C«no numeru 10 groszy Opłocono gołówkg z góry
PISMO SPOŁECZNE, GOSPODARCZE, OŚWIATOWE I POLITYCZNE DLA WSZYSTKICH STANÓW IHGFEDCBA w t o r e k d n i a 2 2 c z e r w c a 1 9 3 ^
Wieś pomorska w obliczu ważnych zagadnień społeczno-gospodarczych
yjiusitnif otr%<<sii<ĘC siej z mentalności facijxysontej, odbudonać spółdzielczość na Pomorzu,
nycfiionfac ^adry pionierónf spolszczenia miast fFolsfiti centralnej i nfsefiodniei, njyru^onać elementy obce z bandlu i spółdzielczości,
zdobyć sic* na zgodny, zbiorony nysiłeb nszystbieb (folakón rolnifton? (Pomorza
(fiolmctwo &omorza musi spełnić roł^ przodownika w życiu rolniczo- gospodarczym ffolski
Wywiad z przewodniczącym Okresu Pomorskiego Organizacji Wiejskiej OZN. sen. Augustynem Serożyńskim
W z w ią z k u z e z w o ła n ie m d o T o r u n i a n a d z ie ń 1 9 b m . z j a z d u O r g a n i z a c j i W i e j s k i e j O Z N . O k r . P o m . p o d a j e m y n i ż e j w y w ia d z p r z e w . t e g o ż O k r ę g u p . s e n . A u g . S e r o ż y ń s k im , n a ś w i e t l a j ą c y w ie le p r o b le m ó w s p o ł e c z n y c h , g o s p o d a r c z y c h i o r g a n i z a c y j n y c h . N a d a l s z y c h s t r o n a c h u m ie s z c z a m y s p r a w o z d a n i e z o b r a d Z ja z d u O r g a n i z a c j i W i e j s k i e j O . Z . N . O k r ę g u P o m . w T o r u n iu . R e d a k c j a .
— Jak się układają obecnie warunki o- gólno gospodarcze wsi pomorskiej? —* py
tamy sen. Serożyńskiego.
— W a r u n k i o g ó l n o g o s p o d a r c z e p r a c y
rolnictwo pomorskie zostało silniej dotknięte przez kryzys
a n i ż e l i r o ln i c tw o w i n n y c h p o ł a c i a c h n a s z e g o k r a ju , i t o t y m b a r d z ie j , i ż r o k o s t a t n i , k t ó r y b y ł d l a r o l n i c t w a p o l s k i e g o p e w n y m z w ia s tu n e m z b l iż a j ą c e j s i ę p o p r a w y , o k a z a ł s i ę j e d n a k ż e d l a r o ln i k a p o m o r s k i e g o j e s z c z e c i ę ż s z y m , n i ż p o p r z e d n ie . S t a ło s i ę t o n a s k u t e k k l ę s k i n i e u r o d z a j u w r o k u 1 9 3 6 , k t ó r a w e d ł u g z e s ta w i e ń o f i c j a ln y c h W o j e w ó d z k ie j K o m i s j i K i ę s k o w e j, o b n iż y ła p l o n y p r z e c ię tn i e o 3 8 p r o c w s t o s u n k u d o l a t n o r m a ln y c h , o r a z z p o w o d u b e z ś n ie ż n y c h m r o z ó w t e g o r o c z n y c h , w s k u te k k t ó r y c h n a o g r o m n y c h p o ł a c i a c h w y m a r z i y z u p e łn i e o z i m i n y , o r a z k o n i c z y n y i l u c e r n y . J a k w ię c p a n w id z i, s y t u a c j a r o ln i k a p o m o r s k ie g o , t a k z e w z g l ę d ó w z a s a d n ic z y c h , j a k i s p e c y f i c z n i e p o m o r s k ic h n i e j e s t d o p o z a z d r o s z c z e n i a .
J e ś li n a t o m i a s t i d ą c d a l e j, i n te r e s u je p a
na r e d a k t o r a s t r u k t u r a a g r a r n a P o m o r z a , t o s t w ie r d z i ć m u s z ę , i ż j e s t o n a z d r o w
s z ą a n i ż e l i g d z i e k o l w ie k b ą d ź i n d z i e ;, i c h a r a k t e r y z u je s i ę t y m , iż n a P o m o r z u m a m y w s z e lk i e r o d z a je g o s p o d a r s t w s p l a t a j ą c y c h s i ę
harmonijnie w jedna całość od małych do wielkich
W e d ł u g s p i s u z r o k u 1 9 3 1 m i e l iś m y n a P o m o r z u 5 3 .4 6 4 g o s p o d a r s tw a r o ln e ( t. z w . z e s p o ł y r o l n ic z e ) z t e g o p o n i ż e j 5 h a — 1 4 .3 0 3 , g o s p o d a r s t w o d 5 — 5 0 h a — 3 4 .9 3 4 . i g o s p o d a r s t w p o w y ż e j 5 0 h a — 1 .9 0 3 . W i ę k s z ą w ła s n o ś ć s t a n o w i ą u n a s w p r z e s z ł o 6 0 p r o c , w a r s z t a t y n i e m i e c k i e . T a k a , a n i e i n n a , s t r u k t u r a g o s p o d a r c z a , o b o k m o m e n t ó w w s p ó l n o ś c i p r a c y n a r o d o w e j i g o s p o d a r c z e j w o k r e s i e p r z e d w o j e n n y m , s t a ł a s i ę p o w o d e m , iż
na Pomorzu nie znamy takich an tagonizmów społecznych w rolnic
twie, iak winnych województwach
r o l n i k a p o m o r s k i e g o c h a r a k t e r y z u je p r z e d e W s z y s t k i m d u ż a p l a m i s to ś ć g l e b p o m o r s k i c h , w z a s a d z i e m a ł o u r o d z a jn y c h , w d u ż y m s t o p n i u p i a s z c z y s t y c h , o r a z s u r o w o ś ć k l im a tu . T o t e ż , o i l e w y n i k i p r a c y r o l n i
k a p o m o r s k ie g o s ą l e p s z e , t a k c o d o j a k o ś c i p r o d u k o w a n y c h p ł o d ó w r o l n y c h , j a k i c o d o i l o ś c i z b i o r ó w z j e d n o s t k i p o w ie r z c h n i o b s i e w ó w , t o o s i ą g n ą ć t o m o ż n a j e d y n i e d r o g ą d u ż y c h n a k ła d ó w p r a c y i k a p i t a ł u w s z e r o k i m t e g o s ł o w a z n a c z e n iu , a w ię c 'i n t e n s y w n o ś c i ą p r o d u k c j i. J a k p a n u r e d a k t o r o w i w ia d o m o , p r z e s il e n i e g o s p o d a r c z e l a t o s t a tn i c h p o c z y n i ło n a j s i ln i e js z e s p u s t o s z e n i a w w a r s z t a ta c h o p r o d u k c ji i n t e n s y w n e j . D la t e g o t e ż w ł a ś n i e
Z e w n ę tr z n y m o b j a w e m b r a k u t y c h a n t a g o n iz m ó w j e s t c h o ć b y t y l k o t e n f a k t , iż P o m o r z e j e s t j e d y n y m w P o l s c e w o j e w ó d z t w e m , w k t ó r y m n i e m a o r g a n i- z a c y j s t a n o w y c h r o l n i c z y c h t. j. a n i z w i ą z k u z i e m i a n , a n i z w i ą z k u m a ł o r o l n y c h l e c z w s z y s c y r o l n i c y s ą
zjednoczeni w ogólnej organizacji rolniczej
K ó ł e k R o l n i c z y c h z i c h c e n t r a l ą w T o r u n i u . S t w a r z a t o d . d a t n i e w a r u n k i d l a z g o d n e j p r a c y g o s p o d a r c z e j c a łe g o s p o ł e c z e ń s tw a r o l n i c z e g o .
— Czy zechciałby Pan Senator naszkico
Pan Prezydent Rzpliteg w Liskowie
Zdjęcie przedstawia moment dekoracji przez Pana Prezydenta Mościckiego siedmiu rolników z Liskowa brązowymi „Krzyżami Zasługi".
wać zadania pracy gospodarczej rolnictwa pomorskiego, na najbliższą przyszłość?
— W i e ś p o m o r s k a s t o i w c h w i li o b e c n e j p r z e d n a d z w y c z a j w a ż n y m i z a g a d n i e n i a m i, k t ó r e m u s i r o z w i ą z a ć t a k w s w y m w ł a s n y m i n te r e s i e , j a k i w i n t e r e s i e p o l s k i e j r a c j i s t a n u . N a p i e r w s z y m m i e j s c u w y m ie n i ć t u m u s z ę
otrząśni^cie się z mental
ności kr^z^sowef
a p r z e d e w s z y s t k i m z p e w n e j a p a t ii , k t ó r a
odbudowa spółdzielczości Pomorza
będącej swego czasu naszą chlubą i twier
dzą gospodarczą polskiego rolnictwa. I to
z a r ó w n o s p ó ł d z ie l c z o ś c i o s z c z ę d n o ś c i o w o • k r e d y to w e j , j a k w m n ie j s z y m s t o p n i u m l e c z a r s k i e j , j a k w r e s z c i e i p r z e d e w s z y s t k im r o ln i c z o - h a n d lo w e j. Z p o l s k i c h s p ó ł d z i e ln i k r e d y t o w y c h , w o g ó l n e j l ic z b ie 1 4 1 , z a l e d w i e k i l k a n a ś c i e p r a c u j e n o r m a ln i e . W s y t u a c j i o w i e l e l e p s z e j z n a j
d u j ą s i ę s p ó ł d z ie ln i e m le c z a r s k ie w l i c z b i e o g ó l n e j 3 5 p o ls k ic h p l a c ó w e k . Z n i e k t ó r y c h j e d y n i e k i l k a n i e d o m a g a . N ie s t e t y , j e d n a k m a m y n a P o m o r z u 5 0 s p ó ł d z ie ln i m le c z a r s k i c h n i e m ie c k i c h o p r z er ? b i e m le k a n i e o m a l 2 r a z y w ię k s z y m , p r z y c z y m n i e k i e d y 7 5 p r o c , i w i ę c e j d o s t a w m l e k a w t y c h s p ó ł-
w rękach niemieckich jest 80-90 proc, obrotów
g l o b a l n y c h r o l n ic z o - h a n d l o w y c h . O to n a s z a n a j w i ę k s z a b o l ą c z k a , d o k t ó r e j z a b ie -
w o b e c i s t o tn i e b a r d z o c i ę ż k i e j s y t u a c j i l a t iQ S ta tn ic h o g a r n ę ła s z e r o k i e r z e s z e r o ln i k ó w . P r z e j ś c i e o d te g o s t a n u b i e r n o ś c i e k o n o m i c z n e j, z e s t a n u d e f e n s y w y , ż e s i ę t a k w y r a ż ę , d o o f e n s y w y n a f r o n c ie g o s p o d a r c z y m i w y t w o r z e n i e a t m o s f e r y o f e n s y w ie t e j s p r z y j a ją c e j u w a ż a m z a z a s a d n i c z y m o m e n t, k t ó r y s t a n o w ić m u s i p u n k t z w r o t n y w p o d e j ś c i u d o o g r o m n y c h z a d a ń , k t ó r e n a s c z e k a j ą .
Zagadnieniem konkretnym, niezwykle naglącym, jest w pierwszym rzędzie
d z ie ln i a c h p o c h o d z i o d r o l n i k ó w P o l a k ó w , n i e c z ł o n k ó w s p ó ł d z i e ln i . J e s t to s t a n w y s o c e s z k o d li w y z p u n k tu w i d z e n i a i n te r e s ó w p o l s k i c h , k t ó r e m u w y p o w ie m y z d e c y d o w a n ą w a lk ę .
Najgorzej jednak przedstawia się sytuacja w handlu rolniczym Pomorza. O ile bowiem chodzi o obroty tych spółdziel
ni, to w rękach spółdzielni polskich i han
dlu prywatnego polskiego na Pomorzu, skupia się około 35 proc, obrotów rolniczo- handlowych całego Pomorza, podczas, gdy spółdzielnie i handel niemiecki skupiają około 65 proc, te g o o b r o t u , p r z y c z y m w t a k i c h p o w i a t a c h , j a k m o r s k i . k o - j ś c i e r s k i , s ę p o l e ń s k i i t d .
r z e m y s i ę z c a łą e n e r g i ą z a r a z p o z a ł a t w ie n i u s p r a w d e f i n i ty w n e g o z w o l n ie n ia g w a r a n t ó w o d o d p o w i e d z ia l n o ś c i, w c o s i in i e u d e r z y m y .
Dalszymi, niezmiernie ważnymi, zada
n i a m i jest kwestia szkolnictwa ogólnego,
związana z wprowadzeniem w szerszym za-
i kresie 7-klasowych szkół powszechnych na wsi, d a j ą c y c h d o s t ę p d o ś r e d n i c h s z k ó ł i z a w o d o w y c h r z e m ie ś l n ic z y c h , h a n d lo w y c h , : c z y p r z e m y s ło w y c h , te b o w i e m w in n y , w c h ło n ą ć n a d m i a r r ą k m ło d e g o p o k o l e n i a i r o ln i c z e g o , n i e m o g ą c e g o p o p e w n y m o k r e -
! s ie l ic z y ć n a o t r z y m a n i e o s a d z u w a g i n a u k o ń c z e n i e w ó w c z a s a k c j i p a r c e l a c y j n e j.
M l d z ie ż t a p o w in n a b y ć
I pionierem spolszczenia miast .i Polski wschodn. i centralnej
| i k o n t y n u o w a ć r o z p o c z ę t y ju ż r u c h e m ig r a -
■ c ji r z e m i e ś l n ik ó w i k u p c ó w p o m o r s k ic h n a K r e s y W s c h o d n i e . Jako zaś najpilniejsze w tym zakresie leży przed nami zagadnienie całkowitego wyrugowania elementu obce
go z handlu w czterech nowoprzyłączonych do Pomorza powiatach woj. warszawskiego, tak, aby stały się one podobne do ziem
(Ciąg dalszy na stronie 2-giej)
Już można zapisać „Glos Pomorza" na miesiąc lipiec
Str 2QPONMLKJIHGFEDCBA „ G Ł O S ~ N r 7 0
( C i ą g d a l s z y z e s t r 1)
rdzennie pomorskich. Z d e c y d o w a n ą w a l k ę g o s p o d a r c z ą h a n d l o w i ż y d o w s k i e m u w y p o w i e m y r ó w n i e ż t a m , g d z i e , n i e s t e t y , z d o ł a ł c n z a p u ś c i ć j u ż s w e m a c k i i n a P o m o r z u .
D a l e j s t o i p r z e d n a m i s p r a w a definityw nego
zatarcia różnic miedzy osadnictwem a rolnictwem
zasiedziałym przez podniesienie osadnic
twa i zerwanie ze szkodliwym fikcyjnym podziałem rolnictwa na te dwie grupy.
W i d z i e ć b ę d z i e m y t y l k o r o l n i k a p o l s k i e g o , p r a w o w i t e g o w ł a ś c i c i e l a z i e m i p o m o r s k i e j .
Z k o l e i w z a k r e s i e f a c h o w y m s t a n i e m y
przed zagadnieniem zalesienia nieużytków, których mamy 29.000 ha niezalesionych ze szkodą gospodarczą dla rolnika oraz dla o- brony Państwa. N i e b ę d z i e m y m o g l i w k o ń c u p m i n ą ć a k c j i z m i e r z a j ą c e j w k i e r u n k u p o d n i e s i e n i a n a w y ż s z y p o z i o m w a r s z t a t ó w r o l n y c h , k t ó r y m k r y z y s i p e w n a a p a t i a g o s p o d a r c z a n i e p o z w o l i ł a n a p o s t ę p w m e t o d a c h w y m a g a n y c h p r z e z n o w o c z e s n ą o r g a n i z a c j ę w a r s z t a t u r o l n e g o w z a o p a t r y w a n i u s i ę w o d p o w i e d n i s p r z ę t m a s z y n o w y i t d . W c a ł e j t e j a k c j i k i e r o w a ć s i ę b ę d z i e m y j e d y n i e m o m e n t e m
obronności kraju
a p r o b i e r z e m o c e n y w y n i k ó w n a s z y c h p r a c b ę d z i e s t o p i e ń w z m o ż e n i a t e j o b r o n n o ś c i n a n a s z y m p o m o r s k i m o d c i n k u .
Zagadnienia te, jak zrozumiałem, będą tematem bezpośredni i-’i prac Panów. Czy mógłby mi jednakże Pan Senator określić, jaką rOlę w pojęciu Panów, p°winno speł
nić rolnictwo pom0rskie wobec rolnictwa województw centralnych i wsch°dnich?
R o l n i c t w o P o m o r z a , j a k z r e s z t ą i w o g ó - l e z a c h o d n i e j P o l s k i , powinno spełnić w°- bec rolników z innych części kraju rolę przodownika Z d a j e m y s o b i e s p r a w ę i c i e s z y m y s i ę z t e g o , i ż p o d w z g l ę d e m p r o d u k c j i i l o ś c i o w e j r o l n i c t w o w s c h o d n i c h i c e n t r a l n y c h p o ł a c i k r a j u , p o s i a d a j ą c e z r e s z t ą o w i e l e l e p s z e w a r u n k i g l e b o w e , p o w a ż n i e z b l i ż y ł o s i ę d o p o z i o m u p o m o r s k i e g o w o s t a t n i c h p i ę t n a s t u l a t a c h . T o t e ż p r z o d o w n i c t w o n a s z e w p r z y s z ł o ś c i p o l e g a ć b ę d z i e n i e t y l e n a p r o d u k c j i i l o ś c i o w e j , c o p r z e d e w s z y s t k i m j a k o ś c i o w e j . P r o d u k c j a k w a l i f i k o w a n y c h g a t u n k ó w z b ó ż i o k o p o w y c h , n a s i e n n i c t w a , p r z e m y s ł r o l n y , h o d o w l a z a r o d o w a , s t o s o w a n i e n i c - w y c h u l e p s z o n y c h m e t o d p r a c y , o t o t e r e n y w s p ó ł z a w o d n i c t w a , n a k t ó r y c h m u s i m y p r z o d o w a ć . W t e n s p o s ó b , z a n i m z i e m i e c e n t r a l n e i w s c h o d n i e p o d c i ą g n ą s i ę d o n a s z e g o o b e c n e g o p o z i o m u , r o l n i c t w o p o m o r s k i e p o w i n n o w t y m s a m y m c z a s i e z r o b i ć c o n a j m n i e j t a k s a m o d u ż y k r o k n a p r z ó d , a b y n a d a l z a c h o w a ć r o l ę p r z o d o w n i k a k t ó r e g o p o s t ę p p o d c i ą g a i n n y c h w s p ó ł z a w o d n i k ó w d o p o z i o m u w y ż s z e g o . T a k r o z u m i e m y w y ś c i g p r a c y w z a k r e s i e r o l n i c t w a i t a k ą r o l ę b ę d z i e m y s t a r a l i s i ę n a d a ć r o l n i c t w u p o m o r s k i e m u .
— Jeżeli Pan Senat°r Dozwoli — jeszcze
„Obóz Zjednoczenia Narodowego nie jest partią polityczną"
Z konferencji prasowej O. Z. N. w Toruniu
Z i n i c j a t y w y C e n t r a l i O . Z . N . w W a r s z a w i e o d b y ł a s i ę w p i ą t e k w s a l i D w o r u A r t u s a w l o r u n i u k o n f e r e n c j a p r a s o w a . N a k o n f e r e n c j ę p r z y b y l i d z i e n n i k a r z e w l i c z b i e o k o ł o 4 0 o s ó b , r e p r e z e n t u j ą c y c h p r a s ę p o m o r s k ą r ó ż n y c h k i e r u n k ó w p o l i t y c z n y c h . N a w s t ę p i e p . s e n a t o r S e r o ż y ń s k i d z i ę k u j ą c z a p r z y b y c i e z e b r a n y m d z i e n n i k a r z o m , u d z i e l i ł g ł o s u r e d . O s t o i z c e n t r a l i O . Z . N . w W a r s z a w i e , k t ó r z y n a w i ą z u j ą d o d ą ż e ń O . Z . N . d o w s p ó ł p r a c y n a t e r e n i e c a ł e j P o l s k i z p r a s ą , p o d z i e l i ł s i ę z z e b r a n y m i u w a g a m i , k t ó r e w y j a ś n i a j ą s t a n o w i s k o O . Z . N . w o b e c s z e r e g u a k t u a l n y c h z a g a d n i e ń .
M i ę d z y i n n y m i r e d . O s t o j a o m a w i a j ą c r ó ż n i c ę m i ę d z y O . Z . N . a B . B . W . R . o ś w i a d c z y ł , ż e B B W R . b y ł o r g a n i z a c j ą p o l i t y c z n ą , k t ó r a m i a ł a o k r e ś l o n e z a d a n i a d o s p e ł n i e n i a i n a k t ó r e j o p i e r a ł s i ę R z ą d . O . Z . N . d ą ż y d o s p e ł n i e n i a s w e j r o l i p r z e z u n a r o d o w i e n i e P a ń s t w a P o l s k i e g o . O b ó z Z j e d n o c z e n i a N a r o d o w e g o p r a g n i e s k u p i ć w s z y s t k i c h l u d z i w a r t o ś c i o w y c h n i e z a l e ż n i e o d i c h d o t y c h c z a s o w e j p r z y n a l e ż n o ś c i p o l i t y c z n e j .
P r z e c h o d z ą c d o o m ó w i e n i a s t o s u n k u O . Z . N . d o R z ą d u r e d . O s t o j a o - ś w i a d c z y ł , ż e s t o s u n e k t e n j e s t j a k n a j b a r d z i e j l o j a l n y , j a k k o l w i e k O Z N . n i e
jedno pytanie? Jakimi metodami żarnie-1 — P r z e d e w s z y s t k i m , a b y o t r z y m a ć p o -
rzają Panowie realizować swe zadania? z y t y w n e e f e k t y , z d o b y ć s i ę m u s i m y n a
zgodny zbiorowy wysiłek wszystkich Polaków rolników Pomorza
co da się Osiągnąć przez
dokonanie zjednoczenia narodowego
s z c z e r e g o i p r a w d z i w e g o . D o z j e d n o c z e n i a t e g o z a m i e r z a m y p o d e j ś ć t a k , j a k t o z r o b i l i o s t a t n i o P o l a c y , z a m i e s z k a l i w G d a ń s k u ,
p r z e z o d r z u c e n i e i p r z e k r e
ś l e n i e w s z e l k i c h d o t y c h
c z a s o w y c h a n t a g o n i z m ó w i
w y c i ą g n i ę c i e d o s i e b i e r ą k d o z g o d n e j w s p ó ł p r a c y . S y t u a c j a n a s z a j e s t p r z e c i e ż w w i e l u p u n k t a c h p o d o b n a d o t e j , j a k ą s i ę p o w o d o w a l i n a s i g d a ń s c y r o d a c y . T o t e ż g o t o w i b ę d z i e m y s t a n ą ć w j e d n y m s z e r e g u z k a ż d y m P o l a k i e m , b y l e b y b y ł t o c z ł o w i e k u - c z c i w y i r z e t e l n y i b y z a s a d ą w s p ó l n e g o d z i a ł a n i a w k i e r u n k u w z m o c n i e n i a g o s p o d a r c z e g o i s p o ł e c z n e g o b a s t i o n u p o m o r s k i e g o , j a k o j e d n e g o z n a j w a ż n i e j s z y c h o d c i n k ó w n a f r o n c i e o b r o n y k r a j u , u z n a ł z a
b i e r z e u d z i a ł u w p r a c a c h R z ą d u . O Z N . n i e b ę d z i e s d ę w a h a ł p r z e d w z i ę c i e m o d p o w i e d z i a l n o ś c i z a l o s y P a ń s t w a , n a s t ą p i ć t o m o ż e j e d n a k n i e w c z e ś n i e j , a ż o k r e s p r a c p r z y g o t o w a w c z y c h i o r g a n i z a c y j n y c h n i e z o s t a n i e u k o ń c z o n y .
D a l e j r e d . O s t o j a o ś w i a d c z y ł : O b ó z Z . N . n i e z a m i e r z a n i k o g o z w a l c z a ć a n i r o z b i j a ć , u w a ż a j ą c , ż e i d e a z j e d n o c z e n i a n a r o d o w e g o j e s t d o ś ć s i l n a , a b y p o ł ą c z y ć w s z y s t k i e
Bilbao
S A L A M A N K A , 1 9 . 6 . W s z y s t k i e r a d i o s t a c j e p o w s t a ń c z e n a d a ł y u r z ę d o w ą w i a d o m o ś ć o z d o b y c i u B i l b a o p r z e z o d d z i a ł y a r m i i n a r o d o w e j .
R Z A M . A g e n c j a S t e f a n i d o n o s i z B i l b a o : P i e r w s z y p a t r o l p o w s t a ń c z y w k r o c z y ł d o m i a s t a o g o d z . 1 2 , 3 0 . W n i e k t ó r y c h d z i e l n i c a c h b r o n i ł y s i ę j e s z c z e s ł a b e o ś r o d k i o p o r u . B a s k o w i e p r z e d e w a k u a c j ą w y s a d z i l i w p o w i e t r z e w s z y s t k i e m o s t y n a r z e c e N e r - v i o n . O d d z i a ł y p o w s t a ń c z e w k r o c z y ł y d o m i a s t a o d s t r o n y g ó r S a n t a D o m i n g o , S a n R o u e i z p r z e ł ę c z y A r c h a n -
w s p ó l n ą z n a m i .
N i e ł u d z i m y s i ę i ż b ę d z i e t o z a d a n i e ł a t w e . Z b y t b o w i e m c i ę ż k a j e s t o b e c n a s y t u a c j a r o l n i k a p o m o r s k i e g o , z b y t w i e l e b ł ę d ó w p o c z y n i o n o w l a t a c h o s t a t n i c h p r z e d p o w o ł a n i e m O b o z u Z j e d n o c z e n i a N a r o d o w e g o , z b y t w i e l e n a g r o m a d z i ł o s i ę a p a t j i i o d c z u c i a n i e s p r a w i e d l i w o ś c i s p o ł e c z n e j , a b y p o d j ę t e p r z e z n a s w y s i ł k i m o g ł y b y ć ł a t w e i s z y b k i e , j e ś l i c h o d z i o i c h r e a l i z a c j ę . M a m y j e d n a k ż e p e ł n ą w i a r ę , iż ścisłe przestrzeganie zasadniczych założeń dekla
racji płk. K°ca przez
bezkomoromisowe stosowanie ideologii (hrzefcijaAskiei
jako tła zasadniczego wszelkich naszych poczynań, a wzmożenie obronności kraju, jako ich celu, d°pomoże nam prędzej, czy później w realizacji zadań, jakie sobie sta- , wiamy.
s z c z e r z e p o l s k i e s t r o n n i c t w a n a d r o d z e p r o c e s ó w n a t u r a l n y c h . P r o g r a m O b o z u p o l e g a n a s k u p i e n i u w s z y s t k i c h z d r o w y c h i t w ó r c z y c h s i l n a r o d u p o l s k i e g o d l a d o k o n a n i a m a k s y m a l n e g o w y s i ł k u w k i e r u n k u p r z y s p o s o b i e n i a d o o b r o n y k r a j u .
P i s m o n a s z e n a k o n f e r e n c j i z a s t ę p o w a l i w y d a w c a p . Boleslaro Szczuka
o r a z r e d a k t o r p . Aleksander Ledwo- choToski.
padło
d a . W c i ą g u n o c y o k o ł o 1 0 0 0 w i ę ź n i ó w p o l i t y c z n y c h p o r o z u m i a ł o s i ę z d o w ó d c a m i d w ó c h b a t a l i o n ó w m i l i c j i b a s k i j s k i e j , k t ó r z y w c z o r a j o g o d z . 2 3 w y p u ś c i l i i c h z w i ę z i e n i a . O s w o b o d z e n i w i ę ź n i o w i e w r a z z d w o m a b a t a - B o n a m i m i l i c j i p o m a s z e r o w a l i w k i e r u n k u s t a n o w i s k p o w s t a ń c z y c h n a S a n t a D o m i n g o . P r z e j ś c i e t y c h d w ó c h b a t a l i o n ó w n a s t r o n ę p o w s t a ń c ó w u d a r e m n i ł o p l a n y d o w ó d z t w a b a s k i j s k i e g o s t a w i a n i a o p o r u w s a m y m m i e ś c i e .
W o j s k a p o w s t a ń c z e w k r o c z y ł y d o B i l b a o z i r o z w i n i ę t y m i s z t a n d a r a m i n a c z e l e , e n t u z j a s t y c z n i e w i t a n e p r z e z l u d n o .
B I L B A O . P i e r w s z y m b u d y n k i e m p u b l i c z n y m , o b s a d z o n y m p r z e z w o j s k a p o w s t a ń c z e , b y ł r a t u s z , k t ó r e g o o b r o ń c y p o k r ó t k i e j w a l c e p o d d a l i s i ę . S i l n e o d d z i a ł y z w y c i ę s k i c h w o j s k p r z e k r o c z y ł y w s o b o t ę p o p o ł u d n i u m o s t k o l e j o w y n a r z e c e N e r v i o n i o b s a d z i ł y n a d b r z e ż n e u l i c e . N a s k u t e k z r ę c z n e g o m a n e w r u o k r ą ż a j ą c e g o l i c z n e o d d z i a ł y w o j s k r z ą d o w y c h , z n a j d u j ą c e s i ę w ś r o d k u m i a s t a , m a j ą o d c i ę t y o d w r ó t . P o d d a n i e s i ę t y c h o d d z i a ł ó w j e s t s p o d z i e w a n e z g o d z i n y n a g o d z i n ę .
S A L A M A N K A . W i a d o m o ś ć o u - p a d k u B i l b a o , k t ó r a r o z e s z ł a s i ę t u o k . g o d z . 1 8 w y w o ł a ł a w y b u c h y n i e o p i s a n e j r a d o ś c i . W e w s z y s t k i c h k o ś c i o ł a c h u d e r z o n o w d z w o n y , a w c i ą g u k i l k u m i n u t n a w i ę k s z o ś c i d o m ó w u k a z a ł y s i ę s z t a n d a r y o b a r w a c h n a r o d o w y c h . N i e z w ł o c z n i e s f o r m o w a n o p o c h o d y , k t ó r e u d a ł y s i ę p r z e d g m a c h g ł ó w n y k w a t e r y i p r z e d r a t u s z , w z n o s z ą c g r z m i ą c e o k r z y k i n a c z e ś ć g e n . F r a n c o .
( C i ą g d a l s z y ) .
— S k ą d o n a w t a k i m r a z i e w i e o p o r t r e c i e ś p . p r e z e s a w „ C o l o m b i n i e " ? C i e k a w y m , c z y t a m j a k i ś p o r t r e t i s t n i e j e ?
S p r a w a s i ę w k r ó t c e w y j a ś n i ł a . M i c h a - l a k ó w n a , u s ł y s z a w s z y p o n o w n i e t o , c o s a m a m ó w i ł a , z a k o m e n d e r o w a ł a s t a
n o w c z o :
— W t a k i m r a z i e m u s i m y z a r a z j e c h a ć d o t e g o l o k a l u . W o l ę d u c h ó w t r z e b a w y p e ł n i a ć n a t y c h m i a s t , ż e b y s i ę n i e n a r a z i ć n a i c h z e m s t ę .
— D o b r z e , a l e p r z e c i e ż t e r a z j e s t n o c . . .
— l o k a l „ C o l o m b i n a “ j e s t z a w s z e o t w a r t y — p o ś w i a d c z y ł s ę d z i a , k t ó r y w s t u d e n c k i c h c z a s a c h n i e j e d n ą z ł o t ó w k ę z a m i e n i ł w t e j s p e l u n c e n a „ a k w a w i t ę 11 i i n n e p r z y j e m n o ś c i . . .
— N o , t o j e d z i e m y — z d e c y d o w a ł a w d o w a i z a t e l e f o n o w a ł a p o t a k s ó w k ę .
W „ C o l o m b i n i e “ b y ł o k i l k a p o k o i k ó w , z a o p a t r z o n y c h w k a n a p y , p r z y ć m i o n e ś w i a t ł o , d z w o n k i n a „ p a n a s t a r s z e g o * 4 i i n n e u d o g o d n i e n i a .
P ó ź n e p r z y b y c i e m i e s z a n e g o t o w a r z y s t w a n i e z r o b i ł o n a n i k i m w „ C o l o m h i - n i e “ ż a d n e g o w r a ż e n i a . G ó r e o w a n a w s t ę p i e z a r a z z a p y t a ł a g o s p o d a r z a , c z y
j e s t w l o k a l u p o r t r e t ś p . p r e z e s a G ó r c a n a d k a n a p ą .
— O w s z e m j e s t — o d p a r ł u p r z e j m i e w y l e w n y i r o z l e w n y r e s t a u r a t o r — j e s t b o k i e d y ś j a k i ś p a c y k a r z n a r y s o w a ł t u p r z y w i n i e n a s z e g o d a w n e g o k l i e n t a i p o r t r e t t e n z o s t a w i ł n a p a m i ą t k ę . J a p r z e z p a m i ę ć d l a z m a r ł e g o k a z a ł e m t e n p o r t r e t t a m p o w i e s i ć , g d z i e G ó r c n a j c z ę ś c i e j p r z e s i a d y w a ł . A o c o w ł a ś c i w i e c h o d z i ?
— C h c i e l i ś m y t a m u s i ą ś ć — p r z e r w a ł n i e b e z p i e c z n ą r o z m o w ę L i p s z y c .
— K i e d y t a m w ł a ś n i e g o ś c i e . . .
L i p s z y c p o s z e p t a ł n a b o k u d o u c h a g o s p o d a r z o w i , g o s p o d a r z p o s z e p t a ł k e l n e r o w i , a k e l n e r p o s z e p t a ł n a b o k u z f o r d a n s e r k ą , k t ó r a w ł a ś n i e b y ł a w t y m p o k o i k u z „ g o ś c i e m * * .
W w y n i k u t y c h p o u f n y c h k o n f e r e n c y j n a s z e t o w a r z y s t w o z n a l a z ł o s i ę w o b l i c z u p o r t r e t u ś p . G ó r c a .
— D z i a ł a ć o s t r o ż n i e — o s t r z e g a ł L i p s z y c — t r z e b a c o ś p o r z ą d n e g o z a m ó w i ć , ż e b y w p r o w a d z i ć w b ł ą d g o s p o d a r z a .
— B a ! — p r z y p o m n i a ł a s o b i e z a a f e r o w a n a z d a r z e n i a m i w d o w a — m u s i m y p r z e c i e ż u k r a ś ć ! N i e c h p a n d y s p o n u j e m o j ą s a k i e w k ą — z w r ó c i ł a s i ę d o L i p s z y c a .
L i p s z y c d y s p o n o w a ł w t e n s p o s ó b , ż e z a p ó ł g o d z i n y c a ł e t o w a r z y s t w o m i a ł o
„ w c z u b i e * * .
। W p r z e r w a c h m i ę d z y k o l e j k a m i w i ś n i ó w e k o d b y w a ł a s i ę s z e p t e m n a r a d a n a d p l a n e m d z i a ł a n i a . W t e g o r o d z a j u
^ . d z i a ł a n i a c h * * L i p s z y c m i a ł s p o r o d o
ś w i a d c z e n i a , o n w i ę c p o d y k t o w a ł p l a n . W r a m a c h n i e m o ż n a b y ł o w y n i e ś ć o b r a z u b e z z w r ó c e n i a u w a g i — t e d y n a j p i e r w G ó r c o w a p o s z ł a d o p e w n e j d y s k r e t n e j u b i k a c j i , a p o t e m z a n i ą w s u n ę ł a s i ę t a m M i c h a l a k ó w n a , n i o s ą c z d j ę t y z e ś c i a n y p r z e z p a n a s ę d z i e g o o b r a z .
T a m . . . w y j ę t o p a p i e r z r a m , r a m y p o ł a m a n o i p o r o z r z u c a n o p o k ą t a c h , a s a m p o r t r e t s z l a c h e t n e g o o b l i c z a ś p . p r e z e s a u m i e ś c i ł a p o d n i e c o n a w d o w a w s w e j h i e l i ź n i e .
D o p i e r o p o p e w n y m c z a s i e — d l a n i e - z w r a c a n i a u w a g i — p o d o c h o c o n e t o w a r z y s t w o o p u ś c i ł o l o k a l . L i b a c j a o p r ó ż n i ł a m o c n o s a k i e w k ę G ó r c o w e j , a l e n a p e ł n i ł a j e j s e r c e o t u c h ą , ż e s t r a c h y j u ż s i ę n i e p o w t ó r z ą .
N a u l i c y M i c h a l a k ó w n a z a w o ł a ł a z u - d a n e m p r z e r a ż e n i e m : „ A ? h , z a p o m n i a ł a m t o r e b k ę * * , w r ó c i ł a d o l o k a l u , o d n a l a z ł a g o s p o d a r z a i w y c i ą g n ę ł a d o n i e g o r ę k ę z o d p o w i e d n i ą m i m i k ą . N a t e j r ę c e s p o c z ę ł o k i l k a z ł o t ó w e k p r o c e n c i k u , a l b o w i e m M i c h a l a k ó w n a n i g d y n i e z a p o m i n a ł a o i n t e r e s i e .
N a z a j u t r z m ł o d y s ę d z i a D z i e w u l s k i , z n a n y z e s w e j s r o g o ś c i , w y w o ł a ł n i e b y w a ł ą s e n s a c j ę w s f e r a c h s ą d o w y c h : p e w n e g o n o t o r y c z n e g o w ł a m y w a c z a s k a z a ł z a l e d w i e n a t r z y m i e s i ą c e w i ę z i e n i a . . .
RODZINA JÓZEFIAKÓW.
S t a n i s ł a w J ó z e f i a k , b . u r z ę d n i k w o j s k o w y , p o c i e s z n i e m a ł y i c h u d y c z ł e c z y n a , n i e g r z e s z y ł w i e l k ą i n t e l i g e n c j ą , s k o
r o w g r o n i e w t a j e m n i c z o n y c h o d g r y w a ł r o l ę t y p o w e g o , o f i a r n e g o k o z ł a . N a n i e - g O ' s p y c h a n o n a j t r u d n i e j s z ą r o b o t ę , j e m u p o w i e r z a n o s t a r a n i a o s z e r e g c o d z i e n n y c h s p r a w , o n m u s i a ł z a b i e g a ć o d o b ó r t r u n k ó w w b u f e c i e , c z y w y t y c z a n i e j a k i e ś a k c j i p r o w o k a c y j n e j , o n w k o n s e k w e n c j i n a j b a r d z i e j n a r a ż a ł s w ą . s k ó r ę n a w s z e l k ą o d p o w i e d z i a l n o ś ć z a w y b r y k i w s p ó l n i k ó w .
B y ł p r z y t e m n a j o f i a r n i e j s z y m , n a j p i l n i e j s z y m c z ł o n k i e m K l u b u .
D l a c z e g o ?
S t a n o w i ł t y p p r z e c i ę t n e g o m o l a b i u r o w e g o i p o z o s t a ł n i m n a w e t p o u t r a c i e p o s a d y b i u r o w e j . P o n i e w a ż G a w r o ń s k i w y d z i e l a ł m u z f u n d u s z ó w k l u b o w y c h s t a ł ą p e n s j ę ( z r e s z t ą n a j m n i e j s z ą z w t a j e m n i c z o n y c h ) , w i ę c J ó z e f i a k p o c z u w a ł s i ę d o p r a c o w i t o ś c i . O d d a ł s i ę s p r a w i e c a ł k o w i c i e , b e z r e s z t y . N i e m y ś l a ł , o t e r n , c z y p r a c a j e g o j e s t m o r a l n a — w y g n a ł z e s w e j d u s z y w s z e l k i e s k r u p u ł y . S t a ł o s i ę t o w t e n s p o s ó b , ż e W o l i ń s k i z u p e ł n i e g o z a w o j o w a ł . J e d y n y J ó z e f i a k z c a ł e j t r ó j k i w i e r z y ł b e z w z g l ę d n i e w s p i r y t y z m W o l i ń s k i e g o . W i e r z y ł — a w i ę c o t a c z a ł s w e g o s u b l o k a t o r a n i e w o l n i c z y m w p r o s t k u l t o m . N i e w i d z i a ł w W o l i ń s k i m n i c l u d z k i e g o , . U w a ż a ł g o z a c o ś p o n a d z i e m s k i e g o , z a t w ó r p r a w i e b o s k i , z a o b j a w i e n i e . N i e o ś m i e l i ł b y s i ę n a w e t w m y ś l a c h p o s ą d z i ć W o l i ń s k i e g o o j a k ą ś z ł ą c e c h ę l u b p o d ł y p o s t ę p e k . S t r a c i ł k r y t y c y z m w s t o s u n k u d o s w e g o
„ b ó s t w a * * .
( C i ą g d a l s z y n a s t ą p i ) .
![Głos Pomorza : dawniej "Głos Wąbrzeski" : pismo społeczne, gospodarcze, oświatowe i polityczne dla wszystkich stanów 1937.12.21, R. 19[!], nr 147]()