Zdania złożone podrzędnie: przydawkowe i okolicznikowe.
Lekcja ćwiczeniowa
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
– Powtórzenie i utrwalenie wiadomości o zdaniach złożonych podrzędnie.
b. Umiejętności Uczeń:
– rozpoznaje i właściwie nazywa zdania złożone podrzędnie przydawkowe,
– rozpoznaje i właściwie nazywa zdania złożone podrzędnie okolicznikowe: sposobu, przyzwolenia, warunku, miejsca, czasu, celu, przyczyny,
– kształci logiczne myślenie,
– redaguje konkretne wypowiedzi na pytania, – planuje i organizuje pracę,
– wykorzystuje teoretyczne wiadomości w praktycznym działaniu, – rozwija sprawność swojej komunikacji językowej.
2. Metoda i forma pracy
Metody: elementy wykładu, metoda zajęć praktycznych, ćwiczenia gramatyczne, Formy pracy: indywidualna i zbiorowa,
3. Środki dydaktyczne
Ćwiczenia gramatyczne,
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
1. Nauczyciel wita uczniów i informuje, jaki jest cel zajęć. To, czym się dzisiaj zajmiemy, to powtórzenie i usystematyzowanie wiadomości o zdaniach złożonych podrzędnie. Zdania, którym poświęcimy uwagę na dzisiejszej lekcji to zdania przydawkowe i okolicznikowe.
2. Następnie w formie krótkiego wykładu przypomina uczniom niezbędne wiadomości dotyczące umiejętności prawidłowego rozpoznawania i tworzenia tych zdań. Po zakończeniu wykładu nauczyciela, uczniowie redagują samodzielnie krótką notatkę. Następnie nauczyciel sprawdza jakość jej zredagowania u kilku wybranych uczniów.
Informacje, które powinny się pojawić podczas wykładu:
Zdanie złożone podrzędnie, jak kazde zdanie złożone, zawiera więcej niż jedno orzeczenie. Jedno ze zdań składowych określa drugie. Wyróżniamy zdanie nadrzędne (określane) i podrzędne (określające).
Rodzaje zdań złożonych podrzędnie:
Zdanie podrzędne przydawkowe – jest rozwiniętym w formę zdania określeniem rzeczownika, np.:
Zbieram zdjęcia aktorów, (jakich?) którzy grali w filmach Pasikowskiego.
Zdania podrzędne okolicznikowe zastępują okoliczniki zdania nadrzędnego, odpowiadają na te same pytania.
Podobnie jak w zdaniu pojedyńczym okoliczniki, w zdaniu złożonym wyróżniamy zdania podrzędne okolicznikowe:
– miejsca (gdzie?, dokąd?, skąd?, itd.), – czasu (kiedy?, od kiedy?, do kiedy?), – sposobu (jak? w jaki sposób?), – celu (po co?, w jakim celu?), – przyczyny (dlaczego?),
– warunku (pod jakim warunkiem?, w jakim wypadku?, w razie czego?), – przyzwolenia (mino co?, pomimo czego? wbrew czemu?),
b. Faza realizacyjna
1. Po wprowadzeniu w tematykę zajęć i powtórzeniu niezbędnych wiadomości uczniowie
przystępują do wykonywania ćwiczeń mających na celu sprawdzenie i utrwalenie ich wiadomości.
Nauczyciel czuwa nad poprawnością rozwiazań i zawsze spieszy z pomocą i dodatkowymi wyjaśnieniami.
Zadanie I
Rozpoznaj rodzaje zdań. Sporządź ich wykresy. Postaw odpowiednie pytania.
a) Byłam tam, gdy chorowałeś.
b) Jedźmy tam, gdzie wskazuje drogowskaz.
c) Krzysztof trenował zawzięcie, aby wygrać zawody.
d) Mieszkaliśmy w domu, który był pełen tajemnic.
e) Pomimo zimna, pojechaliśmy nad morze.
f) Tata wrócił późno do domu, bo musiał dłużej zostać w pracy.
g) Książka, którą dostałam od rodziców, okazała się interesująca.
h) Grała na fortepianie tak, że słuchacze oniemieli z zachwytu.
i) Milczałam, aby zachować dyskrecję.
j) Pomogę ci bardzo chętnie, jeśli zachowasz dyskrecję.
Zadanie II
Przekształć zdania pojedyncze na złożone, zamieniając okoliczniki na zdania okolicznikowe.
Rozpoznaj rodzaje utworzonych zdań.
a) Mimo deszczu wyszliśmy na spacer.
b) Z powodu kontuzji nie grałem w meczu.
c) Spotykamy się w umówionym miejscu.
d) Kasia wyjechała z nami wbrew zakazowi rodziców.
e) Robert pojechał kupić płyty.
Zadanie III
Ułóż po dwa zdania okolicznikowe miejsca, czasu, sposobu, celu, przyczyny, warunku i
przyzwolenia, tak aby zdanie podrzędne występowało raz przed, drugi raz za zdaniem nadrzędnym.
W każdym wypadku użyj innego spójnika.
Zadanie IV
Uzupełnij wykropkowane miejsca zdaniami przydawkowymi.
a) Wpadłem na pomysł, ………. . b) Skierowałem wzrok na planszę, ……… . c) Oddałem koledze zeszyt, ……….. . d) W radiu podano informację, ………. .
c. Faza podsumowująca
1. Nauczyciel dokonuje podsumowania pracy na lekcji. Zapowiada test sprawdzający poziom przyswojenia tych wiadomości przez uczniów.
2. Zadanie pracy domowej.
5. Bibliografia
Nagajowa M., ABC metodyki języka polskiego, Warszawa 1995.
Nasiłkowski S., Metody nauczania, Toruń 1997.
Nagajowa M., Nauka o języku dla nauki języka, Kielce 1994.
