Tadeusz Pieronek
Kongresy eucharystyczne w praktyce
pastoralnej Kościoła
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 31/1-2, 43-52
1988
P ra w o K anoniczne 31 (1988) n r 1—2
K S. TADEU SZ P IER O N EK
KONGRESY EUCHARYSTYCZNE W PRAKTYCE PASTORALNEJ KOŚCIOŁA
T r e ś ć : W stęp. 1. P o w stan ie idei K ongresów . 2. K ongresy m iędzy n arodow e. 3. In n e ro d z a je K ongresów . 4. K o n g resy eu c h ary sty c zn e w Polsce. 5. H asła i te m a ty k a K ongresów . 6. P rz ep isy kościelne do ty czące K ongresów . Zakończenie.
Wstęp
K ościół k ato lic k i w P olsce przy g o to w u je s i ę - d o krajo w eg o K on g re su eucharystycznego, k tó ry m a być p u n k te m k u lm in a c y jn y m trz e ciej pielgrzym ki pap. J a n a P a w ła II do Ojczyzny. K ongresy e u c h a ry sty cz n e są w życiiu K ościoła zjaw iskiem stosunkoow now ym , ale n a ty le spraw d zo n y m i u trw alo n y m , że w a rto sięgnąć do zdobytych pod czas n ich dośw iadczeń, n a jp ie rw po . t o by z n ic h skorzystać, a n a stę p n ie w ty m celu, by w m ia rę m ożliw ości te dośw iadczenia w zbo gacić. Nic w ięc dziw nego, że sięgam y do h isto rii K ościoła pow szech nego i K ościoła w Polsce, by uśw iadom ić sobie czym są ta k ie K on gresy, w ja k i sposób je organizow ano, ja k ie osiągano dzięki n im k o rzyści duchow e. Do sk a rb c a K ościoła pow szechnego k ażdy Kościół lo k a ln y w nosi w łasne, często n ie p o w ta rz a ln e przeżycia, doznania i w a r tości. K ościół w Polsce stoi dziś pnzed now ą, w ielk ą o k az ją u k az an ia sw o jej więzii z E u ch a ry stią, k tó ra jest źródłem i szczytem ch rz eśc ija ń skiego życia i to w okolicznościach szczególnych, podczas p a s te rsk ie j w ęd ró w k i O jca Św iętego po Jego ojczystej ziemii.
1. Pow stanie idei Kongresów
K ongresy eu c h ary sty c zn e w y ro sły w p ra k ty c e p a s to ra ln e j K ościoła z pobożności p ry w a tn e j, głów nie osób św ieckich, form o w an y ch je d n a k i k ie ro w a n y ch w ew n ętrz n ie przez k a p ła n ó w o bogatej duchow ości.
W ydaje się, że m ożna w skazać p rz y n a jm n ie j trz y w ątk i, k tó re z n a j d u ją się u źródeł id ei K ongresów : du ch a pokuty, pobożność m a ry jn ą i n abożeństw o do N ajśw iętszego S erca Jezusow ego. W o p arc iu o te w arto śc i relig ijn e zrodziła się „m yśl ocalenia społeczeństw przez k u lt eu c h a ry sty c z n y ” 1, k tó ra dość szybko sk ry sta liz o w a ła siię w idei K on gresó w i z czasem ro zp rze strzen iła w całym Kościele. W nioski ta k ie 1 A. F a j ę c k i, W iece ka to lickie, P o d ręczn a E n cyklopedia K ato lick a, t. X L I—X L II, s. 246.
44 Ks. T. Pieronek [2]
d a ją się w ysnuć z okoliczności w ja k ich p o w sta ła ta idea i ja k ie to w arzyszyły p ierw szy m la to m jej rozw oju.
P a n i M ania M a rta E m ilia TamJisier, u rodzona w T ours, d n ia 1 listo p a d a 1834 r. b y ła w ok resie sw ej ożyw ionej działalności n a rzecz K on gresów osobą św iecką. Z m a rła rów nież w T ours, dn ia 20 czerw ca 1910 r. w zgrom adzeniu Służebnic N ajśw iętszego S a k ra m e n tu . J e j fo r m a cję w e w n ętrz n ą p rz y p isu je się dw om k ap łan o m : św. P io tro w i J u lianow i E y m a rd i o. A ntoniem u C h e v rie r2. Z w łaszcza pierw sza z ty c h po staci je st w ielce w ym ow na. P io tr E y m ard , ur. 4 lu teg o 1811 r. w L a M ure d ’Isère w e F ra n c ji od pierw szy ch la t życia p o sia d ał szczególną cześć dla E u ch a ry stii. W d n iu p ie rw sz ej K om unii św. obiecał, że zo sta n ie k a p ła n e m i m im o sprzeciw u rodziców zobow iązanie spełnił. Był początkow o k a p łan e m diecezjalnym z a tru d n ia n y m jako w ikariusz, póź n ie j zaś jako w iejsk i proboszcz w pobliżu m iejscow ości rodzinnej. P rz ez siedem naście la t n ależał do zgrom adzenia m atrystów (1839—1856) z k tó rego w y stąp ił, m im o że p ełn ił w n im zaszczytną fu n k c ję p ro w in cja ła. D ecyzję tę p o d ją ł w w y n ik u częstych k o n ta k tó w z dziełem A d o racji N ocnej i rozm ów z oficerem fra n c u sk ie j m a ry n a rk i w ojennej, k a p ita n em de C uers, z k tó ry m łączyła go cześć dla N ajśw iętszego S a k ra m en tu . W arto zauw ażyć, że w ty m m om encie w id ać w y ra źn ie w pływ św ieckich n a k sz tałto w an ie się osobow ości i duchow ości przyszłego rzecznika k u ltu E u c h a ry stii i K ongresów euch ary sty czn y ch . Po w y stą p ie n iu ze zgrom adzenia m a ry stó w P io tr E y m a rd z a k ła d a w P a ry ż u Z grom adzenie N ajśw iętszego S a k ra m e n tu , a n a stę p n ie także k o n te m p la cy jn e zgrom adzenie żeńskie pod naz w ą Służebnic N ajśw iętszego S a k ra m e n tu . Z n im w iąże się rów nież p o w sta n ie zw iązku k ap łan ó w
A ssociation des P rêtres A d o ra te u rs znanego w całym św iecie k a to
lickim . Z m a rł dn ia 1 sie rp n ia 1868 r. P ap. P ius X I zaliczył go w 1925 r. w poczet błogosławiionych, a kanon izo w ał go pap. J a n X X III w 1962 r.s R ysy ch a ra k te ry sty c z n e duchowoiści św. P io tra E y m a rd są w y ra źn ie w idoczne w zam yśle p. T am isier. K u lt E u c h a ry stii s ta ra ła się ona w iązać z w y d arze n iam i ja k ie m ia ły m iejsce w życiu relig ijn y m jej bliskiego otoczenia. T rzy z ty c h w y d arze ń w y w a rły d ecydujący w pływ n a p o w sta n ie m yśli o K o ngresach eucharystycznych.
P ierw szy m z nich był u d ział sztśćdziesięciu d ep u to w a n y ch p a r la m e n tu fran cu sk ieg o w w ielk iej m a n ife sta c ji re lig jn e j ja k a m ia ła m ie j sce dn ia 29 czerw ca 1873 r. w P aray -le-M o n ia l, podcżas k t ó r e j oddali oni uroczyście p a rla m e n t fra n c u sk i pod opiekę N ajśw . S erca Je zu so w ego. W ydarzenie to poiawoliło p. T am isier przeżyć pie rw sz e olśnienie:
2 B. S p i n i, C ongressi eucaristici, E nciclopedia C attolica, t. IV, s. 351; A. F a j ę c k i, dz. cyt., s. 246.
3 Q. M o r a s c h i n i , P iętro G iuliano E ym ard, B ibliotheca S anctorum , t. X, s. 839—843; H. F r o s , F. S o w a , T w o je im ię. P rz ew o d n ik ono- m a styczno-hagiograficzny, K ra k ó w 1982, s. 452, hasło: P iotr Ju lia n
[3] Kongresy ■eucharystyczne 45
„M iałam n ie ja k o w izję — m ó w iła — że Bóg m n ie w ezw ał, ab y m się pośw ięciła zb aw ien iu św ia ta przez E u c h a ry s tię ” 4.
D rugie w y d arze n ie będące k ro k iem od m y śli do czynu, polegało n a pielgrzym ce p o k u tn e j, zo rganizow anej w 1874 r. w A w inionie, do m ie jsc a zw anego K ap licą S zary ch P o k u tn ik ó w . P ielg rz y m k a ta znalazła ry ch ło naśladow ców . W p ro g ra m ie ty c h p ielgrzym ek p rzew idyw ano sp o tk a n ia i d yskusje, k tó ry ch te m a te m była E u ch a ry stia i jej w pływ n a życie ch rześcijańskie.
Od te j chw ili p. T am isier zaczęła szukać oficjaln y ch k o n ta k tó w dla zrealizo w an ia sw ojej idei. P oprzez znajom ego m isjo n arza , b isk u p a r o d ak a D ubuis, p rac u jąc eg o w S ta n a c h Z jednoczonych A m ery k i P ó ł nocnej, p rz e k a z a ła in fo rm ac ję o sw oich zam ysłach pap. L eonow i X III i uzyskała, ja k narazie, n ie o fic ja ln e jego poparcie. N aw iązała też w te j sp ra w ie k o n ta k t z b isk u p em L ozanny i G enew y ks. M erm illod, k tó ry o d eg ra ł w h isto rii K ongresów dość p ow ażną rolę.
W krótce doszło też do trzeciego w yd arzen ia, k tó re w pew ien spo sób zadecydow ało o k ształcie p rzyszłych K ongresów euch ary sty czn y ch . B yła n im p ie lg rzy m k a zorganizow ana dn ia 3 w rz eśn ia 1878 r. do F a v e m e y z u d ziałem 7 biskupów , ty siąca duchow nych i ok. 25 000 św ie ckich. D ru g i dzień te j p ielgrzym ki, w y p ełn io n y m odlitw ą, ale też sp o t k a n ia m i i dy sk u sjam i, s ta ł się w zorem dla pónźiejszych m ięd zy n aro d o w ych spotkań, k tó re p rz y b ra ły nazw ę M iędzynarodow ych K ongresów E u c h a ry s ty c z n y c h 5.
S ta ra n ia p. T am isier i sy m p a ty z u jąc y ch z n ią osób o zorganizow anie pierw szego m iędzynarodow ego K o n g resu i o fo rm a ln e ustaleniie ja k m ia ł b y on w yglądać, n a p o tk a ły n a tru d n o ści, główriiie n a tu ry p olitycz nej, ta k w e F ra n c ji, ja k i w Belgiii i H olandii, gdzie poczyniono k o le j n o s ta ra n ia o ta k i K ongres. W e F ra n c ji ów czesna R e p u b lik a b y ła w ro go n a staw io n a do K ościoła, w B elgii zaś i H olandii sta n ęły n a p rze szkodzie w y b o ry do p a rla m e n tu , m im o że a rc y b isk u p M alines w B el gii, k a rd . D eeham ps bardzo poipierał tę in ic ja ty w ę 6.
P a n i T am isie r n ie d ziała ła je d n a k już sam a. Nie udało się jej, u d a ło się innym . D nia 17 stycznia 1881 r. w P ary żu , dzięki ks. de Sógun pow ołano do istn ie n ia tzw . Dzieło M ięd zy n a ro d o w y ch K ongresów E ucha
r y sty c zn y c h 7, zaś Filbertow ii V rau, św ieckiem u działaczow i k ato lic k ie
m u 8 i o. V icard, przełożonem u g en e ra ln e m u a u g u stia n ó w asu m p cjo n i- stów , udało się uzyskać p ap iesk ie breve, d ato w a n e dnia 16 m a ja 1881 r., zezw alające n a zorganizow anie pierw szego m iędzynarodow ego K ongresu e u charystycznego w L ille 9.
4 A. F a j ę c k i, dz. cyt., s. 246.
5 Tam że, s. 247; B. S p i n i, dz. cyt., s. 351. 6 A. F a j ę c k i, dz. cyt., s. 247.
7 B. S p i n i, dz. cyt., s. 351.
S S. S z y m a ń s k i , E u ch a ry sty czn e K ongresy, E ncyklopedia K a to li ck a, t. IV, L u b lin 1983, s. 1278.
46 Ks. T. Pieronek 14]
2. K on g resy m iędzynarodow e
Ze w zględu n a tru d n y dostęp w lite ra tu rz e po lsk iej do kom pletnego w y k a? u m iędzynarodow ych K ongresów euch ary sty czn y ch , p ozw alam siabie przytoczyć je w szystkie po koleli i w skazać n ie k tó re zw iązane z nim i w y d arze n ia, k tó r e w p ły n ęły n a ich dzisiejsze oblicze i u g ru n to w ały ich c h a ra k te r m iędzynarodow y. J a k d otąd zorganizow ano 43 ta k ie K ongresy. Oto ich wykaiz: 1. L ille (1881). 2. A w inion (1882). 3. Liège (1883). 4. F ry b u rg S zw ajc arsk i (1885). 5. T uluza (1886). 6. P a ry ż (1888). 7. A n tw e rp ia (1890). 8. Jerozolim a (1893). 9. R eim s (1894). 10. P a ra y -le -M o n ia l (1897). 11. B ru k se la (1898). 12. L ourdes (1899). 13. A n gers (1900). 14. Namuir (19.02). 15. A ngoulêm e (19030. 16. Rzym (1905). 17. T o u rn a i (1906). 18. M oguncja (1907). 19. L ondyn (1908). 20. K olonia (1909). 21. M o n trea l (1910). 22. M a d ry t (19.11). 23. Wdedeń (1912). 24. M al ta (1913). 25. L ourdes (1914). 26. Rzym (1922). 27. A m ste rd a m (1924). 28. C hicago (1926). 29. S y d n ey (1928). 30. K a rta g in a (1930). 31. D ublin (1932). 32. Buenos A ires (1934). 33. M anila (1937). 34. B udapeszt (1938). 35. B arcelona (1951). 36. Rio de Ja n e iro (1955). 37. M onachium (1960). 38. B om baj (1964). 39. B ogota (1968). 40. M elbourne (1973). 41. F ila
delfia (1976). 42. L ourdes (1981). 43. N airo b i (1985)10.
In ic ja ty w a K ongresów ciiiaszyła się od p o czątk u po p arciem w ładz k o ścielnych, w ty m rów nież papieży, począw szy od L eona X III, P rz e d staw iciele poszczególnych episkopatów zaw sze uczestniczyli w nich, zaś -Stolica A postolska początkow o sporadycznie w y sy ła ła n a n ie sw oich legatów , z k tó ry c h p ierw szy m był k ard . L angém ieux, arc y b isk u p ' Reim s, bio rący u dział w K ongresie w Jerozolim ie, a od siedem nastego K on g re su w T ou rn ai, n a k tó ry p rzy b y ł jako le g at p a p ie sk i a latene k ard . V an u telli, O jciec Ś w ięty w y sy ła ł już zaw sze n a te K ongresy osobiste go przed staw iciela. W arto zaznaczyć, że m isję tę p ełn ił n a dw óch K on gresach: w B uenos A ires i w B udapeszcie k a rd . E. P acelli, że b isk u p i polscy uczestniczyli w K ongresie w K arta g in ie, w D ublinie, w Buenos A ires i w B udapeszcie (kard. A. Hlond), w Mamili (arcbp A. S. S a p ieha) i że k ard . K. W ojtyła b ra ł u d ział w K o ngresach w F ilad e lfii i w M el-boum 11.
Z n am ien n y je st też osobisty udział p apieży w K ongresach. Ja k o p ie r w szy w ziął w n ic h u d ział pap. P ius X podczas K ongresu w Rzym'ie (1905 r.), prow adząc p ro cesję eu ch ary sty czn ą, n a s tę p n ie pap. P iu s X I podczas drugiego K on g resu w R zym ie (1922 r.), a ta k że pap. P a w e ł VI w B o m baju i w Bogocie. P rz ew id z ian y u dział paip. J a n a P aw ła II w
10 W ykaz K ongresów p o d a ję za: S. S z y m a ń s k i , dz. cyt., s. 1278—■ 1279 oraz za B. P y 1 a k, K o n g resy eu c h a ry styc zn e w czoraj i dziś, A ten e u m K ap ła ń sk ie n. 467 (1986), s. 4.
11 A. F a j ę c k i , dz. cyt., s. 247—248; B. S p i n i,* dz. cyt., s. 351—■ 352; R elacje z K ongresów w e F ilad e lfii i M elbourn p u b lik o w a ł ks. k a rd . K. W o j t y ł a w p iśm ie urzędow ym K u rii M etro p o litaln ej w K rak o w ie.
[5] K ongresy eucharystyczne 47
jubileuszow ym (setna rocznica K ongresów w 1981 r.) w L ourdes nie doszedł do s k u tk u z pow odu choroby pap ieża będ ącej n a stę p stw e m z a m a ch u n a jego życie. P o je c h a ł on n a to m ia st n a d ru g i K ongres o rg a nizo w an y w A fryce, a m ianow icie do N airo b i w 1985 r.12
Do um iędzy n aro d o w ien ia idei K ongresów eu c h ary sty czn y ch p rzyczy n ił się ta k że w p ew n e j m ie rze udział w n ic h najw yższych p rz e d sta w i cieli w ładzy św ieckiej, np. k ró la hiszpańskiego w ra z z dw orem i w o j skiem w M adrycie, czy cesarza au striac k ieg o z ro d zin ą w W iedniu. Z aw sze też społeczeństw o k ato lic k ie b rało w n ic h m asow y udział. Szczególną waget p rzy k ła d an o do m asow ych i u ro czy sty ch p ro ce sji eu ch a ry sty c z n e j 13.
Ł atw o zauw ażyć, że n ajw ięk sz ą ilość K ongresów , bo p ra w ie 1/3 zorganizow ano w e F ra n c ji. Nie sądzę, b y p rz y c z y n ą , te j ak ty w n o ści było ty lk o to, że m yśl o K o n g resach zrodziła się w łaśn ie w ty m k ra ju . J e s t to chyba ta k ż e w y n ik ie m istn ien ia p ulsującego ośrodka re lig ij ności ja k im je st L ourdes, gdzie już cz te ro k ro tn ie zb ierały się m ię d zy n aro d o w e K on g resy e u c h a ry sty c z n e 14.
W cześnie, bo ju ż w 1893 r. o dbył się p ierw szy K ongres poza k o n ty n e n te m eu ro p ejsk im , w A zji w Jerozolim ie, a w 1910 r. p ie rw sz y n a k o n ty n e n cie A m ery k i P ó łnocnej w M ontrealu . K olejne k o n ty n e n ty k tó re w p isały się n a listę K ongresów to A u stra lia (Sydney 1928 r.), A fry k a (K a rtag in a 1930 r.) i A m ery k a P o łu d n io w a (Buenos A ires 1934 r.).
3. Inne rodzaje Kongresów
O prócz K ongresów m iędzynarodow ych organizow ano też K ongresy k rajo w e , regionalne, m iędzydziecezjalne, diecezjalne, m ię d zy p a ra fialn e , p a ra fia ln e i i n n e 15.
Ja k o p rz y k ła d K ongresów k rajo w y c h , k tó re m ia ły m iejsce w e F ra n cji, w H iszpanii, w N iem czech, w Polsce i w S ta n a c h Z jednoczonych, n a szczególną uw agę za słu g u ją K ongresy włoskie', organizow ane z dużą reg u la rn o ścią . P ocząw szy od 1891 r. do 1983 r. zorganizow ano ic h ta m 20, w ta k ic h m ia sta c h jak : N eapol (1891 r.), T u ry n (1894 r.), M ediolan (1895 r.), Orv.ieto (1896 r.), W enecja (1897 r.), B ergam o (1920 r.), G enua (1923. r.), P ale rm o (1924 r.), Bolonia (1927 r.), L oreto (1930 r.), T eram o (1935 r.)„ T ripoli (1937 r.). D ruga w o jn a św iatow a p rz e rw a ła p rzy g o to w a n ia do następ n eg o K ongresu, k tó ry m ia ł się odbyć w P o m p e i16.
12 B. P y 1 a k, dz. cyt,, s. 4.
13 S. S z y m a ń s k i , dz. cyt., s. 1278 uw aża m asow ość u d ziału w K ongresie za jego cechę c h a ra k te ry sty c z n ą .
14 K ongres w T uluzie w 1886 r. m ia ł sw oje zakończenie w L ourdes. Zob. A. F a j ę c k i , dz. cyt., s. 247.
15 B. S p i n i , dz. cyt., s. 351. 16 Tam że.
48 Ks. T. Pieronek [6]
Po w ojn ie K on g resy k ra jo w e o d były się m.i. w U dine (1974 r . ) 17, w P esc arze (1977 r . ) 18 — z u działem pap. P a w ła V I 19, a o statn i, d w u dziesty z kolei, znoiwu w M ediolanie (1983 r . ) 20. O rg a n iz acją ty c h K on gresó w z a ją ł się u tw o rzo n y w e W łoszech w 1913 r. sta ły K o m ite t K on gresów eucharystycznych, któ reg o s ta tu t z a tw ie rd z iła S tolica A postol s k a w 1914 r.21
4. K ongresy eu c h ary sty c zn e w Polsce
P olska, ja k dotąd zdołała zorganizow ać jeden k ra jo w y K ongres eu c h a ry sty c z n y w P oznaniu, w d n iach od 26 do 29 czerw ca 1930 r., a ponad to ok. 25 K ongresów o zasięgu d iecezjalnym lub w ęższym . W szystkie one p rz y p a d a ją n a okres m iędzyw ojenny. I ta k : w 1927 r. urządzono K ongres e u c h ary sty c zn y w Inow rocław iu, w 1928 r. w e L w o w ie, Lodzi i Częstochow ie, w 1929 r. w S iedlcach i Sosnow cu, w 1930 r. w T oruniu, w 1931 r. w W ilnie, K aliszu i W ieluniu, w 1932 r. w R a dom iu. W 1933 r. odbyły się tzw . D ni eu c h ary sty c zn e w arch id iecezji k rak o w sk ie j. N ajobfitszy b y ł pod ty m w zględem 19,34 r. z K ongresam i w T arnow ie, D ąbrow ie G órniczej, S ieradzu, P łocku, Chełm ie, Ję d rz e jo w ie, w M egilnicy k. G rójca. W ro k u 1935 odbyły się K on g resy w G ry bow ie i K łobucku, w 1936 r. w P rzem y ślu , w 1937 r. w Bydgoszczy i L ublinie, o sta tn i zaś z te j se rii w 1939 r. w Z a w ie rc iu 22.
W ypada rów nież poinform ow ać, że P o lsk a ch ciała gościć u siebie m iędzy n aro d o w y K ongres euchary sty czn y , k tó ry początkow o b y ł p rz e w id zian y w P o zn an iu n a ro k 1936, później zaś p rzesu n ięto jego d atę n a ro k 1942, p rzy czym ju ż w 1937 r. rozpoczęto do niego p rzygoto w an ia, p rz e rw a n e d ziała n ia m i d ru g ie j w ojny ś w ia to w e j23.
6. H asia i te m a ty k a K ongresów
Nie sposób w k ilk u zd a n ia ch przytoczyć w szystkich h aseł i orkeślić te m a ty k ę ja k ą zajm ow ały się K ongresy czy to m iędzynarodow e, czy niższego szczebla. K ażdy z n ic h s ta ra ł się naw iązy w ać do E u ch a ry stii. W ydaje się jed n ak , że n a p rz e strz e n i p o n ad s tu la t da się zauw ażyć p ew n ą ew olucję za in te re so w ań o rg an iz ato ró w K ongresów e u c h ary sty c z nych, k tó ra sk u p ia ła się w okół a k tu a ln ie p aląc y ch za g ad n ień życia r e
17 E nchiridion della C onferenza Episcopale Italiana, t. I, B ologna 1985, nn. 4181—4186.
18 E nchiridion della C onferenza Episcopale Italiana, t. II, B ologna 1985, nn. 2536, 2725.
19 Tam że, nn. 2887, 2977. 20 B. P y 1 a k„ dz. cyt., s. 10. 21 B. S p - i n i , dz. cyt., s. 351.
22 W ykaz te n p o d aję w o parciu o: S. K o p e r e k , P olskie K o n g resy
E u ch a rystyczn e, R uch B ib lijn y i L itu rg ic zn y 39 (1986) n r 4, s. 325—327,
o ra z B. P y l a k , dz. cyt., s. 10—12. 23 S. K o p a r e k , dz. cyit., s. 3&6.
17] Kongresy .eucharystyczne 49
ligijnego. P ierw sze K on g resy k o n ce n tro w ały sw o ją uw ag ą w okół dw óch zagadnień: zw iązków istn iejący c h m iędzy k u lte m eu c h ary sty c zn y m a nabo żeń stw em do N ajśw iętszego S erca Jezusow ego, co ze w zględu n a m iejsce p o ja w ie n ia się id ei K ongresów w y d a je się być zu pełnie zrozum iałe, oraz w okół now ego podejścia S tolicy A postolskiej, k o n k re tn ie zaś pap . P iu sa X do sp ra w y w czesnej i częstej K om u n ii św. T e zag ad n ien ia z d a ją się dom inow ać podczas K ongresów p rze d p ie r w szą w o jn ą św iatow ą. W idać to w y ra źn ie zarów no n a K ongresie w P a ry ż u (1888 r.) podczas któ reg o k a rd . R ic h a rd p ośw ięcił F ra n c ję N ajśw . S ercu Jezusow em u, czy też n a K o n g resie w P a ra y -le -M o n ia l (1897 r.), gdzie w szy stk ie k o n fe re n c je b y ły pośw ięcone te j te m a ty c e 24. Z ag a d n ie n ie w czesnej i częstej K om u n ii św. d o m in u je n a to m ia st n a K o ngresach w T o u rn a i (1906 r.), w L o n d y n ie i M o n trealu . P ocząw szy od K ongresu w M ad ry cie (1911 r.) w y su w a się n a p la n p ierw szy K ongresów te m a ty k a społeczna, b ęd ą ca n ie ja k o u źródeł id e i K ongresów w zam ysłach p. T am isie r 25. T a te m a ty k a pozo stan ie n a przyszłość dla K ongresów aż po n a sz e czasy. W yrazem te j p o sta w y będzie te m a ty k a i h asła K o n g re su w L o u rd es (1914 r.): ja k rozszerzać na zie m i socjalne k r ó
low anie Je zu sa E ucharystycznego, K o n g resu w B udapeszcie: E ucha r y stia w iązią m iłości, czy K ongresów w B arcelonie i Rio de Janeiro:,
k tó re za ję ły się a k tu a ln ą p ro b le m a ty k ą K ościoła i św iata. C iekaw ym ak cen tem , zw łaszcza d la P olaków , zaznaczył się K ongres w M onachium (1960 r.), k tó ry pod h asłem : E u ch a rystia b ra te rsk ą u cztą m iło ści p o d ją ł te m a ty k ę eksp iacji za zb ro d n ie h itle ry z m u podczas d ru g iej w o jn y św ia tow ej. W ty m k ie ru n k u poszły też n a s tę p n e K ongresy, p o słu g u jąc się h asłam i ta k im i ja k : N o w y czło w ie k p rze z E u ch a ry stię (B om baj 1964),
E u ch a rystia i głód w rodzinie lu d zk ie j (głód ch leb a i Boga, głód w ol
ności, spraw iedliw ości, p ra w d y i w zajem nego zrozum ienia), J e zu s C h ry
stu s ch leb e m dla now ego św iata, celem u k a z a n ia eklezjologicznej ro li
E ucharystii,, k tó ra k sz ta łtu je s tr u k tu r ę całego c h rz e ś c ija ń s tw a 2S. Id ee przew odnie K ongresów e u c h ary sty c zn y c h w Polsce m ożna spro w adzić do czterech: uw ielbienie N ajśw iętszego S a k ra m e n tu , pogłębienie św iadom ości re lig ijn e j i k u ltu r y c h rz eśc ija ń sk iej p rz y a k ty w n y m ud zia le k ato lik ó w św ieckich, o żyw ienie życia ch rześcijańskiego rodziny, w ty m zw łaszcza życia eucharystycznego m ężczyzn, oraz in te g ra c ja n a ro d o w a w oparciu o E u c h a ry s tię 27.
6. P rz e p isy kościelne dotyczące K ongresów
P rz ez w iele dziesiątków la t n ie było w K ościele żad n y ch przepisów dotyczących K ongresów euch ary sty czn y ch . P o ja w iły się one dopiero
24 A. F a j ę c k i, dz. cyt., s. 247. 25 B. P y 1 a k, dz. cyt., s. 7.
26 S. S z y m a ń s k i , dz. cyt., s. 1279.
27 S. K o p e r e k , Idee przewodnie polskich Kongresów
50 Ks. T. Pieronek [81
po Soborze W a ty k a ń sk im I I i zostały o p u b lik o w a n e przez K ong reg ację O brzędów d n ia 25 m a ja 1967 r. w In s tru k c ji E u ch a ristic u m m ysterium - o k u lc ie ta je m n ic y E u c h a ry s tii28. N r 67 te j In s tru k c ji zaw iera n a s tę p u ją c ą zachętę: „N a K o n g resach eu ch ary sty c zn y c h miech w iern i s ta ra ją się przysw oić sobie d ogłębnie tę n a jśw ię tsz ą ta jem n icę , m a ją c n a u w a dze ró żn e je j a sp e k ty (por. n. 3 te jże In stru k c ji). N iech zaś ją u w iel b ia ją zgadnie z zasad am i S oboru W a tykańskiego II, ja k rów nież n ie ch je j o d d ają cześć w m o d litw ie p ry w a tn e j, w pobożnych p r a k ty k a c h , zw łaszcza w uro czy stej p rocesji, w te n je d n a k sposób, by w szy stk ie fo rm y pobożności osiągały sw ój szczyt w u ro czy stej celebrze M szy św . W ypada, b y w czasie trw a n ia ze b ra n ia eucharystycznego, jeżeli o d b y w a się ono p rz y n a jm n ie j w rejo n ie, przeznaczyć n ie k tó re kościoły do nie u s ta n n e j a d o ra c ji”.
Te pierw sze p rze p isy dotyczące K ongresów są bardzo c h a ra k te ry sty czn e z tego w zględu, że o znaczają pew ien zw ro t w p ra k ty c e K o ścioła. Z w ro t te n polega n a p o d k reśle n iu c e le b ra cji M szy św. jako- ce n tra ln e g o p u n k tu każdego K ongresu. N ie oznacza to oczywiście, że K on g resy przedsiofoorowe n ie p o sia d ały w sw oich p ro g ra m a c h M szy św., ale p ra w d ą jest, że k ła d ły one w iększy n ac isk n a p ro cesję e u c h a ry styczną, n iż n a Mszę św.29
D alsze p rze p isy dotyczące K ongresów e u c h ary sty c zn y c h zn a jd u je m y w U w agach ogólnych d o tyczą cych K o m u n ii św . oraz k u ltu tajem nicy-
e u c h a ry sty c zn e j poza M szą św . o p u b lik o w an y ch d ek re te m K o n g reg acji
K u ltu Bożego dnia 21 m a ja 1973 r.30
P rz ep isy te są obszerniejsze i dotyczą zarów no o rg an iz ac ji K o n g re sów , ja k rów n ież z a w ie ra ją pogłębioną m y śl teologiczną n a ich te m a t. „K ongresy euch ary sty czn e, k tó re zostały w prowadiaone w o s ta tn im czasie do życia K ościoła jako szczególny w y ra z k u ltu e u c h ary sty c zn e go, należy u w ażać za sw ego ro d z a ju sta cję, n a k tó rą ja k a ś w spó ln o ta za p rasz a c a ły K ościół lokalny, albo ja k iś K ościół lo k a ln y zaprasza in n e K ościoły jednego reg io n u lu b k ra ju , albo n a w e t całego św iata, by w spólnie d o k ła d n iej w n ik n ąć w ta je m n ic ę E u c h a ry stii rozw ażan ą w ja k im ś aspekcie oraz oddać je j pu b liczn ą cześć w m iłości i jedności. Tego ro d z a ju K ongresy pow in n y być w ięc p raw d ziw y m znakiem w ia ry i m iłości ze w zględu n a p e łn e uczestnictw o K ościoła lokalnego oraz. w y ra źn e zespolenie in n y c h K ościołów ” (n. 109).
B ardzo in te re su ją c e jest p o ró w n a n ie K ongresów eu ch ary sty c zn y c h w ty c h U w agach do rzy m sk ich n ab o żeń stw stacy jn y ch , co ju ż w cześniej p o d k re śla li p re k u rso rz y sabonowej odnow y litu rg ii, np. J. A. J u n g
n yc h , w : E u c h a ry stia źródłem życia. Dz. zbiorow e (red. S. Grzybek),.
K ra k ó w 1987, s. 33—39. 23 AAS 59 (1967), 539—573.
29 S. K o p e r e k , P olskie K o n g resy E u ch a rystyczn e, s. 330—331. 30 D esacra co m m u n io n e et de c u ltu m y s te r ii eucharistici e x tr a M is-
[9] K ongresy eucharystyczne 51
m a n n 81. B y je d n a k w ydobyć głębszą, tk w ią c ą w ty m p o ró w n a n iu m y śl teologiczną, n ależało b y przep ro w ad zić o d rę b n e studium .
„W sp raw ie m iejsca, te m a tu i sposobu zo rganizow ania K o n g resu — stw ie rd z a ją d alej cytow ane U w agi — n ależy przep ro w ad zić sondaż, z arów no w K ościele lokalnym , ja k i w in n y c h K ościołach, by z a sta now ić się n a d p raw d ziw y m i potrzebam i, przyczynić sę do rozw oju w iedzy teologicznej oraz pom nożenia d o b ra K ościoła lokalnego. W ty m dziele przygotow aw czym konieczna będzie pom oc osób biegłych w s p r a w ac h teologicznych, bib lijn y ch , litu rg iczn y ch , d u sz p aste rsk ich i h u m a n isty cz n y ch ” (n. 110).
T ro sk ą o uczynienie K ongresów p raw d ziw y m środkiem odnow y re li g ijn e j jego uczestn ik ó w nacechow ane są p rze p isy dotyczące przygoto w a n ia tego w y d arze n ia: „W p rzy g o to w a n iu K on g resu należy w sposób szczególny docenić: a) pogłębioną k atechezę o E u ch a ry stii, u jm o w a n ej zw łaszcza ja k o ta je m n ic a C h ry stu sa żyjącego i działającego w K oście le, p rzy sto so w a n ą do m ożliw ości zrozum ienia różnych g ru p ; b) b a r dziej czynne u czestnictw o w litu rg ii, pogłęb iające rów nocześnie re li g ijn e słu c h an ie słow a Bożego oraz b ra te rs k ie poczucie w spólnoty; c) znalezienie środków i p odjęcie p ew nych dzieł o c h a ra k te rz e społecz nym , zd ążające do osiągnięcia ludzkiego p o stęp u i w łaściw ego podziału dóbr, rów n ież doczesnych, n a w zór p ie rw o tn e j w spólnoty ch rz eśc ija ń skiej, by w te n sposób fe rm e n t ew angeliczny, b ędący tw ó rcz ą siłą obecnej społeczności i z a d atk iem p rzyszłej, sp ły w a ł obficie ze sto łu e u chary sty czn eg o ” (n. 111).
W U w agach zn alazły się te ż p rze p isy dotyczące o rg an iz ac ji K on gresów . P o d an e w fo rm ie k ry terió w , k tó ry m i należy się kierow ać, zd a ją się one być sy n tety czn y m u jęciem doro b k u i dośw iadczenia d o ty ch - czasiowych K ongresów , z u w zględnieniem głębszego teologicznego spoj rz e n ia n a litu rg ię, ch a rak te ry z u jąc eg o V atican u m II.
„O rg an izacja K o n g resu w in n a b rać po d uw ag ę n a s tę p u ją c e k ry te ria : a) sp raw o w an ie E u ch a ry stii w inno być n a p ra w d ę c e n tru m i szczy tem , k u k tó re m u są skiero w an e w szystkie p oczynania oraz różne fo r m y pobożności; b) nabożeństw o słow a Bożego, sesje k atechetyczne, ja k rów nież z e b ran ia pu b liczn e m a ją dążyć do p ogłębienia p rze d sta w io n e go te m a tu i jaśniejszego p rz e d sta w ie n ia jego p ra k ty c z n y c h asp ek tó w d la w p ro w a d ze n ia ich w życie; c) trz e b a stw orzyć okazję dla w spólnej m o d litw y czy uczczenia w dłuższej ad o ra c ji w ystaw ionego N. S a k ra m e n tu . M ożna to zrobić w w yznaczonych kościołach, b ard z iej n a d a jący ch się do tego ro d z a ju p r a k ty k pobożności; d) jeżeli chodzi o o rg a nizow anie p ro ce sji z N. S a k ra m e n te m po ulicach m ia st ze śpiew em hym nów i p u b lic zn ą m od litw ą, to n ależy zachow ać p rzepisy dotyczące pro ce sji eucharystycznych, u w zg lęd n iając je d n a k m iejscow e w a ru n k i sp o łeczn o -relig ijn e” (n. 112).
31 J. S t ö c k e r , E ucharistische K ongresse, L exicon f ü r Theologie un d K irch e , F re ib u rg 1959, t. IV, s. 1165.
52 Ks. T. Pieronek [10] Zakończenie
H isto ria K ongresów e u c h ary sty c zn y c h w sk az u je , że m ogły się one odb y w ać tylk o w czasach pokoju. P ierw sza w o jn a św iato w a spow odo w a ła p rz e rw ę ośm ioletnią, d ru g a zaś c z te rn a sto le tn ią w organ izo w an iu K ongresów m iędzynarodow ych. P odobnie m ia ła się rzecz w szędzie, ta k ż e i w Polsce, z ty m , że w P olsce p rz e rw a ta tr w a już p ięćdziesiąt sześć la t. Jeżeli w ięc po ta k d ługiej przerwlie dochodzi do organizo w a n ia K ongresu, znaczy to, że czasy ja k g d y b y b y ły spokojniejsze i n a d szedł czas b y i P o lsk a odb y ła w reszcie sw o ją sta c ję eu ch ary sty czn ą.
I C ongressi eucaristici n ella pratica pastorale della Chiesa
D u ra n te ii te rz o pelleg rin ag g io in P olonia del p a p a G iovanni P aolo II si sv o lg erà il I I Congresiso Eucaristiico N azionale. GM in iz ia to ri dell’àdea dęli C ongressi fu ro n o perso.ne (/fera le a ltr e S ig n o rin a T am isie r e S an P ie tro E ym ard), la cu i s p iritu a lità e ra ca ratte rd zza ta da sp irito di p e - mitenza, devozione a lla M adonna ed a l Saoro C uore di G esù. Ë sin - to m a tic o il fa tto ehe q u esta id e a sia n a ta tr a i catto liei laici in F ra n cia a lla lin e del X IX secolo.
I primii C ongressi ebbero luogo in F ra n cia , m a dopo aveir o tte n u to l ’appoggio della S a n ta Sede si d iffusero in tu tt i co n tin en ti, cosi eh e n e l 1985 si era n o già svolti 43 C ongressi in te m a z io n a li. M olti paesi, tr a gli altcrl la F ra n c ia ,' l’Ita lia , la G erm an ia, la Polonia, g li S ta ti U nàti h a n n o o rganizzato C ongressi eu c aristici n aa ia n ali. P e r esem pio so lta n to in Ita lia n e l 1983 si era n o già svolti 20 C ongressi eu c aristici nazionali. In P olo n ia si è riu scito a d o rg an izzare so ltan to u n C ongres- so n azionale, a P o z n a ń n e l 1930, ed i p re p a x a tM p e r l ’oganizzazione in P o lo n ia di u n C ongresso eucaristico in te m a z io n a le sono s ta ti in te r- r o tti d alla II g u e rra m ondiale. C ongressi eu c aristici su scala rid o tta fu ro n o o rg an iz za ti in Polomia da diocesd e parroechiie1. N el perio d o tr a le due g u e rre m ondiali, n el q u a le furono o rg an iz za ti tu tti q u esti Con gressi, se n e svolseno p iù dii 25.
L a te m a tic a dei C ongressi e le loro p a ro le d ’o rdine fu ro n o m olto d iv e rse , m a sebbene fossero se m p re legate a ll’E u ca re stia , m olto spesso to ccaro n o p e rô la p ro b le m a tic a d ella giu stizia sociale. S oltan to dopo il Concili© V aticano I I la C hiesa h a le n o r ^ e cano n ico -litu rg ieh e, ehe d ete rm in a n o p iù da vicino che cosa siano e com e v ad a n o organ izzati i C ongressi eucaristici.
