E S P E R A N T O - O R G A N O DE IN T E R N A C IO K A T O L IK A
8a Kolekto H“ 3 — 3 A L D O N O ; LA J U N A B A T A L A N T O ... : MARTO 1927
Redaktejo - kaj Administrejo : ELBERFELD (6srm.)
K U N R E D A K T O R O J : P r o f C A R O L F I, O FM , Ita lu jo -, K a s p a r M A Y R , A ngJujo ; P reJ a to A . D O M B R O V S K L , L ito v u jo ; P a s tr o M A K A R A , P oJu jo; P r o f . P . M U E E A N G , F ra n c u jo ; W . S O L Z B A C H E R , G ern ta n u jo ; P a s tr o J o h a n o K o s n to , H u n g a r u jo .
Oni sendu manuskriptojn kaj pagojn nur al Elberfeld,
Aparas Monatflj Fondlta 1921
A B O N O : egaJvaJoro d c 1 ,2 5 s v . f r . k v a r o n ja r e . O n i m cn- d u ĉ e la C e fa d m in is tr a c io a ŭ ĉ c l a P ostoficejo
R E K L A M O : P o u n u c c n tin ie tra k o lo n ero egaJvaJoro d e 2 ,0 0 s v . f r . - A N O N C E T O J P ° e n p reso , (g is 15 v o r to j) 0 ,7 5 sv . f r . (a n ta ŭ p a g e ).
P O S T C E K A J K O N T O J : B c o g r a d 6 S 0 0 9 . B ruxeJJcs 1 8 5 7 3 4 . ’ B n d a p e s t 5 9 1 6 9 . - 's G r a v e n h a g c 1 2 5 5 3 7 . KoJn 7 6 1 0 5 . - P a r is 8 0 0 6 1 .- P ra ltct 7 7 3 9 6 .- R o n ia 1 /2 6 0 0 .
W a rso a w a 1 9 0 9 7 2 - W ien 1 6 2 4 7 3 .
S A N K T A N O K T O E N B E T H L E H E M
J a m an taŭ tag m ezem o n triĝ asv ig la vivo en la kolonadoj kaj haloj de la p a tria rk a palaco. Skoltoj en b ela uniform o ap eras lib erv o la gvardio de la h o n o rin d a p a tri- ark o . A ntaŭ la pordego kolektiĝas la lan d an o j en siaj p e n trin d a j kostum oj — ĉevaloj, aŭtom obiloj, policistoj — Ciuj rasoj kaj haŭtkoloroj estas rep rezen titaj
— de la hele b lo n d a slavo gis la profunde n ig ra n u b ian o . B aldaŭ estas tagm ezo — m allo n g a prego en la k ated ralo , b ela gotika konstruajo, kaj poste mi iras kun
kom isio tra. la volbai koionadoi. Je n an taŭ pordo afo ”d a skoltoĵ — guŝte je la a lia flar.ko mi devas eniri p o r p len u m i m ian kom ision, kaj kiam m i eliras el la Cambro la pordo m alferm iĝas, kaj la pa- tria rk o ap eras. ĉ iu j ekgenuas, kaj be- n a n te la a lta sin jo ro paŝas tra niaj aroj.
M a lrap id e form iĝas la procesio. An- taŭe skoltoj su r Cevaloj kaj policistoj, p o ste la afltom obiloj de la p astraj aŭtori- ta tu lo j, la h o n o rin d a p a tria rk o kaj lia sek v an taro . M alrap id e rnoviĝas la vetu- rad o tra la Jafla-P o rd o , je la piedo de la m onto Z ion, el kies alto salu tas nin la b e la ro m a n stila preĝejo de la nova ger- m a n a b e n e d ik ta n a ab atejo , la sola aba- tejo en P a le stin o (D o rm itio B. M . V.
M onaĥejo ). V era p o p o la m igrado al la a lie tio m m a lg ra n d a E p h ra ta -B e th le h e m .
M onaĥoj kaj m onaĥinoj de sennom braj o rd en o j kaj kongregacioj su p ren iras, p o r
solene festi la naskohoron de la S av in to en la san k ta loko. K atolikoj, ŝism anoj, ju d o j kaj p ro testan to j alv etu ras kaj pre- te rv e tu ra s en aŭtom obiloj. Jen. E lias- m onaĥejo ; ja m salu tas nin B ethlehem , to m b e jo de R aĥel. L a tu ta loĝantaro de
B eth leh em kunvenis, p o r ĉeesti la sole non. J e la lim o de la u rb o form iĝas Ia sek v an taro . E n solena procesio ni en iras e n la N askiĝopreĝejon.
N ia u n u a vizito d irek tiĝ as al la naski- ĝogroto. T r a m a la lta p o rd o — ni devas m u lte kliniĝi — ni en iras en la m alno- van preĝejon jam k o n stru ita n de la im - p e rie strin o H e le n a , kiu nun estas pose- d a ta de la grekoj. D u vicoj d a gigantaj k o lo ritaj kolonoj ; su p re restoj de antik- vaj m ozaikoj. D ekstre kaj m ald ek stre de .
la Cefaltaro kelkaj ŝtupoj gvidas m alsu- p ren en la k rip to n . A ltaro, sub ĝi arĝ en ta stelo , — a d o ra n te ni su rg en u as kaj legas:
« H ic ex M aria Virgitie Jesus Christus natus est. »>
K elkajn paŝojn plue ŝtupoj iras al du
altaro j : Je n ni sta ra s antaŭ la kripo, en kiu L i trovis sian u n u an p p o zo n . ĉ i tie L in ad o ris la S anktaj T r i R eĝoj, L in , la reĝon de la m ondo, la S avanton de la ho m aro . A1 ili estas d ed icata la m aldek- stra a lta ro ...
M allonga vizito ĉe la tom bo de S an k ta IJiero n im o ; tiam ni en iras la Preĝejon de S a n k ta K a ta rin o .la paroĥan preĝejon,
BETHLEHEM vldita de la NasM gcprcĝejc.
TOMBEJO DE RAĤEL
por adori la S avinton en la P le jsa n k ta S ak ram en to .
P o st pro m en ad o tra B ethlehcm ni restad as en la rondo de germ anaj m ona- ĥoj en la m onaĥejo de la franciskanoj, kiel kies gastoj ni ankaŭ trovis loĝadon kaj n u tra d o n . P o st la vesperm anĝo ni iras en la korton de la greka-ortodoksa m onaĥejo, kie antaŭ g ran d eg a popol- am aso estas k an tataj tiuj belaj m alnovaj anglaj. kristnaskaj kantoj, p ri kiuj Dick- ens rak o n tas al3 ni kaj kiuj p er la angla ju n u lm o v ad o ree kreskas al nova vivo.
A nkoraŭfoje m alsu p ren en la naskiĝo- g roton. P le n p le n a de hom oj estas la loko, — m onaĥinoj silen te p reĝ an taj
sid as antaŭ la kripo ; aroj da piuloj kaj
— scivolem uloj preterfluas
L a d e k u n u a horo proksim iĝas, kaj ni serĉas al ni loketon en la preĝejo, el kie ni povas Ceesti la pontifikan m eson.
L a ŭ ta k ta frapado de bastonoj aŭdiĝas.
T r a la p o p o lo la kavasoj de la k o n su lo j
p rep aras la vojon p o r la konsuloj. M al- laŭ ta tin tad o -ĥ o ro k n ab o j, kanonikoj pa- ŝas tr a la m eza kolonado — sekvas la p a tria rk o ak o m p a n a ta 4c p relato j kaj p astro j kaj eksidas s w j ,A t~cno.
L a k ristn ask a m eso kom enciĝas. — S olene estas c e le b ra ta la pontifika m eso.
D um la «Laŭdes»» sekvantaj ĝin, je Ciuj altaroj kaj en la k rip to kom encigas la mesoj m allaŭ taj. L a eflropanon iom ĝenas la Ciama m alkvieteco — daŭra venado kaj irad o , la infankriado ( pa- trin o m a m n u tra n ta sian infanon dum
la m eso Ci tie tu te ne cstas io neordi- nara) ; ni, kiuj jam depost pli longa tem p o logas en la S an k ta L an d o , ne lasas nin ĝeni p e r tio en n ia pieco.
L a « L aŭ d es » finiĝas, kaj nun kom en- cigas tiu ccrem onio, kiu eble n u r en B eth leh em estas konata. L a procesio denove form igas, je la kapo paŝas la p a tria rk o , p o rta n te en la brakoj la fi- guron de la K ristinfano, kiun li m etas en la kripon kaj ad o ras en sile n ta pre- ĝo.
N i ĉeestas ankoraŭ m allaŭ tan m eson, por ricevi la P le jsa n k ta n S ak ram en to n Ce la h o n o rin d a loko. P o ste ni reiras por ripozi — sed ankoraŭ longtem pe ni aŭdas la b ru ad o n de la aŭtom obilhu- poj kaj la v etu rad o n de la aŭtom obiloj,
kiuj rep o rtas p iu lo jn al Jeru salem . Kaj ankoraŭ en la dorm o en nian orelon en iras la sonorado de la sonoriletoj dum la san k ta tran ssu b stan ciĝ o — ĉar sen- Cese estas legataj m esoj — ĝis la tria p o sttagm eze, dum kiam novaj aroj d a eŭropanoj kaj indiĝenoj m ovigas al Be- th le h e m , p o r salu ti en la kripo la Sa- vinton de l’M ondo.
« H onoro al D io en la altoj kaj paco sur la tero en la homoj de bona volo ! » *
M axim us S C H M O L L E R ,
D el. de M O K A , Jeru salem .
8a Kolekto N° 3 KATOLIKA MONDO Marto 1927
L A K A T O L I L A E K L E Z I O E N H U N G A R L A N D O
Verkis Pro Johano KOZMA
Sur teritorio de la « historia » nomita Hungar- lando la kristana religio estas pli ol miljaraĝa.
Pannonia kaj Dacia, la granda teritorio inter Da- nubo kaj Dravo, kaj la nuna Transilvanio estis okupitaj de Romaj legioj, kaj inter la soldatoj mul- taj troviĝis kristanoj, kiuj konvertigis ankaŭ indi- ĝenojn. La Martiroloĝo memorigas al ni la 7. de januaro S. Niketon episkopon, kiu faris apostolan laboron inter la Dakoj, simile oni legas en la M a r tiroloĝo pri S. Pollio, Prisko, Mallio kaj Aleksan- dro (28. marto) pri S. Rutilo kaj liaj socioj, (4.
jun.), pri S. Agrikolo (3. decembro), glorigitaj per martiraj kronoj en Panonujo. Bedaŭrinde, la gran- da popolmigrado preskaŭ neniigis la postsignojn de le kristanismo tie.
La kristana eklezio triumfe reviviĝis ĉi tie en la o-a jarcento per laboro de S. Cirilo (827-866) kaj Metodo, ties frato. Tradukintaj la S. Skribon kaj la plej necesajn liturgiajn librojn de la greka rito en slavon, la ambaŭ sanktaj episkopoj pres- kaŭ tute konvertigis la arojn de la slavoj sur teri' torio de la nuna Cehujo, Moravujo, kaj sude ĝis la rivero Savo. La hungaroj alvenintaj de oriento Ĉ. 896, trovis en la teritorioj al si submetitaj su- fiĉe viglan kristanan vivon. Kaj la venkintoj glave, fariĝis venkitaj spirite. La hungaroj ne nur lasis la slavojn kaj aliajn kristanojn libere ekzercadi iliajn religiajn agojn, sed ankaŭ multaj hungaroj komencis interesiĝi pri la evangelia lumo.
Gentestroj kaj naciestroj volis fondi fiksan lan- dan, por plibonigi la situacion de la gvidita popolo.
Ili atente rigardis la okcidentaj kaj sudajn popo- lojn, al kiuj en la aventurmilitaj ekskursoj multe ili interrilatadis. Kaj la dia graco laboris en ili. En la animo de la regnestroj iĝis sopira soifo de vero.
Du eminentaj gentestroj: Bolcs kaj Gyula (Bolĉ k.
Djula) esti j. 950 en Konstantinopolo laŭ greka rito baptitaj, kaj ili venigis grekan monaĥon, Epis- kopo Hieroteo, en Hungarlandon por prediki la kristan religion.
Ne multe poste la ĉefnaciestro Geza, bofilo de Djula ankaŭ akceptis la s. bapton kune kun la filo Banjnok aŭ Vajk, kiu okaze de la sankta baptiĝo ricevis la nomon Steĵano. Surtronigita en 997, Stefano plenforte komencis sian apostolan laboron, kaj helpe de pastrojJk^>kcidentaj landoj alvenigi- taj li tute kristadigis Ia hungarojn. La papo, II. S.
Silvestro donacis al Stefano oran kronon, sceptron kaj titolon : « apostola reĝo ». S. Stefano organi- zis episkopajn eparĥejojn (10), konstruigis mul- tajn preĝejojn, fondis monaĥajn kaj monaĥinajn domojn. Antaŭ lia morto (1038, la 15-an de aŭ- gusto) l i estis sian landon dediĉinta al la Sankta Dipatrino. Li povis! La katolika Eklezio en la lan- do estis imitinde organizita, pre ĝejoj, episkope- jo j. monaĥaj domoj je teraj bonajoj, bienoj, kons-
truajoj ktp. bonege provizitaj. Kaj Dio akceptis favorege la laboron de sia servo. Stefano estis — apenaŭ 45 jaroj post la morto — en 1083 kiel sanktulo kanonigita.
La sankta Dipatrino protegis sian landon. La Maria Regno, kiel mezepoke Hungarlando estis nomita, suferis multe da malbonajn sortbatojn, sed ĉiam ĝi resaniĝis kaj refortiĝis memforte. Nek mi- litegoj kaj barbaraj atakoj, nek spiritaj malbonaĵoj, herezioj, skizmoj povis embaraŝi la vivon de la katolika eklezio dum pli ol 900 jaroj. Kaj post la revolucioj la katolikaro estis, kiu relevis la hndon ka’ elprenis el la brakoj de la bolŝevismo.
♦ ♦ ♦
H ungarlnrido a n ta ŭ m ilita estis (sen K roatujo) g ram la de 282.870 km-oj kun 18.264.533 da lo g an to j.
La T ria n o n a -P a c k o n tra k to treeg-e ĉ :rk a ŭ to n d is la g e o g ra fia n k arto n de H u n g a rla n d o . T e rito rlo de la n u n a « M anka » H u n g a rla n d o estas 91.114 krn-oj kun 7.481.954 da lo ĝ an to j.
La u n ik a g re k rita ĉefepiskopa resid ejo B alazsfal- va, (B alajfalv a, n u n Blaĵ) k u n e kun la a p a rte n a n ta m etro p o lita ep arh io kaj tri su fra g a n -e p a rh io j estas su b m e tita ĵ al ru m a n a im perio. La p a s tra ro n acie riu n e n a, estis ĉiarn fo rta p ro p ag a n d isto de la ru m e n a n aciism o . atikaŭ su b la h u n g a ra reĝiino.
La poli.tikistoj de B u m an u jo , kaj la p io n iro j de *a ekpenso B u m en ia M are en h u n g a ra j terito rio j aga- d ln ta j esp erig is al la « ru m a n a > eklezio la plej h o n an sltu acio n . Sed la sekvoj e lm o n tris jam gis- n u n , kiel la esperoĵ p len u m ig o s en la estonteco : la ru in a n a re g ista ro fa ra s ĉio n eblan por reskizm igi. la ru m a n a n g rek o k ato iik aro n * k o n v e rtig in ta n en la S. Unio p e r laboroj de la h u n g a ra j apostoloj reĝoj n u r en 1700. C im inde ke sukcesos p a rta p erfo rte, p a rte alloge. La rito kaj cerem o n io j estas tu te g a la j, la koinfortoj kaj g ajn o j m a te ria la j Ĉe la « ŝtatekle-
zio » estas tre sig n ita j, kaj la popolo sufiĉe m a lriĉ a , la p a s tra ro sufiĉe d u o n m alv arm a.
En teri.torio de M anka H u n g a rla n d a restis 3 ĉe- fepiskopaj rezid en cu rb o j : E sztergom (E stergom = S trig o n o ), K alocsa (K aloĉa = Colocea) kaj E g er
(Agrio). ' Ĉ iu j ili a p a rte n a s al la tin a eklezio. La E ger-a ĉefep arh io estas in te g ra , la am b aŭ a liaĵ es- tas m a lp lig ra n d ig ita ĵ per la p a c k o n tra k ta j novaj
lan d o lim o j. P a rto de la p rim ita ep arh io Eszter- gom a p a rte n a s al Cehoslovakio, p a rto de K aloĉa e p arh io al Jugoslavio. Tiel a n k a ŭ la su fra g a n a j cparhi/.oj.
T ri episkoplandoj : N y itra, Szepes (Sepes = Sce- puso) n u n e : Spiŝ, kaj B eszterceb an y a (Besterce- b a n ja = B an b istriĉk a) a p a rte n a s al Cehoskovakio.
La pli g ra n d a p a rto de e p arh io K assa, (Kosice), R ozsnyo (Rojnĵo) tro v ig as sub ĉeha, la plej g ra n d a p a rto de la ep arh io i N agyvarad (N adjvarad = Ora- d ea Mare) kaj la tuto de la T ra n s ilv a n ia e p a rŭ io estas sub ru m a n a im p e rio , p a rto de ep arŭ io C sanad (Canad) a p a rte n a s al ru m a n o j, p a tro a l serboj, par- to al H u n g a rla n d o . Tiel sam e estas d is ŝ irita la Szat-
m ar-a (Sa tu M are) e p arh io in te r ru m a n o j, ĉehoj kaĵ h u n g a ro j, la S zom hat-germ anoj, G.vor (Djoor) in te r h u n g a ro j kaj ĉehoj ,P ĉcs (Peĉ) in tcr h u n g a ro j kaj serboj, kaj la grekokatolikn e p a rh io H ajddudo-
rog in te r h u n g a ro j, ram an o j kaj ĉehaj.
Kroin 22 p aro ĥ ejo j estas suh ĉeh a im p erio n m eti- la du g rek o k ato lik aj ep arh u ejo j (M unkacs (Mukaĉe- vo) kaj E p erjes (P rjaĉevo). S en m an k e re stis en la te rito rio h u n g a rla n d a n u r tri c p a rio j : Alha Bega
= S zek esfeh erv ar (Sekeŝf), Vac kaj V eszprĉm (Ves- prem ).
La n u n a situ acio m o n tra s k lare la se k v an ta ta- belo :
La ĉefsum o de la p a s tra ro : 2797.
A r h ie p is k o p a
l a n d o E p a r h i o K a to lik a
lo g a n ta r o P a r o h o j P a s tr o j M o n a h o
p a s tr o j M o n a h in o j
ESTERG OM •
E sz te rg o m 730.482 103 410 357 1304
G y o r /k a t. 301.223 143 272 • «
lla jd u d o r o g , g re k . 146.000 87 104 4 —
P e c s 460.000 154 289 163 274
SzekesfehervA r 316.312 105 169
.191 39 313
S z o m b a th e lv 320.935 116 63 188
V aĉ 950. (XR) 190 314 , 67 318
*■ Veszprem < 698.351 244 352 198 320
C e fa b a tla n d o
P a n n o n h a lm a 23.022 13 70 ?
* K u n e : 3.916.325 1155 2081 931 2617
EG ER E g e r 800.558 214 354 120 297
* E p e rjc s-M u n k ŭ c s
. g re k o -k a to lik a 19.655 23 23
K assa, h u n g . p a rt. 81 700 49 78 15 ? 8 ?
N a g y v ŭ ra d , h . p. 103.726 32 70 10 ? 15 ?
R o z sn y o , h . p. 52.624 19 29 — —
S z a tm a r, h. p . 22.350 16 19 — —
K u n e : 1.080.613 353 573 145 320 -
KALOCSA K alo csa-B acs 189.000 63 138 72 649
C san ad h. p a rt. 230.000 39 80 3 9 , 101
K u n e : 419.000 102 218 111 750
CEFSUM O : C efep isk o p a e p a rh io
E sz te rg o m 3.916.325 1155 2081 931 2617
Eger 1.080.613 353 573 145 320
K alocsa 419.000 102 218 111 750 .
E n tu te : 5.416.318 2832 1610 1187 3687
La tabelo ĉi su p re c itita donas n u r laŭeble preci- z ajn inforinoj la e ra ro ebla ne estas pli ol 3-3.5
%, ĉ a r ia o ficiala popolsum igo en 1920 in o n tris 5.271.975 da a m b a ŭ rita j k ato lik o j. La di.ferenco ve- n a s aŭ el la p lim u ltig o n a tu ra , a ŭ el m a lg ra n d a ĵ e raro j ĉe la p ro k slm u m a elm o n tro de sum o de fide- luloj en h elk aj p a ro h e jo ĵ. T am en la d o n itaj nom - hroj su fiĉas p o r elin o n tri, ke la n u n a M anka H un- g a rla n d o estas k a to lik a lan d o en 75%.
La p ro k sh n u m e 200.090 greko-katolikoj vivas k u n e kun 5.200.000 la tin rita n o j en bo n a konsento.
La sta tistik o estas ne p reciza a n k a ŭ j e la v id p u n k to de la n o m b ra rila to de la d iv ersaj rito j. L a supreci- titaj nom broj de la g rekokatolikkoj e n h a v a s n u r tiu jn , kiuj a p a rte n a s al g rek ita j O rd in ario j, kaj tiuj-ĉi loĝas sole la n o rd -o rie n ta jn p a rto jn de la la n d o . La g rek rita n o j lo ĝ an taj sp o ra d e a ŭ en m al- g ra n d a j g rupoj en aliaj p arto j de la lan d o , kaj si- m ile a n k aŭ la a rm e n rita n o j n e m u lta ĵ e n h a v iĝ a s en la n o m b ra de la la tin rita n o j. P a r im agpovi la nom - b ro jn de tiuj ori.entritanoj sufiĉu, ke ekz. la Gyŭr-a ep aro h io h a v as p aro h o n , kie 710 da g rek o ritan o j es-
tas su b m etitaj al la tin a p a ro h e stro .
K v an k am la nom bro de p a s tra ro estas m a lg ra n d a k o n cern e la fid e lu la ro p riz o rg a ta, la re lig ia vivo es- tas su fiĉe vigla. La v ilag an o j tiel, kiel la urb lo g an - toj reg u le p a rto p re n a s en la diservoj pro k sim u m e en 50%. Kaj tiu ĉi p ercen to ne estas rid e tin d a , se oni e n k alk u las, ke en la c itita j nom broj en h av ig a s a n k a ŭ in fan o j m a lp lia g a j ol sep ĵa ra j,- rn alju n u lo j knj m alsa n u lo j, d iv ersaj oficistoj, kiuj estas m al-
h e lp ita j e n la re g u la p a rto p re n o al diservoj pro di- v ersaj kaŭzoj, lab o risto j de fab rik ejo j, kie la labo- rad o n e n ia m h a v as p aŭ zo n kaj m u lta j a lia j guste
fo re sta n ta j.
Krom la o rd o n itaj devoj la fideluloj volonte en- tre p e n a s n e o rd o n ita jn devojn. Urbe kaj v ilage la k u lto .de la P le js a n k ta Koro estas tre ŝ a ta ta . La u n u a j v endredoj de la m o natoj p le n ig a s la prege- jo jn je k o n fe sfa ra n to j, kaj la e ŭ h a ris tia S in jo ro Je- suo estas fervore a d o ra ta k aj p re n a ta en la s. ko- m u n ik ig o . In te r la g re k rita n o j la m onahoj de la Or- deno S. Gr. B asilio p ro p a g a n d a s la k u lto n de la d ia Koro plensukcese. Ilia re lig ia m o n atg azeto ha- vas en p resk aŭ ĉiu n u m ero artik o lo n p ri laplej- g e le rn a n to j. Sed tiu j n u r estas la m isioj depend- estas la Ilo sario la plej a in a ta sodaleco, precipe ĉe v irin a ro . Sodalecoj de A ltaro tro v ig as p resk a ŭ cn ĉiu p aro h o . Ohi tre a m a s la m a ĵm o n a ta n M aria-kul- ton.
In te r la san k tu lo j ,krom la D ip atrin o , estas tro h o n o ra ta S. Josefo, S. A ntonio de Padovo, S. Tere-
zio de L izieux, kaj precipe post la la s tja ra j cen tĵar- festenoj, S. F ran cisk o de AssLsi. L a g rek o ritan o j tre ŝa ta s la k u lto n de S. Nikolao, Ĉefepiskopo de M yra.
En lau rh o j flo ras la M ario-kongregacioj kaj Kre- do-nnuigoj. In te r la in fa n a ro estas tre v ig la re lig ia vivo p er la t.n. « Gardo de la S. K oro » kiu in- fa n a u n u ig o estas p resk aŭ sp eciala h u n g a ra kons-
tru aĵo .
La M ario-kongregacioj kaj K redo-unuiĝoĵ klopo- das ne sole la in te rn a n diam o n keskigi, sed an- k aŭ la ek ste rn a n re lig ia n vivon helpi. P re le g ad o j, p u b lik aj p aro lad o j, koncertoj k u n v e n ig a s la publi- kum -on d istrem an , kaj in te r la d istrila ĵ p ro g ram o j ĉiam oni donas a n k a ŭ « s p irita n en h av o n ».
Kie la kongregacioj kaj k red u n u ig o j bone pros-
peris, la so cia vivo paŝo post paSo fa rig a s p lik ato li- ka. L ab o ristaj U nuigoĵ, p a tro n a ta ĵo j, lib eraj aka- dem ioĵ o rg an izig a s. La k ato lik aj p rin cip o j estas tra n s p o rta ta j en la ek o n o m ian vivon kaj la sufiĉe potenca, ĉ a r riĉa kaj — la ŭ te g a — a lire lig ia n a ro devas paŝo p o st paŝo sin akomodi. al la k ato lik aro .
C iujare festen ig as je g ra n d a j solenecoj en Buda- pest k a to lik a lan d k o n g reso . L a la s ta n en oktobro 1926. p a rto p re n is pr. 200.000 liom oĵ. Ofte oni ara n - gas k a to lik a jn tag o jn en la p ro v in cu rb o j. La lastja- raj k ato lik aj tagoj estis pr. 30 ku n 350.000 p arto - p re n in to j.
L a k a to lik a p resaro a n ta ŭ la m ilito estis tre sen- forta. La ferv o ra lab o ro de P. A dalberto BANGA, S. J. fondis g ra n d a n p re sa re n tre p re n o n : K ŭzponti S a jtd v a lla la t. T iu ĉi firm o. eld o n as n u n e la plej b o n ajn ĵu rn a lo jn en H u n g a ru jo . Tri. ĉ iu ta g a j ĵur- naloj, m u lta j revuoj kaj b onaj lite ra tu ra j v erk o j a p e ra s en la e n tre p re n a eld o n itaro .
La S tefan eo (Societo de S. S tefano), kiu estis tre lo n g d aŭ re la sola eldonisto k ato lik a en H u n g a rla n - do ,tute ne p len d as pro m an k o de k lie n ta ro . L a k ongregacioj a lk u tim ig is la an o jn leg ad i k ato lik a- ĵo jn , kaj la k o n g reg acian o j p ersv ad is a n k a ŭ al alioj.
E n tu te oni. devas k o nkludi, ke la p o stm ilita H un- g a rla n d o estas en la piej bo n a d irek to p o r a tin g l tiu n k a to lik a n vivon, k iu konvenns al M aria regno.
H elpas ĝ in la p a s tra ro laŭ koro de K risto, kaĵ b elp as la p le ĵs a n k ta koro m em , p e r pregoj de la.
S. V irgulino.
>ŝa Kolekto N° 3 KATOLIKA MONDO Marto 1927
A te is ta d a n g e ro , k a j devo de k a to lik o j
« La propono de prelato Dombrovski (en la januara numero) estas tre bona. Mi ne nur kon- sentas la proponon, sed mi jam komencis la antaŭ- studojn por vorki la unua broŝuron sub surskribo:
DIO, enhavonta skizon de la naturala teologio kaj la dogmatikan pritrakton de Dio laŭ apologiaj celoj redaktotajn. Se Dio min helpos verki la verkon, mi sendos al vi por ekzameni kaj eldonigi. »
Johano KOZM A.
Letero el Anglujo
K ion la p aco signifas al la anglaj katolikoj
Angla amiko sendas al ni jenan rimarkindan .artikolon :
Estas dirite, ke la plej granda de britaj interesoj estas la paco! La hejmo de la anglo estas lia kas- ,telo, kaj en tiu kastelo li amas treege, ke paco re- gas. Li sidas paceme kaj legas pri la klopodoj de la Ligo de Nacioj. Lia admirado leviĝas en si- lento aliĝante al la fumo de lia « pipo de paco ».
Sed la mondpaco ne estas persona afero por Ii, Ĉa li scias malmulte pri la granda Katolika Paca Modavo. Li kunfaldas sian ĵurnalon, ŝlosas la kastelpordon kaj enlitiĝas. Cio estas paco en la
« Kastelo de la Anglo ». Eble li kuŝas sendorme, kaj kio povas malhelpi lian aktivan spiriton retur- niĝi al tiuj malhelaj malcertaj tagoj, kiam la paco de lia hejmo estis riskata. Ho jes, li admiras la klopodojn por mondpaco. Sed kiel ĝi iam realiĝos?
Keikfoje li sentas, ke la Ligo de Nacioj havas preskaŭ neeblan taskon antaŭ si. Gi aperas al li kiel nevidata potenco, kies voĉo estas aŭdata en longaj paroladoj kaj debatoj kaj alvenas al la kon- kludo, ke nur, kiam la « homo en la strato » ve_
nas en kontakton al tiuj, kun kiuj paco estas ser- ĉata, ni povas esperi mondpacon. Kaj kiu volas ent. epreni tiom gigantan taskon! La lastjara kon- ferenco de Bierville pruvis la esperojn kaj eble- cojn de tia entrepreno. La ĉeestintoj revenis sen- tante, ke estas ilia devo disvastigi la ideon de la granda bezono por tiaj konferencoj kiuj kunigis ilin vizaĝon al vizaĝo kun tiuj. kiuj pro naciaj kaŭzoj estis devigitaj preni armilojn kontraŭ ili en la plej sanga konflikto iam konita. En la Enciklika Letero de Pio XI-a la Sankta Patro pledas por Paco en la Regno de Kristo. Ne povas esti paco, se ne la animoj de ĉiuj homoj estas pe- netrataj per la sento de religia devo kaj Kristo estas ĉio in ĉio. Devus esti la tasko de ĉiu angla
katoliko propagandi la Katolikan Pacan Movadon, Ĉar ĝi signifas tiom multe al la individuo, al la tuta mondo. Neniu povas ne vidi, ke nek al la individuoj nek al la popoloj venis vera paco post la milito kaj ke Ia trankvileco tiom sopirita an- koraŭ mankas.
Repaciĝo estas la Ĉefobjekto de la Katolika Paca Movado, kaj kvankam juna kaj ne bone-ko- nata en Anglujo, ne estas demando pri ĝia gra- vega efektiveco en la proksima estonteco. Nun anstataŭ fidinda sekureco ni havas kreskantan ne- certecon kaj novan konfuzon. Kaj kiu povas m iri ori tio? La gazetaro, kies sola intereso estas sen- sacio, eĉ je risko de nacia konfuzo, estas ĉiam preta semi la semon de komplikaĵoj, ĉar sensacio signifas pliiĝantajn vendojn kaj profiton. La angla- lingva delegitaro en la lastjara kongreso estis mal- granda, kaj tamen, kies intereso por paco estas pli granda ol tiu de la trankvila ŝtatano de Grand- britujo? Kiam oni pensas pri la vortoj de la anĝe- lo anoncanta la naskiĝon de Kristo al la ŝafistoj,
« Paco sur tero, Bonvolo al homoj », oni plene komprenas, ke nur povas esti paco en la Regno de Kristo. Car ni bezonas apostolan spiriton ser- ĉante la mondpacon, certe koncernas ĉiun katoli- kon ekkoni la liojn por propagandi la klopodojn de la Movado por la disvastigo de literaturo konek- tata kun tio, pop ke ĉiuj homoj sciu, ke la Eklezio ne estas maldiligenta, klopodante porti daŭran pa- con al la mondo en la Regno de K risto !
W. H. B., London.
L A K A T O L I K I S M O E N S U D A F R I K O
Vasco da Gama trovis en la jaro 1498, serĉante la vojon al Hindujo, la Kapon de la Bona Espero.
Liaj petoj ĉe la portugala reĝo Johano Il-a efikis ke jam baldaŭ poste fondiĝis eparkioj en la okci- denta marbordo de A friko ; sed la grandega dis- tanco neniam permesis al la apostoloj de Okciden- ta Afriko, efike atingi la loĝantarojn de la Sudo.
Kvankam eŭropaj ŝipoj ofte haltis ĉe la Kapo, ve- turante al Hindujo, donante al la misiistoj, kiujn ili portis, okazon de efemera apostolado, en la ko- menco de la 19-a jarcenta neqiu postsigno plu ekzistis kiun cetere la holanda koloniigo (1802- 1806) sendube estus neniiginta. Tri pastroj, kiuj en tiu epoko havis permeson de la Haga re- gistaro zorgi pri la katolikaj koloniistoj, neniam ha- vis eblecon misii inter la indiĝenoj.
Mgr. G riffithz, la unua apostola vikario de la Kapo, diris 1891, ke la trovis « neniun tradicion, neniun signon, kiu atestus la ekziston de katolikoj, aŭ postsignojn de la laboro de tiuj pastroj ». La angla regado (depost 1806) estis pli tolerema. Ci forpelis la holandajn pastrojn, sed permesis la sen- don de irlandaj misiistoj. La Kapkolonio tiam apartenis al la apostola vikariejo de Maŭricia In- sulo, kies jurisdikcio ampleksis la tutan Sudan
Afrikon kontinentan kaj insularan. La giganteco de la misiolando, la distanco de la centro kaj la man- ko de misiistoj efikis, ke ĝis la jaro 1820 ne alve- nis pastroj. Tiam laŭ komisio de la apostola vika- rio benediktana patro ekloĝis tie meze de kolonio de irlandaj familioj nove elmigrintaj. Tiu katolika ĝermo baldaŭ pligrandiĝis; regimento de libervo- luloj konsistanta el soldatoj francaj, belgaj, kaj germanaj grandparte ekloĝis sur la tero, kiun ili gajnis por Grandbritujo. Irlanda pastro ankaŭ ve“
nis por vivi inter siaj samnacianoj. Sed malkon- sentoj interne de la katolikaj komunumoj kaj ĉika- noj de la loka registaro vanigis la klopodojn de tiuj du laboristoj de la unua horo. Holanda kaj poste angla pastro ankaŭ sensukcese Iaboris. Sen- kuraĝe ili foriris 1835 el la kolonio, kiu dum kelkaj jaroj nur plu vidis pastrojn travojaĝantajn.
Propono de misiisto de la Burbona Insulo P. Bra- dy decidigis la Sanktan Seĝon fondi 1837 sende- pendan vikariejon de la Kapo ; la unua ĉefo estis irlanda dominikano Mgr. G riffithz.
La komencoj de la katolikismo estis malrapidaj kaj malfacilaj. La jena ekstrakto el raporta de Mgr G riffithz al la Centra Konsilantaro de Ia Propa' gando de 1’ Kredo donas la mezuron de ĝiaj unuaj progresoj : « De la 14 aprilo 1838 ĝis la 7 janua- ro 1841 okazis 290 baptoj, inter kiuj 30 de plia- ĝuloj, 50 edziĝoj kaj 126 sanktoj konfirmoj ; la nombro de la komuniantoj estis 150 en 1838, 160 en 1839, 200 en 1840; 20 idolanoj venis al nia sankta kredo interne de 2 1/2 jaroj ; ni ricevis 38 konvertiĝojn de hereziuloj kaj donis la reli- gian entombigon al 93 kristanoj. » (Analoj de la Propagando de la Kredo 1843).
Jen statistiko de la evoluo de 1’katolikismo :
Ja ro katollkoj pastroj fratinoj lernejoj
1841 2 500 4
1869 12.150 28 23
1886 18.248 88 50
1901 45.332 108 193
1924 202.902 383 2277 719 kun 54642
g elern an t
La apostola vikarejo « Kapo de la Bona Espe- ro kaj apudaj regionoj » jam en la jaro 1847 estas dispartigita. Nun Sudafriko konsistas el 18 ekle- ziaj teritorioj : 9 ap. vikariejoj, 8 an. prefektejoj;
1 misio. Jen ilioj nomoj kaj la misiaj ordenoj ad’
ministrantoj ilin :
Zambezi, ap. pref., angla|'je$uitoj, Norda Rhodesio, m., polaj jesuitoj.
Namagualand, ap. pref., Oblatoj de S. Francis- ko de Sales.
Kimberley, ap. v ik .4 Oblatoj de Mario Senma- kula.
Kronstadt, ap. pref., Patroj de la Sankta Spirito.
Norda Transvaal, ap. pref., Benediktanoj de Monte-Casino.
Transvaal, ap. vik., Oblatoj de Mario Senma- kula.
Basutoland, ap. vik., Oblatoj de Mario Senma- kula.
PRIM ITIA
O r / g i n a / a r a k o n t o d ĉ Z o m b o r i I v a n
Je la u n u a v e n d re d o de decem bro ŝi fin fin is sia n G ra n d a n Novenon. F ru m a te n e ŝi devis vekigi p o r ĝ u sta te m p e atin g p o v i la m a ln o v a n p reĝ ejo n de la u rb eto , ta m e n ŝi iris. De post a p rilo ŝi estas fin- m a rŝ in ta tiu n v o jon je la u n u a v en d red o de ĉiuj m o n ato j, k v an k am ŝi devis p ie d iri p re sk a ŭ 15 kilo- m e tro jn laŭ lo n g e de la ferv o ja streko, d u m Ŝi. po- vis iri de ia 473-a p o sten d o m o ĝ is ia stacio, kaj p lu a n d u o n h o ro n de la stacid o m o ĝis la p reĝ ejo en la urbo. Je ĉi tiu d e ce m b ra vendredo neĝblovego estis la vojon k a ŝin ta , kaj la m a te n k re p u sk a vago- n a ro devis h a ltiĝ i en la valeto in te rm o n ta , ta m e n la b o n a v irin o estis fin m a rŝ in ta la vojon tie n kaj reen.
— Iom m i devas p e n ad i p o r m ia an im o , — ŝi~
resp o n d is al MATUSKA, la edzo, kiam li b o n v en ig is ŝi.n p er m ild a m u n n u re to okaze de la rev en o p res- kaŭ d u o n fro stite . De dudeksep ja ro j m i estas vl- v a n ta cn tiu ĉi d ezertaĉo, m alp ro k sim e al Dio kaj al hom oj, m i tu te ne volus m o rti sen ricev l la Ĉielan p a n o n en m ia m o rtlito .
— Kaj ta m e n vi. ne ricevos g in ! — k o n tra ŭ d iris Ŝerce la m a lju n u lo , — ĉ a r m i ne h a v a s m o n o n p o r v e tu rilo a lv e n ig i p a stro n , kaj p astro j ne venos a l ni p e r fervoja tricik lo ,kiel la sin jo ro strek in sp ek - toro.
— Bone, bone ! — k o n sen tis Sno. MATUSKA — vi n u r ŝe rc a d u ! Certe vi ag u s tu te alie, se la fakto estus a k tu a la !
Sed la ŝercad o re c ip ro k a h a ld a ŭ estis ĉ esiĝ ln ta.
Sno MATUSKA su b ite m a n a tu ig e tis sia n b ru sto n ; Ŝiaĵ tra j toj m a lb e lfo rm iĝ is ; ŝi se n iis a k ra n dolo- ron en la in te rn o se la b ru sto . Kuŝi ŝi e stis devi- ĝ in ta . Vere, en la g ra n d a d u o b la voĵaĝo p ied a ŝi estas m a lv a rm u m iĝ in ta d an ĝ ere.
La d u a n tag o n a n ta ŭ la K ristn ask festo ŝi. se n tis sin tre m alsan e g a . L a edzo sk rib is le te ro n a i la sin ĵo ro stre k in sp e k to ro : b o nvolu a lv en ig i la sinjo- ron k u rac isto n . La n a jb a ra p o ste n g a rd isto tu j plue- n ig is la letero n , sed la k u ra c is ta Moŝto ne venis.
K iam la n a jb a ro ĵ re n k o n tis sin in te r streko-inspek- tad o ĉe la lim o, ili p a ro la d is n u r p ri ĉi tiu tem o, tiel a n ta ŭ k iel po sttag m eze.
— Ho, li e sta s g ra n d a sin jo ro ! — ek k o leris la n a jb a ra stre k g a rd isto . Li tu te ne venos al m izeru -
loj en Ĉi tia v etero . Eble se vi povus ŝm irig i al lia m oŝtego u n u bankbi.leton de k v indek spesm iloj !
Car li volas n u r m o n o n ! S ro M a tu s k a tra n k v ilig is :
— Ne, tu te ne 1 Se certe li h a v as m u lte d a faro- taĵo j a n k a ŭ en la u rb o en tia s-endia m alv arm eg o . Certe li d evas v iziti a n k a ŭ m u lta jn m a ls a n u lo jn en la u rb o kaj v ilaĝ o ĵ. L a veno k o sta s d u o n o n d a tago, la red o m en iĝ o a lia n d u o n tag o n . La relau to m o b ilo ne povas tra b o re g i tiu n ĉi. am aseg o n d a neĝo. Eble oni ne povas doni a k o m p o n a n to n al la relaŭ to - m obilo, Ĉar ĉiuj lab o risto j estas o k u p itaj en la sta-
cioj je la sen n eĝ ig o dc la re lp a ro ĵ.
L a n a jb a ro in a n sk u is al MATUSKA.Car la estas tiel b o n k red e in a ,kaĵ ponsas Ĉiain n u r bone p ri kiu a jn hoino, k v a n k a m estas m a lb o n e g a la tu tm o n d o I
La n o k to n a n ta ŭ la v ig ilio de K ristn ask o veldĝis te ru ra n eĝ v en tcg o k ia la m a lju n a MATUSKA ne- n ia m sp ertis. La n ia lg ra n d a dom eto de la ferv o jg ar- disto estis tu te d isig ita de la m ondo. L a d u d e k trih o
r a v a g o n aro estis je d u a kaj d u o n o fo ik u rin ta , la n o g to fin a v a g o n aro ĵa n i ne povis veni. L a m a te n a o k b o ra v ag o n aro a n k a ŭ fo rrestis.
MATUSKA p ro v is a liri al la lim sig u o de sia strek- p a rto p o r eblo re n k o n ti la n a jb a ro n , sed vnne. Li ne povis iri p lu ol la p le ĵp ro k siin a vojbaro. T ie ja in estis n e n iu plu, krom s e n fin ŝ a jn a n eĝ am aseg o , solo la te le g ra fsta n g o j v id ig is sin en la neĝo ne pli alte ol 2-3 m etro jn . Li re tu rn is sin en la posten d o m o n kaj sid iĝ is a p u d la lito de la edzino tre, tneege su- fe ra n ta .
—- Jen ! — li d iris, k iam la m a ls a n u lin o liav is m in u to jn iom ete k v ieteta ĵn , kaj larin o j b rile tts en la m a lĵu n u la j okuloj, — m i no povas alv en ig i al vl eĉ la k u rac tsto n , kaj u n k o ra ŭ m a lp li m i povas alvo- n ig i la p a stro n I... Eĉ se li v enus p ied ire, li ne povus en ti.u ĉi n eĝ tem p esto ... V idu... v id u 1..«
La v irin o levis sia jn o k u lo jn al la edzo :
— Mi estas la m iz eru lin o , kaj tain en vi m alespe- r iĝ u s !
Kaj ŝi p ro v is k u n m eti la m a n o jn prege, kaj Si
m u rm u re tis n u r a p e n a ŭ a ŭ d eh le :
ga Kolekto N° 3 KATOLIKA MONDO Marto 1927
c Lydenburg, ap. pref., Patroj de la Sankta Koro de Verona, germana brenĉo.
Natal, ap. vik., Oblatoj de Mario Senmakula.
Elshove, ap. vik., monakoj de Marianhill.
Marianhill, ap. vik., monakoj de Marianhill.
Swaziland, ap. pref., Servistoj de Mario.
Orange-Rivero, ap. vik., Oblatoj de S. Francis- ko de Sales.
Kapo de la Bona Espero, Okadenta Distrikto, ap. vik. neordenaj pastroj.
Kapo de la Bgna Espero, Centra Distrikto, ap.
vik., palotenoj.
Kapo de la Bona Espero, Orienta Distrikto, ap.
vik., neordenaj pastroj.
Gariep, ap. pref., Patroj de la Sankta Koro de St-Quentin.
Letero el Rusujo
Laŭ dekreto de la Sovjeta Potenco nia pastraro ne rajtas instrui pri Dileĝo, kiel en lernejoj, tiel en preĝejoj, infanojn, se ili ankoraŭ ne havas 18- jaraĝon. Oni ankaŭ malpermesas al la instruistoj viziti cŭservojn kaj ĉeesti kaj partopreni diversajn religiajn ritojn kaj ceremoniojn. Oni malpermesas al ili havi en siaj privataj ĉambroj sanktajn bildojn kaj porti sur sia brusto la insignojn de kristano : krucon aŭ aliajn sanktbildetojn, kiujn kutime por- tas ortodoksuloj. Plimulto (sed ne Ĉiuj !) volonte vizitus la preĝejojn, se tion oni ne malpermesas.
La vilaĝanoj tre deziras, keiliaj infanoj lernu Di- leĝon en la lernejo, kaj pli volonte ili sendus tien (en la lernejojn) siajn infanojn. Sen tio ili tre in- diferentoj estas pri la lernejoj.
'Kontraŭreligia propagando renkontas malamike- eon de 1’ flanko de la kredantaro. Vi povas vidi, ke festtage kiel gemaljunularo, tiel same geju- nularo plenigas la preĝejojn en niaj urboj kaj vila- ĝ j. Niaj pastroj ofte edzigas en preĝejoj junajn kaj maljunajn komunistojn. Kaj mi estas certa, ke, se ne ekzistus severa malpermeso, multaj komu- nistoj volonte vizitus la diservojn kaj aliajn reli- giajn ceremoniojn. Estis okazoj, kiam malsanaj komunisto; invitis pastron viatiki ilin (doni al ili la lastan komunion).*
Nia registaro uzas fa novan stilon (de la kalen- daro, kiel en okcidentaj landoj), kaj novstile ĝi difinas kelkajn grandajn kristanajn festojn kiel tagojn de ripozo. En tiuj ĉi tagoj funkcias nek ŝtataj nek privataj oficejoj nek fabrikoj ktp. La eklezio festas ĉiujn festojn nur malnovstile kaj malnovstile festas kristanajn festojn la tuta kre- dantaro.
Antaŭnelonge mi legis en la kontraŭreligia ga- zetaĉo « Sendiulo » artikoleton, en kiu la aŭtoro, timante la influon de la pastroj je la instruistoj ofte vizitantaj amike la pastrojn kaj havantaj bonajn interrilatojn kun ili, proponas malpermesi al ili tiajn vizitojn. Ridinde! Cu ne?
— S a n k te g a Koro de Jezuo, m i k o n fid as ĵe Vi !
— Ki.a m a ig a ja K ristn ask o ! — ekĝem etis la m al- Junulo refoje, — n en ie ek zistas u n u a n im h a v u lo p o r h elp i n in . Nek la gefiloj h e jm en iĝ is. La in sp e k to ra m oŝto ne vizit.is n in de post a n ta ŭ h ie rn ŭ . Eĉ vago-
n aro j ne venas...
— S in jo ro Jezuo tam en alvenos ! Li esta^, venon- ta al m i en la s a n k ta vespero. Li. prom esis. Kaĵ m o rg aŭ m i estos v o a ĝ a n ta al Li !...
— lEble n u r p e r flu g m aŝin o ! — e k rid eg is la rnal- ju n a fev o jg ard isto — p er ridego de !a m alesp ero . T iam li levis s.in, k a re sis p er la m a n p la to la frun- ton de la m o rta n tin o , kaj poste li fo rla sis la loke- ton.
T iu in o rn en te a k re g a fajfsig n a lo tra n ĉ is la seron.
Lokom otivo estis k u r in ta a n ta ŭ la g a rd is ta dom eto.
La neĝ plu g ileg o ŝo v ita de ĝi ĉ irk a ŭ p re n is gin per- a lia neĝ hlovego. MATUSKA k ap sk u e rig a rd is en la d irek to n , kie la lokom otivo estis m a la p e rin ta .
— Hm, hm ! S a jn as, ke la sig n a lilo estas difekti- ĝ in ta Kaj 1 i.iris m a lra p id e al la ru ĝ a sem afor-pla- do kaj igis ĝ in jo « h a ltu ! » post la lokomot.ivo.
Kiel la 41. O rd o n lib ro o rd o n a n ta estas. Kaj li m em p re n is m a rte lo n , Ŝ raŭ b streĉilo n , Ĉ irkauligis al si. la k ra k e g sig n a lilo jn , kaj ek iris p o r in sp e k ti la fervoj-
lin ia n re lp a ro n ju s se n n e ĝ ig ita n .
K iam li estis d o m e n ig in ta , estis ja m m a lfru a ves- pero. La edzino g em eg ia tre m ald alĉe. S ia b ru sto . sp ireg is, Ia okuloj fa riĝ is se n b rila j. E stis videble,
En la monato decembro de la jaro pasinta oka- zis konferenco de membroj de ia « Unuiĝo de Sen- diuloj ». La delegitoj raportis. ke « la kontraŭre- ligia propagando malprogresas »... « Kontraŭre- ligia literaturo bona preskaŭ forestas »... « La ilustiajoj en la gazeto « Sendiulo » jam tedis la legantaron-laboristaronŭ kiun plu ne kontentigas krrikaturoj kontraŭ Dipatrino kaj Dio »... Dum la konferenco oni atentigis, ke « dum la pasintaj i 1/2 jaroj la « unuiĝo » ne povis fariĝi multe- nombra kaj ke 20.000 « registritaj » sendiuloj en Moskva estas tre malgranda kvanto ».
Nunjare nia pastraro pagas imposton pro siaj pastraj enspezoj kune kun la imposto, kiun pagas ĉiuj regnanoj de nia respubliko pro siaj mastrumaj ensperzoj. Difinas jaran pastran enspezon loka ko- misiono tute arbitre, kaj se membroj de Ia komisio- no ial malamas pastrojn, oni difinas por ili, tre grandan ciferon de enspezo kaj kontraŭe.Certe pas- tro malkontenta povas apelacii, kaj lian peton Ia supera (distrikta aŭ gubernia) potenco sempartie esploras kaj arbitran difinon nuligas... Antaŭ kel*
kaj jaroj niaj pastroj devis akiri por sia ofico pa- tenton, sed feliĉe la dekreto pri tio baldaŭ estis nuligita, kaj la pastraro anstataŭ ĝi devis pagi spe- cialan imposton negrandan : 25-60 rublojn en vi-
laĝoj kaj pli grandan en urboj...
En mia patrujo aperas unu religia gazeto :
« Heroldo de la Sinodo ». Sed ĝi aperas tre mala- kurate : 4 aŭ 5 numeroj jare. Pri aliaj mi nenion scias, ĉu aperas aŭ ne.
... Nuntempe komenciĝis lukto kontraŭ porno- grafio en la nuna literaturo, en kiu « virinaj pan-
talonoj okupas ĉefan lokon »...
K. K.
N I A M O V A D O
E s p e ra n to en H in u jo
(Nia am iko sk rib as, ke ĉi tio estas resu m o de a rtik o lo a p erin to a n ta ŭ n elo n g e en h in lin g v a revuo-
n e d ). -
« Laŭ enketo farita per Esperantistoj, ĝis la jaro 1909 ekzistis en Hinujo nur tri ĥinoj scipo- vantaj Esperanton. Rusoj importis tiun internacian lingvon ĉe ni. En la jaro 1909, je la unua fojo asocio estas fondita en Sanghaj por la celo propa- gandi Esperanton inter la studantoj de la pli altoj lernejoj. Tri jarojn poste, 1912, kiam la movado jam gajnis terenon, alia asocio de pli granda gra- veco formiĝis sub la prezido de K. C. San. Gi estas konata sub la nomo « Rina Esperanto-Aso- cio ». Gi enhavis kelkajn bonajn centojn da mem- broj, kies vasta plimulto studantoj kaj kolegianoj.
Esperanto-lernejoj fondiĝis en la urbo Sanghaj, an- kaŭ kusoj per korespondato estas organizitaj. La
ke la m a lsa n o fa riĝ ts la kiel eble plej serioza.
MATUSKA sid iĝ is denove a p u d la lito n k a re sis ŝia n kapon, kaj kiel iu, kiu estis treeg e tro m p ita de io, li m u rm u re tis :
— Jen, vi vidu !...
La vango de la v irin o b ru lis en febrego, ŝiaj oku- loj rev ad is en m a h je rta n m alp ro k sim eco n . Cu ŝi tfttis a ŭ d in ta la p aro lo n de la edzo, aŭ ne ? B albute la vortoj elvenis el sia spireg& nta h ru sto :
— V ,..venos !... V i... e s... ta s ... p ro ... in e s in ... ta!
Vi .. d e v a s... v e n i... por k e... m i... p o v u ... ir i... ai Vi : .. v i... venos !... E stas... n e ... e ... b le,... k e...
V i... n e ... ven u s !... Naŭ v e n ... d re ... d o jn ... M i...
sc i... a s ... V i... v e... nos !... F o r !... foriĝu !... C i...
n fe n ... so ... g as !.. L i... v e ... n a s ... L i... p ro ... m e...
s is ... F o r !... H n,... P le j... s a n k ... ta ... K o... ro ...
d e ... Je ... z u ... k o in ... p a ... tu !...
Si sveniĝis, kaĵ ŝiaj m em broj rig id iĝ is . La pug- noj de la edzo k u n to rd iĝ is.
— >Mi venigos k u ra c isto n t Cu el ĉielo, ĉu el infe- ro, ta m e n m i alv en ig o s k u ra c isto n p o r ŝin sav i !..
La edzino estis kvazaŭ re m a lsv e n iĝ in ta , kaĵ le- vis la o k u lo jn al vizaĝo de la edzo :
— K an ... d e ... lo n ... b e... n i... ta n !...
La viro p ren is senkonscie la beiV tan k an d elo n , k iu m u rp e n d is su p e r la lito flan k e de lab ild o de la P le js a n k ta Koro. Li elpoŝigis alu m eto n , B ru lig is la k a n d elo n kaj s ta rig is ĝ in p ro k sim e al kapo de la m o rta n tin o . K an d elin g o n H n e h av is. U nu el la k an d elo j li in g is en tru o n de cie litra b o tilo , la a lia n
modavo fariĝis preskaŭ ĝenerala. Estis elektra fluo! Kaj en la jaro 1917 pli ol 1000 studantoj sekvis la lecionojn per korespondo. Je la fino de la milito ĉiuj grandaj urboj komencis estimi la gravecon de Esperanto. Krom Sanghaj ankaŭ en Kanton, Pekin, Gangŝa, Tientsin, Hankoŭ, Hong- kong, kaj eĉ en K irin (Manĝurio) g.avaj asocioj estas fonditaj por le evoluo de la lingvo internacia.
Nuntempe ĉiuj asocioj grupiĝas en sola centro por formi nacian asocion, kies oficiala organo nomi- ĝas « La flin a Brileto » aŭ en ĥina lingvo « Hwa Hsing ». Majgraŭ la ventegoj terure blovantoj tra Hinujo oni havas Ia esperon baldaŭ vidi la Espe- ranto-movadon ĝeneraliĝi en la tuta regiono de la flin a Respubliko. »
Ĥina amiko de la Esperantistoj.
Invitanla kaj bonveniganta voĉo el Polujjo
Karaj gesamideanoj de la tuta mondo, alvenu al Polujo! Ni vin salutas kaj bonvenigas.
Kun granda ĝojo ni legis en la januara numero de K. M. la alvokon de nia kara redakcio de K. M.
al ĉiuj katolikaj gesamideanoj, ke ili multnombre partoprenu je X IX Universala Kongreso en Dan- zig; kun ĝojo ni informiĝis, ke poste, estos aran- ĝita pola paca karavano tra Polujo al Bohemujo.
Ni katolikaj esperantistoj de Polujo esperas ek- vidi en Danzig niajn karajn gesamideanojn de la tuta tero kaj ni tre ege deziras saluti vin en nia Pola lando.
Venu do, ke ni konfirmu nian katolikan solida- recon kaj provu nian zorgon pri la fido de niaj antaŭuloj.
Kune kun niaj gefratoj el Danzig ni tie montros al vi la trezorojn kaj la belaĵojn de la antikva urbo kaj Ia mirindaĵojn de la balta maro.
Vizitante la riĉan havenan kaj komercan urbon ni ne forgesu kaj memoru, ke ĉiuj tiuj grandaĵof kaj belaĵoj kaj antikvaĵoj viditaj en Danzig deve- nas el Ia pasinta pola glortempo de 1’ grandoj po- laj reĝoj.
Fost la kongreso ĵe speciala paca karavano ni traveturos belegajn kaj mirindajn polajn kampa- rojn.
Ni vizitos la belan urbon Poznan (Posen), poste
— mi opinias — ni veturos al Warszawa (Var- sovio), por ekvidi la ĉefurbon kaj la koron de Polujo.
Mi esperas, ke niaj gesamedianoj en Warsza- wa (kaj en aliaj urboj) pretigos letajn gvidantojn.
Poste verŝajne ni ne preterpasos Silezion, por ekvidi grandajn ricaĵojn de la tero, la minejojn kaj la metalprodukejojn de la granda industrio.
De tie ni veturos al Krakow, iatempe la rezi- dejo de 1’ potencaj polaj reĝoj, kies ostoj ripozas
li s ta rig is en d ife k tita n vazon de floro. Gi ne sta- r is rekte, sed al la m iz e ru lin o estis jain tu te g a le ! Si. b ru lis denove en febrego :
— Steĉjo... Jo h an o ... Ju lin je to ! V enis Jezuo 1 Jen la K ristarb o ! In fa n a Jezuo ! K an tu ni !...
Kaj ŝi koinencis k an ti per sen fo rta, fad e n a tono :
— Kun n i estas la Dio !...
8i ne povis d a ŭ rig i. Si eklevis la k ap o n , streĉis- sin, sed vane ! La edzo rig a rd is ŝi.11 senpove. Sen- k u raĝ e li a tin g is denove la fru n to n de la v irin o p e r sia m an o . La m a lv a n n e ta ek p alp o k v azaŭ m alp lii- gis la fajro n . La v irin o rek o n sciiĝ is.
— M ia Jezuo jam venas, ja m estas v e n a n ta ! Li ne fo rlasjs m in ! Tuj Li alv en o s ! Li venos a l m i en la sank*a vespero, n u r Vi p reĝ u k u n m i !...
K vazaŭ sen k o n scia la m a lju n u lo g e n u flek sis kaj kom encis m u rm u re ti iu n preĝon, k iu n la ferv o ja b ru ad o ne rn alm em o rig is al li dum 30 ja ro j. Sed li ce povis fini. Kvin aŭ ses fo jo jn in te rro m p is lirr la ekĝem o de la edzino :
— S ankta Koro de Jezuo, m i kredas al Vi !
La m aljunulo releviĝis, 11 forviŝis la antaŭpene*
trin ta jn larm erojn kaĵ iris eldomen.
— Kuraciston mi alvenigos, eĉ se mi devas pagi
p er in ia vivo !...
T iu m o m e n te m a la k ra b ru eto estis a ŭ d ita el u n u a n g lu jo de la dom eto. La e le k tra a p a ra to de la si g n a lso n o rilo kom encis b ru eti, kaj ek stere s u r la
teg m en to de la dom eto, tiu n sa m a n m o m en to n l a
so n o rsig n a lo a ŭ d iĝ is : til-lan g ... ti-Iang... til-la n g !..
8a Kolekto N° 3 KATOLIKA MONDO Marto 1927
en la subteraj volvoj de la plej-bela reĝkastelo
« Wawel », kiu staras je la ĉarma altajeto sur la bordo de 1’ Vistulo. Mirinda panoramo prezenti- ĝas tie al la rigardanto. Krakow estas fama cen- tro de 1 ’ turistoj; tie estas malnova universitato kaj multnombraj antikvaj preĝejoj.
Ni vizitos eble ankoraŭ aliajn partojn de Polujo, admirante la antikvajn restaĵojn kaj monumen- to jn de la p o la a rto kaj k o n v in k iĝ o s p ri la bonfama kaj malnova kulturo de katolika Polujo.
Reveninte hejmen, vi povos skribi viajn im- presojn en nia gazeto K. M. por tij, kiuj ne es- tos venintaj al Danzig kaj Polujo.
Venu do, karaj gesamideanoj, al Danzig kaj Po- lujo, — ni vin atendas I
Korajn salutojn de polaj katolikaj esperantistoj al ĉiuj gesamideanoj sendas.
Leono HARONSKI.
Krakon> (Polujo) strato de Koperniko 26.
Kiel niaj gejunuloj povas laboradl por nia movado
N i ricevis la je n a n letero n : K rakow , 18-2-27 ' K iam mi a n ta ŭ tre nelonge la u n u a n fojon okaze ricevis la « K atolikan M ondon » kaj la Ju n a n B atalan to n , mi tre m iris. L a u n u a artikolo estis : « Ja m ne estos germ an o j nek francoj » de G aston D u til. T io in teresis m in , ĉar mi tro v is tie p e n so jn , k iu jn m i jam longe havis kaj eĉ d efen d is k o n tra ŭ m ultaj hom oj. Mi komencis ra p id e le r n i la E speranton, a n ta ŭ e m i n u r aŭ d is pri ĝi ; n u n mi jam konas ĝin sufiĉe b o n e, kaj ŝa jn as al m i, ke tio-ĉi sufiĉas p o r skribi iom . T io estas m ia u n u a provo en E sp e ra n to . Se tio-ĉi su ĥ ĉas, p re sig u ĝ in , se n e , m i p enos alifoje pli b o n e skribi.
K un g randa estim o.
K osyrcsyk L udoviko, stu d . theol.
J e n la «unua provo» de nia nova po la am iko : M alfacila estas nia laboro, tre m alfacila. E1 ĉiuj fiankoj am asiĝas m alh elp o j, m oko kaj kom - p ato re n k o n ta s n in d e la h om oj. O ni d iras, ke ni vere havas g ra n d a n kaj altflugan fan tasio n , sed niaj ideoj ŝajn as al la hom oj neeblaj ; oni nom as n in u to p isto j. — M ondpaco, in terfratiĝ o de ĉiuj n acio j, m ondam o — belegaj rev o j, kiu jn oni ne povas realigi. L a hom oj rig ard as n ian lab o ro n kiel lu d o n , kiel b elan te a tro n , k iu n oni ne poVas en k o n d u k i en la p rak tik an vivon. Ĉu ne estas tiel ? — Kaj se estas tiel, n ia tasko,
===============-1..
1 BSggagggggBBggSgIJgK.” .I' ■■■! ■■■■L'»JX..JggBgggBBaBBnia devo estas tu tfo rte lab o ri, altiri a n o jn , un u ig i ĉiu jn sam id ean o jn , kiuj an k o raŭ ne estas kunigitaj al n i, plivastigi la k o n o n de nia m o- vado. Ĉ ar estas g ran d a n om bro da hom oj divers- aĝ aj, kiuj ja m longe havas p en so jn pri m ond- paco , pri m o n d a m o , kiuj tre volonte aliĝus al n ia m ovado, sed kiuj ne scias ĝin. Oni [nur devas in stru i ilin, ke jam longe ekzistas tia m ondligo, kies celo estas la m o n d p ac o , la rea- ligo d e la am o in te r ĉiuj nacioj. M ontru vian esp eran tan gazeton al viaj p are n c o j, al viaj ko- n ato j. Vi estas ju n a . — vi scias paroli ju n e , vive, ferv o re, verve. P ru v u al ili, ke en ĉiuj landoj ja m estas tre m ultaj h om oj, kiuj d ed iĉas
sin al tiu-ĉi ideo de la m o n d am o , kiuj jam k o m p ren is, ke tia m o n d p aco estas vere laŭvole de P S injoro Je su o . L asu nian g azeton ĉe viaj k o n ato j, ili legu. D o n u al ili m allongan gram a- tik o n e sp era n ta n ( L a esp eran ta g ram atik o su r u n u paĝo ), kian oni povas ricevi ĉie, kiu tre m alm u lte kostas, ap en aŭ k elkajn cen d o jn , feni- gojn aŭ g ro ŝo jn , aŭ ankaŭ senpage. L eg in te la artik o lo jn de divernaciaj hom oj pri la am o, pri la m o n d p aco k. t. p . f ili certe eksentos intere"
son p o r nia m ovado, kaj kvankam ili eble ne tuj aliĝos, tam en m alrap id e ĝerm os la sem o, kion vi estos p lan tin ta .
Vi havas kolegojn, am ik o jn , kun kiuj vi ku- nesidas en la lern ejo , — rak o n tu al ili pri niaj ideoj, pri nia kara E sp e ra n to . In te rn a c ia lingvo plej m ulte interesos ju n u lo jn . H e lp u ilin en la lern ad o de E sp e ra n to , kaj poste donu al ili n iajn lib ro jn , niajn gazetojn. Ili legos, ne longe d aŭ ro s, kaj ili a p a rte n o s al n i. C ar nia ideo de am o ĉirk aŭ p ren an ta ĉiu jn hom ojn povas efektive konvinki ĉiun n o b lan ju n u lo n kaj ju n u lin o n .
Vi povus gajni ifiultajn kolegojn p e r tio, ke vi m o n tru al ili letero jn , k iu jn vi estas ricevinta de ju n u lo j el aliaj landoj. Tio ja estas ĉiam tre in te re sa p o r gejunuloj ; ili ankaŭ volos kores- pondi kun diversnaciaj g eju n u lo j, kaj de tiuj-ĉi ili sciiĝos m u lta jn novajn p en so jn .
Kaj vi, k o resp o n d u kiel eble plej m ulte kun div ersn aciaj g eju lu n o j. E sta s ja c e rta ko n ten teco kaj g ran d a plezuro elparoli siajn pensojn al sam id ean o j, al fratoj el ĉiuj landoj kaj nacio j.
N i estas ju n a j, ni estas fo rtaj, ni havas tian belan kaj g ran d io san ideon — ni lab o ru , laboru tu tfo rte, ni pli gran d ig u n ian m ovadon. A ten tu , ke ju pli m u ltn o m b raj ni estos, des pli fortaj ni estos, des pli ni povos p ruvi al ĉiuj h o m o j, ke nia ideo estas n e n u r vere realig eb la, ke ĝi ne n u r povas esti en k o n d u k ita en la p ra k tik a n vivon, sed ke gi estas eĉ n ep re n ecesa al la elek tita vojo, ĉar ĝi kondukas al n o v a, feliĉa vivo de la tu ta h o tn a ro .
Recenzejo
B e n e d ik t M o m m e Nissen, D er R em b ran d td eu tso h e Julus Longbehn. T ria eldono 358 pĝ, H erd er 1926, F re ib u rg i. Br., P r. tolbind. Kun 5 il. 7.50 M.
L a aŭ to ro de « R ein b ran d t al Erzi eker» estis u n u el la plej g ra n d a j en la k u ltu ra vivo de la gcrm a- noj. « Kiel per lu m je tilo j lia libro ek zam en is la tu- ta n kam pon de la arto , scienco, politiko, p o p o la vivo, rnalkaŝe m o n tris la m a lu tilo ĵn ,p o stu lis kaj
■komencis fu n d a m e n ta jn re fo n n o jn », sk rib as epis- kopo K eppler e n la a n ta ŭ p a ro lo . L a lib ro n p ri la g ra n d a k o w ertito devus koni ĉ iu k le ra katoliko g e rm a n a 1
u r
L e d ro it, P rof. Dr. Jo h an n es, F rŭ h s c h e in d e r K u l- tu r. Bildoj el a n ta ŭ h lsto rio kaj p ratem p o . Kun 73 bildoj. 8° (X-f-258 pĝ.) F re ib u rg i. Rr. 1926, H erder.
T olbind. 4.80 M. -
Leis R obert, A u f d e r S p u r des U rm ensohen. K u n
44 bildoj kaj 2 tu tp a ĝ a j il., V I I I +184 pĝ. K a rt. 3.50
M. T olbind, 4.20 M.-
Du p o p o larscien caj verkoj speciale ta ŭ g a ĵ p o r la ju n a la ro . P resk aŭ kiel en ronm no ili m o n tra s la p rah o m o n , kaj lia n tem pon.
u r
K le in e r L ied ersch atz f ŭ r d ie deutsche Jugend.
Kun 160 k an to j. Eld. D-ro K arl R e ife rt, 9-a kaj 10-a eld., XII + 116 pg, F re ib u rg i. Br. 1926, H erd er. Tol- hind 2.20 M.
K an tlib ro en p la ĉ a a ra n ĝ o . La enthnvo n en iel es- tas o rig in a la nek u n u eca. ,
Mit Gott allein . E in es ein sam en P f a r r e s G e - sp ra c h e m it Gott. lErster B and : E rkenn- trisse. 12° ( X V I + 394 pĝ). Frei.burg i Rr. 1926, Her-
der. T olbind. 5.20 M.
Uzi la v ero jn de la .k re d o kiel ilo jn kaj esprim on de preĝado, in stru o g ĉi tiu libro. B elega lin g v ajo .
Kataluna Esperantisto
ĉ iu m o n a ta i6-paĝa gazeto
OFICIALA ORGANO
DE I.A
