Dzisiejszy numer zawiera 4 strony Cena pojedynczego egzemplarza 15 groszy
Wąbrzeźno, czwartek 27 marca 1930 r.
Nr. 36 Rok X
„Rozbrojone** Niemcy
w dwunastym roku pokoju.
LKJIHGFEDCBAW o k r e s ie p o w s z e c h n y c h d ą ż e ń d o p o k o ju w y d a ją N ie m c y m il ja r d y a a z b r o je n ia .
K o m e d ja r o z b r o je n io w a N ie m ie c c ią g n ie s ię ju ż d w u n a s ty ro k , a z a c z ę ła s ię ju ż o d p ie r w s z e j c h w ili p o z a w a r c iu tr a k ta tu W e r s a lsk ie g o . U c z y n iw s z y s w e g o c z a s u n a p o z ó r z a d o ś ć ż ą d a n io m p a ń s tw k o a lic y jn y c h , N ie m c y b y n a jm n ie j n ie r o z b ro iły s ię i d z is ia j p o je d e n a s tu la ta c h p o k o ju c ią g le je s z c z e s ta n o w ie m o g ą n ie b e z p ie c z e ń s tw o d la p o z o s ta łe j E u r o p y .
R o z w a ż m y ty lk o s z c z e g ó ły . O p ró c z u rz ę d o w e j c y fry ż o łn ie rz y , p o s ia d a ją N ie m c y p o tę ż n ą , ty lk o z a k o n s p ir o w a n ą a r m ję (w p o s ta c i n ie z lic z o n y c h o r- g a n iz a c y j m ilita rn y c h , d o s k o n a le u z b ro jo n y c h i g o to w y c h w k a ż d e j c h w ili d o d z ia ła ń w o je n n y c h ), p r z e c h o w u ją w u k r y c iu o lb r z y m ie z a p a s y b r o n i i m a te rja ló w w o je n n y c h , p o s ia d a ją n a jg ę s ts z ą w E u r o p ie s ie ć lin ij lo tn ic z y c h i p o d ty m p o z o r e m s tw a r z a ją s o b ie p o tę ż n ą f lo tę p o w ie tr z n ą , m o g ą c ą w k a ż d e j c h w ili d o s to s o w a ć s ię d o c e ló w w o je n n y c h , b u d u ją n a jn o w s z e g o ty p u k r ą ż o w n ik i w o je n n e i o r g a n iz u ją s w ó j p r z e m y s ł c h e m ic z n y w te n s p o s ó b , ż e w k a ż d e j c h w ili m o ż e o n b y ć z d o ln y f a b ry k o w a ć m a s o w o g a z y tr u ją c e .
W c ią g u ty c h w s z y s tk ic h la t p o w o je n n y c h p a ń s tw a d a w n ie js z e j k o a lic ji o k a z a ły w o b e c z b r o je ń n ie m ie c k ic h z u p e łn ą b e z s iłę . Z d o b y w a ły s ię o d c z a s u d o c z a s u je d y n ie n a m n ie j lu b w ię c e j o s tr e n o ty , k tó re N ie m c y z a w s z e z b y w a ły c y n ic z n e m i o d p o w ie d z ia m i, n ie c z y n ią c a n i je d n e g o k r o k u w k ie r u n k u f a k ty c z n e g o r o z b r o je n ia .
P ie r w s z y k w a r ta ł r o k u 1 9 3 0 p r z y n ió s ł n a m w d z ie d z in ie z b r o je ń n ie m ie c k ic h n o w ą z a s tra s z a ją c ą n ie s p o d z ia n k ę . O k a z a ło s ię b o w ie m , ż e te z b r o je n ia w ś w ie tle c y f r b u d ż e tu n ie m ie c k ie g o s ą n a p r a w d ę p r z e ra ź liw y m o b r a z e m r o z w o ju d z is ie js z e g o m ilita r y z m u n ie m ie c k ie g o , m o g ą c y m p r a g n ą c e j p o k o ju E u ro p ie s p r a w ić b a r d z o n ie m iłe k o m p lik a c je , m o ż e ju ż n a w e t w n a jb liż sz e j p rz y s z ło śc i.
W p r o je k c ie b u d ż e tu n a r o k 1 9 3 0 fig u ru je n a u - tr z y m a n ie a rm ji p o tw o r n ie w ie lk a s u m a 7 0 1 m iljo - n ó w m a re k .
N a z ło te p r z e lic z o n e w y n o s i to z g ó rą p ó łto r a m ilja rd a z ło ty c h . D o d a ć je s z c z e tr z e b a , ż e w e d łu g d a n y c h z o s ta tn ic h la t, a d m in is tr a c ja w o jsk o w a n ie m ie c k a p r z y n o s i d o c h o d u o k o ło 2 0 . m iljo n ó w m a r e k , k tó r a to s u m a r ó w n ie ż p r z e z n a c z o n a je s t n a u ż y te k a r m ji.
F a k ty to z je d n e j s tro n y c ie k a w e , z d r u g ie j z a s tra s z a ją c e te m b a r d z ie j, je ż e li u w z g lę d n im y , ż e ta p o z y c ja n a u tr z y m a n ie R e ic h s w e h r y , w z g l. n a d a l
s z e z b ro je n ia s ta le s ię p o w ię k s z ą .
W r o k u 1 9 2 8 w y n o s iła o n a 6 8 9 m ilio n ó w , w r o k u 1 9 2 9 ju ż 6 9 7 m iljo n ó w , z a ś w b ie ż ą c y m 7 0 1 m il- jo n ó w m a r e k .
A b y z ro z u m ie ć c a łą g ro z ę te g o s u c h e g o fa k tu , z a z n a c z y ć tr z e b a , ż e w r o k u 1 9 1 3 , a w ię c w o k r e sie n a jw ię k s z y c h z b r o je ń n ie m ie c k ic h w y d a n o n a p o tę ż n ą 5 0 0 ty s ię c z n ą a r m ję c e s a r s k ą ty lk o o k o ło 6 0 4 m iljo n y m a re k , c z y li z n a c z n ie m n ie j, n iż w d z i
s ie js z y m p o k o jo w y m c z a s ie .
W e ź m y je s z c z e in n e p o r ó w n a n ia , P o ls k a n ie m a ją c a n a tu r a ln y c h g r a n ic , w c iś n ię ta m ię d z y d w a m n ie j lu b w ię c e j w r o g o n a m u s p o s o b io n e p a ń s tw a , z m u s z o n a s iłą te g o f a k tu u tr z y m y w a ć s iln ie js z ą o d n ie m ie c k ie j a r m ję , — p o s ia d a b u d ż e t w o js k o w y w w y s o k o ś c i 8 3 1 m iljo n ó w z ło ty c h , c z y li p o p r z e li
c z e n iu o p o ło w ę m n ie js z y o d b u d ż e tu n ie m ie c k ie g o . N ik t n ie p rz e c z y , ż e ta s u m a je s t w y s o k ą , a le c z y n ie je st o n a ra c z e j z a n is k a , je ż e li w e ź m ie m y p o d u w a g ę n a s z e p o ło ż e n ie g e o g ra fic z n e , n a s z e s ą s ie d z tw o z e w s c h o d u i z a c h o d u .
Cztery warunki Marszałka
Nowy rząd zostanie dziś utworzony
O g o d z . 1 -e j m a r s z a łe k S z y m a ń s k i u d a ł s ię d o B e lw e d e r u i o d b y ł g o d z in n ą ro z m o w ę z m a r s z a ł
k ie m P iłs u d s k im , s k ła d a ją c m u s p r a w o z d a n ie z o - b e c n e j s y tu a c ji p o lity c z n e j n a te r e n ie p a r la m e n ta rn y m .
P o p o w r o c ie z B e lw e d e r u p . m a r s z a łe k S z y m a ń s k i u d z ie lił- p r z e d s ta w ic ie lo w i k lu b u s p r a w o z d a w c ó w p a r la m e n ta r n y c h w y ja ś n ie ń , p o d k r e ś la ją c , ż e M a r s z a łe k P iłs u d s k i p o s ta w ił m a r s z a łk o w i S z y m a ń s k ie m u c z te r y w a r u n k i w e jś c ia d o je g o g a b in e tu . W a r u n k i te s ą n a s tę p u ją c e ; 1 . M a r s z a łe k S z y m a ń s k i w in ie n u z y s k a ć z e s tr o n y w ię k s z o ś c i s e jm u z a p e w n ie n ie , ż e p o s ło w ie i p a r tje n ie b ę d ą w trą c a ć s ię d o s p r a w p e r s o n a ln y c h r z ą d u i r z ą d z e n ia , 2 , m a ją o n e z a d e k la r o w a ć , ż e n ie b ę d ą w tr ą c a ły s ię d o s p ra w , z w ią z a n y c h z u c h w a lo n y m b u d ż e te m . 3 . A r ty k u ł 6 - ty u s ta w y s k a r b o w e j, u - s ta n a w ia ją c y b a r d z o s u r o w e w a r u n k i o d p o w ie d z ia ln o śc i z a p r z e k r o c z e n ia b u d ż e to w e b ę d z ie w s e jm ie w y c o fa n y . W r e s z c ie 4 - ty w a r u n e k : R z ą d b ę d z ie r z ą d z ił p r z e z n a jb liż s z e p ó łr o c z e b e z p a r la m e n tu , k tó r y v z ty m c z a s ie n ie b ę d z ie z w o ła n y .
Synod kościoła prawosławnego w Polsce.
W a r s z a w a , 2 5 . 3 , R o z p o c z ą ł s ię s y n o d a u to k a - fa lic z n y k o ś c io ła p r a w o s ła w n e g o w P o ls c e , O b r a d o m p r z e w o d n ic z y m e tro p o lita D y o n iz y , U d z ia ł b io r ą b is k u p i; g ro d z ie ń s k i A le k s y , p o le s k i A le k s a n d e r i w ile ń s k i T e o d o z ju s z . S y n o d r o z p o c z ą ł s ię u r o c z y s te m n a b o ż e ń s tw e m n a in te n c ję p r z e ś la d o w a n y c h w R o s ji c h rz e śc ija n . P r z e d m io te m o b r a d je s t s p r a w a o b s a d z e n ia d je c e z ji w o ły ń s k ie j, z a r z ą -
Kainowa zbrodnia
Z T a r n o p o la d o n o s z ą : W e w s i R o z to k i G ó r n e w y d a r z y ła s ię z b r o d n ia b r a to b ó js tw a , k tó r a w s w o - je m w y r a f in o w a n iu b u d z i g ro z ę i s m u tn e r e f le k s je n a te m a t p o z io m u m o ra ln e g o w s i. T ło te j z b ro d n i p r z e d s ta w ia s ię n a s tę p u ją c o ;
U je d n e g o z g o s p o d a r z y o d b y w a ła s ię u c z ta w e s e ln a , p o łą c z o n a z ta ń c a m i. W c z s ie n a jw ię k sz e g o te m p a z a b a w y , je d e n z g o ś c i, m ło d y c h ło p a k M i
c h a ł R a b ic z , p a d ł n a g le m a r tw y n a p o d ło g ę . P o c z ą tk o w o s ą d z o n o , ż e d o z n a ł o n a ta k u s e r c a w s k u te k n a d m ie r n e g o z m ę c z e n ia . S p r o w a d z o n y je d n a k n a m ie jsc e w y p a d k u p o s te r u n k o w y p o lic y jn y r o z p o c z ą ł d o c h o d z e n ia , k tó re d o p r o w a d z iły d o w y ja ś n ie n ia p r z y c z y n y ta je m n ic z e g o z g o n u .
O to o k a z a ło s ię , ż e R a b ic z p r z y b y ł n a w e s e le w r a z z e s w o im 2 5 -le tn im b r a te m J u r k ie m i s io s tr ą z k tó r e m i o d d łu ż sz e g o c z a s u p r o w a d z ił s p ó r s ą d o w y o p o d z ia ł g ru n tu .
N ie tr z e b a z a p o m in a ć p r z y te m , ż e b u d ż e t n ie m ie c k i je st b u d ż e te m o fic ja ln e j R e ic h s w e h r y ( k tó r a w e d le T r a k ta tu W e r s a ls k ie g o m a lic z y ć ty lk o 1 0 0 ,0 0 0 lu d z i), a w ię c je st to s u m a n a z b ro je n ia , d o k tó r y c h N ie m c y o tw a r c ie s ię p r z y z n a ją . L e c z n ik t n ie w ie ile m ilja r d ó w m a r e k id z ie n a z b r o je n ia ta jn e n a s u b w e n c je r z ą d o w e d la r ó ż n y c h z w ią z k ó w s p o r to w y c h , p r y w a tn y c h o r g a n iz a c y j m ilita r n y c h , z w ią z k ó w s trz e le c k ic h , d la p o lic ji i t. d . A p r z e c ie ż te w s z y s tk ie o r g a n iz a c je m ilita r n e o tr z y m u ją je s z c z e z a s iłk i o d g m in , in s ty tu c y j p r z e m y s ło w y c h , b a n k ó w i t. d . T a k w ię c o g ó ln e k o s z ty z b r o je ń n ie m ie c k ic h p r z y b ie r a ją o b r a z n a p r a w d ę g r o z ą i s tr a c h e m p r z e jm u ją c y .
M a r s z a łe k S z y m a ń sk i p r o je k tu je s tw o r z e n ie s ta n o w is k a w ic e p r e z e s a R a d y M in istró w , W te n s p o só b g a b in e t m a r s z a łk a S z y m a ń s k ie g o z a p r e z e n to w a n y P a n u M a r s z a łk o w i P iłs u d s k ie m u , a n a s tę p n ie o g o d z , 4 p o p o ł. P a n u P r e z y d e n to w i R z e c z y p o s p o lite j, p r z e d s ta w ia s ię ja k n a s tę p u je ;
p r e z e s R a d y M in is tr ó w — p ro f, J u lja n S z y m a ń s k i,
w d e e p re z e s R a d y M in is tró w — p o s e ł B y r k a (? ), s p r a w y W e w n ę tr z n e — J ó z e f s k i,
s p r a w y Z a g r a n ic z n e — Z a le s k i,
w o js k o — M a r s z a łe k J ó z e f P iłs u d s k i, s k a r b — M a tu s z e w s k i,
o ś w ia ta — p ro f, U n iw , H ry n ie w ie c k i, s p r a w ie d liw o ś ć — p o s , J a n P iłs u d s k i, r e f o r m y r o ln e — s e n , B o g u s z e w s k i, p r a c a i o p ie k a s p o łe c z n a — M o r a c z e w s k a , ro ln ic tw o — J a n ta - P o łc z y ń s k i,
K o m u n ik a c ja — K u h n , h a n d e l — • K w ia tk o w s k i,
r o b o ty p u b lic z n e — M a ta k ie w ic z , p o c z ta i te le g r a f — B o e m e r ,
d z a n e j d o ty c h c z a s z W a r s z a w y p r z e z s a m e g o m e
tr o p o litę D y o n iz e g o , o ra z s p r a w a z w o ła n ia p ie r w s z e g o s o b o ru p r a w o s ła w n e g o w P o ls c e , M ia n o w a n ia b is k u p a w o ły ń s k ie g o d o m a g a s ię o d m e tr o p o lity r z ą d z te g o p o w o d u , ż e d je c e z ja w o ły ń s k a o b e jm u je tr z e c ią c z ę ś ć lu d o ś c i p r a w o s ła w n e j w P o l
s c e i lic z y 4 2 6 p a ra fij, 8 4 7 d u c h o w n y c h i z g ó rą m iljo n 1 0 0 ty s ię c y w ie rn y c h .
B r a c ia n a k ilk a ty g o d n i p r z e d w y p a d k ie m p o je d n a li s ię i z g o d n ie s z li r a z e m n a z a b a w ę , W d r o d z e s ta r s z y J u r k o w ra z z s io str ą w s tą p ili d o k a r c z m y i k u p ili b u te lk ę w ó d k i. W ó d k ą tą c z ę s to w a li b r a ta , ja k r ó w n ie ż in n y c h p a r o b c z a k ó w w ie js k ic h ,
•a n a w e t p ili s a m i. P o o p u s z c z e n iu k a r c z m y J u r k o R a b ic z w r ę c z y ł s io s tr z e d r u g ą id e n ty c z n ą fla sz k ę w ó d k i, k tó r e j je d n a k r o z p u s z c z o n a b y ła s try c h in a . S io s tr a n a ty c h m ia s t z r o z u m ia ła p la n b r a ta i u k r y ła fla sz k ę z r o z c ie ń c z o n ą tr u c iz n ą p o d c h u s tk ą , — P r z e d w e jś c ie m d o c h a ty , g d z ie o d b y w a ła s ię z a b a w a , R a b ic z p o c z ę s to w a ł p o n o w n ie b r a ta w ó d k ą , a le z d ru g ie j, z a tr u te j fla sz k i. N ie p r z e c z u w a ją c z b ro d n ic z y c h p la n ó w , M ic h a ł R a b ic z w y p ił s p o r y ły k w ó d k i, p o c z e m z a c z ą ł ta ń c z y ć . P o u p ły w ie je d n a k g o d z in y p a d ł m a r tw y n a p o d ło g ę .
Z b ro d n ic z e r o d z e ń s tw o z o s ta ło n a ty c h m ia s t z a a r e s z to w a n e .
W o b e c ty c h w y m o w n y c h fa k tó w , c ó ż z n a c z ą w s z e lk ie p o k o jo w e z a p e w n ie n ia p o lity k ó w n ie m ie c k ic h ,
. . J e ż e li n a w e t p o d p is a n y T r a k ta t W e r s a ls k i je s t d la N ie m c ó w je d y n ie „ ś w is tk ie m p a p ie ru * * , to c z y m o ż n a ja k ą k o lw ie k p r z y w ią z y w a ć w a g ę d o p u s ty c h s łó w , r z u c a n y c h w G e n e w ie p r z e z d y p lo m a tó w n ie m ie c k ic h c e le m z a m y d le n ia o c z ó w E u r o p ie ,
T a k s a m o tr u d n o u w ie rz y ć , a b y z a w a r ty o s ta t n io t r a k ta t h a n d lo w y - z N ie m c a m i m ó g ł r o z p o c z ą ć n a p r a w d ę p o k o jo w ą e r ę z te m p a ń s tw e m , m a ją c e m ta k w ie le tr a d y c y j z a b o r c z y c h .
- Str. 2 „G ŁO S W Ą B R Z ESK I" .... -... ' 1 = N r. 36 =
L IST Y Z Z A K O PA NE G O
Zakopane, w m arcu 1830 r.TSRQPONMLKJIHGFEDCBA
S ły szeliśm y o Z a k o p a n e m d u żo c iek a w eg o i p o c h leb n e
g o , jak o źe n p . jest m iastem o c h a ra k terze w y b itn ie w iel
k o m iejskim , ż e jest zim o w ą sto licą P o lsk i, że je st m iejscem k u rac y jn e m I-ej k lasy , p o siad a p o w ietrz e p ierw sz ej k lasy , u rzą d z en ia m a cu d o w n e, cu d o w n y ch le k a rz y i sz ereg d u żo d o d a tn ich cech .
P o d o b n o ta k z w y k le je st.
W sz y stk o — n ie ste ty zm ien ia się n a o p a k w ch w ili, g d y d o Z a k o p an e g o p o ra ź p ie rw sz y p rzy jeż d ż a d z ien n ik a rz . N iek tó rzy c o p ra w d a m ó w ią, że d z ie n n ik a rz to ta k i c z aro d zie j, w ięcej, to zm o ra, co u ro k rz u c a w o k ó ł i sło n e c zn y d zień z a m ie n ia n a c iem n ą n o c.
Z ty m i „ n iek tó ry m i", k tó rz y p rzy p isu ją d z ien n ik a rz o m w sz y stk o c z arn e, — n ie b ę d z ie m y p o lem izo w ać. S zk o d a c z a
su , Z re sztą fa n a ty k ó w tru d n o m o żn a p rz ek o n a ć .
W ejd źm y jed n a k n a ch w ilę d o tej sło n e c z n ej k rain y śn iegu , d o tego sły n n eg o Z a k o p a n e g o .
Z a k o p a n e ju ż o d K rak o w a z ac zy n a n a n e rw y d z ia ła ć.
K o lej w lec z e się g o rzej, n iże li p rzy sło w io w y żó łw , g o rzej, b c n ie m a z a g ro sz ty ch w ła śc iw o śc i co żó łw ,
D o p o ciąg ó w , k tó re m im o w sz y stk o n a te re n ie g ó rz y sty m m u szą o d b y w a ć c ię żk ą w alk ę, p rz y łą cz a się p a ro w o z y , p e d o b n e ra cz e j d o sam o w aró w . P o ciąg , c h o c iaż p o śp ieszn y , z a je ż d ż a g d zieś n a b o c zn e sta cje , p rz y sta je d z iesią tk a m i m i
n u t, b y p o te m z p o w ro tem z jec h a ć n a d ó ł, sa p a ć sy czeć, d y c h a ć i zn o w u p iąć p o d g ó rę.
O k ro p n e .
N a d w o rc u w Z a k o p a n e m w ita p rz y b y ły c h g o ści g ru p a g ó ra li i w ię k sz a g ru p a ży d ó w ,
— C o , ta m ż y d zi? — z ap y ta n iejed e n czy teln ik,
— A tak . Je sz c z e jest d u żo !
Z a ch w ala n e c zy ste p o w ie trz e p o lsk ie z a n ie c zy sz c zo n e je st czo sn k iem .
B ezczeln i ż y d z i m ają o d w ag ę d o stę p o w a ć d o p rzy b y ły c h c h rz eśc ija n i z a le c ać im p e n sjo n a ty ży d o w sk ie, k tó ry c h w Z a k o p a n e m jest o k ro p n a ilo ść.
Ż y d zi w Z a k o p a n em są w p rz e w a d z e w łaśc ic ie la m i sk ła
d ó w o d sp o ży w czy ch a n a p łó tn icz y c h sk o ń czy w szy . Je st tu n a w e t k ilk a sp e c ja ln y c h m iejsc sp rz ed a ż y m ięsa k o sz er
n eg o .
P o w in n a b y ć — siłą fak tu — jak a ś re a k c ja ze stro n y sp o łe c ze ń stw a p o lsk ie g o ? —
O w szem , je s t J e s t w p o sta ci k io sk u T o w . „R o zw ó j", k tó ry ja k b y n a iro n ję p o sta w io n o n a u b o czu .
Z re sz tą m iejsco w a in telig en c ja i g ó ra le zży li się z ż y d am i.
T u się n ik t n ie o d w aży z o rg a n iz o w ać w iec, n p , w sp ra
w ie sa m o o b ro n y p rz e m y słu czy k u p ie c tw a . Ż y d o stw o z a
tłu k ło b y w szy stk ich w ieco w n ik ó w i n ik t b y ich za to n ie p o k a ra ł
O b o k ź y d o stw a , k tó re je st p e rłą Z a k o p a n eg o , sto i o k ro p n a g o sp o d a rk a z a rz ąd u m iejsk ieg o .
D aw n iej, jak w iad o m o , Z a k o p a n e b y ło w sią, d ziś jest m iastem .
J e s t tu w o d o ciąg , e le k try c z n o ść , 2 g im n azja, 3 k o ścio ły , sz k o ła rz em ieśln icz o - z d o b n ic za , k się g a rn ie , ty g o d n ik p t.
„ Z a k o p a n e " — n a i sp o ro n o c n y c h lo k ali.
W ię k szo ść ty ch u rz ą d z eń p o z o stało z d aw n y ch w ie j
sk ich czasó w .
I ta k — ty lk o to w y ró żn ia Z a k o p a n e o d o k o liczny ch w si. B o co in n e g o ?
C h o d n ik ó w n iem a, k a n a liza cji n iem a, b ło to o k ro p n e ,
? tego n ik n ie ra cz y sp rz ątać , u lice n ie u re g u lo w a n e , k o m u n i
k a cja p o d z d ec h ły m p sem , u trzy m y w a n a p rze z g órali, k tó rz y z d zie ra ją ży w cem sk ó rę z g o ścia.
M im o ta k o k ro p n e g o stan u — z a rz ą d Z a k o p an e g o m a o d w ag ę p o b ierać ro zm a ite w y so k ie p o d atk i, ro zm aicie je n a z y w ają c,
A k a ż d y stały m iesz k a n ie c i g o ść d źw ig ają ten c ię ża r p o d a tk ó w n a sw y ch b a rk ac h b e z szem ran ia.
W u rz ęd a ch (K asa C h o ry ch , P o c z ta itd.) p an u je w strę
tn a b iu ro k ra cja n ie d o p o m y ślenia.
Z a k o p a n e o c ze k u je o d d a w n a n a c zło w iek a , k tó ry b y m o cn ą ręk ą n a p raw ił sto su n k i w m ieście.
O g ó rach , g ó rala ch i in . p o m ów im y in n y m razem . W . M .
R óżne głosy o różnych rzeczach.
K ilk ak ro tn ie p o ru sz a liśm y sp ra w ę b e zro b o cia a w łaśc i
w ie n ie ró b stw a i n y g u stw a. P ra w d ą je st, że b e z ro b o cie je st p la g ą d w u d z ie steg o w iek u , p la g ą w y ro śn ię tą z o g ó ln eg o k ry z y su g o sp o d arczeg o . S ą b e z ro b o tn i, k tó rz y rze cz y w iście z a słu g u ją n a p o rato w a n ie ich , ale są i ta cy , k tó ry m za w sz elk ą c e n ę ro b ić się n ie ch ce. T y ch b e zw aru n k o w o m e n a le ż y p o p ie ra ć . N ieró b stw o z n ik n ą ć m u si! In n eg o z d a n ia je st n asz c z y te ln ik p . F r. M o ry ń z K siążek , k tó ry p isz e d o n a s tak :
„ G d y A d a m z o sta ł w y g n a n y z R aju , to z a k a rę m iał p ra c o w a ć w p o c ie czo ła n a k a w ałe k c h leb a ; w ięc k a rą (? !j jest p ra ca . Je że li w d zisiejszy m czasie tej p ra cy jest m n iej a n a w et jej b ra k , to c o to z n ac z y ? — A to zn aczy , że p rze k leń stw o rz u co n e n a p ierw sz eg o c z ło w ie k a je st u w a ż an e ż e d ziś c zło w ie k p o w ra c a d o R aju ."
N ap ra w d ę c ie k a w y sp o só b m y ślen ia i ro zm y śla n ia o p ra cy . — G d zie R zym — a g d zie K ry m ? R aj n ie je st K siąż
k a m i — a K sią żk i R ajem ! A le czy tajm y d alej:
D ziś m aszyny w ykonują pracę za człow ieka. C zło
w iek zaprzągł (?!) do pracy m artw e siły przyrody, jak w odę, parę, elektrykę. W ięc bezrobocie nie jest plagą ani przekleństwem dla człowieka".
O t, zn o w u k a p italn e ro z u m o w an ie : d la te g o że czło w iek u jarzm ił p rz y ro d ę , to n ie p o trz eb u je ju ż p ra co w a ć, ty lk o p o ło ży ć się i ręk ę n a ręk ę z a ło ż y ć i czek ać!
, W id o czn ie p . M . je st o g rom n y m zo w len n ik iem n ie
ró b stw a, b o p isze:
„...M y robotnicy pow inniśm y się cieszyć i rado
w ać,, że żyjem y w czasie, kiedy będziem y m ogli praco
w ać tylko po parę godzin na dzień, przez cały rok, lub perjodycznie, to znaczy, po kilka m iesięcy z rzędu, a re
sztę czasu będziem y m ogli pośw ięcić na kształcenie się, na pielęgnow anie zdrow ia, na zabaw y i rozryw ki, a je
żeli dziś tego niem a, to znaczy, że coś jest źle w naszym ustroju społecznym i tylko od nas sam ych zależy, ażeby tak było, jak czas w skazuje..."
Ju ż d o ść teg o ! N ie p o trz e b u je P a n w c ale p ra co w ać — a le n ie m o że P a n ż ą d a ć o d ty ch co m ają p ra cę , b o n ik t n a n ie ró b stw a p o p ie ra ł n ie b ę d z ie . O 'ile u w aż a P an , że p rze z n ieró b stw o i n y g u stw o d o sta n ie się d o R aju , to m u si b y ć P an se k ciarze m czy k o m u n istą, b o są to n a p ra w d ę za a d y k o m u n izm u — co tw o je — to m o je! — M o źeb y P a n c h c ia ł ró w n ież tak jak jest o b e c n ie w R o sji b o lsz e w ic k ie j? — A m o że P an sz u k ać b ę d z ie p rz ez c a łe ż y cie te g o co ro b o tę w y n a la z ł? ? S łu sz n ie P a n z az n ac za , że „co ś je st źle w n aszy m u stro ju sp o łe c z n y m ". Ja k n iem a b y ć d o b rze, g d y lu d zie n ie c h c ą p ra co w ać ?? ? D u żo je st je szc z e ta k ic h lu d zi, k tó rz y n ie ro zu m ieją p o c o w ła śc iw ie ży ją. D aj B o że, b y śm y ta k ich , k tó rz y ży w cem d o R aju c h cą się d o sta ć, m ieli jak n ajm n iej!
Je d en z sy m p a ty k ó w n a sz e g o p ism a p isze:
„G łos W ąbrzeski" rozwija się z dnia na dzień. Znacz
na objętość, popularny sposób redagow ania, obfity dział korespondencyjny, ciekaw e feljetoniki, św ieże w iadom ości dodatki, ilustracje, — w szystko to składa się na doborowy w ygląd pism a, które m usi cieszyć się poczytnością i u- znaniem . Śledząc bacznie rozw ój pism a W aszego m ogę tak R edakcji jak i W ydaw nictw u złożyć życzenia dalszego rozw oju dla dobra polskiej prasy prow incjonalnej i spo
łeczeństw a. Te słowa piszę z głębokiego przekonania."
T y le n a sz sy m p a ty k . S ło w a te są b o d ź c e m d o d alszej in ten sy w n iejszej p ra cy n a d ro zw o jem p ism a. Z a sło w e. u z n a
n ia d zięk u jem y se rd e cz n ie . O czyw iście p ism o n a sz e cieszy się w ie lk ą p o p u la rn o ścią w śró d m ieszk ań có w n aszeg o p o w ia
tu — p o p u la rn o ść w zra sta z d n ia n a d zień .
In n y zn ó w c z y te ln ik , d zięk u je W y d aw n ic tw u i R e d a k cji n aszej z a ta k p ięk n y k a le n d a rz „ P o m o rza n in " k tó ry b e z
p łatn ie d o d a n y z o stał d o „G ło su ,"
„Zaw sze, gdzie tylko będę — rozpowszechniał będę
„G łos W ąbrzeski", bo on tylko jest w art, by go popiera
no, chociażby za te jego ogrom ne starania nad podnie
sieniem pism a".
Z n o w u je d en sz cz ery i p raw d z iw y g ło s n aszeg o C z y te ln ik a .
Z azn aczam y , że ta k ja k d o tąd , ta k i n a d a l stara ć się b ę d z ie m y n a d p o d n ie sien ie m n a sze g o p ism a w ^ a żd y m k ie
ru n k u . Ja k w ie lk ą p o c zy tn o śc ią się cieszy „G ło s W ą b rz e sk i"
w śró d m ieszk ań có w n aszeg o p o w iatu św ia d cz y c o ra z b a r
d ziej z w ię k sz a jąc a się licz b a a b o n e n tó w o ra z d o ść p o k a źn y z a stę p n a sz y c h k o resp o n d en tó w .
O ile n a si S zan o w n i C z y teln ic y n a d a l b ę d ą n as d a rzy li sw o ją sy m p atją i p o p ie rali p ism o n asze, w ó w czas stan ie w p ie rw sz e sz ereg i p o lsk iej p rasy p ro w in c jo n a ln ej, (x)
WIADOMOŚCI Z KOWALEWA
ZM IANY PO SIADŁO ŚCI.
D n ia 11 m a rc a rb , a k te m n o ta rja ln y m z a w a rty m p rz e d n o ta rju sze m p . M ecen asem B ra ze w icz em n a b y ł ro ln ik Ja n P y tel z a m ie szk a ły w K o w alew ie o d k u p c a Ja n a S k rz y p n ik a z P o d g ó rz a p o w iat T o ru ń , n ie ru c h o m o ść o o b sza rz e 5 6 ,1 6 ,3 2 h a stan o w ią ce ro li i łąk i n a łąc zn ą su m ę 11,800 z ł
N o w o n ab y w cy „S zczęść B o że!"
D n ia 24 lu teg o r, b . n a b y ł a k te m n o ta rja ln y m z a w a rty m p rz ed n o tarju sz em p . M e c en a se m B ra ze w icz em ry b ak Ja n S zy m ań -k iz M iew a p o w , W ąb rz. n a b y ł o d w d o w y P e tro n e li R y siew sk iej z K a rp iń sk ich n ieru ch o m o ść sta n o w ią c ą ro lę o- ra z z a b u d o w a n ie o o b sz arze 0 0 ,5 8 ,0 2 h a, z a łą cz n ą su m ę
6 ,0 0 0 ,— z ło ty ch , C .
POSIEDZĄ ZA K RA TĄ....
K O W ALEW O , 26. 3. (Tel. od w łasnego korespondenta), Z n an i n a b ru k u tu tejszy m z a w a d jac y b rac ia K u rk o w scy z a są d z en i z o sta li za ro zb ro jen ie p o licjan ta w czasie zab aw y w u b ieg ły m ro k u .
Je d e n z b ra ci z a sąd z o n y n a 2 i p ó ł ro k u w ięzien ia, a d ru g i n a 10 m iesięcy . Je d en z b ra c i b ra ł o sta tn io u d z ia ł w p ijac k iej e sk a p a d z ie z a k o ń c zo n e j tra g ic zn ie , b o śm ie rc ią ro b o tn ik a L e o n a S trz e le c k ie g o . (O ty m w y p a d k u szero k o się
ro zp isy w aliśm y , R ed .) (N )
W ŁAM AN IE DO BIUR A .
K O W ALEW O , dnia 25. 3. (Telefon w łasny) O negdaj w n o cy n ie z n a n i sp ra w c y z a k ra d li się d o b iu ra p . S p o rsa z
3) BO LEStA W ITA.
P R Z E D B U R Z Ą
P o w ie ść h isto ry c z n a z r. 1830.
(4 ) — o — (C ią g d a lsz y ).
Z g lęd em p ie rw sz e g o p ię tra ... n o ... p o ż a l się B o je m ó w ić... B re n n e r z c ó rk ą , k u c h a rk a i A g a tk a , ctó ra n a n ic d o b re g o n ie w y ro śn ie . Ju ż się m iz d rz y i p ię tn aśc ie la t n ie sk o ń cz y ła... ale co to g ad ać.
— C ó ż to z a c z ło w iek — B re n n e r?
M a jstro w a z a m ilk ła , tw a rz jej p rz y b ra ła w y raz ja k iś ta je m n ic z y , d z iw n y , fra so b liw y ... G ło w ą sa c z ę ła k rę c ić .
— C z e m się z a jm u je? — sp y ta ł m a jo r. ‘ N a to p y ta n ie N o iń sk a z a m ia st o d p o w ied zieć, p o częła k o n ie c i fren zle ch u stk i, k tó rą m iała n a so sie — w y strz ę p iać . D a w a ła d o zro zu m ien ia, że to
■>yła d e lik a tn a m a te ry a . C h rz ą k n ę ła d w a ra z y , p o p a trza ła z a sieb ie.
— Ż e b y m m o g ła p o w ied z ie ć, czem się zajm u je, to tru d n o . R ó żn ie ró ż n i m ó w ią. C z łe k tam się d o cu d zy ch sp ra w n ie m iesza.
T u u rw aw szy n ag le, sp o jrz a ła n a m a jo ra i sp y tała o d n ie c h c en ia :
— P a n m a jo r słu ż y ł ju żci n ie w ro sy jsk iem , z p o zw o len iem , w o jsk u ?
— N ie, m o ja p an i, w leg io n ach i p o d N ap o leo - aem .
M a c h n ę ła rę k ą m a jstro w a ż y w o , z b liż y ła m u się d o u c h a i sz e p n ę ła p rę d k o :
— M ó w ią n a B re n n e ra, ż e w ta jn e j p o licy ! słu ży .
M a jo r aż się p o rw ał. M a jstro w a w p iersi się u d erzy ła.
— Ja k m eg o B o g a k o ch am ... N o , ż e b y m m iała n a to p rz ek o n an ie, to n ie p o w iem , ale... lu d zie g a
d ają. Ju żci z p a lc a n ie w y ssali... A o to — ż e b y ju ż ta k p ra w d ę c a łą rz e c — to ć to i ta h isto ry a te g o p a n a, co sta l n a g ó rce, ta k że te ż co ś zn aczy .
R u ck i z b la d ł i z a w o ła ł:
N a m iło ść B o g a, m o ja p an i, m a sz p rz e d so b ą sta reg o P o la k a , ż o łn ie rza , m o żesz m ó w ić śm iało . P o w ie d z m i, p ro sz ę , co m ó w ią.
— A ju ścić — czem u n ie! — o z w a ła się m a j
stro w a . — P a n n ie p o trz e b u je teg o m ó w ić, co m a n a tw arz y n ap isan o . D o sy ć n a p an a sp o g ląd n ąć.
Je,zu m iły !
H isto ry a tro ch ę d łu g a — a n o , n ik t jej lep iej w ie d z ie ć n ie m o że o d e m n ie, b o n ie ty lk o , żem n a n ią w łasn e m i o c z y m a p a trz ała , ale m am sw o je sto su n k i H m ...
N a g ó rc e m ie sz k a ł m ło d y p an icz, śliczny , sp o k o jn y , d o b ry — m iły B o że, jak m y tu jeg o w sz y scy k o ch ali — n o !
M ajo r le d w ie się n ie z d ra d z ił, b o m u się łz y w o c z a c h z a k rę ciły . P o w ie d z ia ł b y ł w p ra w d z ie sw e n a z w isk o m a jstro w e j, ale ta n ic n ie u w a ż a ła . C ią
g n ę ła te d y d a lej:
r— D ru g a m ło d zież w m ieście, p ro sz ę p an a, z w y c z a jn ie m ło d o ść — to się b ałam uci... to ró żn ie b y w a , a te n ta k ż y ł, że m o żn a p o w ie d z ie ć — jak d u c h o w n a o so b a. A d la k a ż d e g o g rz e c z n y ... a ci
ch y ... D łu g i c z a s te d y z p ierw sz e m p ię tre m ż a d n ej n ie b y ło zn ajo m o ści... A trz eb a p an u w ied zieć, że B re n n e r m a c ó rk ę śliczn o ści i a d u k o w a n a, jak n ie m o ż n a lep iej — p an n a, ch o ć n a m o n a rsz e p o k o je... N o — i co d ziw n eg o . A le ja b a ła m u c ę , b o n ie m ó w ię, ja k to b y ło . A to b y ło ta k , że się fi
ra n k i n a p ie rw sz e m p ię trz e z a p a liły ... N aro b ili g w ałtu ... W p a d ł p a n ic z i p o ż a r z g a sił — a n o , p an nę z o b a c z y ł i p o zn ali się.
Ja so b ie z a raz m y śla ła m : — Ja k n ie b ę d ą ro m a n so w a li — to m ju ż o statn ia... — M ó w iłam n a w e t m ę ż o w i — m o że p o św iad c z y ć . T a k się stało .., P rz e p o w ied z iała m ... W z ię n i z a raz ro m an so w ać...
O jciec się d o w ied ział, a m a p ie n ię d z y , d o ść — k to g o w ie, m o że ją z a je n e ra ła jak ieg o ch ciał sw a ta ć
— z ro b iła się a w a n tu ra . P a n n a o m a ły w ło s n ie u m arła... T a o n z o b a c z y w sz y , co się św ięc i — u d ał
— d ziej się w o la B o ża... N ib y n ic — p an icza p rz y j
m o w a ł — a k ie d y oni w n ajlep sze ro m an su ją... ten , z p o zw o len iem , szelm a... d ał zn ać o czem ś p o licy i, a b y się g o p o z b y ć — i łap g o z a ra z — p o d k lu cz...
M ajo r rę c e z a ła m y w a ł.
— A le c z y ż m o że b y ć ? p e w n o ż to ? o n ? on w y d a ł g o ?
— A k tó ż ? a p o c o b y się to k o m u zd ało g u b ić m ło d e g o ? Ja k g o w zien i, sły sz ę , d o K arm elitó w , ta k tu z a ra z re w iz y a ... Z e sz ła p o licy a, strzę śli h et
— d o n itk i, d o k łap cia, w sz y ściu te ń k o ... a p an n a jak się o tern d o w ie d zia ła , ty lk o że n ie u m arła... Je sz
cze te raz jak cień ch o d zi...
M ajo r, k tó ry w c a le n ie b y ł p rz y g o to w an y do zn alezien ia n iesp o d zian ie ta k sz c ze g ó ło w y c h w ia
d o m o ści o sy n u — z m ie sza ł się, w z ru szy ł — za- n iem iał... D łon ią ta rł czo ło — m y ślał, co m iał p o c z ą ć — sied z ia ł jak p rz y b ity ...
M a jstro w a sp o strz e g ła w ra że n ie , jak ie to n a n im ro b iło , tk n ęło ją co ś i z a trzy m a ła się n ag le.
— • C o b o p an u je st? — sp y ta ła.
— N ic m i — m o ja p an i — o d p a rł g ło sem d rż ą cy m sta ry — n ic m i. Z ro zu m iesz m n ie lep iej — g d y jej p o w iem — że je ste m o jcem te g o ch ło pak a, co sta ł n a g ó rce.
N o iń sk a z całej siły p la sn ę ła w d ło n ie, ale tak , źe sz e w c o d sto łk a sw e g o p o ch y lił się, żeb y zaj
rzeć, co ta m -z n o w u się d zieje.
(C iąg d a lsz y n a stą p i).
