik a z p is e m n e g o p o ro z u m ie n ia s tro n (a lb o g d y ka żd a ze s tro n o d d z ie ln ie p o d d a ła się w d a n y m s p o rze p is e m n ie w ła ś c iw o ś c i K o le g iu m A r b itr ó w p rz y P IH Z — S.D), ale r ó w n ie ż w te d y , g d y w y n ik a to z w ią ż ą c e g o s tr o n y p o ro z u m ie n ia m ię d z y n a ro d o w e g o , c o je s t c e c h ą c h a ra k te ry s ty c z n ą w ie lu s ta ły c h s ą d ó w p o lu b o w n y c h w m ię d z y n a ro d o w y m o b ro c ie g o s p o d a rc z y m . D o ty c z y to np. p o s ta n o w ie ń K o n w e n c ji m o s k ie w s k ie j z 1972 r., o b o w ią z u ją c e j w k ra ja c h c z ło n k o w s k ic h R W P G .3 W p o ls k ie j d o k tr y n ie n ie p o d n ie s io n o w o g ó le z a s trz e ż e ń c o d o te g o , a b y K o le g iu m A r b itr ó w p rz y P IH Z tr a k to w a ć ja k o s ta ły sąd p o lu b o w n y . N a to m ia s t je s z c z e w 1954 r. S. B u c z k o w s k i 4 s tw ie rd z ił, że p o w o ła n e w ra m a c h o rg a n iz a c y jn y c h P IH Z K o le g iu m A r b itr ó w je s t s ta ły m są d e m p o lu b o w n y m . P o d o b n ie w y p o w ie d z ia ł s ię w s w o ic h lic z n y c h p u b lik a c ja c h na te m a t p o ls k ie g o s ą d o w n ic tw a p o lu b o w n e g o (a rb itra ż u ) w h a n d lu m ię d z y n a ro d o w y m J. J a k u b o w s k i,5 a ta k ż e S. W ło d y k a ,6 E. W e n g e re k i M. T y c z k a 7 i m .in . Z. L. N a n o w s k i.8 2. N ie u le g a w ą tp liw o ś c i, c o s łu s z n ie p o d k r e ś lił S ąd N a jw y ż s z y w u z a s a d n ie n iu g ło s o w a n e g o w y ro k u , że o k re ś le n ie r o z s tr z y g n ię c ia z e s p o łu o rz e k a ją c e g o K o le g iu m A r b itr ó w p rz y P IH Z ja k o „o r z e c z e nie a rb itr a ż o w e ” nie m o ż e p rz e m a w ia ć p rz e c iw k o u z n a n iu g o za w y r o k s ą d u p o lu b o w n e g o , ju ż c h o c ia ż b y d la te g o , że re g u la m in K o le g iu m A r b itr ó w w § 32 u s t. 6 s ta n o w i, że o rz e c z e n ie a rb itr a ż o w e je s t w y ro k ie m s ą d u p o lu b o w n e g o w r o z u m ie n iu a rt. 711 § 2 i 3 k .p .c . A k c e p tu je w p e łn i to s ta n o w is k o d o k tr y n a .9 D la te g o te ż z a s a d a d o b r o w o ln o ś c i w y k o n y w a n ia w y r o k ó w s ą d ó w p o lu b o w n y c h , k tó r a o b o w ią z u je n ie t y lk o w P o ls c e , n ie m o ż e s ta ć na p rz e s z k o d z ie p rz y m u s o w e j e g z e k u c ji, je ż e li d łu ż n ik n ie s p e łn ia d o b r o w o ln ie z a s ą d z o n e g o o d n ie g o ś w ia d c z e n ia . B ra k ta k ie j n o rm y w re g u la m in ie n ie w y k lu c z a u m ie s z
-3 Dz. U. z 1974 r. Nr 7, poz. -37 i -38. Por. również wywody na temat zakresu obowiązywania tej Konwencji M. C h o r z e l s k i e g o (w:) Zastosowanie Konwen cji moskiewskiej z 1972 r. w obrocie morskim, „Technika i Gospodarka Morska" 1974, nr 10, s. 596—598.
4 S. B u c z k o w s k i : Rola arbitrażu w gospodarce socjalistycznej, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio G, VI. 4, 1954, s. 238.
5 J. J a k u b o w s k i , m.in. (w:) Stałe sądy arbitrażowe w Polsce, Warszawa 1961, s. 13— 14 i in. oraz: Rozstrzyganie sporów w polskim handlu zagranicznym, Pal. 1965, n r 5, s. 43—44 i in.
6 S. W ł o d y k a : Arbitraż gospodarczy, Warszawa—Kraków 1970, s. 243—246. 7 E. W e n g e r e k , M. T y c z k a : Sądownictwo polubowne w handlu zagrani cznym i międzynarodowym obrocie morskim, PUG 1968, nr 6, s. 216, 218—219.
8 Z. L. N a n o w s k i : L'arbitrage Commercial International en Pologne, „Revue de l’arbitrage” 1966, s. 82 i n. oraz Z problematyki międzynarodowego arbitrażu handlowego w Polsce, Warszawa 1984, s. 13— 18.
9 Por. np. E. W e n g e r e k , M. T y c z k a : op. cit., s. 219—220. Podobnie S. B u c z k o w s k i (op.cit,, s. 238) wskazuje, że regulamin obowiązujący w 1954 r. w § 47 stwierdzał, że wyrok zespołu orzekającego Kolegium Arbitrów jest wyro kiem w rozumieniu art. 501 § 2 i art. 527 k.p.c.
Nr 2-3 (386/387) Orzecznictwo Sądu Najwyższego 79 c z e n ia o d p o w ie d n ie j w z m ia n k i w w y ro k u s ą d u p o lu b o w n e g o , s k o ro art. 711 § 2 i 3 k .p .c . s to s u je się d o w y r o k ó w s ą d ó w p o lu b o w n y c h i u g ó d z a w a rty c h p rz e d ty m i s ą d a m i w z a k re s ie s tw ie rd z e n ia ic h p rz y m u s o w e j w y k o n a ln o ś c i. M o ż liw o ś ć zaś z a p e w n ie n ia p rz y m u s o w e g o e g z e k w o w a n ia w y r o k ó w s ą d ó w p o lu b o w n y c h w o b ro c ie m ię d z y n a ro d o w y m w y n ik a z p rz e p is ó w K o n w e n c ji o u z n a w a n iu i w y k o n y w a n iu z a g ra n ic z n y c h o rz e c z e ń a rb itr a ż o w y c h , s p o rz ą d z o n e j w N o w y m J o r ku 1 0 .V I.1958 r .10 11 Z n a jd u je to r ó w n ie ż p o tw ie rd z e n ie w lic z n y c h p u b lik a c ja c h ró ż n y c h a u to r ó w .11 W z w ią z k u z ty m s łu s z n ie s tw ie r d z ił S ąd N a jw y ż s z y , że m .in . ta k ż e d o b r o w o ln o ś ć w y k o n a n ia w y r o k ó w (o rz e c z e ń ) s ą d ó w p o lu b o w n y c h nie s p rz e c iw ia się u z n a n iu z e s p o łó w o rz e k a ją c y c h K o le g iu m A r b itr ó w p rz y P IH Z za s ą d y p o lu b o w n e . D o b r o w o ln o ś ć b o w ie m s p e łn ie n ia ś w ia d c z e n ia z a s ą d z o n e g o p rze z sąd p o lu b o w n y za w s z e b y ła p o d s ta w o w ą z a s a d ą s ą d o w n ic tw a p o lu b o w n e g o .12 3. Z k o le i p o d s ta w o w ą za s a d ą k o d e k s u p o s tę p o w a n ia c y w iln e g o je s t, że o rz e c z e n ia a rb itr a ż o w e m a ją m o c p ra w n ą na ró w n i z w y r o k a m i s ą d ó w p a ń s tw o w y c h p o d w a ru n k ie m s tw ie rd z e n ia ic h w y k o n a l n o ś c i w tr y b ie art. 711 § 2 i 3 k .p .c . J e d n a k ż e m o ż liw o ś ć w n ie s ie n ia s k a rg i o u c h y le n ie w y ro k u s ą d u p o lu b o w n e g o je s t n ie z a le ż n a o d s tw ie rd z e n ia te j w y k o n a ln o ś c i.13 D la te g o ta k ą s k a rg ę w n o s i się w te r m in ie je d n e g o m ie s ią c a od d o rę c z e n ia s tr o n ie w y ro k u s ą d u p o lu b o w n e g o lu b — w ra z ie z a is tn ie n ia p o d s ta w d o w n ie s ie n ia s k a rg i o w z n o w ie n ie p o s tę p o w a n ia — w te r m in ie w y n ik a ją c y m z p rz e p is ó w 0 w z n o w ie n iu (a rt. 713 k.p .c .). S k a rg i o u c h y le n ie w y ro k u s ą d u p o lu b o w n e g o ro z p o z n a ją w ła ś c iw e d la d a n e j s p ra w y s ą d y p a ń s tw o w e , 1 to b e z w z g lę d u na to , c z y o b ję te s k a rg ą ro z s trz y g n ię c ie sądu p o lu b o w n e g o n a z w a n e je s t w y ro k ie m , c z y o rz e c z e n ie m a rb itr a ż o w y m .14 N ie be z z n a c z e n ia d la p ra k ty k i s ą d o w e j je s t ta k ż e u z n a n ie p rzez S ąd N a jw y ż s z y , że b ra k s tw ie rd z e n ia w r e g u la m in ie , iż od d a n e g o o rz e c z e n ia p r z y s łu g u je s k a rg a o u c h y le n ie w y ro k u s ądu p o lu b o w n e g o , nie w y k lu c z a m o ż liw o ś c i w n ie s ie n ia ta k ie j s k a rg i, p o n ie w a ż a rt. 71 2 — 715 k.p .c. m ają b e z w z g lę d n ie o b o w ią z u ją c y c h a ra k te r. N ie m o ż e te g o z a te m w y łą c z y ć o g ó ln y p rz e p is a rt. 705 § 2 k.p .c., że sąd p o lu b o w n y nie je s t z w ią z a n y p rz e p is a m i p o s tę p o w a n ia c y w iln e g o , s k o ro d a je on ty lk o m o ż liw o ś ć u p ro s z c z e n ia w ie lu c z y n n o ś c i p ro c e s o w y c h i b ie g u p o s tę
-10 Dz. U. z 1962 r. Nr 9, poz. 41 i 42.
11 Por. np. H. T r a m mer : Konwencja o uznawaniu i wykonywaniu zagrani cznych orzeczeń arbitrażowych, PiP 1961, nr 11, s. 738—750 oraz A. Bu l ó w, P S a n d e r s : O Konwencji nowojorskiej z 10.V I.1958 r. o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych (tłum. polskie), „Studia et Documenta” PIHZ 1960, nr 24, s 6—93.
12 Por. S. D a l k a : Sądownictwo polubowne w PRL, Warszawa 1987, s. 185 i n.
13 Tamże, s. 148 i n.
14 Por. np. K. P o t r z o b o w s k i , W. Ż y w i c k i : Sąd polubowny (art. 695—715 k.p.c.), skrypt nr 62 CZSNP, Katowice 1965/66, s. 64.
p o w a n ia . R ó w n ie ż p rz e c iw k o w n ie s ie n iu s k a rg i o u c h y le n ie w y ro k u s ą d u p o lu b o w n e g o n ie p rz e m a w ia tre ś ć p rz e p is u § 32 ust. 6 r e g u la m i nu K o le g iu m A r b itr ó w p rz y P IH Z , że o rz e c z e n ie a r b itr a ż o w e je s t o s ta te c z n e . O d n o s i się to ty lk o d o b ra k u m o ż liw o ś c i z a s k a rż e n ia ty c h o rz e c z e ń w tr y b ie in s ta n c y jn y m . 4. W a rte p o d k re ś le n ia je s t to , że s k a rg a o u c h y le n ie w y r o k u s ą d u p o lu b o w n e g o n ie m a c h a ra k te ru o d w o ła n ia .15 N a to m ia s t w p iś m ie n n ic tw ie p r a w n ic z y m 16 p rz y jm u je się z re g u ły , że s k a rg a ta p o d o b n a je s t d o s k a rg i o w z n o w ie n ie p o s tę p o w a n ia z a k o ń c z o n e g o p r a w o m o c n y m o rz e c z e n ie m m e r y to ry c z n y m , i s ta n o w is k o to p o d z ie la ta k ż e Sąd N a jw y ż s z y w o m a w ia n y m w y ro k u . J e d n a k ż e s k a rg a ta je s t je d n o c z e ś nie n a d z w y c z a jn y m ś ro d k ie m n a d z o ru ju d y k a c y jn e g o s ą d u p a ń s tw o w e g o n a d d z ia ła ln o ś c ią s ą d ó w p o lu b o w n y c h . P rz y ty m s a m a s k a rg a p o d o b n a je s t d o s a m o d z ie ln e g o p o w ó d z tw a o u k s z ta łto w a n ie p ra w a lu b s to s u n k u p ra w n e g o . J e j z a d a n ie m b o w ie m je s t z m ie n ić s y tu a c ję u re g u lo w a n ą w y ro k ie m s ą d u p o lu b o w n e g o . Na u w a g ę w ty m p rz e d m io c ie z a s łu g u je s ta n o w is k o J. K ra je w s k ie g o ,17 k tó r y uw a ża , ż e m im o p o d o b ie ń s tw a o m a w ia n e j s k a rg i d o s k a rg i o w z n o w ie n ie p o s tę p o w a n ia n ie je s t d o p u s z c z a ln e w z n o w ie n ie p o s tę p o w a n ia sensu stricto, c o w y n ik a z is to ty p o s tę p o w a n ia p o lu b o w n e g o . W e d łu g zaś M. S a w c z u - k a :18 „S k a rg a o w z n o w ie n ie m a n ie k tó r e c e c h y w s p ó ln e ze s k a rg ą 0 u c h y le n ie w y r o k u s ą d u p o lu b o w n e g o (a rt. 712 k .p .c .) ...” A u to r te n p o w o łu je się je d n o c z e ś n ie n a p o g lą d y J .J . L ita u e ra ,19 k tó r y t w ie r d z ił, że „ c o d o w y r o k ó w s ą d u p o lu b o w n e g o s k a rg a o w z n o w ie n ie p rz y b ie ra p o s ta ć « s k a rg i o u c h y le n ie w y ro k u » z p rz y c z y n , k tó r e s ta n o w ią p o d s ta w ę w z n o w ie n ia " . P o w o łu ją c się na o r z e c z n ic tw o S ą d u N a jw y ż s z e g o w te j k w e s tii, m o ż n a m .in . w s k a z a ć o rz e c z e n ie z 6.1.1961 r. C 5 3 2 /5 9 20, w k tó r y m S N s tw ie rd z ił, że s k a rg a o u c h y le n ie w y r o k u s ą d u p o lu b o w n e g o m a c h a ra k te r k a s a c y jn y , s k o ro sąd p a ń s tw o w y m o że ty lk o u c h y lić w y r o k s ą d u p o lu b o w n e g o lu b o d d a lić s k a rg ę , n ie m o ż e n a to m ia s t w y d a ć o rz e c z e n ia m e ry to ry c z n e g o . P o d o b n ie w y p o w ie d z ia ł s ię S ąd N a jw y ż szy w o rz e c z e n iu z 12.X II .1967 r. 1 C R 4 4 5 /6 7 .21 W o rz e c z e n iu za ś z 6 .V .1936 r. C I 1 9 1 4 /3 5 22S N u z n a ł, że w o b e c k a s a c y jn e g o c h a ra k te ru s k a rg i n ie m o ż e b y ć d o p u s z c z a ln a z m ia n a i ro z s z e rz e n ie p o d s ta w y s k a rg i o u c h y le n ie w y ro k u s ą d u p o lu b o w n e g o , a p rz e d m io te m ro z
-15 Por. S. Da l k a : op. cit., s. 138.
16 Por. m.in.: W. S i e d l e c k i : Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1972, s. 613, oraz B. D o b r z a ń s k i , (w:) Kodeks postępowania cywilnego. Ko mentarz, cz. I., t. 1, wyd. II Warszawa 1975, s. 1036.
17 J. K r a j e w s k i : Wznowienie postępowania według nowego k.p.c., PiP 1967, nr 7, s. 70.
18 M. S a w c z u k : Wznowienie postępowania, Warszawa 1970, s. 64. 19 J.J. L i t a u e r : Komentarz do procedury cywilnej, Warszawa 1933, s. 271.
20 PiP 1962, nr 2, s. 346.
71 OSNCP 1968, nr 8—9, poz. 149.
22 Zb.O. 1937, poz. 56. Por. również S. K r u s z e I n i c k i: Kodeks postępowa nia cywilnego. Część I (Art. 1—507) z Komentarzem, Poznań 1938, s. 647.
Nr 2-3 (386/387) Orzecznictwo Sądu Najwyższego 81 p o z n a n ia m o g ą b y ć ty lk o z a rz u ty p o d n ie s io n e w s k a rd z e . T o ro z s trz y g n ię c ie m u s i b y ć o b e c n ie z m o d y fik o w a n e ze w z g lę d u na tre ś ć a rt. 714 i 715 k.p .c., c o d o m o ż li w o ś c i b a d a n ia p rz e z są d p a ń s tw o w y w z a k re s ie e w e n tu a ln e g o n a ru s z e n ia p ra w o rz ą d n o ś c i i zasad w s p ó łż y c ia s p o łe c z n e g o . M im o to S ąd N a jw y ż s z y w o rz e c z e n iu z 2 7 .V I.1984 r. (n ie p u b lik o w a n e ) s tw ie r d z ił s łu s z n ie , że „z a k re s z a s k a rż e n ia w y z n a c z o n y p rze z s tro n ę w ią ż e sąd (a rt. 696 k .p .c .) p rz y ro z p o z n a w a n iu s p ra w y w s k u te k s k a rg i o u c h y le n ie w y ro k u s ądu p o lu b o w n e g o (a rt. 7 12— 715 k .p .c .) .” D o d a tk o w o m o ż n a w s k a z a ć , że za s łu s z n o ś c ią te z y S ą d u N a jw y ż s z e g o c o d o w y ją tk ó w o d z a s a d y o k re ś lo n e j w a rt. 7 05 § 2 zd. 2 k .p .c . p rz e m a w ia z w ła s z c z a tre ś ć a rt. 712 § 1 p k t 3 k .p .c ., k tó r y to p rz e p is z o b o w ią z u je nie ty lk o d o z a c h o w a n ia tr y b u p o s tę p o w a n ia u s ta lo n e g o p rz e z s tro n y , ale p rz e d e w s z y s tk im p rz e p is ó w u s ta w y , w s z c z e g ó ln o ś c i p rz e p is ó w o s k ła d z ie s ą d u , g ło s o w a n iu , w y łą c z e n iu s ę d z ie g o i o w y r o k u .23 T e p rz e p is y z a te m u z n a n e z o s ta ły za b e z w z g lę d n ie o b o w ią z u ją c e , n ie z a le ż n ie o d in n y c h n o rm w y n ik a ją c y c h z a rt. 7 1 2 — 715 k .p .c . P o n a d to za o c z y w is ty p rz e p is o c h a ra k te rz e ius cogens n a le ż y u z n a ć a rt. 705 § 2 zd. 3, n a k ła d a ją c y na sąd p o lu b o w n y o b o w ią z e k w s z e c h s tro n n e g o w y ja ś n ie n ia o k o lic z n o ś c i n ie z b ę d n y c h d la ro z s trz y g n ię c ia s p ra w y .24 D o ta k ic h p rz e p is ó w E. W e n - g e re k i M. T y c z k a 25 z a lic z a ją je s z c z e p rz e p is a rt. 699 § 1 k.p .c., k tó r e g o § 1 s ta n o w i, że a rb itr e m m o ż e b y ć k a ż d a o s o b a fiz y c z n a (a z a te m n ie p ra w n a ) m a ją c a p e łn ą z d o ln o ś ć d o c z y n n o ś c i p ra w n y c h , k o rz y s ta ją c a w p e łn i z p ra w p u b li c z n y c h i o b y w a te ls k ic h p ra w h o n o ro w y c h . 5. P o d s ta w y s k a rg i o u c h y le n ie w y r o k u s ą d u p o lu b o w n e g o z o s ta ły w s p o s ó b w y c z e rp u ją c y o k re ś lo n e w a rt. 7 12 k .p .c . S tro n a p o z w a n a w p o s tę p o w a n iu pjzed z e s p o łe m o rz e k a ją c y m K o le g iu m A r b itr ó w p rz y P IH Z z a te m w n io s ła ta k ą s k a rg ę na p o d s ta w ie a rt. 712 p k t 5 w zw . z a rt. 401 p k t 2 k .p .c ., z a rz u c a ją c , że w p o s tę p o w a n iu p o p rz e d z a ją c y m w y d a n ie o rz e c z e n ia a r b itr a ż o w e g o s tr o n a p o w o d o w a , tj. N .E . C o n tr a c tin g B .V . w A ., n ie b y ła n a le ż y c ie re p re z e n to w a n a , p o n ie w a ż po o g ło s z e n iu u p a d ło ś c i te j s p ó łk i p o w in ie n je j m asę u p a d ło ś c i re p r e z e n to w a ć s y n d y k m a s y u p a d ło ś c i, k tó r y je d n a k n ie w z ią ł u d z ia łu w s p ra w ie . P rzez to w ię c n a ru s z o n y z o s ta ł a rt. 59 p ra w a u p a d ło ś c io w e g o . W re w iz ji o d w y r o k u S ą d u W o je w ó d z k ie g o w W ., k tó r y u c h y lił o rz e c z e n ie a rb itr a ż o w e z e s p o łu o rz e k a ją c e g o K o le g iu m A r b itr ó w p rz y P IH Z s y n d y k p rz y z n a ł, że w d a c ie o g ło s z e n ia u p a d ło ś c i w ia d o m o m u b y ło , iż k w o ta p ie n ię ż n a d o c h o d z o n a p o w ó d z tw e m g łó w n y m o d (...) S p ó łk a z o .o . w W. w e s z ła w s k ła d m a s y u p a d ło ś c i s tr o n y p o w o d o w e j. S y n d y k o w i b y ło te ż w ia d o m o w d a c ie o g ło s z e n ia u p a d ło ś c i, że w ie rz y te ln o ś ć d o c h o d z o n a w p o w ó d z tw ie w z a je m n y m p o d le g a ła z g ło s z e n iu d o m a s y u p a
23 Por. S. D a l k a : op. cit., s. 143— 145 oraz K. P o t r z o b o w s k i , W. Ż y - w i c k i: op. cit., s. 70—71.
24 K. P o t r z o b o w s k i , W. Ż y w i c k i : op. cit., s. 70. 25 Por. E. W e n g e r e k , M. T y c z k a : op. cit., s. 218.
d ło ś c i (a rt. 14, 150 p ra w a u p a d ło ś c io w e g o ). S k o ro s tro n a p o z w a n a n ie m o g ła te g o u c z y n ić , to w s p r a w ie z p o w ó d z tw a w z a je m n e g o k o ń c o w ą fa z ę p o s tę p o w a n ia p ro w a d z ił są d p o lu b o w n y w w a ru n k a c h n ie w a ż n o ś c i, o k re ś lo n e j w a rt. 712 p k t 5 w zw . z a rt. 401 p k t 2 k .p .c ., g d y ż w ty m cz a s ie S p ó łk a N.E. C o n tr a c tin g B.V. n ie m ia ła ju ż z d o ln o ś c i p ro c e s o w e j. W y ro k p rz e to s ą d u p o lu b o w n e g o w y d a n y na rze c z i p rz e c iw k o tej s p ó łc e (a n ie na rz e c z i p rz e c iw k o s y n d y k o w i m a s y u p a d ło ś c i) u c h y b ia ró w n ie ż p ra w o rz ą d n o ś c i, c o — ja k tr a fn ie p r z y ją ł Sąd N a jw y ż s z y — s ta n o w i s a m o d z ie ln ą p rz y c z y n ę u c h y le n ia w y ro k u s ą d u p o lu b o w n e g o , w y d a n e g o p rz e z z e s p ó ł o rz e k a ją c y K o le g iu m A r b itr ó w p rz y P IH Z . S ąd p a ń s tw o w y b ie rz e tę p o d s ta w ę z u rz ę d u p o d ro z w a g ę n a w e t w te d y , g d y s k a rż ą c y n a tę p o d s ta w ę lu b te ż o d p o w ie d n ie fa k ty , k tó re m o g ły b y ją u z a s a d n ia ć , w o g ó le n ie p o w o ła ł s ię .26 W ty m d u c h u w y p o w ie d z ia ł się ta k ż e S ąd N a jw y ż s z y w o rz e c z e n iu z 6 .I.- 1961 r. 2 CR 5 3 2 /5 9 .27 R e a s u m u ją c s w o je u w a g i c h c ia ł b y m p o d k r e ś lić p r a w id ło w o ś ć c a łe j te z y g ło s o w a n e g o w y ro k u S ą d u N a jw y ż s z e g o , k tó r a m o ż e s łu ż y ć za p r z e k o n y w a ją c ą w y k ła d n ię w ie lu p rz e p is ó w k .p .c . o s ą d z ie p o lu b o w n y m w ra z ie k o rz y s ta n ia z te j fo r m y r o z s trz y g a n ia s p o ró w c y w il n o p ra w n y c h . Sławomir Dalka 26 Por. S. Da l k a : op. cit., s. 151.
22 PiP 1962, nr 2, s. 346. 3. UCHWAŁA SĄDU NAJWYŻSZEGO z dnia 31 marca 1988 r. I KR 60/88* 1 T eza ma b rz m ie n ie n a s tę p u ją c e :
O tym, czy istnieje bezprawny i bezpośredni zamach na dobro chro nione prawem, decyduje zachowanie się osoby atakującej w całym prze biegu zdarzenia, a nie tylko ten fragment, który odnosi się do momentu podjęcia akcji obronnej przez osobę zaatakowaną.
Glosa do uchwały W g ło s o w a n e j u c h w a le S ąd N a j w y ż s z y z a jm u je się g łó w n ie k w e s tią z a c h o w a n ia b e z p ra w n e g o i b e z p o ś re d n ie g o z a m a c h u u z a s a d n ia ją c e g o p o d ję c ie a k c ji o b ro n n e j w ra m a c h k o n tr a ty p u o b ro n y k o n ie -' OSNKW 1988, nr 9— 10, poz. 64.
