Zdania wielokrotnie złożone – ćwiczenia
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
- Powtórzenie i utrwalenie wiadomości o zdaniach wielokrotnie złożonych.
b. Umiejętności Uczeń:
- rozpoznaje i nazywa części zdania,
- potrafi przeprowadzić analizę składniową zdania wielokrotnie złożonego, - wie, że ten sam wyraz może pełnić różną funkcje w zdaniu,
- dokonuje rozbioru logicznego zdania, - rozwija zdanie, dodając wyrazy,
- stosuje w praktyce wiedzę z zakresu składni, - kształci logiczne myślenie.
2. Metoda i forma pracy
Metody: ćwiczenia praktyczne
Formy pracy: indywidualna i zbiorowa,
3. Środki dydaktyczne
Ćwiczenia
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza 1. Nauczyciel wita uczniów.
2. Następnie zapoznaje uczniów z tematem dzisiejszych zajęć i celem zajęć. Przypomina informacje o zdaniach wielokrotnie złożonych.
Zdaniem wielokrotnie złożonym, nazywamy zdania składające się z trzech, czterech a nawet większej ilości zdań składowych. Zarówno współrzędnych jak i podrzędnych.
3. Nauczyciel przypomina kolejność działań, które powinni podejmować uczniowie podczas analizy zdań wielokrotnie złożonych.
Kolejność działań:
a) wyodrębnienie i ponumerowanie zdania – jego części składowych, b) znalezienie wypowiedzenia głównego,
c) ustalenie zależności między zdaniem głównym a zdaniami składowymi, d) ustalenie zależności pomiędzy zdaniami składowymi,
e) sporządzenie wykresu,
f) opis wykresu – określenie rodzaju zdań składowych.
Pamiętajmy, że zdaniem nadrzędnym pytamy, podrzędnym odpowiadamy.
4. Kolejnym krokiem jest zapisanie tematu lekcji w zeszytach i przejście do właściwej, ćwiczeniowej części lekcji.
b. Faza realizacyjna
Ćwiczenie I
Przeprowadź analizę składniową podanych zdań. Zwróć uwagę na równoważniki.
a) Moja ciotka poprosiła mnie, żebym ją odwiedziła, kiedy będę na wakacjach w Krakowie.
b) Gdy skończą się zajęcia, pójdę do domu, zjem obiad a następnie obejrzę w telewizji film, który mi poleciłaś.
c) Kiedy ojciec wrócił do nas, nie mógł się nacieszyć nami, bo zaraz wezwano go ponownie do pracy.
d) Drzwi otworzyła mała dziewczynka, ale nie wpuściła nas do środka, bo nikogo dorosłego nie było w domu.
e) Byliśmy przekonani, że dziewczęta wygrają ten mecz, ponieważ były dobrymi siatkarkami i potrafiły walczyć do końca.
f) Kiedy wzeszło słońce, harcerze poczuli, że w namiotach robi się gorąco.
Ćwiczenie II
Podane wypowiedzenia uzupełnij wskazanymi zdaniami składowymi.
a) zdaniem głównym:
………, gdy nad łąką krążyły stada gołębi, a za jeziorem zachodziło słońce.
b) zdaniem współrzędnym łącznym:
Wszedł, ………., i po chwili wyszedł, nie powiedziawszy słowa.
c) zdanie podrzędnym przydawkowym:
Usłyszałem opowieść, ……….., ponieważ brzmiała niewiarygodnie.
d) zdaniem podrzędnym dopełnieniowym:
Obiecała mi, ………, jeśli tylko dopisze pogoda.
Ćwiczenie III
Ułóż zdania do podanych wykresów.
1
a) .
. 2
. .
. 3 .
b)
2
. .
. .
1 . . 3
c)
1 a 1 b
. . . . . .
. 2 . . 3
Ćwiczenie IV
Ułóż zdania spełniające następujące warunki:
a) 2 wobec 1 – zdanie podrzędne okolicznikowe sposobu, 3 wobec 2 – zdanie podrzędne okolicznikowe przyzwolenia, b) 3 wobec 1 – zdanie współrzędne przeciwstawne,
2 wobec 1 – zdanie podrzędne dopełnieniowe.
Ćwiczenie V
Każdy z uczniów ma za zadanie napisać jedno zdanie wielokrotnie złożone na osobnej kartce.
Może się ono składać z maksymalnie pięciu części składowych. Następnie zamienia się na zdania z kolegą z ławki. Ostatnim krokiem jest dokonanie analizy składniowej tego zdania i narysowanie wykresu. Wykonane ćwiczenia zabiera do sprawdzenia nauczyciel.
c. Faza podsumowująca
1. Podsumowanie przeprowadzonych zajęć. Nauczyciel przypomina cele dzisiejszej lekcji i dokonuje zebrania wiadomości na temat zdań wielokrotnie złożonych.
2. Zadanie pracy domowej.
5. Czas trwania lekcji:
45 minut
6. Bibliografia
1. Nagajowa M., ABC metodyki języka polskiego, Warszawa 1995.
2. Nasiłkowski S., Metody nauczania, Toruń 1997.
3. Nagajowa M., Nauka o języku dla nauki języka, Kielce 1994.
