szl a ki
Z
akup biletów KZK GOP nie nastręcza żadnych proble- mów – można je nabyć w oko- ło 4 tysiącach punktów sprzedaży lub w którymś z 53 automatów bi- letowych, usytuowanych na przy- stankach w centrach największych miast aglomeracji katowickiej.Dodatkowo pasażerowie mogą kupować bilety w 83 z przewi- dzianych 109 nowych automatów ŚKUP. Od marca uruchomiona została w nich także nowa funk- cjonalność – sprzedaż jednorazo- wych biletów MZK Tychy. Podró- żujący mogą również skorzystać z usługi pozwalającej na nabycie biletu jednorazowego przez tele- fon komórkowy.
W automatach można kupić wszystkie rodzaje biletów jed- norazowych, bilety krótkookre- sowe (24-godzinny, 5-dniowy), bilet bagażowy oraz bilet uzu- pełniający za 10 groszy (do sto- sowania w przypadku zmiany cennika).
W automatach ŚKUP udogod- nieniem dla wszystkich pasaże- rów na pewno jest możliwość płatności kartami płatniczy- mi i banknotami. Jak wynika ze statystyk, udział płatności kartami systematycznie rośnie – w marcu bieżącego roku w ten sposób zapłacono za prawie po- łowę wszystkich wykonanych
w automatach ŚKUP transakcji (47 procent).
Urządzenia są stale monitorowa- ne, a wszelkie usterki usuwane na bieżąco. Jednak w przypad- ku wystąpienia awarii automatu można ten fakt zgłosić pod bez- płatnym numerem telefonu info- linii KZK GOP 800 16 30 30.
Korzystanie z automatów
W przypadku starych automa- tów obsługa urządzenia jest bar- dzo prosta. Najpierw wybieramy rodzaj biletu, jaki chcemy kupić.
Następnie wrzucamy monety – automaty przyjmują bilon o no- minale od 5 groszy do 5 złotych – i po wydrukowaniu odbiera- my bilet. Jeśli wrzucimy do au- tomatu większą kwotę niż war- tość wybranego biletu, automat najpierw wyda resztę, a następ- nie wydrukuje bilet.
A jak działają nowe automaty ŚKUP? Płatności są przyjmowa- ne gotówką – zarówno bilonem, jak i banknotami – oraz kartą.
Transakcje można realizować po- przez PIN Pad lub z wykorzysta- niem technologii zbliżeniowej.
Urządzenia mogą wyświetlać ko- munikaty w czterech językach.
Na pierwszym ekranie można wybrać język: polski, angielski, niemiecki albo rosyjski. Ścież- ka zakupu biletu jest bardzo prosta. Automaty są wyposażo- ne w ekrany dotykowe, a liczba aktywnych przycisków do wy- boru na każdym etapie zakupu biletu jest ograniczona do mini- mum. Najpierw należy nacisnąć ikonę „Kup bilet”, następnie wy- brać jedną z trzech opcji bile- tu: „jednorazowy”, „okresowy”
albo „inny”. W kolejnym eta- pie pasażer wybiera, czy bilet bę-
Automaty biletowe
KZK GOP zapewnia swoim pasażerom atrak- cyjną, szeroką i zróżnico- waną ofertę taryfową, regularnie wzbogacaną o nowe elementy i roz- wiązania, ułatwiające korzystanie z transportu publicznego. Na terenie obsługiwanym przez Związek funkcjonuje sieć automatów do całodo- bowej sprzedaży biletów komunikacji miejskiej, które umożliwiają po- dróżnym zakup szerokiej gamy biletów o każdej porze dnia i nocy.
Targi Transportu Publicznego Sile- siaKOMUNIKACJA to jedyne miejsce w Polsce, gdzie spotykają się wszyst- kie obszary transportu publicznego.
O tegorocznych targach opowiada Anna Gałęziowska, menadżer projektu.
nie spoczywamy na laurach
3
Do końca zbliża się proces budo-wy systemu Śląskiej Karty Usług Publicznych. Komunikacyjny Zwią- zek Komunalny GOP zakończył już odbiór przedostatniego, trzeciego etapu realizowanego projektu.
Karta ŚKuP coraz bliżej
4
Od 1 maja 2015 roku wstrzymana zo-stanie komunikacja tramwajowa mię- dzy placem Wolności w Katowicach a zajezdnią w Chorzowie-Batorym – na tym odcinku uruchomiona zosta- nie komunikacja zastępcza.
Przebudowa torowiska na Brackiej
7
Miesięcznik Komunikacyjnego Związku Komunalnego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego
nr 4 (86)/2015
Automat ŚKUP zlokalizowany w Katowicach-Piotrowicach, na ulicy Jankego
Fot. Arkadiusz Ławrywianiec Już po raz siódmy przedsta-
wiciele branży transporto- wej spotkają się na Targach Transportu Publicznego S i l e s i a K O M U N I K A C J A w Expo Silesia w Sosnowcu, 22 i 23 kwietnia 2015 roku.
Od 2009 roku targi stale ro- sną w siłę, zapewniając wystaw- com i zwiedzającym coraz wyższą jakość. To jedyne miejsce w Polsce, gdzie spotykają się wszystkie ob- szary transportu publicznego.
Poprzednie edycje pokazały, że tar- gi to nie tylko integrujące spotka- nie branży, prezentacja pojazdów czołowych producentów, sprzętu serwisowego, wyposażenia warsz- tatów i zajezdni oraz rozwiązań ekonomiczno-informatycznych dla komunikacji miejskiej, ale przede wszystkim ewenement na ska- lę międzynarodową. Dlaczego?
Oprócz firm z Polski, co roku swoje doświadczenia prezentują tu także goście z zagranicy.
Co ważne, targom od samego początku towarzyszy konferen- cja organizowana przez Komu- nikacyjny Związek Komunalny GOP – partnera targów, która już od kilku lat przybrała formę paneli dyskusyjnych. W tym roku będzie poświęcona niskoemisyjnemu transportowi miejskiemu. O tym, dlaczego warto wziąć udział w targach SilesiaKOMUNIKACJA, opowiada na naszych łamach ich menadżer Anna Gałęziowska.
Do końca zbliża się proces budowy systemu Śląskiej Karty Usług Pu- blicznych. KZK GOP zakończył już odbiór przedostatniego, trzeciego etapu realizowanego projektu. Je- żeli wszystko pójdzie zgodnie z pla- nem, to wydawanie pierwszych kart ŚKUP pasażerom autobusów i tramwajów miejskich rozpocznie się w trzecim kwartale tego roku.
Więcej na temat karty ŚKUP moż- na przeczytać wewnątrz numeru.
Od 1 maja 2015 roku zmiany cze- kają pasażerów tramwajów w Ka- towicach i Chorzowie. Od tego dnia rozpocznie się przebudowa torowiska tramwajowego na ulicy Brackiej w Katowicach. Wstrzymana zostanie komunikacja tramwajowa między placem Wolności w Katowi- cach a zajezdnią w Chorzowie-Bato- rym – na tym odcinku uruchomiona zostanie komunikacja zastępcza.
Szczegóły można znaleźć na siód- mej stronie „Szlaków”.
Redakcja dzie normalny, czy ulgowy, a po-
tem rodzaj i liczbę biletów. Przed wyborem rodzaju płatności au- tomat informuje, czy akceptuje karty oraz jakie nominały bank- notów i monet przyjmuje.
Automaty ŚKUP są wyposażone w opcję uproszczonego wybo- ru biletu przez osoby niedowi- dzące. Należy przytrzymać przez około 5 sekund jeden z czterech narożników, żeby dojść od razu do etapu dokonania płatno- ści. Lewy górny narożnik odpo- wiada za bilet ulgowy na jedno miasto lub 15 minut (1,60 zło- tego) płacony kartą, lewy dolny – za ten sam bilet płacony go- tówką. Prawy górny narożnik to bilet normalny (3,20 złotego) płacony kartą i odpowiednio na dole – płacony gotówką.
Katarzyna Migdoł-Rogóż
kątem ok a
P
rojekt „Autobus Czerwony”, dotyczący historii transpor- tu pasażerskiego, przygotowa- ła firma M Event. I chociaż nie wszystkie zgromadzone przez or- ganizatora autobusy będą czer- wone, nazwa jest celowa, sym- boliczna, ma przypominać czasy, kiedy jeżdżące po ulicach na- szych miast autobusy były wła- śnie czerwone.W ramach projektu organizator zaprezentuje autobusy komuni- kacji miejskiej i międzymiasto- wej oraz samochody ciężarowe, między innymi: kultowe Ikaru- sy, tak zwane „ogórki”, STAR-y.
Większość to zabytki na żółtych tablicach, wszystkie w bardzo dobrym stanie, „na chodzie”.
Ponadto będzie można zobaczyć wystawę fotografii i eksponatów związanych z historią komuni-
Wszystkich chętnych, ciekawych oraz pasjonatów i wielbicieli komunikacji miej- skiej zapraszamy na jedyne w swoim rodzaju wydarzenie, pod nazwą „Autobus Czerwony”. Odbędzie się ono 22 i 23 kwietnia br. podczas Targów Transportu Pu- blicznego SilesiaKOMUNIKACJA w Expo Silesia w Sosnowcu.
Autobus czerwony
Czym żyją gminy
2
KzK goPRedaktor naczelna Katarzyna Migdoł-Rogóż Redakcja
Anna Koteras, Paweł Wieczorek Korekta
Renata Chrzanowska Opracowanie graficzne M-art poligrafia Marcin Korus Druk:
Comsoft Krzysztof Ewicz Nakład:
20 000 egzemplarzy Wydawca:
Komunikacyjny Związek Komunalny GOP Adres redakcji:
Komunikacyjny Związek Komunalny GOP 40-053 Katowice, ul. Barbary 21a tel. 32 742 84 14
szlaki@kzkgop.com.pl www.kzkgop.com.pl
szl
Wpisane do rejestru dziennikówa ki
i czasopism pod poz. Pr 1979
KATOWICE
W drugiej edycji budżetu obywatelskiego mieszkańcy Katowic zadecydują o rozdy- sponowaniu kwoty 20 mi- lionów złotych. To dwa razy więcej pieniędzy niż w roku ubiegłym. Nowa procedura obejmuje szereg zmian, takich jak: podział zadań na ogólno- miejskie i lokalne, możliwość zagłosowania na kilka projek- tów czy wprowadzenie pro- gów minimalnego poparcia.
będzIn
W Będzinie odbędzie się niesa- mowita majówka. Na wszyst- kich mieszkańców tego miasta czekają trzy dni wyjątkowej za- bawy na wzgórzu zamkowym.
„Będzińską majówkę na wzgó- rzu zamkowym” rozpoczną 1 maja o godzinie 15.00 wy- stępy dla dzieci, a zakończy ją koncert zespołu Kobranoc- ka, który odbędzie się 3 maja o godzinie 17.30.
byTOm
W Bytomiu uruchomiono Punkt Informacji Partnerstwa Wschodniego i Współpracy z Regionem Bałkanów. Punkt powstał z inicjatywy Stowa- rzyszenia Gmin Regionu Po- łudniowo-Zachodniego Ma- zowsza, które współpracuje z gminami ze Wschodu.
w skrócie...
Na targach SilesiaKOMUNIKACJA będzie można zobaczyć na przykład zabytkowego „ogórka”
ChOrzóW
25 kwietnia br. Chorzów po raz pierwszy będzie gospo- darzem finału kampanii ekolo- gicznej „Zielona Wyspa Śląsk”.
Podsumowaniu akcji towarzy- szyć będą warsztaty związa- ne z ochroną przyrody. Wy- starczy tylko przyjść pod szyb
„Prezydent” w Chorzowie i wziąć udział w warsztatach i koncercie muzyki irlandzkiej.
mySŁOWICE
W Gimnazjum numer 2 w Mysłowicach 9 kwietnia br.
odbyło się uroczyste otwarcie mobilnego miasteczka, ufun- dowanego przez Wojewódz- ki Ośrodek Ruchu Drogowe- go w Katowicach. Od teraz nauka zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym będzie dla mysłowickich uczniów prawdziwą frajdą.
ŚWIęTOChŁOWICE 14 kwietnia br. w Święto- chłowicach gościła dziewię- cioosobowa delegacja z Ob- wodu Dniepropietrowskiego w zachodniej Ukrainie. Pod- czas wizyty goście zapoznali się z funkcjonowaniem samo- rządu terytorialnego w Pol- sce. Szczególnym zaintereso- waniem delegacji cieszyły się kwestie związane z bezpieczeń- stwem i ochroną ludności.
kacji w regionie i województwie, począwszy od lat pięćdziesiątych XX wieku, kompletne mundury z czapkami, aranżację autobuso- wego warsztatu samochodowe- go, bilety autobusowe, kasow- niki, tablice z numerami linii, artykuły prasowe i publikacje o tematyce komunikacyjnej.
Jako wydarzenie towarzyszące odbędzie się pokaz filmów do-
kumentalnych o odbudowie tak zwanego „beskidzkiego ogórka”, wyświetlone zostaną nakręcone przez właściciela autobusu filmy, pokazujące kolejne etapy jego re- montu. Atrakcją specjalną będzie wieczorna wycieczka „ogórkiem”
ulicami naszej aglomeracji, pod- czas której rozdane zostaną pa- miątkowe bilety autobusowe.
kmr
–LXJFUOJB
.5BSHJ5SBOTQPSUV1VCMJD[OFHP
www.silesiakomunikacja.pl
kontakt: "OOB(BǗ[JPXTLB tel. +48 32 788 75 , tel. kom. +48 510 03 83
e-mail: silesiakomunikacja@exposilesia.pl
tereny targowe: Expo Silesia Sp. z o.o.
Centrum Targowo-Konferencyjne ul. Braci Mieroszewskich 124, Sosnowiec
6RVQRZL F
tereny targowe: Expo Silesia Sp. z o.o.
Centrum Targowo-Konferencyjne, ul. Braci Mieroszewskich 124, Sosnowiec t +FTUFǴNZKFEZOZNNJFKTDFNX1PMTDFHE[JFTQPUZLBKnjTJǗ
XT[ZTULJFPCT[BSZUSBOTQPSUVQVCMJD[OFHP t 8BȈOFNJFKTDFEFCBUJTQPULBǩCSBOȈZ
USBOTQPSUVQVCMJD[OFHP
t 8TQØQSBDB[TBNPS[njEPXDBNJ
EFDZEVKnjDZNJPJOXFTUZDKBDI
XUSBOTQPSUQVCMJD[OZ
SoSnowiec
Fot. Dominik Gajda
rozmowa „szlaKów” 3
KzK goP
tu miejskiego w ramach RPO (2014-2020)”. Do uczestnictwa w tym wydarzeniu zapraszamy prezydentów, burmistrzów, rad- nych Sejmiku Województwa Ślą- skiego, radnych miast-członków KZK GOP, przedstawicieli firm branży transportowej, dostaw- ców pojazdów i usług na rzecz transportu publicznego.
Czy może Pani przybliżyć czy- telnikom, które firmy zde- cydowały się na współpracę z targami?
Jak co roku, gościć będziemy fir- my mające w swej ofercie auto- busy (MAN, AUTOSAN, SCA- NIA, VOLVO, MERCUS-BUS Sp. z o.o., KAPENA – firma pre- zentująca autobusy miejskie, tu- rystyczne i międzymiastowe) oraz Tramwaje Śląskie SA. Do- datkowo, na targach będzie moż- na zapoznać się z ofertą infor- macji pasażerskiej RIDANGO czy PIXEL. Zaufały nam rów- nież firmy: AN-GUM – działa- jąca na rynku opon – i Automet – działająca w kilku obszarach, między innymi: produkcji linii montażowych foteli samochodo- wych, zabudowy pojazdów (mi- kro- i minibusy, autobusy mię- dzymiastowe w klasie midi) czy też produkcji elementów meta- lowych: palet transportowych, przyrządów specjalnych.
Dlaczego warto wziąć udział w targach?
Nasze targi to bogata tematy- ka i dobrze przygotowany pro- W tym roku na targach Silesia-
KOMUNIKACJA spotkamy się znowu w kwietniu. To już tradycja, że wiosną w Sosnow- cu odbywają się targi trans- portowe, kiedy dokładnie?
Tak, to już swego rodzaju trady- cyjny miesiąc dla Targów Trans- portu Publicznego SilesiaKO- MUNIKACJA. Siódma edycja odbędzie się 22-23 kwietnia tego roku w Expo Silesia, w Sos- nowcu.
Jaki jest tegoroczny zakres branżowy targów?
Zakres tematyczny targów jest bardzo szeroki. Obejmuje mię- dzy innymi: pojazdy transportu publicznego – autobusy, trolej- busy, pojazdy szynowe; pojazdy techniczne i specjalistyczne, wy- posażenie pojazdów transportu publicznego, części zamienne dla pojazdów transportu publicz- nego, infrastrukturę dla trans- portu szynowego i trolejbusów, systemy bezpieczeństwa i mo- nitoringu w transporcie miej- skim, systemy informacji dla pasażerów, przystanki w trans- porcie miejskim, systemy zarzą- dzania transportem i informa- tyką w transporcie publicznym, systemy nadzoru pracy kierow- ców, organizację i sprzedaż bi- letów w zintegrowanej komu- nikacji publicznej, finansowanie zakupu pojazdów komunika- cji publicznej. Dodatkowo za- kres tematyczny uwzględnia systemy bezpieczeństwa i moni- toringu w transporcie miejskim,
a także automatykę i sterowanie.
Warto również pamiętać o tym, że na targach znajdą się najważ- niejsze instytucje i media zwią- zane z transportem miejskim.
Targom towarzyszyć będą róż- ne wydarzenia, proszę o nich opowiedzieć.
Program obfituje w liczne se- minaria i konferencje. Najważ- niejszymi wydarzeniami będą, jak co roku, konferencja orga- nizowana przez Komunikacyj- ny Związek Komunalny GOP, której tematem w tym roku bę- dzie „Niskoemisyjny transport publiczny” oraz debata na temat paliw alternatywnych, organi- zowana przez Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej w Gliwi- cach. Z dodatkowych wydarzeń, warto pamiętać o strefie „Auto- bus czerwony” – projekcie o hi- storii transportu pasażerskiego i ciężarowego, a także o Strefie Służb – w której będą udzielane porady dotyczące bezpieczeń- stwa ruchu drogowego.
Czego dotyczyć będzie kon- ferencja organizowana przez KZK GOP?
Konferencja co roku porusza ak- tualne tematy związane z bran- żą. W tym roku w sposób prosty i przejrzysty chcemy przybli- żyć zagadnienia związane z or- ganizacją transportu publiczne- go (drogowego i szynowego), a także przekazać słuchaczom założenia działania 4.2, na te- mat „Niskoemisyjnego transpor-
gram merytorycz- ny, poruszający aktualne tematy branży podczas konferencji, szko- leń, warsztatów i pokazów. Ponadto targi SilesiaKOMUNI- KACJA są doskonałym miejscem na poznanie oczekiwań klientów, uzyskanie natychmia- stowych opinii o pro-
duktach firmy, prezentację da- nych technologii w oparciu o profesjonalizm wystawców.
Właśnie te „targowe wartości”
chcemy przekazać wszystkim za- interesowanym.
Czy każdy może w nich uczest- niczyć?
Na pewno Targi Transportu Pu- blicznego są w dużej mierze skie- rowane do kadry kierowniczej, specjalistów, kierowców, przed- siębiorców, inspektorów oraz inżynierów reprezentujących przedsiębiorstwa komunikacji miejskiej, firmy transportowe czy organizujące przewozy osób, firmy produkujące autobusy, władz samorządowych i uczelni wyższych. Szereg wydarzeń to- warzyszących, organizowanych w każdym roku, może jednak zainteresować zarówno odwie- dzających, którzy chcieliby zapo- znać się z najnowszymi trendami i rozwiązaniami, jak i pasaże- rów na co dzień korzystających ze środków transportu miejskie- go. Do udziału w targach za-
Nie spoczywamy
na laurach
Targi SilesiaKOMUNIKACJA cieszą się dużym zainteresowaniem miłośników komunikacji miejskiej
Na targach można zobaczyć nowoczesne pojazdy znanych firm
praszamy osoby bezpośrednio związane z tematyką transportu miejskiego, ale także osoby zain- teresowane ogólnym rozwojem komunikacji, jak i pasjonatów, którym marzy się podróż praw- dziwym wehikułem czasu, czyli
„ogórkiem”.
To już siódme Targi Transpor- tu Publicznego. Można po- wiedzieć, że jesteście z roku na rok coraz lepsi.
Na pewno nie spoczywamy na laurach. Stawiamy na aktual- ność poruszanych na targach za- gadnień i bogaty program wy- darzeń towarzyszących. Wśród zwiedzających nie brakuje spe- cjalistów, ale i osób prywatnych – na co dzień korzystających z komunikacji miejskiej. Cie- kawe panele dyskusyjne, bogaty wachlarz prezentowanych pro- duktów i usług – to główne atu- ty wydarzenia organizowanego w Expo Silesia już po raz siód-
my.
Rozmawiała Katarzyna Migdoł-Rogóż
Od 2009 roku są coraz lepsi. Targi Transportu Publicznego SilesiaKOMUNIKACJA stale rosną w siłę, zapewniając wystawcom i zwiedzającym coraz wyższą jakość.
To jedyne miejsce w Polsce, gdzie spotykają się wszystkie obszary transportu publicz- nego. O tegorocznych targach opowiada Anna Gałęziowska, menadżer projektu.
Fot. Arkadiusz ŁawrywianiecFot. Arkadiusz Ławrywianiec
Fot. Dominik Gajda
Anna Gałęziowska, menadżer Targów
Transportu Publicznego SilesiaKOMUNIKACJA
raPort „szlaKów”
4
KzK goPDo końca zbliża się proces budowy systemu Śląskiej Karty Usług Publicznych. Ko- munikacyjny Związek Komunalny GOP zakończył już odbiór przedostatniego, trze- ciego etapu realizowanego projektu. Jeżeli wszystko pójdzie zgodnie z planem, wy- dawanie pierwszych kart ŚKUP pasażerom autobusów i tramwajów miejskich rozpocznie się w trzecim kwartale tego roku.
Karta ŚKUP coraz bliżej
Z
akończenie trzeciego eta- pu wdrażania karty ŚKUP oznacza, że większość urządzeń systemu karty elektronicznej jest już przygotowanych do działania.– Do końca czerwca uchwalimy nową taryfę w zakresie ŚKUP.
Przypominam, że nie przewidu- jemy w bieżącym roku żadnych podwyżek cen biletów – pod- kreśla przewodniczący Zarządu KZK GOP Roman Urbańczyk.
na finiszu
Obecnie oddane do użytku są 83 automaty do sprzedaży bile- tów i ładowania kart. Z urządzeń tych pasażerowie mogą korzy- stać już od ubiegłego roku, kiedy to włączono pierwszych 40 auto- matów, natomiast w marcu 2015 roku zakończono wdrażanie ko- lejnych kilkudziesięciu sztuk.
Do chwili uruchomienia całego systemu użytkownicy mogą ku- pować w nich jednorazowe bile- ty papierowe. Jak wynika ze sta- tystyk sprzedaży, nowe automaty cieszą się sporym zainteresowa- niem pasażerów. W pierwszym kwartale 2015 roku, w SAD-ach sprzedano już 230 tysięcy sztuk biletów, za kwotę niespełna 600 tysięcy złotych. Udogodnieniem, w porównaniu do starych auto- matów, jest możliwość płatności kartami płatniczymi i bankno- tami. Możliwość ta jest w coraz większym stopniu wykorzysty- wana przez pasażerów. Jak wy- nika ze statystyk, udział płatno- ści kartami systematycznie rośnie – w marcu bieżącego roku w ten sposób zapłacono za prawie po- łowę wszystkich wykonanych w automatach ŚKUP transakcji
(47 procent). Nową funkcjonal- nością jest również sprzedaż bi- letów tyskiego organizatora ko- munikacji. Bilety MZK Tychy można kupić od połowy mar- ca w 43 automatach; do koń- ca kwietnia będą one dostępne we wszystkich działających bile- tomatach ŚKUP. Docelowo au- tomaty będą obsługiwać kartę ŚKUP – wśród ich funkcji znaj- dą się między innymi: doładowa- nie karty, zakup i kodowanie bi- letów okresowych czy możliwość uzyskania niespersonalizowanej karty ŚKUP. W ciągłej sprzedaży w automatach pozostaną jedno- razowe bilety papierowe.
Oprzyrządowanie już jest
W ramach projektu ŚKUP go- towe są również 2 centra prze-
Fot. Arkadiusz Ławrywianiec
Automaty ŚKUP nazywane są SAD-ami, to znaczy stacjonarnymi automatami doładowań
W autobusach i tramwajach znajduje się specjalne oprzyrządowanie do obsługi kart ŚKUP
Płatności w automatach ŚKUP można dokonywać również za pomocą kart płatniczych i banknotów
raPort „szlaKów” 5
KzK goP
Fot. Dominik GajdaFot. Dominik Gajda
Fot. Dominik GajdaFot. Dominik Gajda
Karta ŚKUP coraz bliżej
P
rzy poszukiwaniu rozwiązania problemów komunikacyj- nych aglomeracji katowickiej często pojawia się pytanie, czy region ten może być porównywany z innymi dużymi ośrodkami miejskimi. Moim zdaniem nie bardzo.W zwartych metropoliach, z jednym dominującym ośrod- kiem, rzecz sprowadza się najczęściej do zapewnienia dojazdu do i z centrum (lub innych obszarów generujących największe potoki pasażerskie) i w mniejszym stopniu na obsłudze samego centrum. Imponująca pod względem liczby mieszkańców aglo- meracja katowicka jest rozproszona, czego efektem jest pro- blem z dobieraniem rozwiązań do kluczowych potrzeb przewo- zowych.
Przykładem może być porównanie ostatnio powstałej w Warsza- wie nowej linii tramwajowej na osiedle Tarchomin z problemem wytyczenia trasy tramwaju do południowych dzielnic Katowic.
W przypadku Tarchomina chodzi o skomunikowanie linią tramwajową co najmniej 35-tysięcznego i wciąż rosnącego osie- dla na skraju miasta ze stacją metra. Linia ta została przewidzia- na przy budowie Mostu Marii Skłodowskiej-Curie (dawniej Mostu Północnego) i przy projektowaniu głównych osi komuni- kacyjnych Tarchomina.
Docelowo tramwaj przetnie całe osiedle (obecnie dochodzi do jego centralnej części), zapewniając dobrą dostępność, a toro- wisko wzdłuż Trasy Mostu Marii Skłodowskiej-Curie sprawnie komunikuje osiedle z węzłem przesiadkowym Młociny. Z per- spektywy optymalizacji zagospodarowania potoków pasażer- skich to rozwiązanie bliskie ideałowi.
W przypadku południowej części Katowic nigdzie na południe od istniejącej pętli w Brynowie nie przewidziano w przeszłości miejsca dla tramwaju. Jego wytyczanie wiąże się więc z inge- rencją w istniejący układ drogowy i urbanistyczny. Największe w tej części miasta osiedle Odrodzenia liczy niespełna 10 tysię- cy mieszkańców. Tramwaj ma więc też „zbierać” ludzi z mniej- szych osiedli i dowozić ich do Górnośląskiego Centrum Me- dycznego.
Dwa potencjalne warianty nowej linii w Katowicach to: tram- waj szybki (więc atrakcyjny), ale poprowadzony daleko od sku- pisk ludzkich, albo wolniejszy, ale bliższy pasażerom. Obie te opcje wiążą się z ryzykiem, że tramwaj nie stanie się, jak w Tarchominie, pierwszym naturalnym wyborem.
Nieco podobnie jest z innymi potencjalnymi inwestycjami w obu ośrodkach. Warszawa planuje nowe połączenia promieniste, na przykład do rozbudowującej się dzielnicy Wilanów, i zagęsz- czanie sieci wokół centrum miasta. W aglomeracji katowickiej mowa jest o punktowym przedłużaniu tras do również ważnych, ale mimo wszystko mniejszych od Wilanowa ośrodków, jak so- snowieckie Zagórze (obecnie linia dociera tylko do skraju tego osiedla).
Mimo celowości sosnowieckiego przedsięwzięcia trudno przy- puszczać, żeby przedłużona i zmodernizowana linia tram- wajowa stała się dla dojeżdżających do Katowic mieszkań- ców Zagórza atrakcyjną alternatywą choćby dla autobusowych
„osiemsetek”. Może gdyby w przeszłości udało się wymóc na centralnych planistach, aby wzdłuż trasy S86 powstała szyb- ka linia tramwajowa...
Aglomeracja katowicka, jako zbiorowisko rozproszonych miast, nie jest miejscem łatwym do organizowania komunikacji.
Jeśli dodać do tego historyczne uwarun- kowania związane z zagospodarowa- niem przestrzennym i utrzymujące się rozmycie możliwości decyzyjnych po- wyżej szczebla gminy, obecny model funkcjonowania komunikacji wydaje się trudny do poprawy.
A nawet jeśli hipotetycznie w przy- szłości region stałby się na przy- kład formalnie jednym organi- zmem – i tak będzie musiał mierzyć się z uwarunkowaniami terenowymi. Raczej nie doczeka- my tu takich ideałów, jak tramwaj
do Tarchomina...
Aglomeracja katowicka
– jak miasto?
felieton
Mateusz Babak, Polska Agencja Prasowa
twarzania danych (podstawowe i zapasowe) oraz 50 parkoma- tów w Katowicach i Piekarach Śląskich. O terminie urucho- mienia tych ostatnich zdecy- dują oba miasta. Zakończono już montaż oprzyrządowania w 1200 autobusach i tramwa- jach. Każdy z nich został wypo- sażony w komputery, kasowni- ki oraz nadajniki i odpowiednie okablowanie. Do uruchomie- nia są również przygotowane 52 urządzenia do doładowań i nanoszenia certyfikatu podpi- su CC SEKAP, 42 urządzenia do pobierania opłat i doładowań karty. Działa już 20 punktów
zbierania danych oraz systemy lokalizacji pojazdów i rozliczeń pieniężnych.
Docelowo karta ŚKUP ma być kolportowana przez 40 punk- tów obsługi klienta, 6 punk- tów obsługi pasażera, automa- ty biletowe, portal internetowy klienta oraz sieć 800 punktów sprzedaży. − Śląska Karta Usług Publicznych powinna w pełni działać od pierwszego kwarta- łu przyszłego roku. Wcześniej, bo od czwartego kwartału tego roku, karta będzie działać w za- kresie biletów abonamentowych – deklaruje przewodniczący Za- rządu KZK GOP.
nie tylko bilet
komunikacji miejskiej
Komunikacyjny Związek Komu- nalny GOP uzyskał zgodę Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego, instytucji zarządzającej, na zawarcie aneksu do umowy o dofinansowanie całego projek- tu ze środków Unii Europejskiej w zakresie zmiany terminu zakoń- czenia projektu ŚKUP. Według obowiązującej umowy karta miała być gotowa 30 stycznia br. Jednak z powodu opóźnień, będących po stronie wykonawcy projektu, którym jest konsorcjum Asseco Poland i mBanku (dawniej BRE Banku), nie udało się tego termi- nu dotrzymać. Za niedotrzymanie terminów realizacji poszczegól- nych etapów całego projektu KZK GOP naliczył wykonawcy kary umowne. W przypadku dwóch pierwszych etapów wyniosły one prawie 5 milionów złotych. Kary za niedotrzymanie etapu trzecie- go oszacowano na kwotę 15,9 mi- lionów złotych. Obecnie trwa procedura rozpatrywania odwo- łania konsorcjum w sprawie na- liczenia wyżej wymienionej kary.
KZK GOP ma czas na zakoń- czenie projektu do 30 września br. System Śląskiej Karty Usług Publicznych ma połączyć między innymi funkcję elektroniczne- go biletu komunikacji miejskiej z biletami wstępu na imprezy kulturalne, sportowo-rekreacyj- ne, a także płatnościami za par- kowanie samochodów.
Anna Koteras
Dualne kasowniki można znaleźć w tramwajach i autobusach KZK GOP
Pozostał już tylko montaż czytników dualnych
Jeden z serwerów ŚKUP Pojazdy komunikacji miejskiej wymagały specjalnego okablowania, aby zadziałał system ŚKUP
Facet wchodzi do sklepu pa- pierniczego. Pyta o kartkę urodzinowo-rocznicową.
Sprzedawca na to:
– Mamy kartki urodzinowe i rocznicowe. Dlaczego nie weźmie pan po jednej?
– Nie rozumie pan. Potrzebu- ję jednej kartki, która dotyczy obu tych świąt. Widzi pan, świętujemy trzydziestą rocz- nicę 18-tych urodzin mojej żony.
Podczas przyjęcia z okazji 40-tej rocznicy ślubu poproszono Tomka, żeby wyjaśnił pokrót- ce, jakie są korzyści z małżeń- stwa z tak długim stażem.
– Powiedz nam, czego się na- uczyłeś przez te wszystkie wspaniałe lata z twoją żoną?
– Cóż – odpowiedział Tomek.
– Nauczyłem się, że małżeństwo jest najlepszym nauczycielem życia. Uczy lojalności, skromno- ści, łagodności, powściągliwo- ści, wybaczania i wielu innych umiejętności, których nie po- trzeba, gdy jest się samemu.
– Twój mąż pamięta datę wasze- go ślubu?
– Na szczęście nie.
– Na szczęście?!
– Wspominam mu o rocznicy kilka razy do roku i zawsze do- stanę coś fajnego!
Dwie małe dziewczynki stoją przy wadze. Jedna ostrzega ko- leżankę:
– Nie wchodź na nią, od tego się płacze!
– Jaki jest ulubiony klub piłkar- ski blondynki?
– L’OREAL Madryt.
– Co wybierasz – OFE czy ZUS?
– Lotto. Tam są większe szanse.
Najgorsze połączenie chorób to Alzheimer i biegunka – bie- gniesz, ale nie wiesz dokąd.
Ekspedycja naukowa ufo- ludków wylądowała na ziemi w celu ustalenia, skąd pocho- dzi człowiek. Badaniom nauko- wym została poddana papu- ga oraz punk Franek. Po kilku dniach dowódca ufoludków melduje do bazy:
– Ludzie są w błędzie myśląc, że pochodzą od małpy. Ustalili- śmy, że pochodzą od papugi!
Zwierzęta dostały powołanie do wojska. Pierwszy na komisję poszedł niedźwiedź.
– I co? I co?! – pyta się go zając, gdy wyszedł.
– A mam przydział do kom- panii budowlanej.
– Oj, to nie jest złe, powiedz, jak to zrobiłeś, to pójdziemy tam razem.
– Pokazali mi karabin, spy- tali, co to jest, a ja odparłem, że nie wiem. Pokazali granat, powiedziałem, że nie wiem.
Pokazali cegłę, powiedziałem:
„cegła” – i mnie przydzielili.
Zając wchodzi na komisję.
– Co to jest? – pytają, poka- zując karabin.
– Nie wiem!
– A co to jest? – pytają, poka- zując granat.
– Nie wiem!
W tym momencie pytają- cy schylił się pod stół po ce- głę i zanim ją podniósł, zając wrzasnął:
– Cegła!
– Do kontrwywiadu!
taKie ByŁy PoCzątKi
6
KzK goPNauczyciel z Bytomia
PATrONI NASZyCh UlIC
J
uż w 1922 roku powstał Zwią- zek Polaków w Niemczech, którego znakiem stało się Rodło, kształtem nawiązujące do bie- gu Wisły z zaznaczonym Krako- wem, ale też podobne do radła, pierwotnego pługa. Tym zresztą zapewne kierował się autor na- zwy, Edmund Osmańczyk.Trudne sąsiedztwo
Różnie kształtowały się w okre- sie dwudziestolecia relacje Polski i Niemiec, ale na śląskim pogra- niczu obowiązywał ostry, kon- frontacyjny kurs, zaprowadzony przez władze i niestety realizo- wany też przez wielu rdzennych mieszkańców. W tej sytuacji trudne, a nawet niekiedy nie- bezpieczne stało się naucza- nie w szkołach miast przyłączo- nych do Rzeszy języka polskiego.
A jednak 8 listopada 1932 roku, dzięki staraniom Polskiego To- warzystwa Szkolnego i Związku Polaków w Niemczech, uroczy- ście otwarto pierwsze prywatne polskie gimnazjum męskie na te- renie Niemiec. Fakt, że gimna- zjum powstało w Bytomiu, nie był przypadkowy – tu istnia- ło silnie zakorzenione poczucie więzi z własnym narodem, do- skonała organizacja polityczna Polaków, tradycja powstańcza, tu mieściła się też niegdyś siedzi- ba Polskiego Komisariatu Plebi- scytowego i Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego. Nie bez znaczenia była również bliskość granicy polsko-niemieckiej. Pod- stawą wychowania patriotyczne- go w szkole stało się pięć „Prawd Polaków”, uchwalonych na Kon- gresie Polaków w Niemczech:
1. Prawda pierwsza: Jesteśmy Po- lakami.
2. Prawda druga: Wiara ojców naszych jest wiarą naszych dzieci.
3. Prawda trzecia: Polak Polako- wi bratem.
4. Prawda czwarta: Co dzień Po- lak narodowi służy.
5. Prawda piąta: Polska mat- ką naszą, nie wolno mówić o matce źle.
nauczyciele
O wartości szkoły w pierwszym rzędzie decydują nauczyciele.
Pod tym względem bytomskie gimnazjum miało się czym, a ra- czej kim, pochwalić. Wśród za- łożycieli znalazł się Stanisław Olejniczak, który był też harcmi- strzem Związku Harcerstwa Pol- skiego w Niemczech, niebawem dołączył wybitny matematyk, fi- zyk, ale przede wszystkim świa- domy wychowawca Jan Smoleń.
Czasy i okoliczności wymagały od nauczycieli nie tylko wiedzy, ale też uporu i odwagi. Ich pra-
zjum stało się symbolem utrwa- lania i ugruntowywania tradycji polskości na ziemiach niemiec- kich w burzliwym okresie dwu- dziestolecia międzywojennego.
A działo się to wszystko mimo ścisłego nadzoru (także policyj- nego) nad gronem pedagogicz- nym, licznych i dotkliwych re- presji, ze zwolnieniami z pracy lub ze szkoły włącznie. Restryk- cje dotykały też uczniów. Wpro- wadzono na przykład zakaz no- szenia znaków Rodła na terenie szkoły, śpiewania pieśni patrio- tycznych czy korzystania z pod- ręczników sprowadzanych z Pol- ski. Zastraszenie potęgować miało również ciągłe utrudnia- nie zdawania egzaminu matural- nego w obecności „wszechmoc- nych” wizytatorów niemieckich.
Na kilka dni przed wybuchem wojny, z której nieuchronności tu, na Górnym Śląsku doskona- le zdawano sobie sprawę, Zwią- zek Polaków w Niemczech za- decydował o zamknięciu szkoły, by umożliwić skuteczną ewaku- ację uczniów i nauczycieli. Akcję, kierowaną przez Jana Smolenia i Stanisława Olejniczaka, prze- prowadzono po apelu, w połu- dnie 26 sierpnia 1939 roku.
Losy nauczycieli potoczyły się różnie. Stanisław Olejniczak zo- stał aresztowany i zamordowany w niemieckim obozie koncentra- cyjnym Buchenwald. Jan Smoleń okupację spędził w Krakowie, pełniąc tam funkcję kierowni- ka tajnego nauczania w okrę- gu krakowskim. Został uwię- ziony we wrześniu 1942 roku i wraz z członkami Okręgowej Rady Spółdzielczej przebywał przez dwa miesiące w więzieniu na Montelupich. Przeżył wpraw- dzie wojnę, został nawet wybrany pierwszym kuratorem śląskiego okręgu szkolnego, ale niebawem zginął w wypadku samochodo- wym w Bytomiu-Karbiu, pod- czas podróży służbowej. Pocho- wano go na cmentarzu przy ulicy Francuskiej w Katowicach.
Tradycje I Polskiego Gimnazjum w Bytomiu kultywuje do dziś I Liceum Ogólnokształcące im.
Jana Smolenia przy ulicy Strzel- ców Bytomskich.
Paweł Wieczorek
Bytom, szacowne średniowieczne miasto wielu kultur i tradycji, po plebiscycie i w większości przegranych powstaniach śląskich stał się ośrodkiem niemieckim.
Niemal cała inteligencja polska opuściła wówczas tereny Rzeszy, w obawie przed represjami władz. Ale wielu wybrało inną drogę...
ca nieraz wykraczała poza zwy- kłe obowiązki zawodowe. Także poza szkołą organizowali pol- skie kursy językowe i oświato- we. Na przykład Jan Smoleń prowadził w Zabrzu kurs języ- ka polskiego, czynnie uczest- niczył także w działalności Pol- skiego Uniwersytetu Ludowego, wygłaszając w Zabrzu, Oleśnie, Raciborzu, Gliwicach, Byto- miu, w ramach zajęć, odczyty na temat historii i gospodarcze- go rozwoju Polski. Uczestniczył w różnorakich uroczystościach, organizowanych przez polskie stowarzyszenia oraz w zebra- niach Polskiego Towarzystwa Szkolnego. Dodatkowo, od je- sieni 1937 roku, podjął pracę wychowawcy w bursie przy ulicy Gliwickiej. Bytomskie I Gimna-
Bytomskie liceum im. Smolenia
Ulica Jana Smolenia w Bytomiu
Fot. Paweł Wieczorek
uŚmieChnij się!
Przebudowa
torowiska
na Brackiej
informator KzK goP 7
KzK goP
Od 1 maja 2015 roku rozpocznie się przebudowa to- rowiska tramwajowego na ulicy Brackiej w Katowi- cach. Od tego dnia wstrzymana zostanie komunikacja tramwajowa między placem Wolności w Katowicach a zajezdnią w Chorzowie-Batorym – na tym odcinku uruchomiona zostanie komunikacja zastępcza.
Z
mienią się rozkłady dla li- nii tramwajowych numer:7, 20, 35 i 43. Uruchomiona zo- stanie również tymczasowa linia tramwajowa, oznaczona nume- rem 34. W czasie prowadzonych robót:
• linia numer 7 będzie kurso- wać skróconą trasą – od przy- stanku Bytom Jagiellońska do zajezdni w Chorzowie-Ba- torym;
• linia numer 20 będzie kursować skróconą tra- są – od przystanku Chorzów Ratusz do przy stanku Cho- rzów-Batory Zajezdnia;
• linia numer 35 będzie kur- sować zgodnie z nowym roz- kładem jazdy, który zakła- da zwiększenie częstotliwości kursowania na obecnej trasie, to jest Zawodzie Zajezdnia – Katowice Plac Wolności;
• linia numer 43 – tramwaj będzie kursował od zajezd- ni w Zawodziu do Pętli Sło- necznej, przez plac Wolności;
w związku z tym, że na tej tra- sie przystanki Katowice Dwo- rzec PKP oraz Katowice Plac Wolności obsługiwane będą zarówno w kierunku do Za- wodzia, jak i do Koszutki, li- nia zostanie oznaczona dwo- ma numerami:
– 43 – tramwaj będzie kur- sował na trasie Zawodzie Zajezdnia – Koszutka Sło- neczna Pętla, przez plac Wolności;
– 34 – tramwaj będzie kurso- wał na trasie Koszutka Sło- neczna Pętla – Zawodzie Za- jezdnia, przez plac Wolności.
Komunikacja zastępcza
Na trasie wyłączonej z przejaz- dów komunikacji tramwajowej, to jest między przystankami Ka- towice Plac Wolności – Cho- rzów Batory Zajezdnia uru- chomiona zostanie autobusowa komunikacja zastępcza, ozna- czona numerem T-20.
Od placu Wolności do Chorzo- wa-Batorego autobus pojedzie ulicami Gliwicką oraz Armii Krajowej, zatrzymując się na ko- lejnych przystankach:
• Katowice Plac Wolności (sta- nowisko autobusowe nu- mer 2, zlokalizowane przy Centrum Stomatologii), auto- bus przejedzie ulicą Gliwicką;
• Katowice Sobieskiego (stano- wisko tramwajowe);
• Katowice Dąbrówki (stanowi- sko tramwajowe);
• Załęże Pośpiecha (stanowisko autobusowe);
• Załęże Kościół (stanowisko tramwajowe);
• Załęże Janasa (stanowisko au- tobusowo-tramwajowe);
• Załęże Dwór (stanowisko au- tobusowe);
• Załęże Wiśniowa (tymczaso- we stanowisko zlokalizowane w niewykorzystywanej zatoce autobusowej);
• Załęże Dom Kultury (stano- wisko tymczasowe);
• Załęże Szkoła (stanowisko tramwajowe);
• Chorzów-Batory Zajezdnia (sta - nowisko tramwajowe do wysia- dania).
W kierunku powrotnym – do Katowic – trasa rozpocznie się na przystanku Chorzów-Ba- tory Zajezdnia, następnie auto- bus wjedzie na Drogową Trasę Średnicową, gdzie uruchomiony zostanie przystanek tymczaso-
Fot. Arkadiusz Ławrywianiec
5R]NáDGMD]G\SR]RVWDMHEH]]PLDQ WUDVDEH]]D]QDF]RQ\FKSU]\VWDQNyZ NRQLHFSRF]ąWHNWUDV\
0 1923
3ODF0LDUNL 19
6 16 36 0
6 6 19 23
0 23 33
&KRU]yZ6WDGLRQĝOąVNL
3ĊWOD=DFKRGQLD
UWAGA! WAŻnE!
Do kontynuowania jazdy upraw- niać będzie bilet (na właściwą liczbę miast/gmin) skasowany w pojeździe, w którym podróż została rozpoczęta, w przypad- ku przesiadki:
• z linii tramwajowej numer 7 (re- lacja Bytom Jagiellońska − Kato- wice Zawodzie Pętla) skróconej do przystanku Chorzów-Batory Zajezdnia, na linie tramwajowe (w tym linie zastępcze), kursują- ce w kierunku przystanku Kato- wice Zawodzie Pętla;
• z linii tramwajowej numer 20 (relacja Chorzów Ratusz – Ka- towice Zawodzie Zajezdnia) skróconej do przystanku Cho- rzów-Batory Zajezdnia, na li- nie tramwajowe (w tym linie zastępcze), kursujące w kie- runku przystanku Katowice Zawodzie Zajezdnia;
• z tymczasowej linii tramwajo- wej numer 34 (relacja Katowi- ce Koszutka Słoneczna Pętla – Katowice Zawodzie Zajezd- nia przez plac Wolności) na li- nie tramwajowe (w tym linie zastępcze), kursujące w kierun- ku przystanku Chorzów-Batory Zajezdnia;
• z linii tramwajowej numer 43 (relacja Koszutka Słoneczna Pętla – Chorzów-Batory Zajezd- nia), która tymczasowo kurso- wać będzie w relacji Katowice Zawodzie Zajezdnia – Koszut- ka Słoneczna Pętla przez plac Wolności, na linie tramwajo- we (w tym linie zastępcze), kur- sujące w kierunku przystanku Chorzów-Batory Zajezdnia.
wy. Dalej trasa poprowadzi ulicą Jana Pawła II do ulicy Gliwic- kiej i placu Wolności. Linia za- trzymywać się będzie na nastę- pujących przystankach:
• Chorzów-Batory Zajezdnia (sta nowisko autobusowo-tram- wajowe);
• Załęże DTŚ Szkoła (lokaliza- cja przy Centrum Technolo- gicznym Yamazaki Mazzak);
• Załęże Dom Kultury (stano- wisko autobusowe);
• Załęże Wiśniowa (stanowisko tymczasowe w nieobsługiwa- nej zatoce autobusowej);
• Załęże Dwór (stanowisko au- tobusowe);
• Załęże Janasa (stanowisko au- tobusowo-tramwajowe);
• Załęże Kościół (stanowisko tramwajowe);
• Załęże Pośpiecha (stanowisko autobusowo-tramwajowe);
• Katowice Sobieskiego (stano- wisko autobusowo-tramwajo- we);
• Katowice Plac Wolności (sta- nowisko autobusowe, zlokali- zowane przy Centrum Stoma- tologii).
Jednocześnie przypominamy, że na dal obowiązują zmiany zwią- zane z modernizacją torowisk w Katowicach-Szopienicach.
Na zmodyfikowanej trasie nadal kursuje linia tramwajowa nu- mer 14, która od strony Mysło-
wic dojeżdża do przystanku Ka- towice Szopienice Pętla, gdzie kończy kurs.
Linia tramwajowa numer 36 kursuje od przystanku Brynów Pętla do przystanku Katowice Zawodzie Zajezdnia.
W Katowicach nadal kursują dwie tymczasowe linie tramwa- jowe: numer 35 (Katowice Plac Wolności − Katowice Zawodzie Zajezdnia) oraz numer 44 (Ka- towice Zawodzie Zajezdnia − Katowice Szopienice Poczta).
Anna Koteras
Zmiany w komunikacji tramwajowej od 1 maja 2015 roku
Od 1 maja między katowickim placem Wolności a zajezdnią w Chorzowie-Batorym będzie kursowała autobusowa komunikacja zastępcza
Kurza Stopa
Baszta Kredensu Baszta Bramna
ruiny zamku w Ogrodzieńcu Główny dziedziniec – pański
Fot. Paweł Wieczorek
na szlaKaCh z KzK goP
8
KzK goPZamek Ogrodzieniec, wybudowany w XIV wieku na najwyższym wzgórzu Jury Krakowsko-Wieluńskiej (515,5 metrów n.p.m.) jako jedna z warowni strzegą- cych granicy z czeskim Śląskiem w systemie
Orlich Gniazd, nie był jednak nigdy własnością królewską. Gotycką twier- dzę na stromych skałach wapiennych ufundował ród Sulimczyków.
Perła Jury
W
średniowieczu walory obronne miejsca i twier- dzy były bezsporne. Warownia była doskonale wkomponowa- na w teren: z trzech stron osła- niały ją wysokie skały, a obwód zamykał kamienny mur, wjazd prowadził wąską szczeliną mię- dzy skałami. Pomijając Wawel, zamek w Podzamczu jest naj- większą budowlą Jury Krakow- sko-Częstochowskiej. Na tere- nie ponad 3 hektarów powstał obiekt o kubaturze dochodzą- cej aż do 32 tysięcy metrów sze- ściennych.założenia obronne
W swojej pierwotnej, gotyckiej formie Ogrodzieniec posiadał najlepsze cechy ówczesnej sztu- ki fortyfikacyjnej, opierającej się na zasadzie „obrony z góry”.
Na skalistym wzgórzu górował nad okolicą. Cały wielopiętrowy mur okólny, mieszczący zabu- dowania mieszkalne i gospodar- cze górnego zamku, zbudowany z miejscowego kamienia wa- piennego, był praktycznie nie do sforsowania i nie do zburze- nia. Jedyna brama ze zwodzo- nym mostem nad suchą fosą, wciśnięta między potężne ostań- ce wapienne, zabezpieczona była dodatkowo wysoką, sześcio- kondygnacyjną wieżą bramną ze strzelnicami na kilku pozio- mach i krenelażem, czyli zęba- tym zwieńczeniem na szczycie, gdzie kamienne blanki chroniły pozycje łuczników. Prócz wieży bramnej, zamek posiadał jesz- cze dwie cylindryczne baszty ka- mienne, wyposażone w blan- ki i machikuły, czyli wystające poza obręb muru otwory, przez które obrzucano szturmujących
kamieniami lub oblewano ukro- pem. Poszczególne budowle zamku, wraz z kilkoma dziedziń- cami, były połączone jedynie wąskimi, trudnymi do sforso- wania przejściami. Z czasem za- mek górny otoczono obszernym przedzamczem, które, prócz funkcji gospodarczych, spełnia- ło rolę pierwszej linii obronnej z murem kurtynowym, wiążą- cym w całość okoliczne, wyso- kie i strome ostańce wapienne.
Na podzamcze prowadziła je- dyna, ufortyfikowana brama z własną suchą fosą i podnoszo- nym mostem. W miarę zmian w sztuce fortyfikacyjnej, ko- lejni właściciele wprowadzali ulepszenia: strzelnice kluczowe dla hakownic, rzeźbione w pia- skowcu, bo kamień wapienny był na to zbyt kruchy, drewnia- ne ganki obronne przy murach kurtynowych czy wysunięty w głąb przedpola budynek, zwa- ny Kurzą Stopą. Mimo tych in- nowacji, już w końcu XVI wieku zamek był jako forteca przesta- rzały, zupełnie nieprzystosowa- ny do ochrony przed artylerią.
Najlepiej dowiodły tego wojny szwedzkie.
Utytułowani właściciele zamku
Po 1470 roku Sulimowie sprze- dali Ogrodzieniec, i od tej pory przechodził on z rąk do rąk.
Największy wpływ na wygląd zamku miał niewątpliwie ród Bonerów. W 1523 roku Zamek Ogrodzieniecki kupił Jan Bo- ner, burgrabia, żupnik krakow- ski. Po jego śmierci zamek ob- jął jego bratanek Seweryn Boner i w latach 1530-1545 całkowi- cie go przebudował. Bonerowie
byli niemieckim rodem ban- kierskim, przybyłym do Polski z Wissenburga. Za czasów ostat- nich Jagiellonów, w „złotym wieku” polskiej kultury otrzy- mali prawa obywateli miejskich Krakowa, a wkrótce potem pol- skie szlachectwo. Niezmiernie bogaci, pełnili zaszczytne, ale i też bardzo dochodowe funkcje na dworze królewskim i w ca- łym państwie. Seweryn Boner, prócz tego, że pożyczał wielkie sumy królowi, a nawet cesarzo- wi Ferdynandowi I, zarządzał też żupami solnymi, był burgrabią krakowskim, kasztelanem biec- kim i sądeckim, starostą ojcow- skim, rabsztyńskim i czchow- skim. Zasiadał w Senacie.
W imieniu Zygmunta Starego kierował przebudową Wawelu.
W swojej wygórowanej ambi- cji nie ukrywał, że z rezydencji w Ogrodzieńcu zamierza uczy- nić drugi Wawel! Ogrodzieniec nie był jedynym pałacem Bo- nerów, ale z pewnością „perłą w koronie”. W efekcie rozebra- niu uległy stare mury gotyckie
i warownia stała się wspaniałą renesansową rezydencją. Wypeł- niona była pięknymi arrasami, gobelinami, mahoniowymi i he- banowymi meblami, najcenniej- szymi przedmiotami sprowadza- nymi z zagranicy. Przepiękny był arkadowy dziedziniec głów- ny, sale reprezentacyjne na dru- gim piętrze, a w Kurzej Stopie znajdowały się komnata biało- głowska i przepyszna sala balo- wa. Niestety podczas przebu- dowy Bonerowie kompletnie zaniedbali potrzeby obronne – cóż, Polska Jagiellonów była państwem potężnym i bezpiecz- nym.Kolejnym właścicielem Ogro- dzieńca został w 1562 roku mar- szałek wielki koronny Jan Firlej.
Już w 1587 roku okazało się, że do wojny rezydencja nie jest przygotowana, zdobyły ją wów- czas bez trudu wojska arcyksię- cia Maksymiliana, pretendenta do tronu polskiego. Firlej pró- bował zaradzić sytuacji, osłania- jąc bramę beluardem, pierwot- ną formą bastionu, drugą taką
po Rożnowie budowlą w Polsce.
Że skutek był mizerny, pokazali dobitnie Szwedzi podczas Poto- pu, rozstrzeliwując z armat słabe już wówczas kamienne mury.
W 1669 roku właścicielem zam- ku został Stanisław Warszycki herbu Abdank. Ten wielki ma- gnat, noszący prestiżowy tytuł kasztelana krakowskiego, pod- czas wojen szwedzkich okazał się skutecznym wodzem i orga- nizatorem obrony. To on wy- posażył Klasztor Jasnogórski w 12 ciężkich armat wałowych, to jego zamek w Dankowie ni- gdy nie poddał się Szwedom.
Mimo częściowej odbudowy, ponowna przeróbka Ogrodzień- ca na twierdzę przekraczała jed- nak jego możliwości, a z racji surowych obyczajów, w pamię- ci ludzkiej pozostał okrutnikiem i uosobieniem diabła.
Za panowania kolejnych właści- cieli zamek zaczął popadać w ru- inę. Dziś trwają prace zabezpie- czające tę niezwykle malowniczą budowlę.
Paweł Wieczorek
